විදුලි මාෆියාවට තවත් නමකි
හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම්වලට දීර්ඝ කාලීන ගිවිසුම්

අමාත්‍ය අනුකමිටුව නිර්දේශ නොකළ යෝජනා අමාත්‍ය ලොකුගේ ඉදිරිපත් කරලා

අනුකමිටු සභාපති වාසුදේව විරුද්ධ වෙලා

■ ලසන්ත රුහුණගේ

විදුලිය නොකපන බවට විෂය බාර අමාත්‍ය ගාමිණී ලොකුගේ ඇතුළු ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්ව හා විදුලි බල ක්ෂේත්‍රයේ නියාමකයා වන ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිසමත් කියන ලද කතා හා පොරොන්දු බොරු කරමින් මේ සටහන ලිවීමට පෙර අවසන් වරට රටේ විවිධ ප්‍රදේශවල විදුලිය කැපීමක් සිදුවූයේ පෙබරවාරි 01 වැනිදාය. ඒ සඳහා ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය පාර්ශ්වයෙන් ලැබෙන විත්තිවාචකය වන්නේ නොරොච්චෝලේ විදුලි බලාගාරයේ විදුලි ජනක යන්ත්‍රයක් හදීසියේ අක්‍රිය වීමය. ඊට පෙර දිනයේ සුබ ආරංචියක් ගෙනඑමින් ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය කීවේ නොරොච්චෝලේ බලාගාරයේ අක්‍රිය වී තිබූ විදුලි ජනක යන්ත්‍රයක් පද්ධතියට එක්කළ බවයි.

මේ ආකාරයට එක්එක් විදුලි බලාගාර සතු විදුලි ජනක යන්ත්‍ර අක්‍රිය වීම හා පද්ධතියට එක්වීමේ සුබ හා අසුබ කතා පසුගිය කාලය පුරාම ජනතාවගේ පැත්තෙන් අසමින් සිටී. විදුලි ජනක යන්ත්‍ර මෙසේ අක්‍රිය වීම් සඳහා එම යන්ත්‍රවල පවතින කාර්මික හා තාක්ෂණික දෝෂ මෙන්ම එම යන්ත්‍ර ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍ය ඉන්ධන නොමැති වීමද අපට අසන්නට ලැබුණි.

මේ අතරින් ඉන්ධන නොමැති වීමේ ප්‍රශ්නය ජනතාවට තේරුම්ගත හැකි එකකි. ඒ සම්බන්ධයෙන් වූ තොරතුරු ඛනිජ තෙල් සංස්ථාව පාර්ශ්වයෙන් මෙන්ම එම විෂයභාර අමාත්‍ය උදය ගම්මන්පිලගේ මාර්ගයෙන්ද ජනතාවට දැනගත හැකි වේ. එහෙත් විදුලි ජනක යන්ත්‍රවල තාක්ෂණික හෝ කාර්මික දෝෂ ගැන ජනතාවට එතරම් අවබෝධයක් නැත. ඒ ගැන හරියටම දන්නේ විදුලි ඉංජිනේරුවන් ඇතුළු විදුලි බල ක්ෂේත්‍රයේ පිරිස් පමණය.

ඒ නිසා මේ විදුලි ජනක යන්ත්‍රවල තාක්ෂණික දෝෂ හා කාර්මික දෝෂ සිදුවන්නේ ඇත්තටමද යන සැකය අපට මතුවීම වැළැක්විය නොහැක්කකි.

ඒ සඳහා හේතුව වන්නේද විදුලිය නොකපා තබා ගැනීම සඳහා හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීමට විදුලි බල මණ්ඩලයේ හා එම අමාත්‍යවරයාගේ ඉල්ලීමක් කැබිනට් මණ්ඩලයට ඉදිරිපත් වී ඇති නිසාය. ඒ සම්බන්ධයෙන් කැබිනට් මාධ්‍ය ප්‍රකාශක අමාත්‍ය රමේෂ් පතිරණ පෙබරවාරි 02 වැනිදා පැවති කැබිනට් තීරණ දැනුම් දීමේ මාධ්‍ය හමුවට එක්වෙමින් කීවේ හදිසි අවශ්‍යතා සඳහා පෞද්ගලික අංශයෙන් විදුලිය මිලදී ගැනීම සඳහා කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රතිපත්තිමය එකඟතාව හිමිවූ බවයි. ඒ හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම ගැන ඇසූ ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු ලබාදීමක් වශයෛන්ය.
එහිදී රමේෂ් පතිරණ අමාත්‍යවරයා අවධාරණය කර ඇත්තේ එම පෞද්ගලික බලාගාරවලින් වසර 03කට අඛණ්ඩව විදුලිය ලබා ගතයුතු බවට වූ කොන්දේසියට රජය එකඟ නොවන බවත් ඒ වෙනුවට අවශ්‍ය අවස්ථාවේදී පමණක් විදුලිය ලබා ගැනීමට නැවත සාකච්ඡා කරන ලෙස ජනාධිපතිවරයා නියෝග කළ බවත්ය.

දැනට නම්කර ඇති පෞද්ගලික විදුලි බලාගාරයන්ට අමතරව ඕනෑම අයකුට ඉදිරිපත් විය හැකි ආකාරයකට එම හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම් සම්බන්ධයෙන් නැවත ටෙන්ඩර් කැඳවීමක් සිදුකරන ලෙසද ජනාධිපතිවරයා විදුලි බල අමාත්‍යවරයාට උපදෙස් ලබාදුන් බව එහිදී රමේෂ් පතිරණ අමාත්‍යවරයා කියා ඇති අතර ඒ අනුව ඉදිරියේදී එම ටෙන්ඩර් කැඳවීම සිදුකර විදුලි සැපයුමට කැමති අයෙක් සිටී නම් ඇතිවන එකඟතාව අනුව අවශ්‍ය හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම් සිදුකරන බවත් අමාත්‍යවරයා පවසා ඇත.

මේ සම්බන්ධයෙන් වූ යෝජනාව විෂයභාර අමාත්‍ය ගාමිණී ලොකුගේ ඉදිරිපත් කර ඇත්තේ ‘අමාත්‍ය මණ්ඩල අනුකමිටු වාර්තාව- ඇතිවිය හැකි විදුලි හිඟයක් මඟ හරවා ගැනීම සඳහා පියවර’ යන ශීර්ෂය යටතේය.

එය තුළ පැහැදිළි කරන්නේ එම ශීර්ෂය යටතේම කැබිනට් මණ්ඩල පත්‍රිකාවක් 2021.10.22 දින ඉදිරිපත් කළ බවය. එම කැබිනට් පත්‍රිකාව යටතේ විදුලි හිඟයක් මඟ හරවා ගැනීම සම්බන්ධයෙන් නිර්දේශ ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා 2021.03.23 පැවති අමාත්‍ය මණ්ඩල රැස්වීමේදී පත්කරන ලද අමාත්‍යවරුන්ගෙන් සමන්විත අනුකමිටු වාර්තාව ද ඉදිරිපත් කරන ලද බවයි. එම අනුකමිටුවේ සභාපතිත්වය වාසුදේව නානායක්කාර ඇමතිවරයා දරා ඇති අතර සෙසු සාමාජිකයින් වශයෙන් බන්දුල ගුණවර්ධන හා රමේෂ් පතිරණ යන අමාත්‍යවරුන් කටයුතු කර ඇත.

එම අනුකමිටු වාර්තාව අනුව 2021.10.22 ඉදිරිපත් කළ කැබිනට් පත්‍රිකාවෙන් මාස 6ක කාලයකට විදුලිය ප්‍රසම්පාදනය කිරීම වෙනුවට වසර 3ක දිගු කාලයක් සඳහා විදුලිය මිලදී ගැනීමේදී එයට සරිලන පරිදි ගාස්තු අය ක්‍රමයන් තවදුරටත් අඩුකර ගැනීමට සාකච්ඡා සම්මුති කිරීමට යටත්ව විදුලිය මිලදී ගැනීමේ ගිවිසුම් අවසන් වී ඇති මෙගවොට් 100ක ඒස් පවර් ඇඹිලිපිටිය බලාගාරය සහ මෙගාවොට් 20ක ඒස් පවර් ජෙනරේෂන් මාතර බලාගාරවලින් විදුලිය ප්‍රසම්පාදනය කිරීමට අනුමැතිය ඉල්ලා ඇති බවත්, එම ඉල්ලීමට අමාත්‍ය මණ්ඩල අනුමැතිය හිමිවී නැති බවත් වත්මන් කැබිනට් පත්‍රිකාවේ සඳහන් කර ඇත.

එමෙන්ම එහි සඳහන් කරන්නේ 2021.04.21 අමාත්‍ය මණ්ඩල තීරණය අනුව වසර දෙකක කාලයක් සඳහා උපරිම විදුලි ඉල්ලුමක් පවතින පස්වරු 6 සිට රාත්‍රී 10 දක්වා රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික ආයතනවලින් තරගකාරි මිලට විදුලිය මිලදී ගැනීම සඳහා පුවත්පත්වල පළකරන ලද දැන්වීම් සඳහා ප්‍රතිචාර වශයෙන් කිසිදු යෝජනාවක් නොලැබුණ බව ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය ප්‍රකාශ කොට ඇති බවයි.

ඒ අනුව දැනට පවතින වියළි කාලගුණය හමුවේ ජලාශවල ජල මට්ටම පහත වැටෙමින් බවතින තත්වය තුළ අවශ්‍ය විදුලිය ජනනය කිරීම සඳහා සියලුම තාප විදුලි බලාගාර ක්‍රියාත්මක කළ යුතු ඇති බවත්, එමෙන්ම පොල්පිටිය සිට හම්බන්තොට දක්වා වන රැහැන් මාර්ගය ඉදිකිරීම ප්‍රමාද වීම හේතුවෙන් වියළි කාලයේ සමනළ වැව ජල මට්ටම අඩුවන තත්වයකදී දකුණු ප්‍රදේශයට විදුලිය ලබාදීම ගැටලුවක් විය හැකි බවත්, ඊට යම් සහනයක් ලෙස ඒස් පවර් මාතර හා ඒස් පවර් ඇඹිලිපිටිය යන විදුලි බලාගාර සමඟ පැවති විදුලිය මිලදී ගැනීමේ ගිවිසුම්වල කාලය දීර්ඝ කිරීම සුදුසු බව පෙනෙන බවත්, ඒ බව පෙන්වා දෙමින් ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය සිය අමාත්‍යාංශයට ලිපියක්ද යොමු කර ඇති බවත් ගාමිණී ලොකුගේ ඇමතිවරයා සිය කැබිනට් පත්‍රිකාවේ සඳහන් කරයි.

ඒ අනුව ගාමිණි ලොකුගේ අමාත්‍යවරයා අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ අනුමැතිය ඉල්ලා ඇත්තේ ඒස් ඇඹිලිපිටිය හා ඒස් මාතර යන බලාගාර සමඟ ඇති ගිවිසුම් කාලය වසර 03ක් දක්වා දීර්ඝ කිරීම සඳහා සහ පුවත්පත් දැන්වීම් පළකර උපරිම විදුලි ඉල්ලුමක් පවතින කාල සීමාව තුළ තරගකාරි මිලට විදුලිය මිලදී ගැනීම සඳහා තමා විසින් ඉන්ධන සපයා ගැනීමේ පදනම මත ක්ෂණිකව සේවා සැපයිය හැකි රජයේ හා පෞද්ගලික ආයතනවලින් මිල ගණන් කැඳවීමට ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයට සහ ලෙකෝ සමාගමට අවසර ලබාදීමටය.

මෙම කැබිනට් යෝජනාවට ඉහත සඳහන් කරන ලද අනුකමිටුව නියෝජනය කළ වාසුදේව නානායක්කාර ඇතුළු සාමාජිකයින් විරෝධය පළකළ බව මාධ්‍ය වාර්තා කර ඇති අතර අමාත්‍ය රමේෂ් පතිරණ ඉහත සඳහන් කරන ලද අනුමැතීන් අමාත්‍ය මණ්ඩලය ගෙන ඇති බව දන්වා ඇත්තේ එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්ය.

වාසුදේව නානායක්කාර ඇමතිවරයා ඇතුළු අමාත්‍ය අනුකමිටුව මේ සඳහා විරෝධය පළකර ඇත්තේ ඔවුන් ලබාදුන් නිර්දේශ අමාත්‍ය අනුකමිටුවේ නිර්දේශ වශයෙන් සඳහන් කරමින් අමාත්‍ය ගාමිණි ලොකුගේ ඉල්ලා ඇති අනුමැතියට පටහැනි නිසාය. අමාත්‍ය අනුකමිටුව නිර්දේශ කර ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාව පනවා ඇති ධාරිතා ගාස්තුවට හා විචල්‍ය ගාස්තුවට යටත්ව ඒස් ඇඹිලිපිටිය සහ ඒස් මාතර යන බලාගාරවල කොන්ත්‍රාත් කාලය මාස 06කට දීර්ඝ කිරීමටත්, එම මාස 06ක කාලය අවසානයේ එම බලාගාර දෙක විදුලි බල මණ්ඩලයට අත්කර ගැනීමේ වාණිජ්‍යමය හා තාක්ෂණික ශක්‍යතාව අධ්‍යයනය සඳහා විශේෂඥ කණ්ඩායමක් පත්කිරීමටත්ය.

එමෙන්ම එම අමාත්‍ය අනුකමිටුව තවදුරටත් නිර්දේශ කර ඇත්තේ ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාව විසින් නියම කර ඇති ධාරිතා ගාස්තුවට හා විචල්‍ය ගාස්තුවට යටත්ව වසරක කාලයක් සඳහා විදුලිය මිලදී ගැනීමට ඒෂියා පවර් බලාගාර සමාගම සමඟ සාකච්ඡා කිරීමට හා දැනට බලපවත්නා විදුලිය මිලදී ගැනීමේ ගිවිසුම ප්‍රකාරව ඇමරිකානු ඩොලර් 1ක නාමික මිලක් ගෙවා එම වසර 01ක ගිවිසුම් කාලය අවසානයේ එම බලාගාරය පවරා ගැනීමටත්ය.

ඒ අනුව දැන් සිදුවී ඇති දේ පැහැදිලිය. අමාත්‍ය ගාමිණී ලොකුගේ අනුමැතිය ඉල්ලා ඇත්තේ අමාත්‍ය අනුකමිටුවේ නිර්දේශවලට පටහැනිවය. ඔහු ඉල්ලා ඇති අනුමැතීන් සමාන වන්නේ විදුලි බල මණ්ඩලයේ ඉල්ලීම්වලට හා මෙම කරුණ සම්බන්ධයෙන් නිලධාරීන්ගෙන් සමන්විතව පත්කරන ලද කමිටුවල නිර්දේශවලටය.

ඒස් ඇඹිලිපිටිය බලාගාරය සම්බන්ධයෙන් පමණක් ගත්කල ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය සමඟ හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම යටතේ දීර්ඝකාලයකට ගිවිසුම්ගත වීමේ පළමු වසර 10ක කාලයේදී එම සමාගමට එහි ආයෝජනය මෙන් දෙගුණයක මුදලක් විදුලි මිලදී ගැනීම වෙනුවෙන් ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය ගෙවා ඇත. ඉන්පසු එම සමාගම එකී බලාගාරය ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයට විකිණීමට කැමැත්ත පළකළ මුදල මෙන් දෙගුණයක මුදලක් ගෙවා තවත් වසර 05ක කාලයකට විදුලිය මිලදී ගැනීමට ගිවිසුම්ගත වී ඇත.

මෙවර තවත් වසර 03ක කාලයකින් එම ගිවිසුම දීර්ඝ කිරීමට යෝජනා කරන්නේ මෙතෙක් ක්‍රියාත්මක වූ එම ක්‍රියාදාමය තවත් ඉදිරියට ගෙනයෑමටය. විදුලි බල මණ්ඩලය මෙන්ම විදුලි බල ඇමතිවරුන්ද ඊට කැමතිය. ඊට අකමැති විදුලි විෂය අයත් නොවන අමාත්‍යවරුන් පමණය.
විදුලි බල මණ්ඩලය සහ පෞද්ගලික බලාගාර කිහිපයක් දැනට ක්‍රියාත්මක කිරීමට නොහැකි වී ඇත්තේ ඉන්ධන අර්බුදය නිසාය. නැප්තා හා දැවිතෙල් නොමැති නිසා ක්‍රියාත්මක වෙමින් පැවති බලාගාර කිහිපයක්ම නවතා දමා ඇත. නැප්තා හා දැවි තෙල් නිපදවෙන්නේ සපුගස්කන්ද බොරතෙල් පිරිපහදුව මගින්ය. දැනට ආණ්ඩුව පාර්ශ්වයෙන් කියන්නේ මෙම ඉන්ධන වර්ග සෘජු ආනයනය සම්බන්ධයෙන්ද ඔවුන්ගේ අවධානය යොමුවී ඇති බවයි. ඒ අනුව පැනනඟින අනෙක් කාරණය වන්නේ දැවි තෙල්වලින්ද ධාවනය වන ඒස් බලාගාරවලට දැවි තෙල් කොහින්ද යන්නය.

දැවි තෙල් නැත්නම් ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයේ බලාගාරවලට මෙන්ම පෞද්ගලික බලාගාරවලටත් දැවි තෙල් නැතිය යන්න සත්‍යයකි. එහෙත් මේ ආකාරයට දීර්ඝ කාලයකට ගිවිසුම්ගත වන විදුලිය මිලදී ගැනීමේ ගනුදෙනුවල ඇති සඟවා ඇති සත්‍යය වන්නේ එම බලාගාරවලින් විදුලිය මිලදී ගත්තත් නැතත් ගිවිසුම්ගත කාල සීමාවට අදාළව ධාරිතා ගාස්තු ගෙවීමට සිදුවීමය. එම බලාගාර සමාගම්වලට අධික ලාභයක් ලැබෙන්නේ ඒ ආකාරයටය. ඉන්ධන සඳහා ලැබෙන ගාස්තුවෙන් ඔවුන්ට වැඩක් නැත. ඒ එය ඉන්ධන මිලදී ගැනීමට යෙදවෙන නිසාය. නැත්නම් ඉන්ධන ගාස්තුව විදුලිබල මණ්ඩලය දැරීම හෝ ඉන්ධන සපයන නිසාය.

විදුලි මාෆියාවේ එක් අංශයක් වන්නේ හදිසි විදුලිය මිලදී ගැනීම් නාමයෙන් දිගු කාලයකට මෙවැනි ගිවිසුම්වලට එළැඹීමය. ඇමතිවරුන් කිහිප දෙනෙකුගේ විරෝධය නිසා ඉහතින් සඳහන් කරන ලද ඒ සඳහා වූ උත්සාහයක් දැන් තාවකාලිකව නැවතී ඇත. සිය කැබිනට් පත්‍රිකාව මගින් එම නැවතුන ක්‍රියාදාමයේ කොටස්කරුවකු බවට ගාමිණී ලොකුගේ ඇමතිවරයාද පත්වී ඇත. එය සැඟවිය නොහැක්කකි.■