■ ආචාර්ය උදන් ප්‍රනාන්දු
මීට සති දෙකකට පෙර ම’විසින් ඉහත දැක්වෙන ප්‍රධාන තේමාව යටතේ ලිපියක් සම්පාදනය කළේ සතිස් ද මැල් විසින් ඉංග්‍රීසියෙන් රචිත ‘ද ගුඩ් ෆො නතින්‘ නමැති කෙටිකතා සංග්‍රහයක් ගැන කෙරෙන විචාරයක කොටසක වශයෙනි. මගේ විචාරය ස්ථානගත කළේ ලාංකීය සන්දර්භය අළලා ඉංග්‍රීසියෙන් ලියැවෙන ප්‍රබන්ධ ගැන ය. එහිදී මා මතු කළ ප්‍රධාන කරුණක් වූයේ, ලාංකීක හෝ ඒ සම්භවයක ඇති පිටරට වෙසෙන, විප්‍රවාසී හා ඩයස්පෝරික ලේඛක ලේඛිකාවන් ගැන ය. මාගේ අවධාරණය වූයේ එම පිරිස ලාංකීය යථාර්ථය කෙලෙස නිරූපණය හා ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නේ ද යන්නයි. මා ඒ බොහෝ නිර්මාණ සමාන කළේ ප්‍රති-අපනයනිත සාහිත්‍ය කෘති ලෙස ය; ඒවායේ යම් රටාවක් හා වට්ටෝරුවක් දක්නට ඇති බව ය. ව්‍යතිරේක කිහිපයක් ඇතත්, බොහෝ ඩයස්පෝරික සාහිත්‍ය කෘති තුළ ඇත්තේ අතීතකාමී, නොස්ටැල්ජියානු, රෝමාන්තික, එක්සොටික, කෝන්තරවාදී, බැගේජවාදී, ඇරියස්වාදී, ස්වෝත්තමවාදී හෝ හීනමානමය සම්මිශ්‍රණයකින් යුතු අන්තර්ගතයක් බව මම පැහැදිලි කළෙමි. මගේ තර්කය වූයේ ඩයස්පෝරික සිවිල් හා ඩොලර් බලය නිසා මේ කෘති ලංකාවේ ලියැවෙන ඉංග්‍රීසි කෘති අහුමුල්ලකට තල්ලු කරන බවයි.
මගේ මේ ලිපියට ප්‍රතිචාර ගණනාවක ලැබුණ අතර ඉන් වඩා ප්‍රාමාණික එකක් වූයේ මහාචාර්ය හර්ෂණ රඹුක්වැල්ල මට පුද්ගලික ව සන්නිවේදනය කළ ප්‍රතිපෝෂණය ය. මහාචාර්ය රඹුක්වැල්ල විවෘත විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංග්‍රීසි පිළිබඳ මහාචාර්ය පදවිය ද එහි පශ්චාත් උපාධි ඉංග්‍රීසි ආයතනයේ අධ්‍යක්ෂ තනතුර ද දරයි. ද්විභාෂික හැකියාව ඇති ඉංග්‍රීසි ඇදුරන් අල්පයෙන් එකෙකු වන හර්ෂණ, සිංහල සාහිත්‍ය ගැන කාලයක් පුරා පර්යේෂණ කර ඇත. ඔහුගේ ආචාර්ය උපාධියට පාදක වන්නේ සිංහල ජාතිකවාදයේ සංස්කෘතික පෙළපත ගැන ය. දත්තමය වශයෙන් මගේ ලිපියට ප්‍රතිපක්ෂ කරුණු කිහිපයක් ඔහු මතු කළ නිසා මා හර්ෂණට යෝජනා කළේ ඔහුගේ විචාරාත්මක ප්‍රතිචාරය ලිපියක් ලෙස සම්පාදනය කරන ලෙසයි. හර්ෂණගේ කාර්ය බහුලතාව නිසා එය මග හැරුණු අතර මා ඔහු සමග කළ දීර්ඝ කතාබහේදී ඔහු විසින් කියන ලද කරුණු මා සංගෘහිත කර මෙලෙස පළ කිරීම ගැන ඔහු කැමති විය. ඒ අතින් මෙය මගේ ලිපියට එක්තරා ආකාරයකට අභියෝග කරන අතර ඊට අමතර ව ඌනපූරණයක් ලෙස ද කටයුතු කරයි. හර්ෂණගේ අදහස් ඔහු කී ලෙස ම මා පිටපත් කර ඇති අතර මෙහි කෙටුම්පතක් ඔහු විසින් පිරික්සා ඇත.
ලංකාවේ ඉංග්‍රීසි ලියැවිලි
මේ විෂය පථයට යෙදෙන යෙදුම ‘ශ්‍රී ලංකන් රයිටින් ඉන් ඉංග්ලිෂ්‘ හෙවත් ඉංග්‍රීසියෙන් කෙරෙන ශ්‍රී ලාංකේය ලියැවිලියි. ශානරයක් ලෙස ගත් කල මේ යෙදුම පිළිබඳ ගැටලු සහගත හා අර්බුදකාරී ඉතිහාසයක් තිබිලා තියෙනවා. විචාරකයන් මේ සම්බන්ධයෙන් මතු කළ ප්‍රශ්නය වුණේ ඉංග්‍රීසියෙන් ලියැවෙන සාහිත්‍ය කෘතිවලින් නියම ලාංකීය යථාර්ථය ගැඹුරින් නිරූපණය වෙනවා ද යන්නයි. ඉංග්‍රීසියෙන් ලංකාව ගැන ලියැවෙන දේ යම් බරක් හෝ හරයක් නැති බවකුත් ඉන් ඉඟිකළා. ඉංග්‍රීසි භාෂාව යටත් විජිත උරුමයේ දිගුවක් ලෙස සලකන විට ඉංග්‍රීසියෙන් සාහිත්‍ය කටයුතු කිරීම සංස්කෘතික දේශපාලනික වශයෙන් කෙතරම් ගෝචර ද යන්නත් විචාරකයන් මුල් කාලයේ මතු කළා. හැටේ දශකයේ ඉංග්‍රීසියෙන් කවි ලියූ ලක්දාස වික්‍රමසිංහගේ කවියක නම ‘ඩෝන්ට් ටෝක් ටු මී අබවුට් මතීස්‘ (මතීස් ගැන මා එක්ක කතා කරන්න එපා). ඒ කවියේ නූතනවාදී චිත්‍ර ශිල්පීන් (modernist painters) වන මතීස් හා වැන් ගෝ වැනි අය ගැන කතා කරමින් කියන්නේ ඔවුන්ගේ කලා ප්‍රකාශන ද එක්තරා අකාරයකට බිහිසුණු යටත් විජිතවාදයක් නියෝජනය වන බවයි. මේ කවිය ලියා කලකට පසු ඔහු කියනවා ඉංග්‍රීසියෙන් ලිවීම සංස්කෘතික ද්‍රෝහීකමක් නිසා මා තව දුරටත් ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන්නේ නැහැ කියලා. මේ ප්‍රවණතාව ලංකාවට පමණක් සීමා වුණු එකක් නොවෙයි. අප්‍රිකාවෙන් බිහි වුණු විශිෂ්ටතම සාහිත්‍යකරුවෙකු වූ කෙන්යානු ජාතික න්ගුගි වා තිඔන්ගු ද ‘මා තව දුරටත් ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන්නේ නැහැ‘ කියන ප්‍රකාශය ඒ කාලේ කරනවා. මෙය යටත් විජිත නිදහස ලැබීමෙන් අනතුරුව ඒ ඒ රටවල ඇති වූ සංස්කෘතික ප්‍රබෝධයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි දක්නට ලැබෙන්නේ. හැටේ දශකයේ ම, ගොඩ්ෆ්‍රි ගුණතිලක (මාර්ග පර්යේෂණ ආයතනයේ නිර්මාතෘ හා හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම්) විචාරයක කියනවා ලංකාවේ භාවිත ඉංග්‍රීසිය ‘ලැන්වේජ් විතවුට් එ මෙටෆර්‘ හෙවත් රූපකයක් නැති බසක් කියලා. ඔහු ඉන් අදහස් කළේ භාෂාවක් ලෙස ඉංග්‍රීසි ලංකාවේ හරියට මුල් බැස ගෙන නැති බව. ලාංකීය ඉංග්‍රීසි වහරේ ලාංකීය අනන්‍යතාවක් ගැබ් වෙලා නැහැ කියන බව. මේ අදහස් අපි අද කියවද්දී ඒ අදහස් මතු වූ සංස්කෘතික දේශපාලනික සංදර්භය දෙස විචාරාත්මකව බලමින් පුළුල් තැනක සිට කියවිය යුතු වෙනවා.
සංස්කෘතික ප්‍රබෝධය හා සාහිත්‍යය
හතලිස්, පනස්, හැට හා හැත්තෑව දශකය වෙන තුරු ම ලංකාවේ සංස්කෘතික ප්‍රබෝධයක් මතුවීම දක්නට ලබෙනවා. නවකතාව, කවිය, ගීතය, නාට්‍යය, චිත්‍රපටය වැනි සියලු ප්‍රකාශන මාධ්‍ය ඒ පරිවර්තනයට හසු වී පර්යේෂණ තුළින් නව මංපෙත් සොයාගෙන යනවා. අලු‍තින් නිදහස ලද දේශයට සංස්කෘතියක් ගොඩනැගීමක් එතැන වෙන්නේ. සරච්චන්ද්‍රගේ නාට්‍යය හා ලෙස්ටර්ගේ සිනමාව තුළින් සිදු වුණේ ඒකයි. ඔය සංස්කෘතික ප්‍රබෝධයේ හා ‘දේශීය‘ යනුවෙන් හඳුනාගත් අනන්‍යතාවක් සොයන ක්‍රියාදාමයේ හෙවණැල්ල යට ම තමා ලාංකීය ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යකරණයත් දිග හැරෙන්නේ. ඒ බලපෑම හැත්තෑවේ දශකයේ ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන අය තුළ නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. ඒ අයට තීව්ර ලෙස දැනෙනවා ඔවුන් ලියන දේ ලාංකීය යථාර්ථය ගැඹුරින් ග්‍රහණය කර නොගෙන ඔවුන්ට ම සීමා වූ යම් සීමිත වපසරියක පමණක් ක්‍රියාත්මක වන බව. යැස්මින් ගුණරත්න ඔය අතරේ කවියක් ලියනවා, ‘දිස් ලැන්වේජ් – දිස් වුමන් – එ ලවර්ස් රිප්ලයි’ කියලා. ඈ කියන්නේ ඇයට ඉංග්‍රීසියෙන් ලියන්න අයිතියක් තියෙනවා කියලා. එහෙත් ඒ කාලයේ තිරු කන්දයියා හා රෙජී සිරිවර්ධන වගේ අය ඉංග්‍රීසි භාවිතයේ දේශපාලනය ගැන ඊට වෙනස් මතයක් දැරුවේ. ඔවුන්ගේ අදහස් ද අප ස්ථානගත කළ යුත්තේ ඉහත පැවසූ සිංහල සමාජය තුළ සිදු වූ පුළුල් සංස්කෘතික ප්‍රබෝධයේ හෙවණැල්ල යටතේ. මගේ ආස්ථානය වන්නේ ඉහත අර්ථ නිරූපණය සියයට සියයක් නිවැරදි නොවන බව. අපි කතාකරන දේශීයත්වය හෝ ‘අපේකම‘ (ඔතෙන්ටිසිටි) සරලමතික එකක් නොවන බවයි මා හිතන්නේ. සමාජයක දේශීයත්වය හෝ අපේකම එකක් නොව කිහිපයක් විය හැකියි. එසේත් නැතිනම් විවිධත්වය හෝ බහු-විධ බවයි දේශීයත්වයේ නියම ස්වභාවය. තනි දේශීයත්වයක් හෝ තනි අපේකමක් ගැන කතා කිරීම තේරුමක් නැති බවයි මා සිතන්නේ. දේශීයත්වය කියන්නේ අනන්‍යතා කිහිපයක එකතුවක් හා මුහුවීමක්. එහෙත්, විශේෂයෙන් ම සිංහල සමාජය තුළ අපි දකින්නේ මෙම දේශීයත්වය එකමානීය ලෙස අරුත් ගැන්වීමක් ලෙස සහ එම පටු දේශීය අනන්‍යතාව මත ගොඩ නැගීමට උත්සාහ කරන ජාතිකවාදී කතිකාවක් ලෙස.
ඉංග්‍රීසියෙන් පිළිබිඹු වන ගම
හැත්තෑව දශකයේ මතුවුණු අධිපති සංස්කෘතික කතිකාව තනි ජනවර්ගයක් (සිංහල) තනි ආගමක් (බෞද්ධ) හා මූලික ව ග්‍රාමීයත්වය පදනම් කරගෙන ගොඩනැඟු‍ණු එකක්. ඒ පසුබිම මතයි ඉංග්‍රීසි ලේඛකයන් පවා ‘ගමට‘ යන්න පටන් ගන්නේ තම නිර්මාණ තුළ. මහාචාර්ය රජීව විජේසිංහ මීට කිව්වේ විලේජ්-වෙල්-සින්ඩ්‍රෝමය (ගමේ-ගොඩේ-ළිඳේ-ලෙඩේ) කියලා. ගැමි පරිසරය ආගන්තුක නාගරිකයන් විසින් රෝමාන්තීකරණය කරන්නේ මේ තත්ත්වය තුළ. ජේම්ස් ගුණවර්ධන හා පුන්‍යකාන්ති විජේනායක වැනි අයගේ නිර්මාණ තුළ මේ ගතිය යම් දුරකට නිරීක්ෂණය කරන්න පුළුවන්. ලෙස්ටර්ගේ රේඛාවේ පවා සිදුවන්නේ ගම නාගරික ඇසකින් බලා වාර්තාකරණය කිරීමයි. ගමේ ඉපදුණ පළියට මේ තත්ත්වයේ අනිවාර්ය වෙනසක් වන්නෙත් නැහැ. ගමේ ඉපිද එහි කාලයක් ගත කර, පසු ව නගරය වැනි පරිසරයක ඉගෙන ගෙන රැකියාවක් කරගෙන ඉන්න කෙනා ගම දිහා බලන්නෙත් එක්තරා ආගන්තුක කෝණයකින්. එතැනත් වෙන්නෙන් රෝමාන්තීකරණයක් ගම ගැන. මෙය එක්තරා ආකාරයකට මාර්ටින් වික්‍රමසිංහගෙන් පවා සිදු වෙනවා. වික්‍රමසිංහ ලියන ගම වුණත් එක්තරා කල්පිතයක්. ඔහුගේ නිර්මාණවල එන ගම සම්පූර්ණයෙන් ඇත්ත ගමක් නොවෙයි. ‘අපේ ගම‘ කෘතියේ ඔහුගේ ළමා කාලයේ තමා ජීවත් වූ ගමක් ගැන ඔහු පරිකල්පනයෙන් නිර්මාණය කරනවා. ගුණදාස අමරසේකරගේත් මේ ලක්ෂණය අඩු වැඩි වශයෙන් දක්නට තිබෙනවා.
ලාංකීය ග්‍රාමීය සමාජය ගැන ලියැවුණු ප්‍රශස්ත ම කෘතියක් ලෙස අපට ලෙනාර්ඩ් වුල්ෆ් විසින් රචිත බැද්දේගම සැලකිය හැකියි. මා එසේ කියන්නේ සිතාමතාම යි. විදේශිකයෙකුට ලාංකීය දේශීයත්වය හඳුනාගන්න බැහැ, ඒ ගැන ලිවීමට බැහැ කියන අදහසට මා විරුද්ධයි. මෙහි නිරූපණය වන ගම ජනප්‍රිය තලයේ අපි අත්දකින වැව, දාගැබ, කෙත් යාය පදනම් කරගත් සිංහල සමාජයේ අතීත ශ්‍රී විභූතිය ලබාගත් යම් හර පද්ධතියක් මත නිර්මාණය වුණා යැයි සිතන ගම නොවෙයි. වුල්ෆ් ලියන්නේ හම්බන්තොට ශුෂ්ක කලාපයේ ගමක් ගැන. මා නගන ප්‍රශ්නය මේ ගමත් ‘අපේකමේ’ කොටසක් නොවේ ද? සයිමන් නවගත්තේගම ලියන ගමත් වුල්ෆ්ගේ ගම වගේ යම් මට්ටමකට. විශේෂයෙන් ම දඩයක්කාරයා හා දඩයම පදනම් කරගත් සෞන්දර්යක් මේ කෘතිවල අපිට දකින්න පුළුවන්. ඒත් වික්‍රමසිංහගේ ගම වුල්ෆ්ගේ සහ නවගත්තේගමගේ ගමට හාත්පසින් වෙනස්.
ලාංකීය ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යයේ හැරවුම් ලකුණු
ලංකාවේ ඉංග්‍රීසියෙන් පනහ හැට දශකවල ලියැවෙන කෘතිවල ප්‍රභූ පංතිය විසින් සාමාන්‍යයෙන් හසු කරගන්නා, තමන්ගේ සීමාවේ පිහිටි කතා වස්තුවලින් ඔබ්බට ගොස් නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන අය කිහිප දෙනෙක් සිටියා. එක් කෙනෙක් ලක්දාස වික්‍රමසිංහ. ඔහු ද්විභාෂික වන අතර සේවය කළේ කළේ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉංග්‍රීසි භාෂා පුහුණු ඒකකයේ. ඔහුගේ කවිවල වෙනස් ම ගතිකයක් තියෙනවා. ඊට හාත්පසින් ම වෙනස් කවියෙක් වන්නේ පැටි්‍රක් ප්‍රනාන්දු. ප්‍රභූ පසුබිමකින් එන පැටි්‍රක් ප්‍රනාන්දු වැඩ කළේ තනිකර ම ඉංග්‍රීසියෙන්.
ඔහුගේ කවි වෙනස්. හැත්තෑව හා අසූව වගේ කාලයේ ජීන් අරසනායගම් වගේ කවියෙක් මතු වෙනවා. ඈ මධ්‍යම පන්තික පසුබිමෙන් එන ඉංග්‍රීසි ගුරුවරියක්. බර්ගර් ජාතික ජීන් විවාහ වී සිටියේ දමිළ ජාතිකයෙකු සමග නිසා ඈ බොහෝ විට සුළුතර අනන්‍යතාව නිර්මාණවලට ගෙන එනවා. එතැන කතා වෙන්නේ ප්‍රභූ සමාජ ප්‍රශ්න ගැන නොවෙයි. මෙවැනි සුළුතර ජාතික අනන්‍යතා ගවේෂණ ප්‍රවණතාවේ උච්චතම අවස්ථාවක් ලෙස කාල් මලර් හැඳින්විය හැකියි. ඔහු විසින් රචිත ‘ජෑම් ෆෘට් ටී්‍ර‘ ඇතුළු තුන්ඈඳුතු කෘතීන්වලින් නිරූපණය කරන බර්ගර් ප්‍රජාව කුමන විදිහකින්වත් ප්‍රභූ සමාජයක් නොවෙයි. එදිනෙදා ලාංකීය ජීවිතයත් සමග බද්ධ වූ යථාර්ථයක් තමයි මලර් නිරූපණය කරන්නේ. මලර් පුද්ගලික මට්ටමින් ඉතා අසීරු ජීවිතයක් ගත කළේ, ආර්ථික අපහසුතා මැද. මේ සම්බන්ධයෙන් මට අත හැරුණු නම් තව තියෙන්න පුළුවන්.
සමකාලීන ප්‍රවණතා
මෑත කාලීන ඉංග්‍රීසි නිර්මාණ ගත් කල, ඒවායේ තේමාත්මක හා ආකෘතිමය වශයෙන් විශාල වෙනසක් දක්නට පුළුවන්. ග්‍රේෂන් භාරයට සම්බන්ධ කෙනෙක් හැටියට මා දන්නවා මෑත කාලයේ වසරකට කෘති හැත්තෑවක් වගේ ප්‍රමාණයක් ලැබෙනවා සම්මාන සඳහා තරග වදින්න. මේවා කෙටිකතා නවකතා පමණක් නොවෙයි. කවි, නාට්‍ය තිරනාටක, ස්වයං-චරිතාපාදන, පුද්ගලික මතක ආදිය. පළ නොවුණු අත්පිටපත් පවා මීට ඇතුළත්. ඒවා සමහර විට පළවෙන්නේ ම නැහැ. ඒ නිසා ඒවා ජනතාව අතරට යන්නේ නැහැ. මෑත කාලයේ කෘතියක් ලෙස ‘රෝඩ් ටු එලිෆන්ට් පාස්‘ ඉතා වැදගත්. එය වාර්ගික අර්බුදය ආශ්‍රිත ව ලියැවුණු එකක්. අම්බලවානර් සිවානන්දන්ගේ ‘වෙන් මෙමරි ඩයිස්‘ තුළත් කතා කෙරෙන්නේ ප්‍රභූ සමාජය ගැන නොව කම්කරු හා පහළ පන්තිය ගැන. වාර්ගික කෝණයෙන් ලංකාව ගැන ලියැවුණු උසස් ම කෘතියක් එය. එහි දේශපාලන දර්ශනය හා නිර්මාණශීලීභාවය ඉතා ඉහළයි. තිස්ස අබේසේකරගේ කෘති ද වැදගත්. ඔහු ‘බි්‍රඟින් ටෝනි හෝම්‘ කියන කුඩා කෘතියක් ලියනවා කැලණි මිටියාවතේ ඉතිහාසය හා සන්දර්භය අළලා. ඔහුගේ පිටගම්කාරයෝ ටෙලි නාට්‍යයට ද පසුබිම් වන්නේ කැලණි මිටියාවත. එල්මෝ ජයවර්ධනගේ ‘සෑම්ස් ස්ටෝරි‘ කෘතියත් ඉතා අදාළයි මේ සාකච්ඡාවට. ජයවර්ධනගේ පසුබිමත් ප්‍රභූ එකක් නොවෙයි. සාමාන්‍ය සමාජය ගැනයි ඔහු ලියන්නේ. මේ අතර තව වැදගත් නිර්මාණකරුවෙක් ඉන්නවා ඩේවිඩ් බ්ලැකර් කියලා. බර්ගර් ජාතික බ්ලැකර් කලක් යුද හමුදාවේ ස්නයිපර් වෙඩික්කාරයෙක්. ඔහුගේ ‘අ කෝස් අන්ට්රු‘ පොත ගෙතෙන්නේ ඒ අත්දැකීම් මත. එහි ප්‍රධාන චරිතය ගැමි සිංහල බෞද්ධ පරිසරයකින් එන සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙක්. ඔහු ත්‍රිලර් ශානරය ඉතා හොඳින් හසුරනවා. කවි ගැන කතා කරනවිට වැදගත් නිර්මාණකරුවෙක් වෙන්නේ මාලින්ද සෙනෙවිරත්න. ඔහුත් ද්විභාෂිකයි. විවිමරී වැන්ඩර්පූටන්ගේ කවිත් පුළුල් පරාසයක ලියැවෙන ඒවා. ඇයගේ කවිවල නිරූපණය වන්නේ සාමාන්‍ය සමාජයේ ගැහැනුන් මිනිසුන් මුහුණ දෙන ප්‍රශ්න. තරුණ පරපුර නියෝජනය කරන විහඟ පෙරේරා හා මාලන් ආරියසිංහගේ කෘතිත් ඉතා වැදගත්.
ෂෙහාන් කරුණාතිලක වැදගත් වන්නේ ලංකාවේ සිට නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන කෙනෙකු ලෙස මේ වන විට වැඩි ම අන්තර්ජාතික අවධානයක් දිනා ගත කෙනෙකු නිසා. ඔහුගේ ‘චයිනමන්‘ කෘතියේ එන්නේ සමාජයේ කොන් වුණු කොටස් ගැන, තැබෑරුම් වැනි අවකාශ ගැන. ඔහුගේ ‘චැට්ස් විත් ද ඩෙඩ්‘ කෘතියත් ඉතා ප්‍රශස්ත මට්ටමේ එකක්. එහි තේමාව 87-89 වකවානුවේ මාධ්‍යවේදීන් අතුරුදහන් වීම් හා ඝාතන. රිස්විනා මෝසෙත් ද අල්විස් මුස්ලිම් ජාතික ලේඛිකාවක්. ඇය ලියන්නෙත් පහළ මැද පංතිය ආශ්‍රිත තේමා යටතේ. නෙශාන්ත හරිස්චන්ද්‍ර ලේඛිකාව තවත් උදාහරණයක්. ග්‍රේෂන් සම්මානය ලද චාරුලතා අබේසේකරගේ අවධාරණය තමන් ද වාසය කළ ග්‍රාමීය පරිසරය. මධුභාෂිණී රත්නායක-දිසානායකගේ ‘අයි හැව් සම්තින් ටු ටෙල්‘ නවකතාව, විශ්වවිද්‍යාල පරිසරය ආශ්‍රිතව ලියවෙනවා. සමස්තයක් වශයෙන් ගත්තාම වත්මන් ලාංකීය ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යය පනස් හැට ගණන්වලට සාපේක්ෂව ප්‍රමාණාත්මක, තේමාත්මක, ආකෘතිමය, ශානරමය වශයෙන් විශාල ප්‍රසාරණයක් වෙලා තියෙනවා. ඉංග්‍රීසි සාහිත්‍යකරණයේ යෙදෙන අයගේ පසුබිමේ ද ලොකු වෙනසක් දක්නට ලබෙනවා. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ලාංකීය ඉංග්‍රීසි කතිකාවේ ද ලොකු වෙනසක් වෙලා තියෙනවා. ‘බ්‍රෝකන් ඉංග්ලිෂ්‘ ලෙස කලකට පෙර අවතක්සේරුවෙන් සැලකුණු වහර පවා දැන් සමාජය එක්තරා අකාරයකට පිළිඅරන් තියෙනවා. මේ සියල්ල සාධනීයයි.
ඩයස්පෝරික සාහිත්‍ය හා දේශීය සාහිත්‍ය
ලංකාවේ ප්‍රකාශිත කෘති හා ලංකාවේ වෙසෙන ලේඛක ලේඛිකාවන් ඩයස්පොරික සාහිත්‍යය සමග සංසන්දනය කළ විට ඒ තරම් පිළිගැනීමක්, ප්‍රසිද්ධියක් හා සාකච්ඡාවට භාජනය වීමක් වන්නේ නැහැ කියලා උදන්ගේ ලිපියෙන් තර්ක කළා. පොදුවේ ගත්තාම ඔහු කියන දේ හරි. පිටරට වෙසෙන ලාංකිකයෙකු ලියන පොතකට ලැබෙන ප්‍රසිද්ධිය හා අවධානය ලංකාවේ වෙසෙන කෙනෙකුට ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒකට හේතු කිහිපයක් තියෙනවා. එක හේතුවක් වන්නේ අපේ ප්‍රකාශන කර්මාන්තයේ ඇති සීමාවන් හා දුර්වලතා. වෙළෙඳපොළ පිළිබඳ මනා අවබෝධය ඉතා වැදගත්. නිෂ්පාදනය ගුණාත්මකභාවය, ප්‍රවර්ධනය, අලෙවිකරණය, බෙදාහැරීම – මේ සියල්ල අතිශයින් වැදගත්. පිටරටක හොඳ පොතක් එළියට ගන්න නම්, ලේඛකයාට අවුරුද්දක විතර ගිවිසුමක් දීලා ඒ කාලයේ එයාව නඩත්තු කරනවා. තමන්ට ම වෙන් වුණු සංස්කාරක කෙනෙකුත් සපයනවා. මෙහෙ මේ වැඩේ කොහෙත්ම කෙරෙන්නේ නැහැ. ඒ අතින් බැලු‍වාම හැම කෙනෙක් ම ආධුනික ලේඛකයෝ; කවුරුවත් නැහැ වෘත්තීය මට්ටමේ ලේඛන කාර්යයේ නියැළෙන.
තව අලුත් ප්‍රවණතාවක් තියෙනවා යුරෝපය, කැනඩාව, ඔස්ටේ්‍රලියාව ආදි රටවල වාසය කරන ලාංකිකයන් සිංහල හා දමිළ පොත් ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කරන එක. උදාහරණයක් ලෙස ඔස්ටේ්‍රලියාවේ වෙසෙන දිලිනි ඊරියාවල මංජුල වෙඩිවර්ධනගේ කෘති කිහිපයක් ම සිංහලෙන් ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කර තියෙනවා ඉතා නිර්මාණශීලී ලෙස. ඒ සඳහා ඇයට විදේශීය ප්‍රකාශන ආයතන සොයා ගන්නට පවා හැකියාව ලැබී තිබෙනවා. අශෝක් ෆෙරී (‘කොල්පෙටි පීපල්‘ ලේඛක) හා ෂෙහාන් කරුණාතිලක වගේ ලංකාවේ වෙසෙන ලේඛකයන්ට විදේශ වෙළෙඳපොළට යන්න හැකි වෙලා තියෙනවා. ඔවුන්ගේ කෘති පළ කරන්නේ පෙන්ගුවින්, හැමිෂන් හැමිල්ටන් වැනි විදේශීය ප්‍රකාශන ආයතන.■
