දෙවියන්වහන්සේ මිනිසාට සියලු සම්පත් මවා දුන්නද, ඔහුගේ ආත්මය තුළ පවතින හිස්කම මැකීමට එය ප්‍රමාණවත් නොවීය. ඉතින්, ඔහු සිය ජීවිත කාලය පුරාවටම තමන්ව පරිපූර්ණ කරගැනීමේ විධි සොයමින් විවිධ දේ හඹායයි.
ඔබ කවියෙකු නම්, ඔබ අතැති කඩදාසිය තුළ, සූර්යයා, වලාකුළු, ගස්වැල්, කාලය, අවකාශය ආදි මුළුමහත් විශ්වයම ගැබ් වී ඇතැයි යන අදහස දකින්නට ඔබට හැකි විය යුතු යැයි
ඤාතන් හිමියෝ පවසති.
■ අනුසර වීරසිංහ
අතීතයේ එක් මුනිවර හිමිනමක් බුදුන්වහන්සේ බැහැදකින්නට පැමිණි මාරයා පිළිබඳ අපූරු කතන්දරයක් පැවසුවේය. එකී අන්දරයට අනුව, කලකට ඉහතදී බුදුන් විසින් බෝධි මූලයේදී පරදවාලන ලද මේ මාර දිව්‍යපුත්‍රයා යළිත් වතාවක් උන්වහන්සේ බැහැදකින්නට නෑගම් එන්නේ මන්දැයි යන විමතියෙන් හා බියෙන් ආනන්ද හිමියෝ සලිත වූහ. එහෙත්, බුදුන්වහන්සේ සිය පැරණි මිත්‍රයා වූ මාර දිව්‍යපුත්‍රයා යළි දැකීමට මහත් උනන්දුවක් දක්වන්නට විය. බුදුහු මාරයා කරා පැමිණ උණුසුම් ලෙස පිළිගෙන, ඔහුට ස්වකීය ගඳකිළියේ අසුන් පනවා, ඔහුගේ සුවදුක් විචාරන්නට වූහ. ඉතින්, තමන්ගේ තොරතුරු එතරම් සතුටුදායක් නැති බවත්, සිය ලෞකික අනුගාමිකයන්ගේ ජීවිත සමග නොතිත් අරගලයක පැටලු‍ණු මාර පදවිය තමන්ට තව දුරටත් දරන්නට නොහැකි බවත් මාරයා පවසා සිටියේය. එසේම, තම ශ්‍රාවකයන් දැන් සමාජ අසාධරණත්වය, සමානාත්මතාව, නිදහස, අවිහිංසාවාදය ආදිය ගැන කතා කරන්නට ගෙන ඇති බවත්, ඒ සියල්ලෙන් තමා වෙහෙසට පත් වී සිටින බවත් මාරයා තව දුරටත් පවසා සිටියේය. එකල්හි, ආනන්ද තෙරණුවන් එක්වරම බියෙන් වෙවුලා ගියේ සමහරවිටෙක මාරයා බුදුන් සමග සිය කාර්යභාර්යය හුවමාරු කරගැනීමේ අරමුණින් යුතුව මේ ගමන ආවා විය හැකිය යන සිතිවිල්ල නිසාවෙනි. එහෙත්, මාරයාට ඉතා සන්සුන් ලෙස සවන් දුන් බුදුන්වහන්සේ මෙසේ දේශනා කළහ: ”බුදුවීම විනෝදජනක කාර්යයක් යැයි ඔබ සිතන්නෙහිද? මාගේ ශ්‍රාවකයන් මට කර ඇති දේ ඔබ නොදන්නෙහිද? මා කිසිදා දේශනා නොකළ වදන් මගේ වදන් ලෙස ඔවුහු ඉදිරිපත් කරති. ඔවුන් ඉතා සුඛෝපභෝගී පන්සල් ගොඩනගාගෙන ඒවා තුළ මාගේ පිළිම තැන්පත් කරති. එමගින් ඔවුහු සිය උදර පෝෂණය උදෙසා ආහාර, පුදපූජා අද්දවාගනිති. එමෙන්ම, මගේ ඉගැන්වීම් විකුණන්නට උත්සාහ කරති. මාරය, බුද්ධත්වය කුමක්දැයි ඔබ දන්නෙහි නම්, ඔබ බුදු වීමට උත්සාහ නොකරන බව මට සහතිකය.”
මේ අපූරු ප්‍රඥාවන්ත අන්දරය අපට පැවසුවේ අවුරුදු අනූ හයක් මේ සංසාරාරණ්‍යයේ සක්මන් කරමින්, කවියෙකු, ලේඛකයෙකු, සාම ක්‍රියාකාරීවරයෙකු සේම බටහිරට බෞද්ධ සාරයේ ආභාසය ලබාදුන් මහා මුනිවරයෙකුද වූ වියෙට්නාමයේ තීච් ඤාතන් (Thich Nhat Hanh) නම් යතිවරයාණන්වහන්සේය. පසුගිය ජනවාරි 22 වනදා ලෝකවාසීන් කම්පාවට පත් කරමින් උන්වහන්සේ මෙලොව හැරදමා නික්ම ගොස් ඇතැයි යන සංවේගදායක පුවත ළැව්ගින්නක් සේ පැතිර යන්නට විය. තීච් ඤාතන් හිමියන් අපගේ සාහිත්‍ය කතිකාවට වැදගත් වන්නේ උන්වහන්සේ විසින් රචිත, මා පෙර සඳහන් කළ අන්දරයද ඇතුළත් වූ මාහැඟි කුඩා සුදු පැහැ පුස්තකයක් නිසාවෙනි. මෙම පුස්තකය, ලාංකීය බෞද්ධ ප්‍රඥාමාර්ගික කතාකලාවේ පුරෝගාමියෙකු වූ සයිමන් නවගත්තේගමයන්ගේ 1998දී රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ නම් අපූර්ව නවකතාවට බලපෑ බැව් ඔහුම වරක් සඳහන් කර තිබුණි. එසේම, අශෝක හඳගමගේ තවත් ප්‍රතිභාපූර්ණ ටෙලිවෘත්තාන්තයක් වූ ‘සින්තටික් සිහින’යේ කොටසකටද මෙහි ආභාසය ලැබුණු බැව් නොරහසකි. මෙබඳු කලාකෘතිවලට දාර්ශනික ආභාසය සැපයූ මෙම කෘතිය ‘ශුන්‍යතාවාදයද සාපේක්ෂතාවාදයද?’ නම් විය. මෙය ප්‍රංශ බසින් සිංහලට නැගෙන්නේ මණ්ඩාවල පඤ්ඤාවංස හාමුදුරුවන් අතිනි.Thich Nhat Hanh
මේ අපූරු ප්‍රඥාවන්ත අන්දරය අපට පැවසුවේ අවුරුදු අනූ හයක් මේ සංසාරාරණ්‍යයේ සක්මන් කරමින්, කවියෙකු, ලේඛකයෙකු, සාම ක්‍රියාකාරීවරයෙකු සේම බටහිරට බෞද්ධ සාරයේ ආභාසය ලබාදුන් මහා මුනිවරයෙකුද වූ වියෙට්නාමයේ තීච් ඤාතන් (ඔයසජය භය්එ ්‍ය්බය) නම් යතිවරයාණන්වහන්සේය. පසුගිය ජනවාරි 22 වනදා ලෝකවාසීන් කම්පාවට පත් කරමින් උන්වහන්සේ මෙලොව හැරදමා නික්ම ගොස් ඇතැයි යන සංවේගදායක පුවත ළැව්ගින්නක් සේ පැතිර යන්නට විය. තීච් ඤාතන් හිමියන් අපගේ සාහිත්‍ය කතිකාවට වැදගත් වන්නේ උන්වහන්සේ විසින් රචිත, මා පෙර සඳහන් කළ අන්දරයද ඇතුළත් වූ මාහැඟි කුඩා සුදු පැහැ පුස්තකයක් නිසාවෙනි. මෙම පුස්තකය, ලාංකීය බෞද්ධ ප්‍රඥාමාර්ගික කතාකලාවේ පුරෝගාමියෙකු වූ සයිමන් නවගත්තේගමයන්ගේ 1998දී රාජ්‍ය සාහිත්‍ය සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබූ ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ නම් අපූර්ව නවකතාවට බලපෑ බැව් ඔහුම වරක් සඳහන් කර තිබුණි. එසේම, අශෝක හඳගමගේ තවත් ප්‍රතිභාපූර්ණ ටෙලිවෘත්තාන්තයක් වූ ‘සින්තටික් සිහින’යේ කොටසකටද මෙහි ආභාසය ලැබුණු බැව් නොරහසකි. මෙබඳු කලාකෘතිවලට දාර්ශනික ආභාසය සැපයූ මෙම කෘතිය ‘ශුන්‍යතාවාදයද සාපේක්ෂතාවාදයද?’ නම් විය. මෙය ප්‍රංශ බසින් සිංහලට නැගෙන්නේ මණ්ඩාවල පඤ්ඤාවංස හාමුදුරුවන් අතිනි.
සයිමන්ගේ සංසාරාරණ්‍යයේ කතාකලාව පුරාවට අපට හමුවන ප්‍රධාන චරිත ද්විත්වයකි: එක් අතෙකින්, ඉමක් කොනක් නොපෙනෙන සංසාරාරණ්‍යයේ කෙලෙස් වගවලසුන් අතර තුවක්කුවක්ද කරපින්නාගෙන සරන්නා වූ දඩයක්කාරයෙකි. අනෙක් අතින්, එම වනාන්තරයටම මායිම් වූ මිනිස් ශිෂ්ටාචාරයේ වැඩවසමින්, සිය සිත්වීදි දිගේ සරන ක්ලේශයන් දඩයම් කරන්නට බවුන් වඩන හාමුදුරුවන් වේ. සැබැවින්ම, මෙම චරිත ද්විත්වයම එක් අකාරයකින් මා මුලින් සඳහන් කළ මාරයා සහ බුදුන් සේ, ක්ලේශයන්-නිවීම, අන්ධකාරය-ආලෝකය, කළු-සුදු, හොඳ-නරක ආදි වශයෙන් මිනිස් ජීවිතයේ පවත්නා සහසම්බන්ධ ප්‍රතිපක්ෂය (binary opposition) නිරූපණය කරයි. ඝනපත රැවුල් කොණ්ඩා වවාගත් දඩයක්කාරයා ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් බඳු වන්නේද, එවිට මුල්ලේගම පන්සලේ මුඩු හිසැති හාමුදුරුවන් ප්‍රඥාවේ හෝ නිවීමේ සංකේතයක් වන්නේද, බෞද්ධ පුරාණෝක්තීන්හි පවා නිවීම සොයායන සිද්ධාර්ථ කුමරුන් නේරංජනාවෙන් එතෙර වන්නට පෙර සිය ලෞකික ක්ලේශයන්ගේ සංකේතයක් සදිසි කෙස්වැටිය කපාහෙලූ නිසාවෙනි. එහෙත්, සයිමන්ම පවසන අන්දමට, මේ හාමුදුරුවන්ට හා දඩයක්කාරයාට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් සිතාගත නොහැකිය. පන්සලේ හාමුදුරුවන්ට ආරක්ෂාවට හිටියේ දඩයක්කාරයා බවත්, වනාන්තරය දඩයක්කාරයා හා හාමුදුරුවන්ව ආරක්ෂා කළ බවත්, යළිත් දඩයක්කාරයා වනාන්තරය ආරක්ෂා කළ බවත් ඔහු පවසා සිටින්නේ එබැවිනි.
මේ ආකාරයට, ක්ලේශයන්ගෙන් තොර නිවීමක් හෝ නිස්සරණයක් නොමැති බවද, අන්ධකාරයෙන් තොර ආලෝකයක් නොමැති බැව්ද, ලෝකයේ කිසිදු දෙයකට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් නොමැති බවද යන මුනිවර අදහස සයිමන් අප හමුවේ තබයි. ඒවා පුරාණ චීන දර්ශනයේ කියැවෙන ‘යින්-යැන්’ නම් කළු සුදු සංකේතය සේ එකිනෙකට බැඳී පවතී. සැබැවින්ම, තිච් ඤාතන් හිමියන්ගේ ‘ශුන්‍යතාවාදයද සාපේක්ෂතාවාදයද?’ කෘතියට පාදක වන්නේ මෙකී මුනිවර අදහසයි. එම අදහස මහායානිකයන් විසින් ‘ශුන්‍යතාවාදය’ නමින් හැඳින්වන්නට විය. ඤාතන් හිමියන්ගේ කෘතියට පාදක වන මහායානිකයන්ගේ ප්‍රඥා පාරමිතා හෘදය සූත්‍රයේ මූලික සංකල්පය වන්නේ ශුන්‍යතාවයි.
ඔබ කවියෙකු නම්, ඔබ අතැති කඩදාසිය තුළ, සූර්යයා, වලාකුළු, ගස්වැල්, කාලය, අවකාශය ආදි මුළුමහත් විශ්වයම ගැබ් වී ඇතැයි යන අදහස දකින්නට ඔබට හැකි විය යුතු යැයි ඤාතන් හිමියෝ පවසති. මන්ද, වලාකුළකින් තොරව වර්ෂාව නොපවතින්නේය. වර්ෂාව නොපවත්නා කල්හි කඩදාසිය සාදන්නට කපාගන්නට අවැසි තුරුලතාවෝ නොවැඩෙති. එසේම සූර්යයාද නොමැති නම් තුරුලතාවෝ නොවැඩෙති. එසේම, ඒ කඩදාසිය සාදන්නට දැව කපන මිනිසාගේ ආත්මයද එම කඩදාසිය තුළ අන්තර්ගතය. ඔහුව පෝෂණය කළ මහපොළොවේ කෙත්වතුද, එහි වාසය කරන සියලු මිනිස් සමූහයාද ඒ තුළ අන්තර්ගතය. ඒ අන්දමට බලන කල, කඩදාසිය ගොඩනැගී ඇත්තේ සූර්යයා, වර්ෂාව, ගස්වැල්, දැවකපන්නා ආදි කඩදාසි නොවන ධර්මයන්ගෙනි. ඒවා ප්‍රකෘති තත්ත්වයට ආපසු යවතහොත් මෙහි කඩදාසියක් ඉතිරි නොවන්නේය. කඩදාසිය කෙතරම් සියුම් වුවද, එහි මුළු මහත් විශ්වයම පවතින්නේ එබැවිනි. එවිට, ‘ශුන්‍ය‘ යන්නෙහි අදහස හුදෙක් හිස්බව නොව, පෙර සඳහන් කළ ධර්මතාවන් එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත වූ පැවැත්මකින් ශුන්‍ය බවයි. ඒවා එකිනෙකා සමග වෙන් කළ නොහැකි අන්දමින් බැඳී පවතින්නේය.
ඉතින්, ”මෙලොව පවතින කිසිදු ශක්තියක් විනාශ කිරීමට හෝ අලු‍තෙන් නිපදවීමට නොහැකැ”යි ඇන්ටනී ලැවොයිසියර් නම් විද්‍යාඥයා පැවසූ සේම, මෙලෙස එකිනෙකා හා බැඳුණු ධර්මතාවන් වන සතුන්, ගස්වැල්, සූර්යයා, මිනිසුන් ආදි වූ අපි මේ සංසාරාරණ්‍යයේ පවතින්නෙමු. විවිධ ආත්මයන්ගේ උප්පත්තිය ලබන දිනය අනුව සමාජය අපට උපන්දිනයක් ලබාදුන්නද, අපි කිසිදාක උපත ලබා හෝ මියගොස් නැත්තෙමු. ලැවොයිසියර් පැවසූ ශක්තීන් සේම අපද මෙලොව විවිධ වේශයන්ගෙන් පැවතුණා පමණි. ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ ගත්කවේ කතා සාරය දරා සිටින ‘කිසිවක් නූපදී, කිසිවක් නොමැරේ’ යන්නෙහි අර්ථය මෙයයි. එසේම, එය මට හඳගමගේ ‘සින්තටික් සිහින’ ටෙලිවෘත්තාන්තයේ දෙබසක් සිහියට නගයි; ‘අපි ගමන් කරන්නෙ වෘත්තයක. වෘත්තයක යනකොට පහුවෙන දේවල් ආපහු හමුවෙනවා.’
මිනිස් මනසේ ගොඩනැගෙන සියලු කළු-සුදු මනෝභාවයන්ටද මෙය පොදු වේ. දඩයක්කාරයා හෙවත් මිනිස් මනසේ ඉඩ් (id) කොටසේ පවතින ප්‍රාථමික කෙලෙස් සිතිවිලිවල සංකේතය සහ හාමුදුරුවන් හෙවත් මිනිස් මනසේ සුපිරි අහමේ (Super-Ego) පවතින ශිෂ්ටසම්පන්න සිතිවිලිවල සංකේතයට එකිනෙකාගෙන් වියුක්ත පැවැත්මක් සිතාගත නොහැක්කේ එබැවිනි. මෙය පාවුලෝ කොයියෝ වැනි ලේඛකයෙකු වෙනත් ආකාරයකට සිය ‘යක්ෂයා සහ ප්‍රයිම් මෙනෙවිය’ (The Devil and Miss Prym) කෘතියේ ෂැන්ටල් ප්‍රයිම් නම් යුවතිය විසූ නගරයට සපැමිණෙන කාර්ලෝස් නම් යක්ෂයා, ඇය සතියක් ඇතුළත එහි විසූ නාගරිකයෙකු මරණයට පත්කළහොත්, ඇයට ඇයගේ දිවියේ ඉතිරි අඩ සුඛිතමුදිත කළ හැකි තරම් රන් කුට්ටි ලබාදීමට පොරොන්දු වීම නිසාවෙන්, සදාචාරයත්, යමෙකු ඝාතනය කරන්නට වූ සිය ප්‍රාථමික ආශාවනුත් අතර උභතෝකෝටිකයක පැටලු‍ණු ගැහැනියක හරහා අපට කියාපාන්නට උත්සාහ කරයි. ඔහු ඒ දෘෂ්ටාන්තය ලබාගන්නේ, දෙවියන්වහන්සේගේ නීතියට හොරෙන් උන්වහන්සේගේ ඊඩ්න් උයනේ තහනම් පලතුර කෑ, තමන්ගේම නිර්මාණයක් වූ මනුෂ්‍යයාට බයිබලය චෝදනා නැගුවද, මේ සියල්ල නිමැවූ දෙවියන් එතරම් සර්වබලධාරී නම්, මිනිසාව වරදට පොළඹවන එවන් ගසක් එහි නිර්මාණය කළේ මන්ද යන පැනය නගමිනි. එකල්හි, පාරිශුද්ධත්වය හා දූෂිත බව යනු මිනිස් මනස නම් කාසියේ එකිනෙකින් වෙන් කළ නොහැකි දෙපැත්ත බව කොයියෝ පෙන්වාදෙයි. (මීට සමාන අදහසක්, තමා ජීවත් වූ යුගයට සාපේක්ෂව පල්ලියෙන් මරණ දණ්ඩනය පවා නියම විය හැකි මතවාද දැරූ, විශ්වයේ පවතින සියලු කළු-සුදු සංසිද්ධීන් දෙවියන් ලෙස සැලකූ ‘පැන්තෙයිස්ට්වාදය’ (Pantheism) අදහන ජෝන් ද ස්කොට් නම් රචකයා පවසා සිටියේය.)
කෙලෙසුන්ගෙන් පිරුණු සංසාරයත්, නිවීමෙන් පිරුණු නිර්වාණයත් එකම තැනෙක පවතින්නේ එබැවිනි. ‘නැවතීමමය ගමන- සංසාරයමය නිවන’ යන නාගර්ජුනපාදයන්ගේ ප්‍රකට කියමන සිය ‘ප්‍රබුද්ධ’ සේම ‘සංසාරාරණ්‍යය අසබඩ’ කෘති තුළ හුවාදක්වමින් සයිමන් සේම සේකරද රැගෙන එන්නේ එකී මුනිවර අදහසයි.
බටහිර වැසියා දිගු කලක් ශුන්‍යත්වය යනු ‘කිසිවක් නොමැතිකම‘ හෝ හිස්බව යැයි අර්ථ දැක්වීය. ඔවුන්ගේ දෙවියන්වහන්සේ කිසිවක් නොමැතිකමේ සිට (out of nothingness) සියල්ල මැවූ තැන දක්වාත්, දේකාත් සහ නිව්ටන් වැනි විද්වතුන් හිස් අවකාශයක් පවතින්නේද, නොපවතින්නේද යන්න ගැන කළ වාදවලිනුත්, පසුව ටොරිචෙලි සිදුකළ බැරෝමීටර් පරීක්ෂණයේ රසදිය බඳුන උඩුකුරු කළ විට එය ඉහත රික්තයක් පවතින බව පෙන්වීම දක්වා මෙය දිග්ගැසේ. එහෙත්, සැබැවින්ම, ශුන්‍යතාව පවතින්නේ මිනිසාගෙන් පිටත නොව ඔහුගේ ඇතුළාන්තයේය. දෙවියන්වහන්සේ මිනිසාට සියලු සම්පත් මවා දුන්නද, ඔහුගේ ආත්මය තුළ පවතින හිස්කම මැකීමට එය ප්‍රමාණවත් නොවීය. ඉතින්, ඔහු සිය ජීවිත කාලය පුරාවටම තමන්ව පරිපූර්ණ කරගැනීමේ විධි සොයමින් විවිධ දේ හඹායයි. එහෙත්, එය කිසිදාක සිදු නොවේ. මිනිසෙක් තමාව පරිපූර්ණ කරගැනීමට දරන උත්සාහය හුදෙක් ෆැන්ටසියක්ම පමණි. විල්හෙල්ම් හේගල් වැනි ජර්මන් විඥානවාදී දාර්ශනිකයෙක් මේ මිනිස් අභ්‍යන්තරය සහ පිටත අතර සුසම්බන්ධයෙන් එකී පරිපූර්ණත්වය සොයන්නට උත්සාහ දැරුවේය. එහෙත්, බුදුන් පැවසුවේ එකී මිනිස් අභ්‍යන්තරය සහ පිටත එකවිට පවතින බවයි. අපට එය දෙකක් ලෙස පෙනෙන්නේ අපගේ ඥානයේ පවතින සීමාකමක් නිසාවෙනි. නැතිනම් අපගෙන් ඇතුළත, පිටත කියා දෙකක් නොපවතී. පවතින්නේ එකකි. තීච් ඤාතන් හිමියන් වරෙක මෙසේ පවසන්නේ එබැවිනි: ‘මිනිස්සු ජලය මත ඇවිදීම පුදුමයක් ලෙස සලකති. එහෙත් ඇත්තම පුදුමය නම් අප මේ මහපොළොව මත ඇවිදයාමය. නිල් අහස, වලාකුළු, ගස්වැල්වල කොළ පැහැය, දරුවෙක්ගේ කිරි සිනහව යන මේ සියල්ල පුදුමයන් නොවේද?’
ඉතින්, මෙවන් අපූරු අදහසක් ලෝකයට ගෙන ගිය ඕෂෝ තරම්ම මාගේ චිත්ත සන්තානය කැළඹවූ මේ තීච් ඤාතන් නම් සාමයේ මුනිවරයා නික්ම යන්නට පෙර අවසාන මොහොතේ පවා කියා සිටියේ තමන් වෙනුවෙන් ස්තූපයක් ඉදි නොකරන ලෙසත්, කිසිදාක එවැන්නක් ඉදි වුවහොත් එහි මෙසේ සඳහන් කරන ලෙසත්ය: ‘මම මෙහි නොවෙමි. මම මෙයින් පිටතද නොවෙමි. මම කොතැනක හෝ වෙම් නම් ඒ ඔබේ සතිමත් හුස්ම සහ සාමකාමී පියවර තුළය.’■
