■ සරත් චන්ද්‍රජීව
අරුණෝදයේ විලාපයට පසු සටහන
ඉන්දියාවත් ලංකාවත් අතර ජන සංක්‍රමණය විමසා බැලීමේදී ඒ පිළිබඳ විස්තර ඉතා ඈත අතීත ඉතිහාසය තුළට ගමන් කරනවා. එහෙත් ලංකාව බි්‍රතාන්‍ය ක්‍රීටයේ යටත් විජිතයක් වීමෙන් පසු කෝපි, සිංකෝනා, කොකෝ සහ පැඟිරි වගාකිරීමට ඉන්දියාවෙන් මෙරටට පළමුව ජනයා ගෙනැවිත් තිබෙනවා. උඩරට ප්‍රදේශයේ අත්හදා බැලීම්වලින් පසුව ඵලදායි වූ තේ වතු වැවීම, රබර් වගාව මෙන්ම දුම්රිය මාර්ග සහ ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම, කොළඹ නගරයේ කම්කරු හා පවිත්‍රතා කටයුතු සඳහා යොදා ගැනීම පිණිසත් ඉන්දියාවේ විවිධ ප්‍රදේශවලින් කුල පීඩනයට පත්ව සිටි ඉතා දුප්පත් ජනයා මෙරටට ගෙනැවිත් පදිංචි කර තිබෙනවා. මේ වකවානුවේ ඉන්දියාව ද බි්‍රතාන්‍ය යටත් විජිත පාලනය යටතේ පැවති හෙයින් බි්‍රතාන්‍ය පාලන අධිකාරියට මෙම කටයුතු පහසුවී තිබෙනවා. මෙම ජනයා ‘බි්‍රතාන්‍යයන්ගේ වහලුන්’, ‘කුලීකරුවන්’ (කූලීස්), ‘යටත්විජිත දාසයන්’ වැනි විවිධ නම්වලින් අතීතයේ හදුන්වා තිබෙනවා. එහෙත් ඔවුන් ‘වැඩකරන ජනයා’ වශයෙන් ද මේ අතර හඳුන්වා තිබෙනවාග වාර්තාගත ඉතිහාසය අනුව මෙසේ ඉන්දියානු ජනයා බි්‍රතාන්‍ය යටත්විජිත සමයේ පළමුව මෙරටට ගෙනැවිත් තිබෙන්නේ ‘පෙරදිග ඉන්දියානු සමාගම’ විසින් 1796 වසරේදී. මෙම ජනයා දකුණු ඉන්දියාවේ රාම්නාත්, තින්නවේලි, මදුරෛ, ත්‍රිචිනාපොලි ප්‍රදේශවලින් ද සලෙම්, තන්ජෝර්, අර්කොට් දිස්ත්‍රික්කවලින් ද මුහුදුබඩ කර්ණාටක ප්‍රදේශයෙන් ද මලබාර්, කොචින්, ට්‍රැවන්කෝර් ප්‍රදේශවලින් ද තෙලිඟු ජනයා ආන්ද්‍රා ප්‍රදේශයේ චිට්ටූර්, නෙල්ලූර් දිස්ත්‍රික්කවලින් ද මෙහි ගෙනැවිත් තිබෙනවා. මෙසේ ගෙන එන ලද ජනයා දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුව, වැවිලි කර්මාන්ත දෙපාර්තමේන්තුව වැනි විවිධ දෙපාර්තමේන්තු යටතේ වැඩවලට යොදවා ඇති අතර කොළඹ නගරයේ ජනයා මෙහෙයවා ඇත්තේ ප්‍රසිද්ධ වැඩ දෙපාර්තමේන්තුව හා කොළඹ නගර සභාවයි.
(බලන්න:S.Muthiah (2003) The Indo-Lankans their 200 year saga: A pictorial record of the people of
origin in Lanka from 1976, Indian Heritage Foundation Colombo)
පෞද්ගලික අත්දැකීම්
මගේ ළමා කාලයේ නුවරඑළිය ලිඩෙස්ඩේල් වතුයායේ සහ රාගල ප්‍රදේශයේ ගත කිරීම නිසා තේවතුවල සේවය කළ මේ ද්‍රවිඩ ජනයාගේ දරිද්‍රතාව සහ ජීවන රටාව මා සියැසින් දැක අත්විඳ තිබෙනවා. 1970-72 මා සිටියේ මගේ ලොකු බාප්පා සහ පොඩි අම්මා සමගයි. බාප්පා තේ වතු කොන්දොස්තර කෙනෙක්. මේ වකවානුවේ සේවය කළේ රත්නපුර උඩකරවිට ‘නිරිඇල්ල’ වතුයායේ. ඉතා තරුණ කාලයේ සිට සුදු තේවතු පාලකයන් යටතේ පුහුණු වී තිබු ලොකු බාප්පාට තේ වගාව ඔහුගේ ජීවිතය වී තිබුණා. මේ කාලයේදී ද තේ වතුවල ජනයාගේ ලයින් කාමර ජීවිතය ගැන සජීවීව දැක ගැනීමට මට අවස්ථාව ලැබුණා.
කොළඹ 07 හෝර්ටන් පෙදෙසේ රජයේ කලා හා කලා ශිල්ප විද්‍යාලයට උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා 1973දී ඇතුල් වීමෙන් පසුව කලාශිල්ප විද්‍යාලයේ වැසිකිළි සෝදන්නට ආ සක්කිලියර් කුලයේ ඉන්දු-ලංකා මිනිසුන්ගේ ජීවිත ගැන මා දැනගත්තා. තේවතුවල කම්කරුවන්ට ටකරම් වහලයකුත් සමග බිත්තිවලින් වටවූ උසින් අඩු මඳ ආලෝකයෙන් යුත් ලයින් කාමර නිවාස පන්තියක් තිබුණත් කොළඹ නගරයේ පවිත්‍රතා සඳහා සිටි ජනයාට එවැනි පහසුකමක්වත් තිබුණේ නැහැ. පරණ ටකරම්වලින් සාදාගත් වහලයත් ලෑලි කෑලි, ගෝනි පඩංගු හා කාඩ්බෝඩ්වලින් ආවරණය වූ පැල්පත්වල මේ ජනයා අතිශය දුක්ඛිත ජීවිතයක් ගත කළා.
විශේෂ චරිත
කොළඹ රජයේ කලා හා කලා ශිල්ප විද්‍යාලයේ ඉගෙන ගන්නා කාලයේ (1973-78) එහි ගුරුවරුන්ට අමතරව අපගේ ඇසුරට පත් විශේෂ චරිත කිහිපයක් විද්‍යාලයේ සේවය කළා. ඉන් පළමුවැන්නා චිත්‍ර ඇඳීමට යොදාගන්නා කැන්වස්වලට හා සිල්ක්ස්ක්‍රීන් මුද්‍රණ රෙදි සවිවන ලී වට්ටුව සකස් කිරීමත් චිත්‍රවලට ලී රාමු මෙන්ම මූර්තිවලට ලී බේස් ද සාදා දුන් වෛද්‍යසේකරයි. දෙවැන්නා සුදු පාට ජාතික ඇඳුමින් සැරසුණු ඒබ්‍රහම් අයියා. තුන්වැන්නා ජේමිස් අයියා. හිටියෙ පුස්තකාලයේ සහායකයෙක් වශයෙන්. මරදානෙ ටෙක්නිකල් කොලේජ් එකේ චිත්‍ර කලා හා සැලසුම් පාඨමාලා 1949 දී වෙනම අංශයක් හැටියට හෝර්ටන් පෙදෙසට ගෙන ඒමෙන් පසුව සේවයට බැඳී තිබුණු මේ අය කලා ශිල්ප විද්‍යාලයේ පුරෝගාමියා වූ චිත්‍ර ශිල්පී ජේ.ඩී.ඒ. පෙරේරාට වෙන්ව තිබූ චිත්‍රාගාරයේ කරන වැඩවලට සම්බන්ධ වී දිගු කාලීන අත්දැකීම් තිබුණ අය. ජේ.ඩී.ඒ. පෙරේරා චිත්‍රයක් ඇඳලා ඉවර කළාම “මොකද හිතන්නෙ චිත්‍රය ගැන, තව වැඩ කරන්න ඕනද නැද්ද”යි මේ තිදෙනාගෙන් ඇසීම පුරුද්දක් කරගෙන තිබුණු බව විද්‍යාලය තුළ එකල ප්‍රකට කතාවක්. චිත්‍ර ඇඳ නොතිබුණාට දෘශ්‍ය සාක්ෂරතාව පිළිබඳ හොඳ ඉවක් මේ තිදෙනාටම තිබුණා.
හතර වැනියා සුන්දරලිංගම්. විදුහල්පති කාර්යාලය (පසුව අංශ ප්‍රධාන කාර්යාලය) තුළ පසෙකින් ගොස්, අංශ ප්‍රධානියාට වෙන්කර තිබූ වැසිකිළිය සේදීමත් හේවුඩ් ගොඩනැගිල්ලේ පහළ මාලයේ සහ ඉහළ මාලයේ තිබූ පුස්තකාල කාර්ය මණ්ඩලයේ හා කථිකාචාර්යවරුන්ගේ වැසිකිළි පවිත්‍ර කිරීමත් ඔහුගේ ප්‍රධානියාට රාජකාරිය වුණා. ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්ගේ වැසිකිළි පවිත්‍ර කිරීම ඔහුගේ බිරිඳ කන්නම්මාගේත් පුත්‍රයාවූ මහාලිංගම්ගේත් රාජකාරිය වුණා. පරිශ්‍රයේ ඉදිරිපස හැර හේවුඩ් ගොඩනැගිල්ලේ දෙපස හා පසුපස ඉදිකර තිබූ උසින් අඩු ඇස්බැස්ටස් ෂීට් වහලය සහිත ඇතුළත පෙනෙන පරිදි ඉදිරිපස කොටු දැල්වලින් ආවරණය කර තිබූ උසින් අඩු ගොඩනැගිලි පෙළ හෙවත් පැරණි හේවුඩ් මන්දිරය සතුව තිබූ අශ්ව ගාල කලා ශිල්ප විද්‍යාලයේ ලෝහ, දැව, මැටි, රෙදිපිළි චිත්‍රාගාර විෂයන් ස්ථාපිත ගොඩනැගිල්ල බවට පත්වුණා. මෙම ගොඩනැගිල්ල සහ තාප්පය අතර තිබූ අඩි 03ක පරතරය අතර කොටසේ තැනක කැඩුණු බංකුවක් මත සුන්දරලිංගම් කණ්ඩායම විවේක ගන්නා ස්ථානය වුණා. ඉදල්, කොසු බුරුසු, බාල්දි සමග ගිනිවතුර බෝතල් ද මේ පටු තීරුවේ ඔවුන් සමගම තිබුණා.
කැන්ටිමත් ඉහතින් කී කලා ශිල්ප ගොඩනැගිල්ලෙත් (අශ්වගාල) අතර තිබූ කාණුව අයින දිගේ අඩි දෙකක තීරුවකින් මෙම කොටසට ඇතුල් වීමට තිබුණා. මෙම තීරුවෙන් ඇතුල්වී ඔවුන් සමග ඉඳහිට කතා බහට ගියත් ඔවුන් එයට වැඩි කැමැත්තක් දැක්වූයේ නැහැ. මගේ දෙවන අධ්‍යයන වසරේ අනු විෂයයන් දෙක සඳහා මා තෝරා ගත්තේ සැහැල්ලු ලෝහ සැලසුම් සහ සෙරමික් සැලසුම්. 1970 දශකයේ මුදල් අහේනිය හා ද්‍රව්‍ය හිඟය නිසා ඔක්සයිඩ් මිලදී ගැනීමේ අපහසුතාව මත සෙරමික් සඳහා දුඹුරු පාට වර්ණ දියරයක් සහ පැණි දුඹුරු පාට දිස්නයක් සෑදීම සඳහා මලකඩ එකතුකර අඹරා එය සාදා ගත්තා. මලකඩ එකතු කිරීමට අමතරව පාට වීදුරු කැබලි විශේෂයෙන් නිල්පාට වීදුරු එකතු කළා. මේ කටයුත්ත සඳහා කොල්ලුපිටියේ සිට ගල්කිස්ස දක්වා වෙරළට සමාන්තරව රේල් පාර දිගේ ඇවිද්දා. රේල් පාරේ තැන තැන අතහැර දමා තිබූ යකඩ පීලිවලින් මේ මලකඩ එකතු කළා. රේල් පීලිවලින් මලකඩ එකතු කිරීමේ අදහස මට කීවේ කසළ සෝදන්නට පැමිණි සුන්දරලිංගම් පවුලයි. මට වඩා වසර පහකින් වැඩිමහල්ව සිටි අඩි හයකට වඩා උස මහාලිංගම් සමග මේ කාර්යයට අපි රේල් පාර දිගේ ඇවිද්දා. පළමු වතාවට ඔවුන්ගේ පැල්පත් සහිත වත්තට (බම්බලවත්තේ සක්කිලි වත්ත) ගියා. මහාලිංගම් එයට කැමති වුණේ නැහැ එය මට අපහාසයක් යැයි ඔහු කීවා. සෙරමික් විෂය ප්‍රධානි මේ පවිත්‍රතා කම්කරුවන් හැඳින්වූයේ ‘කූලී’ යන යමින්. ගෙදර ගිය වෙලාවක බාප්පාට මේ ගැන කීවාම “කූලී කියන්නේ කිසිදු රැකියාවක් සඳහා පුහුණුවක් හෝ හැකියාවක් නැති කියන එකටයි. හැකියාවක් නැත්නම් තේ වතු මෙච්චර ලස්සනටත් තේ කර්මාන්තයක් තියෙන්නෙත් කොහොමද. තේ ගස් කප්පාදුව අපට කරන්න පුළුවන්ද. ගල්වැටි දාලා කඳු සෝදා යෑමෙන් වළක්වා ගන්නා විදිය මොනතරම් ක්‍රමවත්ද. රේල්පාරවල් කොච්චර හොඳට හදලා තියෙනවද. ඔවුන් වැඩකරුවො” යයි කීවේ කූලී යන හැඳින්වීමට බාප්පාගේ අකමැත්ත පළ කරමිනුයි.
ඊළඟ වසරේදී එළිමහන් ඇඳීමක් සඳහා මේ පැල්පත්වල දළ සටහන් අඳිමින් අපි ශිෂ්‍ය කණ්ඩායමක් මේ වත්ත පසුකර පයින් ගියා. මා පමණක් මහලිංගම්ලගේ ගෙදර ගියා.
මූර්ති ශිල්පී මහාචාර්ය කර්බෙල්ගේ පැමිණීම
එස්.ඩබ්.ආර්.ඩී. බණ්ඩාරනායක දිවංගත අගමැතිවරයාගේ ලෝකඩ මූර්තියක් ගාලු මුවදොර සවිකිරීම සඳහා රුසියානු මූර්ති ශිල්පී මහාචාර්ය ලෙව් කර්බෙල් 1976 මෙරට පැමිණියා. ඒ අතර කලා හා කලා ශිල්ප විද්‍යාලයේ ශිෂ්‍යාවන්ට මූර්ති කලා නිදර්ශනයක් කිරීම සඳහා මහාචාර්යවරයා විද්‍යාලයට ද ආවා. ඒ වනවිට අපේ විද්‍යාලයේ නම ‘ශ්‍රී ලංකා විශ්වවිද්‍යාලයේ සෞන්දර්ය අධ්‍යයන ආයතනය’ වශයෙන් වෙනස් වී තිබුණා. මාපලගම විපුලසාර හිමියන් ද මහාචාර්යවරයා සමග ආවා. ආයතනයේ මූර්ති අංශ මගින් ද්‍රව්‍ය සහ උපකරණ සූදානම්කර තිබුණා. අසුන්ගෙන සිටි විපුලසාර හිමියන්ගේ ශීර්ෂ මූර්තිය, ශිල්පී මහාචාර්ය ලෙව් කර්බෙල් පැයකටත් වඩා අඩු කාලයකින් වේගවත්ව අඹා පෙන්වමින් ආලේඛ්‍ය මූර්ති නිදර්ශනයක් ඉදිරිපත් කළා. මෙම නිදර්ශනයෙන් ලද උත්තේජනයෙන් පසු මගේ ප්‍රධාන පාඨමාලාව වූ චිත්‍ර පාඨමාලාවෙන් ඉවත් වී ප්‍රධාන පාඨමාලාව ලෙස මූර්ති පාඨමාලාවට මා ඇතුළත් වුණා. 70 දශකයේ තිබූ චිත්‍ර උපකරණ හිඟයෙන් ඇතිවූ පීඩාව ද මෙම පාඨමාලා මාරුවට හේතු වුණා. මහාචාර්ය කර්බෙල් කළ දේ අවබෝධ කර ගැනීමට මිත්‍රයෙකු අසුන් ගන්වා මගේ පළමු ආලේඛ්‍ය මූර්තිය කළා. ඒ සඳහා පෙනී සිටියේ ජී. මලවිආරච්චි. තරුණ මහලිංගම්ට මසකට රුපියල් 10ක් හෝ 15ක් දීමට තීරණය කරගෙන මහලිංගම් මගේ ආලේඛ්‍ය සඳහා පෙනී සිටින නිදර්ශනය බවට පත්කර ගත්තා. මෙය ඉතාම දුෂ්කර තත්වයකින් කැමති කරවා ගැනීමක් වුණා. අවම වශයෙන් සතියකට එක ප්‍රායෝගික අත්හදා බැලීමක්වත් මේ අනුව සිදු කළා. මැටි සූදානම්කර තැබීම, ඇඹීමට පෙනී සිටීම, ඇඹීම අවසානයේ මූර්ති අංශයේ ගුරුවරුන් දෙදෙනාගේ නිරීක්ෂණ හා ඇගයීම්වලින් පසු මැටි ගලවා ඉවත් කොට පිරිසිදු කිරීම මහලිංගම්ගේ රාජකාරිය වුණා. සතියකට වතාවක් මෙය දිගටම කෙරුණා. මට මසකට ශිෂ්‍ය ණය ලැබුණේ රුපියල් 150ක්. ක්‍රමයෙන් මහලිංගම් මගේ අත්උදව්කාරයා සහ මිත්‍රයා බවට පත් වුණා. එකල සිටි ශිෂ්‍යයන්ගෙන් ප්‍රමාණයෙන් විශාල මූර්ති කළේ මා පමණයි. ඒ නිසා මට උදව්කරුවෙක් අවශ්‍යම වුණා.
ආයතනයේ පවිත්‍රතා කටයුතු භාරව සිටි ඉන්දු – ලංකා පවුල සමග ඇසුර
උදේට කැන්ටිමෙන් ලබාගන්නා පාන් බාගයක් සමග හිස් සෝඩා බෝතලයකට ලබා ගන්නා ප්ලේන්ටියක් සුන්දරලිංගම් පවුල විවේක ගන්නා ස්ථානයට රැගෙන ගොස් කුඩා වීදුරුවකට බෝතලයෙන් තේ කහට එක වත්කර පාන් කාලක් එක් අයෙක් උදේ ආහාරය වශයෙන් තේ වීදුරුවේ පොඟවා ගෙන කෑම ඔවුන්ගේ දෛනික රටාව වුණා. දවල්ට කළෙත් ඒ දේමයි. රාත්‍රි ආහාරයට ගෙදර ගොස් දියට හොද්දක් සමග පොල් රහිත රොටී ඔවුන්ගේ ආහාරය වුණා. ආයතනයේ ඔවුන් සිටින ස්ථානයට මා ගියවිට කබල් බංකුවෙන් නැගිට හිටගෙන සිටිනවා හැර ඔවුන් කවදාවක් ඉඳගත්තේ නෑ. මා ද ඔවුන් සමග හිටගෙනම කතාබහේ යෙදුණා. ඔවුන් කවදාවත් සෙරප්පු හෝ සපත්තු දැම්මේ නැහැ. හිස් වැසුම් පැළඳුවේ නැහැ. වැස්සකට හෝ තද අව්වකට කුඩයක් ඉහලුවේ නෑ. බස්වල ගමන් ගියේ නෑ. හෝර්ටන් පෙදෙසේ සිට බම්බලවත්තට ඔවුන් ගියේ පා ගමනින්. ඒ වගේම බම්බලවත්තේ සිට හෝර්ටන් පෙදෙසට ආවේත් පා ගමනින්. බසයකට නැගී සමව අසුන් ගැනීමකට තිබූ අකමැත්ත සහ පසුබෑම මෙයට හේතු වුණා. මා එකල දුම්බීමට පුරුදු වී සිටියා. ඉඳ හිට දුම්වැටියක් දෙකක් තාත්තටයි පුතාටයි එකිනෙකාට නොපෙනෙන්නට දීමට මා පුරුදුවී සිටියා. දුම්වැටියක් ඉරීම ඔවුන්ට මහත් සතුටක් ගෙන දෙන්නක් වුණා. ඔවුන් බීව්වේ ‘රාජා බීඩි’.
යාපනයේ සිටි මිතුරු මිතුරියන් ඉරිදා රාත්‍රි තැපැල් දුම්රියෙන් යාපනයේ සිට එන විට ඉඳහිට ‘උප්පුමා’ (රුලං පිටිවලින් සාදා තෙම්පරාදු කර ඇති පිට්ටු වැනි රසවත් කෑමක්) පාර්සලයක්, තල් අල, තල් හකුරු, අඹ කාලෙට අඹ වැනි දෑ මටත් ගෙනාවා. ඒවායින් කොටසක් මහලිංගම් පවුලට දීම මට පුරුද්දක් වුණා. එම පුරුද්දේ පළමු දවසෙ උප්පුමා පාර්සලය දෙකට කඩා එකක් මගේ ලී කබඩ් එක තුළ තබා අනෙක කැන්ටිම ළඟ පටු තීරුවෙන් තාප්පයත් ගොඩනැගිල්ලත් අතර විවේක ගන්නා සුන්දරලිංගම් පවුල වෙත ගොස් දුන්නා. සුන්දරලිංගම් කීවේ “මහත්තයා මේවා යාපනේ කුලවතුන් කන කෑම. ‘දොරේ කඩවුලේ සාමි’ (මහත්තයා, දෙවියනේ) අපිව ඇසුරු කරන බව දැනගත්තොත් මහත්තයාව සම්පූර්ණයෙන් ඒගොල්ලො අයින් කරාවි. ඔයා අල්ලන දෙයක්වත් ඒගොල්ලො අල්ලන එකක් නෑ. කරුණාකරලා අපි ඉන්න තැනට එන්න එපා” යැයි බැගෑපත්ව ඉල්ලා සිටියා. එහෙත් යාපනේ මිතුරන්ගේ පැත්තට මේ කිසිවක් සන්නිවේදනය නොවී මගේ චර්යාව දිගටම පැවතුණා. මේ කාලයේ ඇතැම් අවස්ථාවල ඔවුන්ගේ ශෝකී කතන්දර අත්දැකීම් ඔවුන් මා සමග කිව්වා. සුන්දරලිංගම්ට (පියා) හොඳට සිංහල කතාකිරීමට හැකියාව තිබුණා. ඔහුගේ බිරිඳ කන්නම්මාට සිංහල කතාකිරීමට හැකියාව තිබුණේ නැහැ. මහලිංගම්ටත් සිංහල කතාකිරීමට හැකියාව තිබුණා. මගේ පළමු තෙළිඟු පාසල ඔවුන් සමගයි.
‘හඳුනා නොගත් කසළ සෝදන්නියකගේ කතාව’ සුන්දරලිංගම් සහ බිරිඳ දෙමළ බසින් සාකච්ඡා කරමින් පළමුවෙන්ම කීවේ 70 දශකයේ මේ වකවානුවේ. මේ කතාව 1930ට සම්බන්ධව විස්තර කිරීම මට තදින් මතක හිටියේ මගේ තාත්තාගේ උපන් අවුරුද්ද ද 1930 නිසයි. “හින්දු දෙවිවරුන්ගේ නම් ඔයගොල්ලො දාගෙන ඉන්නෙ මොකද. වාසගම්වලින් නම් කියන්නේ නැද්දැ”යි මා ඇසූ වෙලාවක ඔවුන් කීවේ “චෙට්ටියාර්, මුදලියර්, රාවතර් වගේ වාසගම් අපට තහනම්. අපි සක්කිලියර්ලා පහත්ම කුලේ. ඒක නිසා අපි කරන්නෙ ඒ ගොල්ලොත් වඳින දෙවියන්ගෙ නම් අපේ නම් හැටියට දාගන්නවා”. 1978 පැවති මගේ උපාධි ප්‍රදානෝත්සවයේදී මා විසින් නිර්මාණය කර තිබූ ප්‍රමාණයෙන් ලොකු මූර්ති එහා මෙහා ගෙනියන්න උදව් කළ කණ්ඩායමේ වැඩි බර කරගැහුවේ මහාලිංගම්. ඔහු සද්දන්ත ශරීරයක් සහිත කෙනෙක්. මා විශ්වවිද්‍යාලයෙන් පිටව ගියාට පසු මේ සියලු දෙනා සමග තිබූ සබඳතාව බිඳී ගියා. 1982/83 ඔවුන් මා නැවත හමුවුණේ පෑලියගොඩ සහ වත්තල අතර පැල්පත් යායෙදී
තරුණසේවා නිලධාරියෙකු වශයෙන් කොළඹ ක්ෂේත්‍ර කටයුතු රාජකාරි අතර ඔවුන්ට උදව්කළ හැකි මගක් තිබේදැයි දැනගැනීමටයි. නැවතත් 1991 මා කථිකාචාර්යවරයෙක් ලෙස කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ සෞන්දර්ය අධ්‍යයන ආයතනයට පැමිණීමෙන් පසු දැනගත්තේ ඔවුන් සුපුරුදු පරිදි පැරණි රාජකාරියේ යෙදී සිටින බවයි. 1994 සිට 1999 අග දක්වා පශ්චාද් උපාධි අධ්‍යයන කටයුතු සඳහා මා විදේශගතව සිටියා.
මහලිංගම් මගේ කාර්යාලයට කැඳවූ වේලාවට ඔහු කවදාකවත් අසුන් නොගත්ත නිසා පුටුවෙන් නැගිට මේසය ඉදිරිපිටට විත් මේසයට බරදී හිටගෙන ඔහු සමග කතාබහ කිරීම මගේ පුරුද්දක් වුණා. 2000 වසර අගදී දිනක් මහාලිංගම් මා හමුවීමට පැමිණ ඔහුගේ පුත්‍රයා තංගවේලුට ඔහු කරමින් සිටි රැකියාව ස්ථිර කරදෙන මෙන් ඉල්ලා සිටියා. ඒ අනුව තංගවේලු කම්කරු තනතුරක් සඳහා ඉල්ලුම් කළා. එහෙත් ආයතනයේ වෛද්‍යවරයා විසින් තංගවේලු වෛද්‍ය පරීක්ෂණයෙන් අසමත් කළා. හේතුව වශයෙන් දක්වා තිබුණේ ඔහු මානසික ආබාධයකින් පෙළීමයි. පසුව මා වෛද්‍යවරයා හමුවී මේ පිළිබඳ විමසීමක් කළා. තංගවේලු කරන අප්‍රසන්න රැකියාව හොඳ සිහියෙන් කරන්න පුළුවන් රැකියාවක් නොවන බව පවසමින් ප්‍රතිකාර පන්තියක් නියම කර ඉන්පසුව නිර්දේශ කළ හැකිදැයි ඇසුවා. ඒ සඳහා පැහැදිලි උත්තරයක් වෛද්‍යවරයා ලබාදුන්නේ නෑ. පසුව අධ්‍යක්ෂවරයාට දැනුම් දී තංගවේලු අනියම් කම්කරු තනතුරේ දිගටම තබා ගත්තා.
තංගවේලු කථා කළේ ඉතාම අඩුවෙන්. ඔහුගේ සිංහල කතා කිරීම ඉතා දුර්වලව තිබුණා. දෙමළ බසින් කතා කළොත් අත්දෙක පිටුපසට බැඳගෙන සිනාසෙමින් අඩුවෙන් කතාකරමින් පිළිතුරු දීම ඔහුගේ පුරුද්දක්.
ඉහත සිදුවීමෙන් පසු මහලිංගම් කාර්යාලයට කැඳවා තංගවේලු පිළිබඳ වෛද්‍යවරයා කී දේ මහලිංගම්ට මා කීවා. “සර්ගෙ වරදක් නෙවෙයි. ඒක ඇත්ත, මහත්තයා ඉගෙන ගන්න කාලයේ මහත්තයත් එක්ක අපේ තාත්තා අපේ ආච්චි කෙනෙක් ගැන කියපු කතාවක් මතකද, ඕක අපේ පරම්පරාවෙන් එන ලෙඩක්” යැයි පවසමින් තංගවේලුගේ වෛද්‍ය පරීක්ෂණය අසමත් වීම මහාලිංගම් සාධාරණීකරණය කළා. මා නැවතත් ඒ මුළු කතාවම කියන්නැයි මහලිංගම්ගෙන් ඉල්ලා සිටියා. ‘හඳුනා නොගත් කසළ සෝදන්නියකගේ කතාව’ තුන්වෙනිවර හෙවත් අවසන්වරට ඇසුවේ ඒ අවස්ථාවේදී.
2001 වසරේදී මා සෞන්දර්ය අධ්‍යයන ආයතනයේ අධ්‍යක්ෂවරයා වශයෙන් පත්වීමෙන් පසුව හෝර්ටන් පෙදෙසේ පරිශ්‍රයෙන් ඇල්බට් චන්ද්‍රවංක පරිශ්‍රයට රාජකාරි සඳහා මාරු වුණා. මහලිංගම්ගේ දණහිසෙන් පහළ තිබුණු තුවාලවලට විෂබීජයක් ඇතුල්වීම නිසා එම වසරේදී ඔහු මියගියා. පෑලියගොඩත් වත්තලත් අතර ඔවුන්ගේ පැල්පත් සහිත වත්තට ගොස් මහලිංගම්ට අපි අවසාන ගෞරවය දැක්වුවා.
හඳගමගේ ‘අල්බොරාදා’ චිත්‍රපටිය ජපානයේ ජාත්‍යන්තර චිත්‍රපටි උළෙලක තරඟකාරී අංශයකට ඉදිරිපත් කොට ඇති බව 2021 ඔක්තෝබර් මාසයේ දැනගන්න ලැබීම නිසා නෙරූදාගේ ‘මෙමොආස්’ පොත කියවීමේ උවමනාව මට ඇති වුණා. සෞන්දර්ය කලා විශ්විද්‍යාලයේ පශ්චාත් උපාධි පර්යේෂකයෙකු වන බි්‍රතාන්‍ය පුරවැසි දුල්ෂාන් එල්ලාවල සමග කළ සාකච්ඡාවකදී ඔහු එම පොත මා වෙත ලැබෙන්නට සැලැස්සුවා. මෙමොආස් පොතේ 99 සහ 100 වන පිටුවලට මා ළඟා වුණේ නොවැම්බර් මාසයේ මුල් සතියේ දිනෙක රාත්‍රි 2.30ට. මේ කොටස කියවද්දි මගේ හෘදය ස්ඵන්දනය වෙනස් වුණා. පපුව ගැහෙන්න පටන් ගත්තා. නෙරූදා කියන කතාවේ ඊළඟ කොටසට ඉතාම සමාන කතාවක් මා බිම් මට්ටමින් සුන්දරලිංගම්, තංගම්මා හා ඔවුන්ගේ පුත්‍රයා වූ මහාලිංගම්ගෙන් දැනගෙන සිටි නිසා මේ දෙකේ සම්බන්ධය මාව කම්පනයට පත් කළා. එවෙලේම ලොකු කෝපි කෝප්පයක් සාදාගෙන ‘අල්බොරාදා ප්‍රබන්ධයෙන් ඔබ්බට’ ගවේෂණාත්මක පර්යේෂණ පත්‍රිකාව ලිවීම ආරම්භ කළා. ලිවීම නතර කළේ පාන්දර 6.30ට. ඒ වනවිට පපුවේ ගැස්ම සාමාන්‍ය වී තිබුණා. පැය දෙකක් නින්දට වැටී උදේ 10.00ට නැවත ලිවීම ආරම්භ කළා. එය පුවත්පත්වල පළ කළත් හිත ඇතුළේ දෝංකාර දෙමින් තිබූ තත්වය අවසන් වුණේ නැහැ. ‘හඳුනා නොගත් කසළ සෝදන්නියකගේ පැමිණිල්ල’ එළිදුටුවේ එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස 2021 දෙසැම්බර් මාසයේ දී. ■
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි
කුලවතුන්ගේ මල මූත්‍රා
සෝදා පිරිසිදු කිරීමයි රාජකාරිය
ලෝකයාට නොපෙනී
උදාවට පෙර හිරු දෙවි
අරුණෝදයේ පෙනී නොපෙනී ඡායාවක්ව
කුලවතුන්ගේ බාල්දි කක්කුස්සිය සෝදා
රැගෙන හිසින් නොපෙනී යනවා
මුහුදින් එහා අපේ රටේ
ආන්ද්‍රාවේ අමරාවතියේ
ඉපදී මෙරට ආවාලු අතීතයේ
බුද්ධඝෝෂ කියලා බෞද්ධ සන්නාසි කෙනෙක්
මෙරටුන් වැඳ නමස්කාර කළාලු සන්නාසි සාමිට
එතුමා ලිව්වාලු ‘විසුද්ධිකරණ මාර්ගම්’, ‘ධම්මපද’
පුස්තක මෙරට වසමින්
තාත්තයියා1 අම්මම්මාට2 කියනවා
මමත් අහගෙන හිටියා දවසක්
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි…..
ඇණතියාගෙන මුහුදට නෙත් යොමා
මගේ කල්පනා මුහුදේ ගිලී…..
‘කෙල්ලට ඔළුවෙ අමාරුවක් තියෙනවා.
බලාගත්තු අතේ බලාගෙනයි ඉන්නෙ’
තන්ඩි්‍ර3 කිව්වා තල්ලිට4
ඇසුණා යාන්තමට
නැගෙන බිඳෙන මුහුදු විලාපය අස්සේ..
කක්කුස්සි පඩිය මත
ටින් බෙලෙක්කයක දමා තිබෙන
කාසි පනම් ගෙනැවිත් දුන්නේ තන්ඩි්‍රටයි
තන්ඩි්‍රගේ අසනීප නිසා
තන්ඩි්‍රගෙයි තල්ලිගෙයි රස්සාවට
මාවත් යැව්වා වැල්ලවත්තට
පට සාරි පලතුරු දමා තිබුණත්
යන එන මග අයිනේ
අන්සතු දෑ ඇල්ලීම තහනම්
අයිති නෑ අකැපයි අපට ඒවා
එකදාස් නවසිය තිහේ අවුරුද්දේ
දවසක අරුණෝදයේ
මීදුම මැදින් ප්‍රාදූර්භූතවූ දිග්ගජම්5 සුදු මිනිසා
තදින් අත අල්ලාගෙන ඇදගෙන ගියා බංගලාව ඇතුළට
හදවත ගැහුණා මුහුදේ රළට වඩා වැඩියෙන්
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි
උඩ වැස්මටත් යටි වැස්මටත්
ඇඟේ ඔතා ගෙන සිටි එකම රෙද්ද
අසුරු සැණින් ගලවා ඇඳ මත මා හෙළා
වැතිරුණා මා මත දිග්ගජම් සුදු මිනිසා
තුෂ්ණිම්භූතව ගල් ගැසී යහන මත
මා මුදා ගන්නැයි යැද්දා
පත්තිනි කාලි මෑණිවරුන්ගෙන්
හිතේ මැවුණු මහා දේවි මෑණිවරුන්ගේ ප්‍රතිමාවක් සේ
ගල්වී උන්නා දෑස් විවර කරගෙනම
දෙවියන් පැමිණෙන තෙක්..
අම්මා දෙවියෝ ප්‍රාදූර්භූතව මා මුදා ගත්තේ නෑ.
මුහුණ කට නොසෝදා කුණු කෙළ ද සමග
පෙරදා රෑ වෙරි මතේ ගඳ
සුරුට්ටු සුවඳ මුසුව හුස්ම වැටුණා මුහුණට
කුසගින්න නිවූ රොටී බාගය පෙරදා රාත්‍රියේ
කහට කෝප්පය සමග උදේ හිස් බඩින්
කොයින්ද වීරියක් හටනට දිග්ගජම්මෙකුට එරෙහිව
සන්තර්පණය වූ දිග්ගජම්
සාරියකුත් පලතුරුත් දිගු කළා සිනාසී…
පෙරදා දිනවල අලුයම යන එන පාර අයිනේ
තිබූ පෙරේත ගොටුව මෙය බව සිහිවී
හනිකට ගෙදර දිව්වා එක හැල්මෙ
නහය රිදිලා අතගා බැලුවාම
වැඩිවිය පැමිණි දා අම්මම්මා තෑග්ගට දුන්
වීදුරු පබළු මූකුත්ති දෙකෙන්
එකක් හැළිලා දිග්ගජම්ගේ දැඟලිල්ලට
තල්ලිට කීවාම මේ වෙච්ච ඇබැද්දිය
ඈ හඬා වැටී මා සැනසුවා
“උඹේ තාත්තයියාගෙයි අම්මම්මාගෙයි
ආච්චිලයි සීයලයි ගෙනාවේ
ආන්ද්‍රාවෙන් ඉන්දියාවේ
මෙහෙ කුලවතුන්ගේ වැසිකිළි හෝදන්න
පහත්ම කුලයේ අපි….
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි
අපේ භාෂාව තෙළිගු
තමිල්නාඩුවේ දෙමළට වඩා
අපේ වහර වෙනස්
අපි කතා කරන්නේ ආන්ද්‍රා දෙමළයි.
නා කූටුරු6… මේ රටේ මිනිසුන්ට එය අණ්ඩර දෙමළයි
බන්ගාරු කූටුරු7… අපි සක්කිලි
ඒ වුණාට අපි අරුන්දතියර්ලා, සක්කිලියර්ලා.
සියලු මිනිසුන් ඇහැරෙන්නට කලින්
හිරු දෙවියන් වඩින්නටත් කලින්
අපි අවදිවෙනවා අරුණෝදයේ කුරුල්ලන් සමග”
තල්ලි මා සැනසුවා කඳුළු වගුරුවා
අම්’මායි 8 උඹ ගෙදර හිටපන් හැංගිලා
යන්න එපා එළිපහළියට
තදින් සුසුමක් හෙළා
අපට පිටුපා තන්ඩි්‍ර කීවා මුහුද දෙස බලා
දවසක අරුණෝදයේ ගෙදර ආවා අමුත්තෙක්
තන්ඩි්‍රටත් තල්ලිටත් වඩා වයසක
මව්පියෝ දෙන්නාම කීවේ ඔහු සමග මට යන්න
තන්ඩි්‍රගේ අයියගේ පුතා වැල්ලේ රැකලා ඉඳලා
දිග්ගජම්ට අනින්න ගියාලු එයාගෙ කිරිච්චියෙන්
මට කරපු වින්නැහියේ තරහට
දිග්ගජම්ගේ සේවකයා කන්නයියාගේ පිටකොන්ද කඩලා
එයා දැන් අබ්බගාතයෙක්
ඒ දෙමව්පියෝ දොස් කියන්නෙත් මටලු
හඬා වැලපුණත්
තල්ලියි තන්ඩි්‍රයි දෙන්නත් සමග
සෝදරුදුයි9 සෝදරියි10 දමා යන්නට බෑ කියා අඳෝනාවෙන්
පත්තිනි කාලි මෑණියෝ යැද්දත්
දිග්ගජම් මගේ පතිවත කෙළෙසා ඇති නිසා
මට යන්න වුණා අමුත්තා සමග
දෙමව්පියන් භාරදුන් හිමියා සමග ගියත්
එයා කාසකාරයෙක්
බීවේ වයින් ස්පිරීතු දෙහි ගෙඩි මිරිකා දමා
දුකටත් සතුටටත්
දවසක බීම විස වී දින ගණනක් වැතිරි සිට කෙඳිරි ගාමින්
අරුණෝදයේ දවසක ඔහු මිය ගියා
වෙරළ දිගේ දුවගෙන තන්ඩි්‍රගෙයි තල්ලිගෙයි
ගෙදර නැවත ආවත් හතිදාගෙන
ඔවුන්ට මහත් වදයක් මා
මළ හිරු බැසයන වෙලාවක
සොහොන් පල්ලා
හිමි දේහය සුදු වතින් ඔතා චිතකය මත තැබුවා
පරයර්වරු වැඩි සද්ද නොනැගෙන්න
තප්පු බෙර වැයුවා හෙමිහිට
චිතකය ඇවිලුවා සොහොන් පල්ලා
හිරු නැගෙන රත් පැහැයෙන්
සැමියා දවන චිතකයට පනිනවාලු බිරින්දෑවරු ආන්ද්‍රාවේ
සිහිවුණා නෑදෑයෝ කියන කතන්දර
තන්ඩි්‍රටයි තල්ලිටයි කරදරයක් නොවෙන්න
තවත් දරුවෙක් එක්ක
සිත හදාගෙන දෑත් එක්කර
නමස්කාර කරගෙනම දිව්වා ගින්න ඇතුළට
‘මදුරාපුරය මෙන් කොලොම්පුරය ද ගිනි ගනිත්වා……’
මදුරාපුරය මෙන් කොලොම්පුරය ගිනිගත්තේ නෑ
දිග්ගජම් මගේ පතිවත කෙළෙසූ නිසා ද ඒ…..
නැතිනම් මුතු මැණික් දැමූ රන් සිලම්බු
කන්නගීට මෙන් මට නො තිබුණු නිසා ද
ගෝදාවරියේ, ක්‍රිෂ්ණා නදියේ පාවී
චිතකයේ අළු මුහුදට ගියත් ආන්ද්‍රාවේ
අපේ අළු ගඟක් නැතිවම
මුහුදට වැටුණා බම්බලවත්තෙන්
ගින්නෙන් නොදැවුණු ආත්මය
යුක්තිය සොයා සැරිසරණවා……
මගේ දූෂකයා ලියූ මානුෂීය ලිපිවලට
කවි සාහිත්‍ය ප්‍රබන්ධවලට
සාමය, සාධාරණ සේවාවට සම්මාන පදක්කම්
දිග්ගජම්ට ලෝකයා බුහුමන් කරනවා
කවියේ සාහිත්‍යයේ දිග්ගජම් එයා……
සීලාචාර තානාපති එයා
කවියා සහිත්‍ය ලෝකයේ
එයාගේ ‘මතක සටහන්වල’
ලියා තිබෙන්නේ මා පරයා කුලේ කියලාලු
මා පරවර් වුණා නම්
අරුණෝදයේ ඇවිත් වැසිකිළිය හෝදන්න
දිග්ගජම්ට අහුවෙන්නේ නෑ
පරවරුන් මළගෙවල්වල බෙර ගහනවා
නගරයේ කැලි කසළ අතුගානවා
අපට වඩා උන් උසස් කුලයේ
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි
නොබෙල් ත්‍යාගලාභි චිලියානු මහා කවියා
සක්කිලි මට පෙම් කළාලු
කව්දෝ ලියා තිබුණාලු
ප්‍රේමයෟ කුමක්ද එය
පෙම් සුව අපට අයිති නෑ….
කලාව, සාහිත්‍ය බොරු කියනවාද මොනතරම්
මනස්සෘෂ්ටිය, රැවටිලි ගෙත්තම්, මිථ්‍යාව රසවත් කර
අපේ අඳෝනා මත රමණය, හිංසාව විකුණනවා..
මගේ ආත්මය උන්ට දැනී නෑ
මගේ විලාපයත් උන්ට ඇසී නෑ
අම්මම්මායි තාත්තයියායි මට කතාකළේ
‘අන්දමයින බාලිකා‘11 කියලයි
ගෙදර රත්තරන් නැති වුණත්
තල්ලි කීවේ ‘බන්ගාරු කූටුරු’ කියලයි
තන්ඩි්‍ර කීවේ මගෙ ‘අම්’මායි’ කියලයි
බර්තා12 කීවේ ‘ප්‍රේමිකුදු’13 කියලා ලතාවෙන්
පොතක ලියූ නමක් මට නෑ
ඒ නිසා දෙවියොත් මගේ නඩුව ඇහුවේ නෑ……
මුහුණට මුලිච්චිය අසුභයි
ඇල්ලීමත් හිරිකිතයි
ලෝකයාට නොපෙනී
උදාවට පෙර හිරු දෙවි
අරුණෝදයේ පෙනී නොපෙනී යනවා ඡායාවක් වී■
තෙළිඟු පද සහ එහි සිංහල අරුත්
- තාත්තයියා: සීයා 2. අම්මම්මා: ආච්චි
- තන්ඩි්‍ර: තාත්තා 4. තල්ලි: අම්මා
- දිග්ගජම්: යෝධයා 6. නා කූටුරු: මගෙ දුවේ
- බන්ගාරු කූටුරු: රත්තරන් දුවේ
- අම්’මායි : කෙල්ල 9. සෝදරුදු: මල්ලි
- සෝදරි: නංගි 11. අන්දමයින බාලිකා: හුරතල් කෙලී
- බර්තා: සැමියා 13. ප්‍රේමිකුදු: ආදරියේ
