ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ තවත් පුළුල් කරමු

ක්‍රියාපටිපාටිමය මාවත් පිළිබඳව දැනට ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් සිදුවන සාකච්ඡාව, සිංහල සහ දෙමළ භාෂා මාධ්‍යවලින් ද සිදුවිය යුතුය. එයින් ඇඟවෙන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සහ සම්පාදන ක්‍රියාවලීන් මහජන අධ්‍යාපන සහ මහජන සහභාගිත්ව ක්‍රියාවලීන්ද විය යුතු බවයි.

ලංකාවේ ඉදිරියට යන ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සාකච්ඡාවේ එක් තේමාවක් වන්නේ නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කර සම්මත කරගැනීමට තිබෙන වඩාත් සුදුසු මාර්ගය කුමක්ද යන්නයි. මේ සඳහා යෝජනා කිහිපයක්ම දැනට ඉදිරිපත් වී තිබේ.

ව්‍යවස්ථාවක කෙටුම්පතක් සකස් කර, එය ඊළඟ පාර්ලිමේන්තු සහ ජනාධිපතිවරණවලට ඉදිරිපත් කර, ඒ සඳහා මහජන අනුමැතිය ලබා ගැනීම පළමුවැන්නයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදක මණ්ඩලයක් මාර්ගයෙන් ව්‍යවස්ථාව කෙටුම්පත් කර, පාර්ලිමේන්තුව ලවා එය සම්මත කර ගැනීම, පාර්ලිමේන්තුවේ ව්‍යවස්ථා සම්පාදක කමිටුවක් මාර්ගයෙන් ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කර, පාර්ලිමේන්තුව ලවා එය සම්මත කරවා ගැනීම සහ මහජන ව්‍යාපාරයක නායකත්වයෙන්, මහජන සහභාගිත්වයෙන් නව ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කර, ජනමත විචාරණයක් හෝ පාර්ලිමේන්තුව තුළින් එය සම්මත කිරීම යන යෝජනා හතර දැනට ඉදිරිපත් වී තිබේ.

මෙම සාකච්ඡාවට එකතු වී තිබෙන තවත් ප්‍රශ්නයක් නම්, නව ව්‍යවස්ථා සම්පාදන කාර්යය කළ යුත්තේ දැනට තිබෙන ව්‍යවස්ථාවෙන් නියම කර ඇති නෛතික විධිවිධානවලට අනුවද, නැද්ද යන්නයි. මේ ගැන ද මත දෙකක් ඉදිරිපත් වී තිබේ. පළමුවැනි මතයට අනුව, දැනට තිබෙන ව්‍යවස්ථාවට අප කැමති වුවත් නැතත්, නව ව්‍යවස්ථාවක් පැනවීම සම්බන්ධව එහි තිබෙන විධිවිධානවලට අනුව පමණක් නව ව්‍යවස්ථාව පැනවීම සඳහා ක්‍රියා කළ යුතුයි. ව්‍යවස්ථාවේ තිබෙන විධිවිධානවලට පිටින් ගොස් ව්‍යවස්ථාවක් සම්මත කර ගැනීම දේශපාලන වශයෙන් භයානක පූර්වාදර්ශයක් වනු ඇතැයි ද මෙම මතය ඉදිරිපත් කරන්නෝ කියා සිටිති.
ව්‍යවස්ථාවෙන් පිටත ක්‍රියාමාර්ග සොයාගත යුතු යැයි කියන මතයක් ද තිබේ. එයින් එකක් ලෙස යෝජනා වී තිබෙන්නේ, ඊළඟ ජනාධිපතිවරණයේ අපේක්ෂකයකු කෙටුම්පත් කර ඇති නව ව්‍යවස්ථාවකට මහජන අනුමැතිය ලබාගෙන එම අපේක්ෂකයා ජනාධිපති වූවාට පසුව එය ක්‍රියාත්මක කිරීමයි.

මෙම සෑම යෝජනාවකින්ම වැදගත් නෛතික සහ දේශපාලන ප්‍රශ්න මතු වේ. මෙම ලිපියේ අරමුණ ඒවා සාකච්ඡා කිරීම නොවේ. දැනට සිදුවන සාකච්ඡාවේ මතු නොවන කාරණා කිහිපයක් ගැන අවධානය යොමු කිරීමයි.

ව්‍යවස්ථා සම්පාදන මාවත

ඉන් පළමුවැන්න ‘ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදන මාවත’ යන අදහස තරමක් පුළුල්ව අර්ථ දැක්විය යුතු බව යෝජනා කිරීමයි. අප ඉහත හඳුනා ගත් විකල්ප මාර්ග සියල්ල අයත් වන්නේ, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය සඳහා ඇති වඩාත් සුදුසු නෛතික මාවත කුමක්ද යන තේමාවටයි. එය වැදගත් තේමාවකි. එහෙත් ලංකාවේ දැනට සිදුවන මහජන සාකච්ඡාද, දේශපාලන පරිවර්තන න්‍යාය පත්‍රය ද පැත්තෙන් බලන විට එය පටු මාවතක් ගැන කතා කිරීමකි. නෛතික මාවත තරම්ම, නැතහොත් ඊට වඩා වැදගත්, මාවත් ගැන ද ඉඟි අප රටේ මහජන සාකච්ඡාවේ තිබේ. එම සාකච්ඡාව ගැන පොදුවේ බලන විට, ‘ව්‍යවස්ථා සම්පාදන මාවත්’ යන සංකල්පයේ අංග හතරක් තිබෙන බව පෙනේ.

ඒවා නම්,

(i) ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලිය පිළිබඳ ක්‍රියාපටිපාටිමය මාවත්.

(ii) ව්‍යවස්ථාවේ හරයාත්මක අන්තර්ගතය තීරණය කිරීම සමඟ සම්බන්ධ මාවත්.

(iii) අවමවාදී ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්‍ය අවමවාදී මාවත්.

(iv) හරයාත්මක වශයෙන් පොහොසත් ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා අවශ්‍ය පුළුල් මාවත්.

ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ මාවත් ගැන සිදුවන මහජන සාකච්ඡාව තුළදී මේ ප්‍රවේශ එකිනෙකට පසමිතුරු ඒවා ලෙස සැලකීමෙන් වැළකී සිටීම වැදගත්ය. එයට හේතුව නම්, මාවත තෝරා ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය ඒ පිළිබඳ විශේෂඥයන් අතර ඇතිවන විවාදවල ජය පරාජය මත තීරණය විය යුත්තක් නොව, ඒ පිළිබඳ සාකච්ඡාවට මහජනතාවද සම්බන්ධ කර ගැනීමට ප්‍රමුඛත්වය දිය යුතු වීම නිසාය. ක්‍රියාපටිපාටිමය මාවත් පිළිබඳව දැනට ඉංග්‍රීසි භාෂාවෙන් සිදුවන සාකච්ඡාව, සිංහල සහ දෙමළ භාෂා මාධ්‍යවලින් ද සිදුවිය යුතුය. එයින් ඇඟවෙන්නේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ සහ සම්පාදන ක්‍රියාවලීන් මහජන අධ්‍යාපන සහ මහජන සහභාගිත්ව ක්‍රියාවලීන්ද විය යුතු බවයි.

දේශපාලන දෘෂ්ටිවාද සම්බන්ධ මාර්ග

ඊළඟ කාරණය නම් ආණ්ඩුව ප්‍රතිසංස්කරණ සහ සම්පාදන මාවත්, දේශපාලන දෘෂ්ටිවාද සහ ධර්මවලටද අනුව තීරණය වන්නේය යන්නයි. ලංකාවේ සුවිශේෂ තත්වය දෙස බලන විට දෘෂ්ටිවාදීමය මාවත් පහක් අප ඉදිරියේ තිබෙන බව පෙනේ. මේවා ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රමය හා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සමඟ සම්බන්ධ වී තිබෙන සහ එසේ සම්බන්ධ බව අප බොහෝ දෙනාට අමතක වී ඇති ඒවාය. ඒවා මෙසේය.

(i) සම්භාව්‍ය ලිබරල්වාදී සහ නව-ලිබරල්වාදී ප්‍රවේශය

(ii) සමාජ ලිබරල්වාදී, රාජ්‍ය-සුභසාධනවාදී ප්‍රවේශය

(iii) අවම නාමික වශයෙන් සමාජවාදී, සමාජ-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී හෝ රාජ්‍ය ධනවාදී ප්‍රවේශය.

(iv) නාමික හෝ හරයාත්මක සමූහාණ්ඩුවාදී ප්‍රවේශය

(v) ඉහත සියල්ලේ හෝ කිහිපයක මිශ්‍රණයක්.

දෘෂ්ටිවාද පිළිබඳ තෝරා ගැනීම්, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ගමන් මග තෝරා ගැනීම සමග සම්බන්ධ වන්නේ කෙසේද? එයට ප්‍රධාන හේතුවක් තිබේ. එය නම් ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදනය විසින් ආමන්ත්‍රණය කරනු ලබන අති මූලික ගැටලුව වන රාජ්‍යය පිළිබඳ ප්‍රශ්නයට ප්‍රවේශ වීමට ඇති ඉදිරි දර්ශන තෝරාගැනීම ඒවා මාර්ගයෙන් සිදුවන නිසාය. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණය යනු අවසාන විග්‍රහයේදී රාජ්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ ප්‍රයත්නයකි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවකින් රාජ්‍යය පිළිබඳ පහත සඳහන් ප්‍රශ්න නිරාකරණය කෙරේ. (අ) රාජ්‍යයේ ස්වභාවය, එනම් එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීද, පූර්ණ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීද, අර්ධ-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීද, නිර්-ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීද යන කරුණ; (ආ) රාජ්‍යය තුළ සංවිධානය වී සිටින පුරවැසියන්ගේ, එනම් දේශපාලන සමාජයේ, ප්‍රතිමානීය අරමුණු කවරේද? (ඇ) රාජ්‍ය බලය සංවිධානය වී සහ ව්‍යුහගත වී තිබෙන්නේ කවර ආකාරයෙන්ද? (ඈ) රාජ්‍යය-සමාජය-සහ පුරවැසියන් අතර පවත්නා සම්බන්ධතා තීරණය වන්නේ කෙසේද? යන මේවායි. ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලියේදී සිදුවන්නේ මෙම කාරණා විසඳා ගැනීමට අලෝකය සපයන දෘෂ්ටිවාදී ඉදිරි දැක්මක් තෝරා ගැනීමයි. සෑම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක්ම දෘෂ්ටිවාදීමය මගපෙන්වීමක් යටතේ සිදුවන බව අප පිළිගත යුත්තේ එබැවිනි.

සුජාතකරණයේ මාවත

ආණ්ඩුක්‍රම සම්පාදනයේදී තෝරා ගැනීමක් කළ යුතු වන තවත් මාවතක් තිබේ. එය නම් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට සමාජ සුජාතභාවය ලබා ගැනීමේ මාවතයි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක සුජාතභාවය යන කාරණයට පැති දෙකක් තිබේ. ඉන් පළමුවැන්න නෛතික සුජාතභාවයයි. දෙවැන්න සමාජීය/මහජන සුජාතභාවයයි. මෙම කාරණයේදී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කරන ක්‍රියාවලිය (Process) සහ ව්‍යවස්ථාවේ අන්තර්ගතය(Content) යන සාධක දෙක ම තීරණාත්මක ලෙස වැදගත් වේ.

ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලිය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වීම එහි නෛතික මෙන්ම සමාජීය සුජාතභාවය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සාධකයකි. ඒ නිසාම ‘ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී’ විය යුත්තේ කවර අර්ථයෙන් ද යන ප්‍රශ්නයද අප රටේ මතු වේ. මේ ගැන සිදු කරන තෝරා ගැනීමකදී ද විකල්ප තුනක් අප රටෙහි තිබේ. ඒවා නම්, (අ) අවමවාදී ලෙස ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වන ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී යන අර්ථය, (ආ) ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සමග සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ සමූහාණ්ඩුවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සංයෝග කරන සමාජ හරයාත්මකවාදී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය;
(ඇ) සෑම අතින්ම නාමික වන, එහෙත් ඇත්තටම අධිකාරීවාදී වන ව්‍යාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රකාශ කරන මාවත්

ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව දැනට සිදුවන සාකච්ඡාවල, ආණ්ඩුක්‍රමය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලෙස යළි ගොඩ නැගීමට කළ යුත්තේ කුමක්ද? යන ප්‍රශ්නයද තදින්ම මතුවී තිබේ. එයද මාවත පිළිබඳ ප්‍රශ්නයකි. නව ව්‍යවස්ථාවකට යෝජනා කළ හැක්කේ, රාජ්‍යය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී කිරීම යන අරමුණ සමග සම්බන්ධ වන පරිදි ආණ්ඩු ක්‍රමය ආයතනික වශයෙන් සංවිධානය වීම කෙසේ යළි සකස් කළ යුතුද යන කාරණයයි. ලංකාවේ දැනට සිදුවන සාකච්ඡාව තුළ පහත සඳහන් ආකාරයේ ප්‍රශ්න ගණනාවක්ම මෙම ගැටලුව සමග පැටලී තිබේ.

(ආ) ආණ්ඩුව ජනාධිපති ක්‍රමයක් විය යුතුද? පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයක් විය යුතුද?

(ආ) ජනාධිපති සහ විධායක කේන්ද්‍රීය රාජ්‍ය ව්‍යුහය අහෝසි කළ යුතුද? ජනාධිපති ධුරයත් අහෝසි කළ යුතුද?

(ඇ) ලංකාවේ රාජ්‍යයේ සමස්ත ව්‍යුහය සමූහාණ්ඩුවාදී විය යුතුද? ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී විය යුතුද?

(ඈ) දේශපාලන බලය රාජ්‍ය ව්‍යුහය තුළ බෙදාහැරීම සිදු කළ යුතුද? එසේ නම් ඒ කෙසේද?

බලය විමධ්‍යගත කිරීම, පළාත් පාලනය, පරිපාලන විමධ්‍යගතකරණය සහ පහළම ඒකකවලට වැඩි බලතල පැවරීම, විමධ්‍යගතකරණයේදී මධ්‍යම රජය සහ පළාත් සභා අතර බල තුලනය යන මේවා මෙම ප්‍රශ්නයේ අන්තර්ගත වන උප තේමාය.

(ඉ) පුරවැසි අයිතිවාසිකම් සම්බන්ධ ප්‍රවේශය කුමක්ද? එනම් නව ව්‍යවස්ථාවේ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ දැක්ම සාම්ප්‍රදායිකව පවත්නා ලිබරල් තනි පුද්ගල අයිතිවාසිකම්වලට සීමාකර දිගටම පැවතිය යුතුද? නැතිනම් වාර්ගික, ආගමික සහ සමාජීය, එනම් කුල, සුළුතර ප්‍රජාවන්ටත්, ස්ත්‍රීන්ටත් කණ්ඩායම්-සුවිශේෂී අයිතිවාසිකම් සහතික කරන පුද්ගලික අයිතීන්ද, කණ්ඩායම් අයිතීන්ද සංයෝග කරන නව ආකාරයේ අයිතිවාසිකම් ප්‍රඥප්තියක් සම්පාදනය කළ යුතුද?

(ඊ) මැතිවරණ ක්‍රමය සංශෝධනය කිරීම පිළිබඳ කරුණ, ලංකාවේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ දැනට තිබෙන පරිහාණියට සහ අර්බුදයට විසඳුම් සෙවිය හැකි පුළුල් පරාසයක් තුළ, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඍජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී මාධ්‍ය සමග සංයෝග කළ හැකිද? යන ප්‍රශ්නයට විසඳුම් සෙවීම කල් දැමිය නොහැකිය. නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අර්බුදය, පාර්ලිමේන්තුව, දේශපාලන පක්ෂ, මන්ත්‍රීවරුන් ඇතුළු මහජන නියෝජිතයන්, නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ ඇති මහජන විශ්වාසය, මැතිවරණ දූෂණය සහ ප්‍රචණ්ඩත්වය, දේශපාලන පක්ෂ දේශපාලන පවුල් විසින් ද ව්‍යාපාරිකයන් විසින් ද පැහැර ගනු ලැබීම යනාදි උප ක්ෂේත්‍ර ගණනාවකට පැතිරී තිබෙන්නකි. මැතිවරණ ක්‍රමය වෙනස් කිරීමෙන් ඔබ්බට ගිය සිතීමක් මෙම අර්බුදය විසඳීම සඳහා අවශ්‍ය වී තිබේ.

තුන්වැනි ජනරජයක්

මාවත පිළිබඳ කාරණයේදී, අප ඉදිරියේ තිබෙන, එහෙත් වර්තමාන සාකච්ඡාවලදී සම්පූර්ණයෙන්ම අමතක කර දමා තිබෙන මාවතක් තිබේ. එම මාවත කුමක්ද යන්න, දැනට පවත්නා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් අප රටට දී තිබෙන නිල නාමයෙන් යෝජනා වේ. එනම් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී, සමාජවාදී සහ ජනරජය යන වචන තුනයි. දැනට අපට තිබෙන්නේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීද, සමාජවාදීද, ජනරජවාදී, එනම් සමූහාණ්ඩුවාදී නොවන දේශපාලන හා සමාජ ක්‍රමයකි. මෙම අර්ථ රහිත වචන තුන දිගටම ගෙන යනවාද? නැතිනම් ඒවායේ හරය වෙතින් ලබා ගන්නා සංකල්පීය සහ ප්‍රතිමානීය මගපෙන්වීම වෙතින්, නව, එනම් තුන්වැනි, ජනරජයක් සඳහා නව මාවතක් විවෘත කර ගන්නවාද? යන්න අප රටේ පුරවැසියන් ඉදිරියේ දැනට තිබෙන නිර්මාණාත්මක අභියෝගයකි.

නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවකින් රටේ සියලු ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් යෝජනා විය යුතුය යන වැරදි මතයේ නොසිටින ගමන්ම පුරවැසියන්ට කළ හැක්කේ නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් යනු ලංකාවේ සියලුම පුරවැසියන්ට යහපත් සහ සාධනීය දේශපාලන අනාගතයක් යන ගමනාන්තයට ළඟාවිය හැකි මාවත් විවර කිරීමකි යන අදහස මත ක්‍රියාකිරීමයි.■