පාර්ලිමේන්තු-කැබිනට් ආණ්ඩුක්‍රමයට ආපසු යෑමේ දේශපාලන සාකච්ඡාව ශ්‍රීලනිපය සහ ජාතික ජන බලවේගය යන පක්ෂ දෙක විසින් නැවත ආරම්භ කර තිබේ. ශ්‍රීලනිපය රාජපක්ෂ නායකත්වයෙන් ඇති පොදු ජන පෙරමුණු සභාග ආණ්ඩුවේ තවමත් සිටින අතර, ජාජබ යනු ජවිපෙහි පාර්ලිමේන්තු අංශයයි. මෙම පසුබිම තුළ කැබිනට් මණ්ඩලයේ සාමූහික වගකීම සහ ලංකාවේ ඒ සම්බන්ධව ඇති ගැටලු පිළිබඳව අප ගිය සතියේ ආරම්භ කළ සාකච්ඡාවේ කතා කළ යුතු කාරණා කිහිපයක් ඉතිරි වී තිබේ.
ඉන් පළමුවැන්න නම්, කැබිනට් මණ්ඩලයේ සාමූහික වගකීම කැඩුණු අවස්ථාවල අදාළ අමාත්‍යවරුන් වහා අස්විය යුතුද? අස්කළ යුතුද? යන්නයි. බි්‍රතාන්‍යයේ මෙන්ම ලංකාවේද අත්දැකීම නම් එය එසේ විය යුතුම නැත යන්නයි. අස්වනවාද, අස්කරනවාද යන්න තීරණය වන්නේ ආණ්ඩුවේ පවතින බල තුලනයට එය කෙසේ බලපාන්නේද යන්න මතයි. ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, විමල්, වාසු හා ගම්මන්පිල යන ඇමතිවරුන් “වහාම අස් නොකරන්නේ” වෙනත් හේතු අතර, එක් වැදගත් හේතුවක් නිසා යැයි කෙනෙකුට අනුමාන කළ හැකිය. එය නම්, මෙම ඇමතිවරුන් තිදෙනාම අගමැති මහින්දගේ කිට්ටු දේශපාලන සගයන් වීමයි. ඔවුන් අස්කරනවා හෝ අස්වෙනවා යනු කැබිනට් මණ්ඩලයේ මහින්ද කඳවුරේ බලය දුර්වල වීමකි. ඔවුන් අස් කිරීමට ජනාධිපතිවරයා සූදානම් නැත්තේත්, එම තිදෙනා අස් නොවන්නේත් මෙම හේතුවද නිසා යැයි කෙනෙකුට තර්ක කළ හැක්කේ එබැවිනි.
පුද්ගලික හේතු
මේ අතර මතුවන තවත් ප්‍රශ්නයක් නම්, විමල්, වාසු සහ ගම්මන්පිල යන ඇමතිවරුන් ආණ්ඩුවට විරුද්ධව උසාවි යෑමට තරම් ‘රැඩිකල්’ වී තිබෙන්නේ මක් නිසාද? යන්නයි. මෙම ඇමතිවරුන් තිදෙනා සමග විස්තෘත සම්මුඛ සාකච්ඡා පැවැත්වීමෙන් මෙම ප්‍රශ්නයට සතුටුදායක පැහැදිලි කිරීමක් ගොඩ නගා ගත හැකිය. එම පහසුකම නැති කෙනෙකුට සිදුකළ හැකි දෙයක් නම්, බාහිර සාධකද සැලකිල්ලට ගෙන අනුමාන පැහැදිලි කිරීම් යෝජනා කිරීමයි. එවැනි අනුමාන පැහැදිලි කිරීමක් මෙසේ ගොඩ නැගිය හැකිය.
මෙම ඇමතිවරුන් තිදෙනාගෙන් දෙදෙනෙකු සිංහල ජාතිකවාදී සහ ‘දේශප්‍රේමය’ තම ප්‍රධාන දේශපාලන ප්‍රාග්ධනය ලෙස, එනම් මතවාදී ප්‍රාග්ධනය ලෙස පාවිච්චි කර එයින් ප්‍රතිලාභ ලැබූ අයයි. අනෙක් ඇමතිවරයාගේ මතවාදී ප්‍රාග්ධනය වන්නේ ධනපති විරෝධය සහ අධිරාජ්‍ය විරෝධයයි. තිදෙනාම බටහිර/ඇමෙරිකානු විරෝධී දේශපාලනඥයෝද වෙති. ගෝඨාභය-බැසිල් නායකත්වය යටතේ පොදු ජන පෙරමුණ දක්ෂිණාංශික සහ ඇමෙරිකානු හිතවත් ප්‍රතිපත්ති වෙනසකට ගොස් ඇති බවද ඔවුහු දනිති. එබැවින් පොදු ජන පෙරමුණ ඇතුළත ‘මහින්දවාදී’ කණ්ඩායමක් ලෙස පෙනී සිටීම සහ මතවාදී වශයෙන් මහින්දවාදී වීම තුළින්ම පෙරමුණ ඇතුළත තම ආරක්ෂාව සහතික කර ගැනීම ද ඔවුන්ගේ අරමුණ විය හැකිය.
පක්ෂයක් ඇතුළත ‘මතවාදී කණ්ඩායමක්’ ලෙස සිටීම ලංකාවේ පවත්නා සමානුපාතික සහ මනාප ඡන්ද ක්‍රමය යටතේ වාසිදායක විකල්පයක්ය යන්න බොහෝ දේශපාලනඥයින් ප්‍රායෝගිකව ඉගෙන ගෙන ඇති පාඩමක් ද වේ. පක්ෂයක ලැයිස්තුවේ සිටිද්දී මනාප ඡන්ද ලබා ගැනීමේ විවිධ උපක්‍රම ගැන ඔවුහු දනිති. විමල්, ගම්මන්පිල සහ වාසුද කාලයක් තිස්සේ තමන්ගේ ජාතිකවාදී-දේශප්‍රේමී, විදේශ විරෝධී නැතහොත් වාමාංශික අනන්‍යතාව සහ දෘෂ්ටිවාදය, තමන්ගේ පුද්ගලික ඡන්දදායක ආයාචනය සහ පදනම් ගොඩ නැගීමට යොදා ගත්හ. සමහර දේශපාලනඥයෝ කුලය සහ ආගම මෙන්ම පිරිසිදුකම, අවංකකම වැනි ව්‍යාජ සන්නාමද මේ සඳහා යොදා ගනිති. මෙහිදී පෙනෙන්නේ සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය යටතේ ඇතැම් අපේක්ෂකයන් තමන් ‘සන්නාම’ කර ගැනීමේ වැදගත්කම ගැනද උනන්දු වන බවයි. ඇමති මණ්ඩලයෙන්ද මන්ත්‍රී ධුරයෙන්ද එලවා දමනු ලැබීමේ අවදානම සහිත මෙම ක්‍රියාමාර්ගයට මෙම ඇමතිවරුන් තිදෙනා පිවිසීම තරමක් විමතිය දනවන කාරණයක්ද වෙයි.
ඊළඟ කාරණය මතුවන්නේ, පසුගිය සතියේ ලිපියෙන් අප දුටු පරිදි, ලංකාවේ කැබිනට් මණ්ඩලයේ පරිහානිය වෙතින් මතුවන ආණ්ඩුකරණය සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිළිබඳ ගැටලුය. 1978 ජනාධිපති ආණ්ඩුක්‍රමය තුළ කැබිනට් මණ්ඩලය සම්බන්ධව සිදුවූ තවමත් පවතින, පරිවර්තන දෙකක් පිළිබඳව මෙහිදී අපට සටහන් කළ හැකිය. ඉන් පළමුවැන්න නම්, කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රමාණය, සංඛ්‍යාව සහ විශාලත්වය ව්‍යාප්ත වෙද්දී, ආණ්ඩුකරණ ආයතනයක් ලෙසින් එය සතුව තිබුණු වැදගත්කම, ප්‍රතිලෝමාත්මකව සංශෝධනය වීමයි. දෙවැන්න, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණ ආයතනයක් ලෙස කැබිනට් මණ්ඩලයේ පරිහානියයි. පාර්ලිමේන්තු කැබිනට් ආණ්ඩුක්‍රමය පුනරුජ්ජීවනය කිරීමට මහජනතාවට පොරොන්දු වන දේශපාලන පක්ෂ, මෙම කාරණා දෙකම ගැන බැරෑරුම් ලෙස සැලකිලිමත් විය යුතුය.
ප්‍රතිසංස්කරණ
මෙම පසුබිම තුළ පාර්ලිමේන්තු-කැබිනට් ආණ්ඩුක්‍රමයක් ආපසු ගෙන ඒමට පොරොන්දු වන අය කළ යුත්තේ, පිරිහුණු කැබිනට් ක්‍රමයක් දිගටම පවත්වා ගැනීම නොවේ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුකරණයේ කේන්ද්‍රීය ආණ්ඩුක්‍රමික ආයතනයක් ලෙස එය බරපතළ ප්‍රතිසංස්කරණයකට භාජනය කර, ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කිරීමයි. ලංකාවේ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සහ ආණ්ඩුක්‍රම ආයතන පිළිබඳ මහජන විශ්වාසය බිඳ වැටීමට දායක වී ඇති එක් ප්‍රධාන සාධකයක් වී තිබෙන්නේද කැබිනට් ආයතනය පත් වී ඇති මෙම පරිහානියයි. ලංකාවේ කැබිනට් ක්‍රමය පත්වී ඇති මෙම පරිහානිය වර්තමාන කැබිනට්ටුවෙන් මැනවින් ප්‍රකාශ වේ. කැබිනට්ටුවේ ප්‍රධානියා වන ජනාධිපතිවරයා ආණ්ඩුකරණය පිළිබඳ අත්දැකීම් නැති, අපරිණත සහ අදක්ෂ පුද්ගලයෙකි. ප්‍රධාන පෙළේ ඇමතිවරුන් වැඩි දෙනා ආණ්ඩුකරණය, ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය හා විධායක නායකත්වය පිළිබඳ වැටහීමක් හෝ වැටහීමක් ලබා ගැනීමට හෝ උනන්දුවක්ද, හැකියාවක්ද නැති සිය පවුලට ධනය රැස්කර ගැනීමේ ආශාවට මුල්තැන දී ඇති, මන්ත්‍රී ධුරයකට වඩා ඉහළට යෑමට සුදුසුකම් හෝ දක්ෂතා නැති පිරිසකි. බොහෝ ඇමතිවරුන් වාචාලත්වයට පමණක් දක්ෂ පිරිසක් වී තිබෙන්නේද එබැවිනි.
ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම
ලංකාවේ ආණ්ඩුකරණය හා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආයතන පත් වී ඇති මෙම පරිහානිය නැවැත්වීමත්, එයට වැට බැඳීමත් සඳහා අවශ්‍ය පියවර අතර ඇති ක්ෂණික එකක් වන්නේ කැබිනට් ක්‍රමය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමයි. අඩු ගණනේ ජවිපෙන් බලාපොරොත්තු විය යුත්තේ ඒ සඳහා වූ නිර්භීත, මහජන උනන්දුව ඇති කරවන විකල්ප ගැන සිතා, ඒවා තම ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනාවලට ඇතුල් කිරීමයි.
ඒ සඳහා සලකා බැලිය හැකි අදහසක් නම් (අ) කැබිනට් මණ්ඩලය ඇමතිවරුන් 11 දෙනකුගේ ප්‍රමාණයට දැඩි ලෙස සීමා කිරීම, (ආ) නියෝජ්‍ය ඇමතිවරුන් සංඛ්‍යාවද 11කට සීමා කිරීම, (ඇ) රාජ්‍ය ඇමති, ව්‍යාපෘති ඇමති, අධීක්ෂණ මන්ත්‍රී ආදි ව්‍යාජ තනතුරු අහෝසි කිරීම සහ (ඈ) මන්ත්‍රීවරුන් බහුතරයට මන්ත්‍රීවරුන් ලෙස පමණක් සිටින්නට ඉඩදීම යන නිර්භීත යෝජනා මහජනතාවට ඉදිරිපත් කිරීමයි.
දූෂණයේ ගැටලුව
මෙවැනි සිතීමක් දේශපාලන දූෂණය නැවැත්වීමේ ක්‍රියාමාර්ගයක් සමග ද සම්බන්ධ කළ හැකිය. ඇමතිවරුන්ට ලැබෙන නිල නිවාස, නිල රථ, දීමනා දැඩි ලෙස සීමා කිරීම, කොමිෂන් ලබා ගැනීම නීතියෙන් තහනම් කිරීම, ඇමති ධුරයේ සිටියදී ඍජුව හෝ වක්‍රව බිස්නස් ව්‍යාපාර ආරම්භ කිරීම තහනම් කිරීම, ළබැඳියාව සීමා කිරීමේ නීති දැඩි කිරීම, පවුලේ සාමාජිකයන් තම කාර්ය මණ්ඩලයට පත් කිරීම නීති විරෝධී කිරීම යන මේවා මේ පිළිබඳව සලකා බැලිය හැකි අදහස්ය. මෙවැනි යෝජනාවලින් ගම්‍ය වනු ඇත්තේ, ‘ලංකාවේ දේශපාලනය යළි ගොඩ නැගීම අවශ්‍ය වී ඇත’ යනුවෙන් දේශපාලන කණ්ඩායම්ද, පුරවැසියන්ද දැනට උනන්දුවෙන් ප්‍රකාශ කරන අපේක්ෂාවන්ට සංයුක්ත ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමයි. අලංකාර වාක්‍යවලින් නිර්මාණය කෙරෙන මැතිවරණ ප්‍රතිපත්ති ලියවිලි මහජනයාට දැනෙන ක්‍රියාමාර්ග බවට පරිවර්තනය කළ හැක්කේද එවිටය.
ඇමතිවරුන්ගේ නිල නිවාස පිළිබඳ නිදසුන මොහොතකට විමසා බලමු. මන්ත්‍රීවරුන් ඇමතිවරුන් වීමට මේ දිනවල විශාල තරගයක යෙදී සිටින බව මාධ්‍ය වාර්තා පළවී තිබිණ. ඇමතිවරුන් වීමට මන්ත්‍රීවරුන් දක්වන පුදුමාකාර උනන්දුව, මහජන සේවය සඳහා නොව, ස්වයං-සේවය සඳහා ඇති කැපවීමයි. ඇමතිවරයකු ලෙස පත්වීමක් ලැබීමෙන්, මන්ත්‍රීවරයකු ලබන නොයෙකුත් වරප්‍රසාද අතරින් එකක් වන්නේ, කොළඹ නගරය ඇතුළත විශාල නිල නිවසක් ලැබීමයි. පවුලේ සාමාජිකයන්ගේද පරිභෝජනය සඳහා යොදා ගැනීමට නවීන, අලුත් සුඛෝපභෝගී වාහන කිහිපයක්ම ලැබීමයි. මේ සියල්ල නොමිලයේ ලැබෙන වරප්‍රසාදයි. එක් ඇමතිවරයෙකු සහ පවුලක් නඩත්තු කිරීමට මාසයකට රුපියල් මිලියන ගණන් වියදම් කිරීමේ බර දරන්නේ, ඇමතිවරුන් පත් කරන ජනාධිපතිවරයා නොවේ. දෛනිකව කනබොන දේවලින් පවා භාණ්ඩාගාරයට වක්‍ර බදු දිනපතා ගෙවන මහජනතාවයි. එබැවින්, අතිශයින් ඉහළ මට්ටම්වලින් වරප්‍රසාද ලබන ජනාධිපති, අගමැති, කැබිනට් අමාත්‍ය යන දේශපාලනඥයන්ගෙන් ගෙවල් කුලී, වාහන කුලී අයකර ගැනීම නැතහොත්, ඔවුන්ට විශාල නිවාස, සුඛෝපභෝගී වාහන යනාදිය නොමිලේ සැපයීම නැවැත්විය යුතුය යන මහජන මතයක් ගොඩනැගීමටත්, ප්‍රමාද වී හෝ අප රටේ කළ යුතුව තිබේ. රටේ සාධනීය දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා අවශ්‍ය වන්නේ මේ ආකාරයේ ප්‍රගතිශීලී ජනතාවාදී මතවාද සහ යෝජනා ද ගොඩනැගීමය. දේශපාලන බලය සහ දූෂණය අතර සම්බන්ධය කැඩීමට ඇත්තටම උනන්දු වන පුරවැසි කණ්ඩායම්වලට තම විකල්ප සිතීම ආරම්භ කළ හැක්කේ මෙවැනි සරල යෝජනා සමගය. ඒවා පුරවැසියන්ගේ ඇස් අරවන, ඔවුන්ටද පහසුවෙන් අනන්‍යවිය හැකි, ඔවුන්ගේ විරෝධතාවාදී විඥානයද පුබුදු කරවන ‘කැරලිකාර අදහස්’ බවට පත්වීමට විභවතාව ඇති ඒවාය.
කාර්යක්ෂම ආණ්ඩුකරණය
ලංකාවේ කැබිනට් මණ්ඩලය ප්‍රමාණයෙන් කුඩා කිරීම කාර්යක්ෂම ආණ්ඩුකරණය සඳහාද අත්‍යවශ්‍ය පූර්ව කොන්දේසියකි. ජනාධිපති ධුරය සහ නිලධරතන්ත්‍රය කේන්ද්‍ර කොටගත් සහ අග්‍රාමාත්‍ය ධුරය පහළට දැමූ ආණ්ඩුක්‍රමයක් 1978 සිට අප රටේ වර්ධනය වීමේ ප්‍රතිඵලය වී තිබෙන්නේ, කැබිනට් මණ්ඩලයේ සැබෑ කාර්යය පිළිබඳව මහජනතාව මෙන්ම ඇමතිවරුන්ද අතර ඇති අවබෝධය හීනවීමයි. රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය සහ ඒවා ක්‍රියාත්මක කිරීමට පියවර ගැනීම කැබිනට් ඇමතිවරුන් සාමූහිකව ඉටු කරන ප්‍රධාන කාර්යයි.
එම වගකීම ඉටුකිරීමට ඇමතිවරුන් විෂය විශේෂඥයින් වන්නේ නම් වඩා හොඳය. එහෙත් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය තුළ මන්ත්‍රීවරුන් විෂය විශේෂඥයන් වන්නේම නැත. එහෙත් ඔවුන් විෂය ගැන සාමාන්‍ය දැනුමක් ඇති බුද්ධිමත් පුරවැසියන් විය යුතුය. අවුරුදු ගණනාවක් පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් ලෙස නීති සම්පාදන ක්‍රියාවලියේ සහභාගි වී සිටීමෙන් පසු මන්ත්‍රීවරුන්ට රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය පිළිබඳ මහත් දැනුමක් සහ පළපුරුද්දක්ද ආණ්ඩුකරණය පිළිබඳ පරිචයක්ද ලබාගත හැකිය. ලංකාවේ මෑත අතීතයේ සිටි මෛත්‍රීපාල සේනානායක, ටී.බී. ඉලංගරත්න, යූ.බී. වන්නිනායක, කේ.බී. රත්නායක, එස්.බී. හේරත්, ඇම්.ඩී. බණ්ඩා වැනි ඇමතිවරු මෙම සම්ප්‍රදායට අයත්, දක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන්ද, දක්ෂ ඇමතිවරුන්ද ආදර්ශමත් පුරවැසියන් ද වූ දේශපාලනඥයන්ය. ආර්. ප්‍රේමදාස ජනාධිපතිවරයාද එම සම්ප්‍රදාය තුළින් බිහිවූ කෙනෙකි.
එහෙත් වර්තමාන ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩු ක්‍රියාවලියේ මතුවී තිබෙන ප්‍රධාන දුර්වලකමක් නම්, අපේ පාර්ලිමේන්තුව දක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන් හෝ දක්ෂ ඇමතිවරුන් බිහි නොකරන, හිස් කතා පවත්වන්නන්ගේ පාරාදීසයක් වී ඇති ‘හිස් කතා සාප්පුවක්’ බවට පිරිහීමයි. රුසියාවේ විප්ලවයට පෙර පැවති පාර්ලිමේන්තුවද ‘හිස් කතා සාප්පුවක්’ ලෙස, ලෙනින් එක් අවස්ථාවක උපහාසයෙන් කීය. රටක ව්‍යවස්ථාදායකය ‘හිස් කතා සාප්පුවක්’ ලෙස පරිහානියට ගොස්, එම පරිහානිය එම රටේ දේශපාලන ජීවිතයේද ස්ථාවර අංගයක් වී තිබෙන විට, එම ව්‍යවස්ථාදායකයේ දේශපාලන පුහුණුව ලැබූ මන්ත්‍රීවරුන්ගෙන් සමන්විත වන කැබිනට් මණ්ඩලයකින් රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයට බලාපොරොත්තු විය හැක්කේ කවර දායකත්වයක්ද? ඇත්තටම ලංකාවේ කැබිනට් ක්‍රමයේ පරිහානිය, පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩුක්‍රමයේත්, පාර්ලිමේන්තුවේත් පරිහානියේම කොටසක් සහ ප්‍රතිඵලයකි.
ලංකාවේ කැබිනට් මණ්ඩලය සාමාජිකයන් 15කට අඩු කළ යුතුය යන යෝජනාවට අර්ථයක් ලැබෙන්නේ මෙම පසුබිම තුළයි. දැනට තිබෙන ක්‍රමය අනුව මන්ත්‍රීවරුන්ට කැබිනට් ඇමතිකම් ලැබෙන්නේ, ඔවුන්ගේ විෂය දැනුම, රාජ්‍ය ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනයට කළ හැකි දායකත්වය හෝ විශිෂ්ට ගණයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයෙකු ලෙස ලැබූ පරිණතභාවය යන සුදුසුකම් මත නොව, නුසුදුසුකම් ලෙස සැලකිය යුතු සාධක මතය. මෙය වහාම නතර කළ යුතු භාවිතයකි. ඒ සඳහා පළමු පියවරක් වන්නේ කැබිනට් මණ්ඩලය 15 දෙනෙකුට සීමා කිරීමයි. මෙය වනාහී අපේ කාලයේ රැඩිකල් විකල්පයකි.
ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලනය එහි ආයතන, භාවිත සහ සම්ප්‍රදාය යළි ගොඩ නැගීමට කාලය සහ අවස්ථාව දැන් එළඹ තිබේ. ඒ සඳහා පුරවැසියන් සමග එකට එකතු වී සිතීමටද අවකාශ දැන් විවෘතව තිබේ. මෙම ලිපියෙන් කෙරෙන්නේ ඒ සඳහා සිතන්නට ආරාධනයකි. ■
