දේශපාලනයෙන් විතැන් වූ ඇෆ්ඝන් ළමෝ
දැනටමත් ළමා ශ්‍රමිකයෝ මිලියනයක්

■ නිසංසලා දිසානායක

‘සේව් ද චිල්රන්’ නමැති, ළමා හිමිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින සංවිධානයක් මගින් කළ අධ්‍යයනයකට අනුව ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ පවුල්වල ආදායම පසුගිය මාස හය තුළ ශීඝ්‍රයෙන් පහළ බැස තිබෙන නිසා ඇෆ්ඝන් ළමුන් මිලියනයක් පමණ ළමා ශ්‍රමිකයන් වශයෙන් සේවය කරන බව තක්සේරු කර තිබේ.

ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ පළාත් හතක නිවාස ඒකක 1400ක් පමණ ආවරණය වන පරිදි කළ සමීක්ෂණයෙන් හෙළි වූයේ පසුගිය අගෝස්තුවේදී එරට බටහිර ගැති පාලනය බිඳ වැටී තලේබාන්වරු අතට රටේ පාලනය ගිය පසු ඇෆ්ඝන් වැසියන්ගෙන් සියයට 82කට පමණ ආදායම අහිමි වී තිබෙන බවයි.

බි්‍රතාන්‍යය පදනම් වූ රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් මගින් කළ ඉහත සමීක්ෂණයෙන් ඇෆ්ඝන් පවුල්වලින් සියයට 18කට පමණ සිය දරුවන් රැකියාවට යැවීම හැර වෙනත් විසඳුමක් නැති බව වාර්තා වේ.

එක් පවුලකින් එක් දරුවෙකු බැගින් රැකියාවට යවන බව නිගමනය කළහොත් රටේ දරුවන් මිලියනයක් පමණ ළමා ශ්‍රමිකයන්ව සිටින බව සිතන්නට පුළුවනැයි එම වාර්තාව වැඩිදුරටත් සඳහන් කරයි.

තලේබාන්වරුන් රට ග්‍රහණයට ගැනීමෙන් පසු අන්තර්ජාතික උපකාර ලබාගැනීමට නොහැකි වීම සහ විදේශයන්හි ඇති වත්කම්වලට ප්‍රවේශයක් නොමැති වීම නිසා ඇෆ්ඝනිස්ථානය මානුෂීය ආපදාවක සිරව සිටින බව රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන සහ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයත් පුන පුනා පවසා සිටියි.

පැවති රජය සමයේ එරට සහමුලින්ම පාහේ රැඳුණේ විදෙස් ආධාර මතය. වත්මනෙහි එරට බොහෝ ජනයාට රැකියා නොමැති අතර රටෙහි මුදල් ගලායාම නැවතී ඇත. රජයේ සේවකයනට මාස ගණනාවකින් වැටුප් ගෙවා නොමැත.

පවත්නා ආර්ථික අර්බුදය හේතුවෙන් අත්‍යවශ්‍ය භාණ්ඩ රැසක මිල ඉහළ නැංග හෙයින් පවුල් අතිවිශාල සංඛ්‍යාවකට ආහාර සඳහා වැය වන මුදල දරාගත නොහැකි මට්ටමට පත්ව තිබේ. සමීක්ෂණයෙන් වාර්තා වෙන්නේ පවුල්වලින් සියයට 36ක් පමණ ආහාර ලබාගන්නේ ණයට බවයි.

සියයට අටක් පමණ දෙනා ආහාර අවශ්‍යතාව සපුරා ගැනීම සඳහා එක්කෝ සිඟමන් යදින බවත්, නැතහොත් මුළුමනින්ම පරිත්‍යාගවලින් යැපෙන බවත් සමීක්ෂණයෙන් හෙළිදරව් විය.
ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ සේව් ද චිල්රන් ආයතන සභාපති ක්‍රිස් නයමැන්ඩි පවසන්නේ ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ පවතින වත්මන් තත්ත්වය මින් පෙර කිසිදාක නුදුටුවක් බවයි.

“මාස ගණනාවක සිට පාන් හැර වෙනත් ආහාරයක් ලබා නොගත්, බලන්නට බය හිතෙන තරම් රෝගී වූ දරුවන්ට අප ප්‍රතිකාර කරනවා. ඇත්තටම මෙහි ආහාර හිඟයක් නැහැ.

වෙළෙඳසැල්වල රාක්ක පිරී තිබෙනවා. එසේ තිබියදීත් ළමුන් ආහාර නැතිව මරණයට පත් වෙන තත්ත්වයට පැමිණ තිබෙන්නේ ආහාර සඳහා ගෙවීමට ඔවුන්ගේ මාපියන්ට මුදල් නොමැති නිසයි. දැන් මේ පවතින තත්ත්වය තවදුරටත් ඔඩු දුවන්නට පෙර, එය වෙනස් කිරීම සඳහා රජය වහාම පියවරක් ගත යුතුයි. මෙය ආර්ථික අර්බුදයක් නිසා මෙයට ආර්ථිකමය විසඳුමක් අවශ්‍යයි….”

පසුගිය වසරේ අගෝස්තු මාසයේදී තලේබාන් සංවිධානය ඇෆ්ඝනිස්ථානය අත්පත් කරගත් වහාම රජයන් සහ ජාත්‍යන්තර ආයතන විදේශයන්හි පැවති ඇෆ්ඝන් මහ බැංකුවේ වත්කම් ඩොලර් බිලියන 10ක් පමණ ඉතා ඉක්මනින් ආරක්ෂිත අත්හිටුවීම්වලට ලක් කරන ලදි. ඉන් ඇ.ඩො බිලියන හතක් පමණම තිබුණේ එක්සත් ජනපදයේය.

එක්සත් ජනපද ජනපති ජෝ බයිඩන් පසුගිය දිනක විධායක නියෝගයකට අත්සන් තැබීය. එමගින් ඇ.එ. ජනපදයේ පවතින ඇෆ්ඝන් වත්කම්වලින් අඩක් පමණ මානුෂීය ආධාර සඳහා රටට යෙදවීමට අපේක්ෂා කරන අතර අනෙක් අඩ සැප්තැම්බර් 11 ප්‍රහාරයේ වින්දිතයන් සඳහා යෙදවීමට අපේක්ෂිතය.

විධායක නියෝගයෙන් ප්‍රකාශ කරන ලද්දේ ඇෆ්ඝන් ජනතාවගේ යහපත සහ ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ අනාගතය උදෙසා දැනට ඇමරිකාවේ ෆෙඩරල් සංචිතය සතු ඇෆ්ඝන් වත්කම්වලින් ඩොලර් බිලියන 3.5ක් වෙත ප්‍රවේශ වීමට පහසුකම් සැලසීමට උත්සාහ කරන බවයි.

කෙසේවෙතත්, එම අරමුදල් ප්‍රතිපාදන ලබාදීම සඳහා අධිකරණ තීන්දුවක් අවශ්‍ය බව කියැවේ.
ඇෆ්ඝන් වත්කම්වලින් ඇ.ඩො. බිලියන 3.5ක් සැප්තැම්බර් 11 ප්‍රහාරයේ වින්දිතයන්ට ලබාදීම පිළිබඳ ධවල මන්දිරයේ නියෝගය ඇෆ්ඝන් ජනතාවට එරෙහි සාහසික ක්‍රියාවක් වන බවත්, ඔවුන්ගේ නමින් ඇෆ්ඝන් ජනතාවගේ මුදල් බලයෙන් තබාගැනීම හෝ ලබාගැනීම ඉතා අසාධාරණ ක්‍රියාවක් බවත් එරට හිටපු ජනපති හමීඩ් කර්සායි ප්‍රකාශ කරයි.

ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ විනාශ වූ ආර්ථිකය ස්ථාවර කිරීමට සහ මානුෂීය අර්බුදයක් ඇතිවීම වැළැක්වීමට අවශ්‍ය යැයි පවසමින් තලේබාන් සංවිධානය අරමුදල් නිදහස් කරන ලෙස එක්සත් ජනපදයෙන්, අනෙකුත් රජයන්ගෙන් සහ ආයතනවලින් නැවත නැවතත් ඉල්ලා තිබේ. ■
අල්ජසීරා ඇසුරිනි.