පුරවැසියන් සහ ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකරණ ආයතන අතර දැනට තිබෙන දූරස්ථභාවය ජයගැනීමට ඇති මාර්ගයක් වන්නේ, පළාත් පාලන ඒකක කුඩා කිරීමයි.
නිතර වාර්තාවන දේශපාලන සිදුවීම්වලින්, ලංකාවේ දේශපාලන ගමන් මගෙහි ප්‍රවණතා ගණනාවක්ම හඳුනාගත හැකිය. ඉන් පළමුවැන්න, පාලනතන්ත්‍රයක්, එනම රෙජීමයක් ලෙස, පොදු ජන පෙරමුණු ආණ්ඩුව පත්වී සිටින උග්‍ර පරිහාණියයි. ආණ්ඩුවේ සමහර ඇමතිවරුන්ද, මන්ත්‍රීවරුන්ද හැසිරෙන්නේ, කතාබහ කරන්නේ, මහජන නියෝජිතයන් සතු විය යුතු හික්මීමට, බුද්ධිමත් බවට, පරිණත භාවයට ළඟාවීමට වත් කිසිදු හැකියාවක් නැති පාලක පන්තියේ මැර භටයන් ලෙසය. ඔවුන් තමන් තෝරා පත් කළ ඡන්දදායක පුරවැසියන්ට නින්දාවකි.
ආණ්ඩුකරණයත්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයත් මේ තරම්ම පරිහාණියට පත්වෙද්දීත්, ආණ්ඩුවේ නායකයන් කිසිවෙකුටවත් ඒ ගැන ස්වයං-විවේචනාත්මක හැඟීමක් හෝ ලජ්ජාවක් ඇති වන බවක්වත් නොපෙනේ. පාර්ලිමේන්තුවේ සිටින සමහර ආණ්ඩු පක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන්ගේ චර්යාව ඔවුන් සිටින පාර්ලිමේන්තුවටත්, ඔවුන්ට ඡන්දය දුන් පුරවැසියන්ටත් ගෙන දෙන්නේ නින්දාවක් පමණි. එහෙත් ජනාධිපති, අගමැති, පාර්ලිමේන්තුවේ කතානායක, ආණ්ඩු පක්ෂයේ ප්‍රධාන සංවිධායක යන නායකයන්ගේ නිහඬතාවෙන් පෙනෙන්නේ, ලංකාවේ ආණ්ඩු පක්ෂයේ දේශපාලන සදාචාරභාවයේ පරිහාණිය, එම නායකයන් නායකත්වය දෙන අලුත් ආකාරයේ පිරිහුණු දේශපාලන සංස්කෘතියක අංගයක් බවයි.
මේවා ගැන කල්පනා කරන විට කෙනෙකුට පෙනිය යුතු කරුණක් වන්නේ, ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයේ ප්‍රධාන පැතිකඩක් වන නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය කොතරම් කඩාවැටීමකට පත්වී තිබෙද යන්නයි. ආණ්ඩුකරණයත්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයත් මේ තරම් විනාශකාරී ලෙස පිරිහෙද්දී, ඊළඟ ආණ්ඩුව පිහිටුවීමට සූදානම් වෙමින් සිටින විරුද්ධ පක්ෂවල අවධානය මෙම කරුණට යොමු විය යුතුය. ‘අපේ ආණ්ඩුවක් පිහිටුවූ විට මේ ප්‍රශ්න විසඳනවා’ යන හිස් පොරොන්දුව දෙනවා වෙනුවට, අප රටේ දේශපාලන දේහයේ ඇති මෙවැනි නිදන්ගත රෝගවලට ප්‍රතිකාර කර, දේශපාලන දේහය නිරෝගි කිරීමේ නව යෝජනා සහ අදහස් නිර්මාණය කිරීමට එම පක්ෂවලට සිදුවේ. ඒ සමගම පුරවැසියන්ටද එම වගකීමෙන් නිදහස් විය නොහැකිය.
දේශපාලනයේ යෙදෙන පක්ෂවලටත්, පුද්ගලයන්ටත් මේවා දෙස බලා සිටින විට ගත හැකි ක්‍රියාමාර්ග දෙකක් යෝජනා වන බව පෙනේ. පළමුවැන්න, එම ගංවතුරටම සම්බන්ධ වී, පහළට පීනා යමින්, එම පිරිහෙන දේශපාලන සංස්කෘතියටම හවුල් වී, එයින් වාසි සහ පල ප්‍රයෝජන ලැබීමයි. පොදු ජන පෙරමුණට සම්බන්ධ බොහෝ දෙනාගේ තෝරා ගැනීම මෙම විකල්පය බව පෙනේ. විරුද්ධ පක්ෂද එම විකල්පයට ඇදී ගොස් තිබෙන්නේ නම් ඒ ගැන පුරවැසියන් පුදුම විය යුතු නැත.
දෙවැනි ප්‍රතිචාරය වන්නේ උඩුගං බලා පිහිනමින් මෙම දේශපාලන පරිහාණිය නැවැත්වීමේ සාධනීය ක්‍රියාමාර්ග ගැන සොයා බලා, යෝජනා කිරීමයි. මේ ලිපියේ අරමුණ ඒ සඳහා ප්‍රයෝජනවත් වන නව සිතීමකට අනුබල දීමයි.
ගැටලුව
ඉහත පසුබිම තුළ අප රටේ පුරවැසියන් ඉදිරියේ මතුවන ගැටලුව මෙවැන්නකි. ජාතික මට්ටමේ දේශපාලනය මේ තරම් පිරිහී තිබෙද්දී, එය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමේ ප්‍රයත්නයක් පටන් ගන්නට හැකිවන්නේ කොතැනින්ද යන්නයි. එයට පිළිතුරක් සොයමින්, මෙවැනි ආකාරයේ ප්‍රශ්නයක්ද අපට මතු කළ හැකිය. ජාතික මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයේ ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමට නොහැකි තරම් කඩා වැටීමක් සිදුවී තිබෙන විට ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රයත්නයක් පහළ සිට ආරම්භ කරන්නට බැරිද? ලංකාවේ මැතිවරණ චක්‍රයේ එක් කොටසක් ලෙස පළාත් පාලන මැතිවරණ පැවැත්වීමට ඉඩ තිබෙන පසුබිමක මෙවැනි ප්‍රශ්නයක් මතු කිරීමේ සමකාලීන වැදගත්කමක්ද තිබේ.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය, භාවිත සහ දේශපාලන සංස්කෘතිය ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් යළි ගොඩනැගීමේ ප්‍රයත්නයක් වශයෙන් පළාත් පාලනයට අත ගැසීම වැදගත් වන්නේ ඇයි? එයට ප්‍රධාන හේතුව නම්, ආණ්ඩුක්‍රමයේ ව්‍යුහ හා ආයතන අතරින් පුරවැසියාට වඩාත්ම කිට්ටු ආණ්ඩුක්‍රමික ආයතනය වන්නේ පළාත් පාලනය වීමයි. ලංකාවේ විශේෂයෙන් සිදුවී ඇති පරිදි, මධ්‍යම ආණ්ඩුවේ සිටින පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ට සිදුවන්නේ පුරවැසියන්ගෙන් සම්පූර්ණයෙන් ඈත්වීමයි. කොළඹ සිටින විට, ඔවුන්ට සම්බන්ධකම් වැඩියෙන් තිබෙන්නේ ආණ්ඩුවේ නායකයින්, නිලධාරීන්, ව්‍යාපාරිකයින් සහ කොළඹදී හඳුනාගන්නා නව මිත්‍රයින් සමගය. සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය නිසා, විශාල ඡන්ද කොට්ඨාසයක විසිරී සිටින ඡන්දදායකයන් සමග ඔවුන් පවත්වන සම්බන්ධතාද දුර්වල වී තිබේ. එම බිඳුණු සම්බන්ධතා යළි ගොඩ නගන්නට උත්සාහ ගැනෙන්නේ ඡන්දයක් ළඟ එන විටය. එහිදීද දේශපාලක-ඡන්දදායක පුරවැසි සම්බන්ධතාව මාධ්‍යයනය වන්නේ මුදල් බෙදීම, මැර බලය සංවිධානය කිරීම, එදිරිවාදීන්ට හිරිහැර කිරීම, බොරු පොරොන්දු දීම, චාටුවෙන් සිනාසීම වැනි චර්යාවන්ගෙනි. මෙම පසුබිම තුළ, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ප්‍රධාන භාවිතයන් විය යුතු, ‘මහජන නියෝජිතයා පුරවැසියන්ට වගවීම සහ පිළිතුරු බැඳීම’ යන කාර්යය සිදු නොවෙනවා පමණක් නොවේ. එය මහජන නියෝජිතයා සහ පුරවැසියා යන දෙපාර්ශ්වයටම අමතක වී තිබෙන දෙයක් ද වේ.
පළාත් පාලනය
පළාත් පාලනය ආශ්‍රයෙන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය පහළ සිට යළි ගොඩ නැගීමේ ඉදිරි දැක්මක් ගොඩනැගීමේදී සැලකිල්ලට ගත යුතු අරමුණු කිහිපයක් තිබේ. ඒවා අතරින් පහත සඳහන් ඒවා ප්‍රධාන වේ.
■ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයේ ප්‍රධාන මූලධර්මයක් වන නියෝජිතයා පුරවැසියන්ට වගවීමේ මූලධර්මය ඵලදායීව ක්‍රියාත්මක කළ හැකි යාන්ත්‍රණ බිම් මට්ටමෙන් ගොඩ නැගීම.
■ නියෝජන ආයතන, මහජනතාව වෙනුවෙන් තීරණ ගැනීමේදී පුරවැසි සහභාගිත්වය සහතික කිරීමේ භාවිතය සහ යාන්ත්‍රණ ගොඩ නැගීම.
■ පහළ මට්ටමේ ආණ්ඩුකරණ ආයතන විසින් මහජන ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධ තීරණ ගැනීමේ විවෘතභාවය පවත්වා ගැනීම සහ ඒ සම්බන්ධව වගඋත්තර ඉල්ලීමට පුරවැසියන්ට ඇති අයිතියට ගරු කිරීම.
■ ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකරණ ආයතනවල තීරණ පුරවැසියන්ගේ ජීවිතයට වඩාත්ම ඍජුව බලපාන ඒවා නිසා, ඒ සඳහා පුරවැසි යෝජනා සහ සහභාගිත්වය සහතික කළ හැකි භාවිත සහ යාන්ත්‍රණ ගොඩ නැගීම.
■ මහජනතාවගෙන් ලබා ගන්නා වරම, එනම් මැන්ඩේට් එක, නොසලකා හරින සහ උල්ලංඝනය කරන නියෝජිතයන්ට දුන් වරමත්, නියෝජනභාවයත් ආපසු කැඳවීමේ, එනම් රිකෝල් කිරීමේ, යාන්ත්‍රණයක් අලුතෙන් ඇති කිරීම.
මේවා වනාහී, ජාතික මට්ටමේ දේශපාලනයේදී ‘තුනී’ වී ගොස් තිබෙන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, ප්‍රාදේශීය සහ ග්‍රාමීය මට්ටමේදී ‘ගැඹුරු’ කිරීම අරමුණු කොටගෙන ඉදිරියට ගත යුතු ක්‍රියාමාර්ග වෙයි. ලංකාවේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පත් වී ඇති අර්බුදයේ එක් ලක්ෂණයක් වන්නේ, මහජන නියෝජිතයන් සහ පුරවැසියන් අතර සම්බන්ධයත්, නියෝජනත්වය සහ එහි ඇති සමාජීය වගකීමත් ‘තුනී’ වී, ඒ නිසා දුර්වල වීමයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය ශක්තිමත් මෙන්ම ගැඹුරු කිරීමට කළ යුත්තේ නියෝජනත්වය සහ පුරවැසියා, තෝරා පත් කිරීමේ කාර්යය කරන්නන් සහ තෝරා පත් කරනු ලබන්නන්, ජනවරම ලබන්නන් සහ ජනවරම ප්‍රදානය කරන්නන් යන පාර්ශ්ව අතර ඇති සම්බන්ධය අලුත් කර ශක්තිමත් කිරීමයි.
ක්‍රියාමාර්ග
මෙතෙක් අප කළ විග්‍රහය පදනම් වී ඇති එක් උපකල්පනයක් නම්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය යළි ගොඩනැගීමේ නව ප්‍රයත්නයක් පහළ මට්ටමින් ආරම්භ කිරීමට ඇති වඩා යෝග්‍ය ක්ෂේත්‍රය වන්නේ පළාත් පාලන ආයතන වීමට හේතුව, ඒවා පුරවැසියන්ට වඩාත්ම කිට්ටු, පුරවැසියන්ගේ දෛනික ජීවිතයට බලපාන දේ පිළිබඳව තීරණ ගන්නා ආණ්ඩුකරණ ව්‍යුහය සහ ආයතන වන්නේ ප්‍රාදේශීය සභාව, නගර සභාව මහ නගර සභාව යන ආයතනයි යන කරුණයි. එහෙත් ඒවායේ දැනට තිබෙන ප්‍රධාන ප්‍රජාතන්ත්‍රීය දුර්වලතා කිහිපයක් තිබේ.
- දේශපාලන පක්ෂ අනන්‍යතා මත නිර්මාණය වී ඇති අපි සහ සතුරා යන බෙදීම තියුණු කරන පාක්ෂික දේශපාලනීකරණය.
- ග්‍රාමීය සමාජයේත්, පළාත් පාලන ක්‍රමයේත් ගොඩනැගී ඇති අනවශ්‍ය නිලධාරීකරණය.
- විශේෂයෙන් ප්‍රාදේශීය සභා පුරවැසි සහභාගිත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට බාධා කරන ආකාරයේ භෞමික වශයෙන්ද, ජනගහනය අතින්ද විශාල ඒකක වීම.
- උඩරට දෙමළ ජනතාව බහුතරයක් සිටින දිස්ත්‍රික්කවල නිරීක්ෂණය කළ හැකි දෙයක් වන, පළාත් පාලන කාර්ය මණ්ඩලයේ ඇති දෙමළ භාෂා භාවිත නොහැකියාව.
- පළාත් පාලන ආයතන සහ ප්‍රදේශයේ ඇති පුරවැසි සංවිධාන හා සිවිල් සමාජ ව්‍යාපාර එකිනෙකාගෙන් හුදෙකලාව පැවතීම.
ප්‍රතිසංස්කරණ
මෙම බාධක ජයගැනීම, ‘ග්‍රාමීය මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය’ (Local Demoracy) ශක්තිමත් කිරීමට අත්‍යවශ්‍ය වේ. ඒ සඳහා පළාත් පාලන ව්‍යුහය යළි ප්‍රතිසංස්කරණය කළ යුතුව තිබේ. පුරවැසියන් වෙතින්ම මතුවන යෝජනා සහ අදහස් ඒ වෙනුවෙන් බෙහෙවින් ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත. මේ ගැන උනන්දුව දක්වන, ජවිපෙ වැනි දේශපාලන පක්ෂයකට කළ හැකි දෙයක් වන්නේ මේ සඳහා ඉලක්ක කරගත් මහජන සාකච්ඡාවක් බිම් මට්ටමෙන් දියත් කිරීමයි. එවැනි සාකච්ඡාවකදී සැලකිල්ලට ගත හැකි කරුණු කිහිපයක් මෙලෙස යෝජනා කළ හැකිය.
■ අප රටේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ගොඩ නැගීම, ජාතික මට්ටමෙන් මෙන්ම ප්‍රාදේශීය සහ බිම් මට්ටමෙන්ද කළ යුතුව තිබේ. පහළ, බිම් මට්ටමෙන් එය සිදු කිරීම සාපේක්ෂ වශයෙන් පහසු ප්‍රයත්නයක් වනු ඇත.
■ බිම් මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය (Local Demoracy) ශක්තිමත් කිරීම, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය සහ පුරවැසියා අතර දැනට බිඳී ඇති සම්බන්ධය යළි ගොඩ නැගීමටද දායක වනු ඇත. එහෙත් මේ සඳහා පුරවැසියන්ද දේශපාලන වශයෙන් සූදානම් කළ යුතුව තිබේ. එය වඩාත් හොඳින් කළ හැක්කේ ඒ ගැන අවබෝධයක්ද, උවමනාවක්ද ඇති ආණ්ඩු බලයේ දැනට නැති දේශපාලන පක්ෂයකටය.
■ බිම් මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය යළි ගොඩ නැගීමට ඇති එක් වැදගත් මාධ්‍යයක් වන්නේ පළාත් පාලන ව්‍යුහයේ සහ ආයතනවල ඇති දැනට ගිලිහී ඇති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විභවතාව ශක්තිමත් කිරීමයි.
■ පළාත් පාලන ක්‍රමයේ ඇති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විභවතාව ශක්තිමත් කිරීමේ පළමු පියවර වන්නේ, පළාත් පාලන ආයතනද, ඒවායේ සිටින මහජන නියෝජිතයින් එක් පැත්තකිනුත්, අනික් පැත්තෙන් මහජනතාවත් අතර ඇති නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සම්බන්ධතාව යළි ගොඩ නගා, ශක්තිමත් කිරීමයි.
■ එම කාර්යය සඳහා කළයුතු ප්‍රතිසංස්කරණ කිහිපයක් තිබේ. පළාත් පාලන ඒකක කුඩා කිරීම, මහජන නියෝජිතයින්, මහජනතාවට ඍජුව වගකීම් සහතික කරන නව යාන්ත්‍රණ හඳුන්වා දීම, පළාත් පාලන ආයතනවල තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලියට පුරවැසියන්ද, පුරවැසි සංවිධානද සම්බන්ධ කිරීමේ යාන්ත්‍රණ ආයතනගත කිරීම, පළාත් පාලන ආයතනවල කටයුතු පුරවැසි නිරීක්ෂණයට සහ අධීක්ෂණයට පාත්‍ර කිරීමේ ක්‍රමවේද නිර්මාණය කිරීම මේ සඳහා කළ හැකි මූලික යෝජනා කිහිපයකි.
ඉහත යෝජනා කළ පරිදි, පහළ මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණය ශක්තිමත් කිරීමට පළාත් පාලන ආයතනවල, විශේෂයෙන් ප්‍රාදේශීය සභාවල, බල ප්‍රදේශය කුඩා කළ යුත්තේ ඇයි? පුරවැසියන් සහ ප්‍රාදේශීය ආණ්ඩුකරණ ආයතන අතර දැනට තිබෙන දූරස්ථභාවය ජයගැනීමට ඇති මාර්ගයක් වන්නේ, පළාත් පාලන ඒකක කුඩා කිරීමයි. පුරවැසියන්ගේ එදිනෙදා ජීවිතයට වඩාත් සම්බන්ධ ආණ්ඩුකරණ ආයතනය වන පළාත් පාලන සභා සහ මහජනයා අතර සම්බන්ධය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අර්ථයෙන් යළි ගොඩ නැගීමට ඇති එක් මාර්ගයක් වන්නේ එයයි. ඒ සඳහා ග්‍රාමෝදය මණ්ඩල අත්දැකීමෙන් ලබා ඇති පාඩම් යළි මතක් කර ගැනීමද බෙහෙවින් ඵලදායී වනු ඇත.
ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමය පත්වී ඇති අර්බුදවලට මුහුණදීමට පුරවැසියන් මෙන්ම තමන්ද අලුතින් සූදානම් කර ගැනීමට උනන්දු වන විපක්ෂ දේශපාලන පක්ෂ තිබේ නම් ඒවාට හොඳ ආරම්භයක් ලබා ගත හැක්කේ බිම් මට්ටමේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ශක්තිමත් කිරීමෙන්ය යන්න අප රටේ දේශපාලන සාකච්ඡාවල අවධානයට යොමුවිය යුතු බව අවසාන වශයෙන් කිව යුතුව තිබේ. ■
