■ අමන්දිකා කුරේ
විදෙස් සංචිත අඩු වෙමින් යාම ශ්රී ලංකාව මේ වන විට මුහුණ දෙමින් පවතින ප්රධානතම ප්රශ්නයයි. මේ සම්බන්ධයෙන් විවිධ අදහස් විවිධ විචාරකයන් විසින් ඉදිරිපත් කරන අතර ශ්රී ලංකා මහ බැංකුව මේවා සම්බන්ධයෙන් පළ කරන්නේ හාත්පසින් ම වෙනස් අදහස් ය.
2021 වසරේ නොවැම්බර් අග වන විට විදෙස් මුදල් සංචිතය ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 1.58කට පමණ අඩු වූ අතර විදෙස් මුදල් රුපියල්වලට මාරු කිරීම සඳහා මහබැංකුව විසින් පවත්වාගෙන ගිය මිල හේතුවෙන් බොහෝ විදෙස් ශ්රමිකයන් විසින් ශ්රී ලංකාවට එවන ලද විදෙස් ප්රේෂණ ද අඩු විය. සාමාන්යයෙන් පසු ගිය කාලයේ දී මාසයකට ඩොලර් මිලියන 750ක් ව පමණ ආසන්න වශයෙන් ශ්රී ලංකාවට ලැබුණු විදේශගත ශ්රමිකයන්ගේ ප්රේෂණ ඩොලර් මිලියන 250කට පමණ අඩු වූයේ මෙම ඩොලර් මාරු කිරීමේ මහබැංකුවේ හුවමාරු නීතිය නිසා ය. නීත්යනුකූලව බැංකු හරහා ඩොලරයකට රුපියල් 210ක් ගෙවූවද නීත්යනුකූල බැංකු ක්රියාවලියෙන් පිටත දී ඩොලරය ඊට වඩා වැඩි එනම් රුපියල් 250කට පමණ විකිණුණි.
මෙලෙස එන්න එන්නම විදෙස් සංචිත හිඳීයාමත් සමගම මහබැංකු අධිපති අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් විසින් විදෙස් සංචිත වැඩි කිරීම සඳහා සය මාසික මාර්ග සිතියමක් ඉදිරිපත් කළේ ය. ඒ තුළ එක් එක් කාලයට ළඟා කරගැනීමට බලාපොරොත්තු වන ඉලක්ක පිළිබඳව සඳහන් කර තිබුණ ද ඒ මුදල් ගලා එන්නේ කුමන මාර්ග හරහා ද යන්න සඳහන් කර නොතිබුණි. මේ මාර්ග සිතියම ඉදිරිපත් කර දින කිහිපයකට පසු ජාත්යන්තර ණය ශ්රේණිගත කිරීමේ ආයතනයක් වන ෆිච් රේටිංස් ආයතනය ශ්රී ලංකාවේ මට්ටම පහළ හෙලූ අතර ඔවුන්ගේ නිල වෙබ් අඩවියේ මෙම මාර්ග සිතියම පිළිබඳව සඳහන් කර තිබුණේ මෙම මාර්ග සිතියමේ මුදල් පැමිණෙන මාර්ගයන් දක්වා නොමැති බවයි.
ඊට ප්රතිචාර වශයෙන් මහබැංකුව එම මාර්ග පිළිබඳව පැහැදිලි කිරීමක් දක්වනවා වෙනුවට සිදු කළේ ෆිච් රේටිංස් ආයතනය විවේචනය කිරීමයි. ෆිච් රේටින්ස් ආයතනය්, මූඩීස් ආයතනය යනු ශ්රී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් පමණක් ක්රියාත්මක වන ආයතන නොවේ. ඒවා ජාත්යන්තර වශයෙන් මූල්ය වෙළඳපොළේ ඇති තත්වය හා රටවල ආර්ථික තත්වය සම්බන්ධයෙන් සොයා බලා රටවල ණය ගෙවා ගැනීමේ හැකියාව අනුව ඒ ඒ රටවල් වර්ගීකරණය කරන ජාත්යන්තර වශයෙන් පිළිගත් ආයතන පද්ධතියකි. ශ්රී ලංකා මහ බැංකුව නිවේදනය කර තිබුණේ මෙම පහත හෙළීම හෙළා දකින බවකි.
ඉන්පසුව යළිත් මූඩීස් ආයතනය විසින් ශ්රී ලංකාවේ ශ්රේණිගත කිරීමේ තත්වය පහත හෙළනු ලැබුවේ 2022 අයවැය සම්මත වූ කාලවානුවේ දීය. දීර්ඝකාලීනව පවත්වාගෙන ගිය මුදල් මාරු කිරීමේ මහබැංකු ප්රතිපත්තිය නිසා ලැබිය යුතු විදෙස් මුදල් ද ලැබීම අඩු වූ අතර අවශ්ය ඩොලර් ලබා ගැනීමට ජනතාවට බැංකු වෙත ගිය ද අවස්ථාව ලැබී නොතිබුණි. තත්වය එසේ තිබිය දී චීන පොහොර නැවට වන්දි වශයෙන් ඩොලර් ලක්ෂ 690ක් ගෙවීමට කැබිනට් අනුමැතිය ලබා දුන් අතර මහජන බැංකුව විසින් මේ වන විට එම ගෙවීම සිදු කර තිබේ. ඒ අනුව මහජන බැංකුව චීනයේ අසාදුගත ලේඛනයෙන් ඉවත් කිරීමට චීනය කටයුතු කර තිබුණි. ආනයන සඳහා ණයවර ලිපි නිකුත් නොකිරීමත් සමග ගෑස් පෝලිම්, කිරිපිටි පෝලිම් සහ අනෙකුත් භාණ්ඩ සඳහා ජනතාව විශාල වශයෙන් පෝලිම්වල රැඳී සිටිය දීම තෙල් මිල වැඩි කරන්නේ එම භාණ්ඩ මිල ඉහළ යාමේ තත්වය තුළ ජනතාවට තවත් අමතර වියදමක් එක් කරමිනි.
මහබැංකු මාර්ග සිතියමට අනුව දෙසැම්බර් මාසය අග වන විට විදෙස් සංචිත ඇමරිකානු ඩොලර් බිලියන 3.5ක් දක්වා වැඩි කරගන්නා බවට සඳහන් වුව ද ඒවා වැඩි කරගන්නේ කෙසේදැයි සඳහනක් කර නොමැත.
ආර්ථික විශේෂඥයෙකු වන නන්දසේන කීඹියහෙට්ටි මහතා පෙන්වා දෙන්නේ දෙසැම්බර් අග වන විට ඩොලර් බිලියන 3.1ක විදේශ සංචිත ප්රමාණයක් මහ බැංකුව සතු බව පැවසුව ද සැබැවින් ම සිදුව ඇත්තේ ඊට වඩා වෙනස් දෙයක් බවයි. 2021 වර්ෂයේ මාර්තු මාසයේ චීනයෙන් යුවාන් මිලියන 10000ක මූල්ය හුවමාරුවක් මූල්ය ඒකකය පමණක් වෙනස් කර මෙලෙස සංචිත වැඩි වී ඇති බවට මහ බැංකුව ප්රකාශ කරන බව කීඹියහෙට්ටි මහතා පෙන්වා දෙයි. එහි දී ශ්රී ලංකාව සතුව තිබූ රන් සංචිතවලින් කොටසක් ද පසුගිය දිනවල විකුණා ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 206.8ක මුදලක් මහ බැංකුව විසින් ලබාගෙන තිබුණි. මේ සඳහා මහ බැංකු අධිපතිවරයා ලබා දී තිබූ පිළිතුර වූයේ දරුවන් අසනීප වන විට නිවසේ ඇති රන් භාණ්ඩ විකුණන නිසා එවැනි ක්රියාමාර්ගයක් මහ බැංකුවත් අනුගමනය කළ බවයි. නමුත් මෙම සංඛ්යා ලේඛන ඉලක්කම් හරඹය පමණක් වන බවට නන්දසේන කීඹියහෙට්ටි මහතා පෙන්වා දෙන අතර ඔහු පවසන්නේ දැනට ශ්රී ලංකාව සතු වියදම් කළ හැකි විදෙස් සංචිත පවතින්නේ ඩොලර් මිලියන 1014ක් පමණක් බවයි.
එයින් ද ඩොලර් මිලියන 500ක් ජනවාරි 18 වන දින ජාත්යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර වෙනුවෙන් ගෙවිය යුතු අතර ඉතිරි විදෙස් සංචිත ප්රමාණය දින 10කට අවශ්ය ආනයනය සඳහාවත් ප්රමාණවත් නොවේ.
ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර යනු රජයට අවශ්ය ණය සපයා ගන්නා තවත් එක් ක්රමවේදයකි. එහි දී රාජ්යයන්වලින් ණය ලබා ගන්නවා වෙනුවට මෙම බැඳුම්කර මිලදී ගැනීමට ජාත්යන්තර මූල්ය වෙළඳපොළේ ගැනුම්කරුවන්ට හැකියාව තිබේ. කල් පිරෙන විට ඊට අදාළ ගෙවීම සිදු කිරීමට අදාළ රජය බැඳී සිටියි.
ශ්රී ලංකාවට ද ජනවාරි 18 වන දින ගෙවීමට තිබෙන්නේ එලෙස කල්පිරිණු ජාත්යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කරයන් වලට ගෙවිය යුතු මුදලකි. නමුත් මේ වන විට පවතින විදේශ සංචිත හිඟයත් සමග එය තවත් අඩු කරගන්නවා වෙනුවට එම ණය සහ ගෙවීම් ප්රතිව්යුහගත කරගත යුතු බවට විවිධ පාර්ශ්වයන් දිගින් දිගටම අදහස් ප්රකාශ කළ ද මහ බැංකුව විසින් මේ වන විටත් නිවේදනය කර තිබෙන්නේ එදිනට අදාළ ගෙවීම සිදු කරන බවයි.
සමගි ජනබලවේගයේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්රී හර්ෂ ද සිල්වා පවසන්නේ මෙලෙස අර්බුදයක් පවතින අවස්ථාවකදීත් මෙම බැඳුම්කර ගෙවීමට සූදානම් වන නිසා ඒවා ඒ සම්බන්ධ සැකයක් මතුවන බවයි. එම ගෙවීම් සිදු කරන්නේ කාටදැයි ප්රශ්නයක් මතුවන බව ඔහු පෙන්වා දෙයි.
වෙරිටේ රිසර්ච් ආයතනයේ විධායක අධ්යක්ෂ ආචාර්ය නිශාන් ද මෙල් ද මෙවැනිම අදහසක් ඉදිරිපත් කරයි. පසුගිය දිනවල චීන විදේශ ලේකම්වරයා ශ්රී ලංකාවට පැමිණි මොහොතේ ශ්රී ලංකාව විසින් ගෙවිය යුතු ණය යළි ප්රතිව්යුහගත කරගැනීමට ජනාධිපතිවරයා විසින් කළ ඉල්ලීම ඉතා හොඳ ඉල්ලීමක් බවට ඔහු පෙන්වා දෙයි. නමුත් මෙපමණ ආර්ථික අර්බුදයක් හමුවේත් ජාත්යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර වෙත ගෙවිය යුතු මුදල කල් දමා නොගෙන හදිසියේ ගෙවා දැමීමට මහ බැංකුව විසින් තීරණය කිරීම ප්රශ්න සහගත බව
ඔහු පවසයි. මෙල් මහතා පෙන්වා දෙන්නේ මේ ආකාරයෙන් දිනෙන් දිනම සංචිත හිඟ වීම නිසා ශ්රී ලංකාව බංකොලොත්භාවයට ළඟා වන බවයි. ණය ගෙවීම හෝ නොගෙවීම කුමක් වුවත් අපට අත්යවශ්ය ද්රව්ය මිලට ගැනීමට අවශ්ය මුදල් නොමැති වූ විට රට බංකොලොත් තත්වයට පත් වන බව ඔහු පෙන්වා දෙයි.
ආර්ථික අර්බුදයට විසඳුමක් වශයෙන් මුදල් ඇමති බැසිල් රාජපක්ෂ විසින් ආර්ථික සහන පැකේජයක් හඳුන්වා දීමට කටයුතු කළේ ය. රජයේ සේවකයන්ට රුපියල් 5000ක දීමනාවක් ලබා දීම හා පෞද්ගලික අංශයේ රැකියාවල නියුතු අයටත් එම දීමනාව ලබා දෙන ලෙස ආයතන ප්රධානීන්ගෙන් ඉල්ලීම් කරන බවට එහිදී මුදල් ඇමතිවරයා ප්රකාශ කළේ ය. නමුත් පෞද්ගලික අංශයේ එවැනි පඩි වැඩි කිරීමකට යා නොහැකි බවට පෞද්ගලික අංශයේ ආයතන ප්රධානීන් විසින් ආණ්ඩුවට දන්වා තිබුණි.
මෙම ආර්ථික සහන පැකේජයට ද අති විශාල මුදලක් වියදම් කිරීමට බලාපොරොත්තු වන අතර මේ මුදල් පැමිණෙන මාර්ගය පිළිබඳව හෝ තොරතුරක් ආණ්ඩුව ඉදිරිපත් කර නොමැත. අයවැයෙන් ද මෙවැනි පැකේජයකට මුදල් වෙන් නොවූ අතර මේය පරිබාහිරව වියදම් කරන මුදලකි.
කෙසේවුවත් මූඩීස් ආයතනය විසින් ජනවාරි 09 වන දින නිවේදනයක් නිකුත් කරමින් පැවසුවේ රුපියල් බිලියන 229ක මෙම ආර්ථික සහන පැකේජය ශ්රී ලංකාවේ ආර්ථිකයට තවත් බරක් එක් කරන දෙයක් පමන්ණක් වන බවයි. සාමාන්ය ජනතාවට අවශ්ය මුදලක් ඒ හරහා ලබා දුන්න ද මිල ගණන් ඉහළ යාමට නැවත එයම හේතුවක් වනු ඇති බව එම ආයතනය පෙනවා දෙයි.
මුදල් පැමිණෙන මාර්ගයක් නොමැති නම් ආණ්ඩුවට සිදු වන්නේ මුදල් අච්චු ගසා මේ සහන පැකේජය ලබා දීමට ය. එහි දී සිදුවන්නේ යළිත් වරක් උද්ධමනය ඉහළ ගොස් භාණ්ඩ මිල නැවත වටයකින් ඉහළ යාම පමණි. පසුගිය කාලය පුරාම කිසිදු පාලන මිලකින් තොරව භාණ්ඩ මිල ගණන් ඉහළ ගිය අතර ඉදිරියේ දී ද සිදු වීමට නියමිත එය ය. ගෙවීමට ඇති ණය ප්රතිව්යුහගත කරනොගෙන විදෙස් සංචිත පරමාණය ආනයන සඳහා ප්රමාණවත් නොවීමෙන් සිදුවන්නේ ද එය මය. භාණ්ඩ හිඟය දැනටමත් තිබේ. ඒ නිසා ආර්ථික විශේෂඥයන් සහ මහබැංකුවේ වගකිවයුත්තන් විසින් ගත යුතු තීරණ නිසි වෙලාවට නිසි ආකාරයකින් ගත යුතුය.■
