හම්බන්තොට ආරබොක්ක ඉඩමේ කෝටි පනහකට වැඩි ගල්
වරාය අධිකාරිය කෝටියකට විකුණලා

■ ඉඩම ජනාධිපති යටතේ ඇති ආයෝජන මණ්ඩලයට අයත් එකක්

■ ටෙන්ඩරය ලැබී ඇත්තේ හලාවත, ඉලිප්පදෙනිය, මුංගන් දළුව,
ගල්වාන වත්ත ලිපිනයැති නිර්මලා ජයන්තිට

‘ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයට අයත් ආරබොක්ක නැමැති ඉඩම තුළ ඇති කළුගල් සහ සමාහාර ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරියේ නිලධාරීන්ගේ අනුදැනුම හා උපදෙස් මත එම භූමියෙන් ඉවතට ප්‍රවාහනය කිරීමේ කටයුතු යම් පාර්ශ්වයක් විසින් 2021.10.07 දින ආරම්භ කරන ලද අතර එය අපහට ආරම්භයේදීම නිරීක්ෂණය විය.

ඉන්පසු ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ විසින් නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් (පරිපාලන) හා එවකට අධ්‍යක්ෂ (කා/සේ) දූරකථනයෙන් අමතා ලද උපදෙස් මත ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරියේ ප්‍රදීප් නිශාන්ත මහතා අමතා ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයේ ඉහළ කළමනාකාරිත්වය වෙත මෙම ගල් ප්‍රවාහනය සම්බන්ධව දැනුවත් කොට එම ප්‍රවාහන කටයුතු විධිමත් ලෙස කිරීමට කටයුතු කරන තෙක් අදාළ ප්‍රවාහන කටයුතු තාවකාලිකව නතර කරන මෙන් ඔහු වෙත දන්වා සිටින ලදි.

එහෙත් ඔහු විසින් ඒ සම්බන්ධයෙන් කිසිදු සුදුසු පියවරක් ගැනීමට කටයුතු නොකළ බැවින් අප විසින් පොලිස් හදිසි ඇමතුම් 119 වෙත පැමිණිලි කර එම ප්‍රවාහන කටයුත්ත නතරකර දෙන ලෙස දන්වා සිටින ලදි.

ඉන්පසුව 2021.10.08 වන දින උදෑසන අදාළ පැමිණිල්ල සම්බන්ධ විමර්ශන සිදු කිරීම සඳහා පොලිස් නිලධාරීන්ද සමඟ අප අදාළ ස්ථානය වෙත යන ලදි. එම අවස්ථාවේදී විධායක අධ්‍යක්ෂ (කලාප) ගෙන් ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ වෙත ලද දූරකථන ඇමතුම මගින් ලබාදෙන ලද උපදෙස් අනුව, එම පැමිණිල්ලට අදාළ ඉදිරි කටයුතු තවදුරටත් කරගෙන යෑම අවශ්‍ය නොවන බවත් අදාළ ගල් ප්‍රවාහන කටයුත්ත ඔවුන්ට කරගෙන යෑමට අවස්ථාව ලබාදෙන ලෙසත් දන්වා සිටින ලදි.

ඉන්පසුව, ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය අධ්‍යක්ෂ වෙත ලද උපදෙස් අනුව සුදුසු පියවර ගැනීම සඳහා අදාළ පොලිස් නිලධාරීන් වෙත දන්වා සිටින ලදි.

ඒ අනුව එම පැමිණිල්ලට අදාළ විමර්ශන කටයුතු සමථයකට පත්කරන ලදි. (එම පැමිණිල්ලට අදාළ වාර්තාවේ සත්‍ය පිටපතක් මේ සමඟ ඔබ වෙත යොමු කරමු)

ඉන්පසුව එම ගල් ප්‍රවාහන කටයුත්ත සම්බන්ධයෙන් අදාළ අපගේ සියලුම නිලධාරීන්ගේ සහභාගිත්වයෙන් සාකච්ඡාවක් 2021.12.31 සහ 2022.01.05 වන දිනයන්හිදී virtual meeting පහසුකම යටතේ පැවැත්වීමට කටයුතු කළ අතර එහිදීද අවසන් තීරණයකට එළඹීමට නොහැකි විය.

නමුත් මේ වනවිටද අදාළ පාර්ශ්වයන් විසින් ආරබොක්ක ඉඩම තුළ ඇති කළුගල් හා සමාහාර විශාල යන්ත්‍ර සූත්‍ර සංඛ්‍යාවක් හා ටිපර් රථ යොදා ගනිමින් එම භූමියෙන් ඉවතට රැගෙන යෑමේ ක්‍රියාවලිය සිදු කරමින් පවතින අතර ඊට අදාළ කිසිදු කටයුත්තක් සඳහා අපගේ අවසරයක් හෝ කිසිදු මැදිහත්වීමක් නොමැත.

එබැවින් අවශ්‍ය ඉදිරි උපදෙස් හා සුදුසු පියවර සඳහා ඔබ වෙත කාරුණිකව යොමු කරමු.’
ඉහත සඳහන් කරුණු ඇතුළත් ලිපිය ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයේ සේවකයන් හතර දෙනෙකුගේ අත්සනින් යුතුව එහි අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් වෙත ‘ආරබොක්ක ඉඩම තුළ ඇති කළුගල් හා සමාහාර එම ඉඩමෙන් පිටතට රැගෙන යෑම’ යනුවෙන් 2022.01.18 දින සහිතව යොමු කරන ලද්දකි.

මෙම ලිපිය මගින් සරලව කියන්නේ ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයට අයත් හම්බන්තොට ආරබොක්ක ප්‍රදේශයේ ඉඩම තුළ ඇති රුපියල් කෝටි ගණනක් වටිනා විශාල කළුගල් තොගයක් එම මණ්ඩලයේ අවසරයකින් තොරව ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරියේ අනුමැතියෙන් ඉවත් කරමින් පවතින බවය.

හම්බන්තොට වරායට මායිම්ව ඇති මෙම ආරබොක්ක නම්වූ ඉඩම තුළ මේ වනවිට ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයේ ආරක්ෂක අංශයක්වත්, කාර්යාලයක්වත් නැති අතර ආයෝජන මණ්ඩලය මේ වනවිට කටයුතු කරන්නෙ හම්බන්තොට මිරිජ්ජවිල ආයෝජන සැකසුම් කලාපයේය. ඉහත සඳහන් ලිපිය ලියා ඇත්තෙත්, එම ලිපියේ සඳහන් පැමිණිලිවලට සම්බන්ධ වී ඇත්තෙත් මිරිජ්ජවිල අපනයන සැකසුම් කලාපයේ සේවකයන්ය. ආරබොක්ක ඉඩම තුළ ආයෝජන මණ්ඩලයේ කිසිවකු නැති නිසා එහි ඇති කළුගල් අනුමැතියකින් තොරව ඉවත් කිරීම ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරිය සිදුකරන බව මේ අනුව පැහැදිලිය.

දැන් මෙහිදී පැන නඟින ප්‍රශ්නය වන්නේ ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරියට හෝ වෙනත් රාජ්‍ය ආයතනයකට හෝ වේවා මේ ආකාරයට තවත් රාජ්‍ය ආයතනයක් යටතේ ඇති ඉඩමක ඇති දේපල අවසරයකින් තොරව ඉවත් කරගත හැකිද යන්නය.

ඉහත ලිපියේ සඳහන් සමථය සම්බන්ධයෙන් හම්බන්තොට පොලිස් ස්ථානයේ මූලස්ථාන ප්‍රධාන පොලිස් පරීක්ෂකවරයා 2021.12.30 දින සහිතව මිරිජ්ජවිල අපනයන සැකසුම් කලාපයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නියෝජ්‍ය අධක්ෂ එස් එස් එම් අබේසේකරට ලිඛිත දැනුම් දීමක් කර ඇති අතර ඔහු එසේ දැනුම් දී ඇත්තේ පොලිස් හදිසි ඇමතුම් අංශය මගින් ඒ සම්බන්ධයෙන් වාර්තාවක් ඉල්ලීම පදනම් කරගනිමින්ය.

කෙසේ හෝ ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරිය කළුගල් ඉවත් කරන ආරබොක්ක නම්වූ අක්කර 959, රූඩ් 03, පර්චස් 7.52ක් වන මෙම ඉඩමෙන් අක්කර 400ක කොටසක් ඖෂධ නිපදවීමේ කර්මාන්ත ශාලාවක් සඳහා පසුගිය වසරේදී ආයෝජන මණ්ඩලය ලබාදී තිබීමෙන් මෙන්ම ඒ සම්බන්ධයෙන් කර ඇති පොලිස් පැමිණිලිවලින්ද එහි අයිතිය ඇත්තේ එම මණ්ඩලයට බව පැහැදිලිය.

මෙම ඉඩම ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයට පැවරීමට පෙර හම්බන්තොට වරාය ඉදිකිරීමේදී අතිරික්ත වූ කළුගල් එම ඉඩමේ දමා තිබුණද එම අයිතිය ඉවත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් ආයතන දෙක අතර නීත්‍යනුකූල අනුමැතියක් අවසරයක් තිබිය යුතුය. එහෙත් මෙහිදී එවැන්නක් තිබී නැති බව ඉහත සඳහන් කළ පොලිස් පැමිණිලිවලින් හා දැනුම් දීම් මගින් සනාථ වේ. එසේ නම් එම ඉඩම ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලයට හිමිවීමෙන් පසු එහි ඇති කළුගල් ඉවතට ගෙනයමින් පවතින්නේ නීත්‍යනුකූල අවසරයකින් තොරවය. ඉහළින් ආ දූරකථන ඇමතුමක් මගින් පොලිස් පැමිණිල්ල සමථයකට පත්කර ගැනීමෙන්ද පෙනෙන්නේ වාචික එකඟතාව මත සිදුවන දේශපාලන ගනුදෙනුවක් මේ පිටුපස තිබෙන බවය.

එය තේරුම් ගැනීම සඳහා අපට අවධානය යොමු කිරීමට සිදුවන්නේ මෙම ඉඩමේ කළුගල් ඉවත් කරන ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරිය ඒ සම්බන්ධයෙන් ගෙන ඇති පියවර ගැනය.

ශ්‍රී ලංකා වරාය අධිකාරියේ සභාපති හා කළමනාකාර අධ්‍යක්ෂ වෙත අධ්‍යක්ෂ සේවා සැපයුම් එච්එම් ප්‍රභාත් ජයන්ත 2021.06.20 දින සහිතව හම්බන්තොට වරායේ තිබෙන ඛනිජ ද්‍රව්‍ය විකිණීම සම්බන්ධයෙන් දැනුම් දෙමින් කරුණු කිහිපයක් සඳහන් කර ඇති අතර ඊට අනුව හම්බන්තොට වරාය ඉදිකිරීමෙන් පසු ඉතිරිව තිබූ ඛනිජ ද්‍රව්‍ය මුලින්ම 2021.01.21 දින ප්‍රසිද්ධ පුවත්පත් මගින් දැන්වීම් පළකර 2021.01.29 දින ටෙන්ඩර් මගින් විකිණීමට කටයුතු කර ඇත. එම විකිණීමට පෙර කළ සමීක්ෂණයේදී දළ වශයෙන් හඳුනාගෙන ඇත්තේ කළු ගල් කුට්ටි කියුබ් 115,921ක්ද, පස් මිශ්‍ර කළු ගල් කුඩු කියුබ් 159,205ක්ද, කැට ගල් කියුබ් 10,928ක්ද එම ඉඩමේ ඇති බවය.

ඉහත සඳහන් කරන ලද පළමු ටෙන්ඩරයේදී මාස 06ක කාලයකදී සියලුම ඛනිජ ද්‍රව්‍ය ඉවත් කිරීම සිදුකළ යුතු බව දන්වා තිබුණද එම මාස 06ක කාලය අවසන් වනවිටත් එය හරියාකාරව සිදුවී නැත. එම කාලයේදී මුල් ටෙන්ඩර් ලැබූ කොන්ත්‍රාත්කරුවන් එම භූමියෙන් ඉවත් කරගෙන ඇත්තේ ගල් කුට්ටි කියුබ් 1826ක්, පස් මිශ්‍ර කළු ගල් කුඩු කියුබ් 362.75ක් හා කැට ගල් කියුබ් 227.5ක ප්‍රමාණයක්ය. ඒ අනුව මුල් ටෙන්ඩරයෙන් පසු ඇස්තමේන්තුගත කරන ලද ප්‍රමාණයෙන් අතිවිශාල ගල් හා ගල් කුඩු ප්‍රමාණයක් එහි ඉතිරි වී තිබී ඇත.

ඉහත සඳහන් වරාය අධිකාරියේ සේවා සැපයුම් අධ්‍යක්ෂවරයාගේ ලිපියේ ඇති කරුණු අනුව 2020.12.08 වන දින වරාය අමාත්‍ය රෝහිත අබේගුණවර්ධන හම්බන්තොට වරාය පරිශ්‍ර සංචාරයක යෙදී ඇත. වරායේ ඛනිජ ද්‍රව්‍ය තිබෙන මෙම ඉඩම මහවැලි අධිකාරියට අයත් ඉඩමක් බැවින් එය ආයෝජන මණ්ඩලය වෙත ලබාදීමට තීරණය කර ඇති බව ගුවන් සේවා හා අපනයන කලාප සංවර්ධන රාජ්‍ය අමාත්‍ය ඩීවී චානක එම සංචාර අවස්ථාවේදී දන්වා ඇති අතර වරාය අධිකාරියට අයත් දේපලක් ඇත්නම් හැකි ඉක්මණින් ඉවත් කළ යුතු බවද දන්වා ඇත. (ශ්‍රී ලංකා ආයෝජන මණ්ඩලය ජනාධිපතිවරයා යටතේ ඇති අතර රාජ්‍ය ඇමතිවරයාට එහි අධීක්ෂණ කටයුතු පවරා තිබේ.)

එම ලිපියේ සේවා සැපයුම් අධ්‍යක්ෂවරයා වැඩිදුරටත් සඳහන් කරන්නේ එම පළමු ටෙන්ඩරයේ ඉවත් කිරීම් සඳහා ලබාදුන් මාස 06ක කාලය ඉක්ම ගොස් ඇති බැවින්ද, ඔවුන් සෙමින් එම කටයුතු කර ඇති බැවින්ද, මෙම ඉඩම මහවැලි අධිකාරිය කඩිනමින් ලබා ගතහොත් වරාය අධිකාරියට ලැබීමට නියමිත විශාල මුදලක් අහිමිවී යෑමේ අවදානමක් පවතින බැවින්ද, සියලුම ඛනිජ ද්‍රව්‍ය එක ගොඩක් ලෙස විකිණීමට අවශ්‍ය ලෙස ටෙන්ඩර් කැඳවීමෙන් වරාය අධිකාරියට විශාල මුදලක් එකවර ලබා ගැනීමටත්, ඉක්මණින් ඛනිජ ද්‍රව්‍ය ඉවත්කර භූමිය ආයෝජන මණ්ඩලයට ලබාදීමටත් හැකි බවය.

රාජ්‍ය ඇමති ඩිවී චානක කීවේ යැයි කියන ඉහත තොරතුරු වැරදිය. මන්ද මහවැලි අධිකාරියට හා තවත් අයට අයත් මෙම ආරබොක්ක ඉඩම ඔවුන්ගෙන් පවරා ගැනීම 2019 ජුනි 13 වැනි දින අංක 2127/25 දරන අතිවිශේෂ ගැසට් පත්‍රය මගින් එවක ඉඩම් විෂයභාර අමාත්‍ය ගයන්ත කරුණාතිලක විසින් කර ඇති බැවින්ය. එම සංචාරක දිනය වනවිටත් එහි අයිතිය මහවැලි අධිකාරියට තිබී නැති අතර එය තිබී ඇත්තේ ආයෝජන මණ්ඩලය සතුව හෝ එම මණ්ඩලයට ලබාදෙන තෙක් ඉඩම් අමාත්‍යාංශය බාරයේ හෝ ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරයා බාරයේය.

කෙසේ වෙතත් මේ වනවිට ක්‍රියාත්මක වෙමින් පවතින ආයෝජන මණ්ඩලයේ පැමිණිල්ලට හේතු වී ඇති එම කළුගල් සහ කුඩු එක තොගයක් ලෙස විකිණීමේ ටෙන්ඩරය සඳහා දැන්වීම 2021.09.11 දින සහිතව පුවත්පත් දැන්වීමක් ලෙස පළකර ඇති අතර ටෙන්ඩරය එම සැප්තැම්බර් 22 දින අවසන් කර ඇත.

එහිදී ලැබුණ ලංසු අනුව මුළු තොගයම ඉවත් කිරීමේ ටෙන්ඩරය වැඩිම ඉල්ලුම වන රුපියල් 10,001,000ක් ඉදිරිපත් කළ හලාවත, ඉලිප්පදෙනිය, මුංගන් දළුව, ගල්වාන වත්ත ලිපිනයැති නිර්මලා ජයන්ති නැමැතිතියට ලබාදී ඇත. ඒ එම මුදලට අමතරව වැට් සහ අනෙකුත් රජයේ බදු ගෙවීමේ පදනම මතය.

ඒ අනුව ඇයට දැනුම් දී ඇත්තේ වැට් වශයෙන් රුපියල් 800,080ක් ගෙවන ලෙස හා රාජ්‍ය භාගය ලෙස භූ විද්‍යා පතල් කාර්යාංශයට කළු ගල් කුට්ටි කියුබ් එකකට රුපියල් 60ක්ද, කළු ගල් කුඩු කියුබ් එකකට රුපියල් 20ක්ද, කළු ගල් කැට කියුබ් එකකට රුපියල් 60ක්ද ගෙවන ලෙසය. ඇයට ටෙන්ඩරය පිරිනැමූ බවට වූ ලිපිය නිකුත් කළ 2021.09.27 දින සිට මාස 06ක කාලයකදී එම ඉවත් කිරීම් කරන ලෙස දැනුම් දී ඇති අතර වරාය අධිකාරිය විසින් අවශ්‍ය අනුමත ලිපි ලේඛනාදිය ලබාදෙන බවත් ප්‍රවාහනයට හා ඉවත් කිරීමට අදාළ අනුමතීන් ටෙන්ඩර් කාරිය විසින් ලබාගත යුතු බවත් එහි සඳහන් කර ඇත.

ඒ අනුව ටෙන්ඩර්කාරිය 2021.09.30 දින වරාය අධිකාරියේ ගිණුමට ටෙන්ඩර් මුදල හා වැට් මුදලේ එකතුව වන රුපියල් 10,801,080 ක (රුපියල් එක්කෝටි අට ලක්ෂ එක්දහස් අසූවක්) මුදලක් ගෙවා ඇත.

මුළු තොගයම සඳහා එම අවසන් ටෙන්ඩරය ලබාදෙන විට කළුගල් කුට්ටි කියුබ් 114,095ක්ද, කළු ගල් කුඩු කියුබ් 158,842.25ක්ද, කැට ගල් කියුබ් 10,700.5ක්ද මුල් දල ඇස්තමේන්තුව අනුව එම ඉඩමේ ඉතිරිව තිබී ඇත.

මෙම කළුගල් සඳහා අයකර ඇති රාජ්‍ය භාගය ගණනය කර ඇති වෙළඳපල වටිනාකමින් සියයට 4ක් වන අතර ඒ අනුව කළුගල් කුට්ටි සහ කැටගල් කියුබ් එකක වෙළඳ වටිනාකම රුපියල් 1500ක් ලෙස සලකා ඇත. කළුගල් කුඩු කියුබ් එකක වෙළඳ වටිනාකම රුපියල් 500ක් ලෙස සලකා ඇත.

රාජ්‍ය භාගය ගෙවීම සඳහා සලකා බලා ඇති මෙම වෙළඳ වටිනාකම් සමඟ ගණනය කිරීමේදී මෙම අවසන් ටෙන්ඩරය ලබාදෙන තෙක් ඉතිරිව තිබූ කළුගල් සහ කුඩුවල වටිනාකම රුපියල් 26 කෝටි 66 ලක්ෂ 14,375ක් වන අතර ටෙන්ඩරය පිරිනැමූ රුපියල් කෝටියක මුදල සමඟ සැසැඳීමේදී එමෙන් 26 ගුණයක කළුගල් හා කුඩු තොගයක් එහි තිබී ඇත.

එහෙත් අප දන්නා වෙළඳපල තත්වය වන්නේ රාජ්‍ය භාගය සඳහා ගණනය කර ඇති රුපියල් 1500ක මුදලට තබා එමෙන් දෙගුණයක මිලටත් කළුගල් කුට්ටි සහ කැට මිලදී ගැනීමට නැති බවය. කළුගල් කුට්ටි, කැට හා කුඩු යන සියලු ද්‍රව්‍ය මෙම ටෙන්ඩරයේදී මෙන් එක් ගොඩක් ලෙස ගෙන රාජ්‍ය භාගය අය කිරීමට සලකා බැලූ මිල මෙන් දෙගුණයක මිලකට ගණනය කළත් මෙම තොගය රුපියල් කෝටි 52කට වඩා වටිනා එකකි. රාජ්‍ය භාගය සඳහා යන සොච්චම් මුදලත්, ඉවත් කිරීමේ මෙහෙයුම් වියදම් අඩුකළ විට මෙම ගනුදෙනුවෙන් සැබෑ ටෙන්ඩර් හිමිකරුට ලබාගත හැකි ලාභය වියදම් කරන මුදල මෙන් පනස් ගුණයක් වන බව පැහැදිලිය.

එසේ අප සැබෑ ටෙන්ඩර්කරු වශයෙන් සඳහනක් කළේ, අප කළ සොයා බැලීමේදී මෙම ටෙන්ඩරය හිමිකරගත් තැනැත්තිය වශයෙන් සඳහන් හලාවත, ඉලිප්පදෙනිය, මුංගන්දළුව, ගල්වාන වත්ත ලිපිනයැති නිර්මලා ජයන්තිට රුපියල් කෝටියක මෙවැනි ටෙන්ඩර් ලබා ගැනීමේ හෝ ඉන්පසු තවත් රුපියල් මිලියන ගණනක් වියදම් කර බැකෝ හා ටි්‍රපර් රථ යොදවා මෙම ගල් ඉවත් කිරීමේ හැකියාවක් නැති බව අනාවරණය වූ නිසාය.

එහෙත් ඇය වරාය අමාත්‍ය රෝහිත අබේගුණවර්ධනගේ ගුණ වර්ණනා කරන තැනැත්තියක බව සැලවූ අතර එමෙන්ම වරාය අමාත්‍ය රෝහිත අබේගුණවර්ධනට ඇති ඥාති සම්බන්ධයක් ගැන කියන බවද සැලවිය.

ඒ නිසා මෙම ටෙන්ඩරයේ සැබෑ හිමිකරුවා ඇය නොවන වෙන කවුරුන් හෝ විය හැකිය. එය සොයා ගැනීම අල්ලස් හෝ දූෂණ චෝදනා විමර්ශන කොමිසමේ සැබෑ කාර්යභාරය විය යුතු අතර මෙම ටෙන්ඩරයේ හිමිකාරිය එවැනි මුදලක් උපයා ගත්තේ කෙසේද යන්න පරීක්ෂණයක් කිරීම ඒ සඳහා පළමු පියවර විය යුතුය.■