■ නීතිඥ චන්ද්‍රසිරි සෙනෙවිරත්න
පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීන් පක්‍ෂ මාරු කිරීමට තවත් දැඩි නීති පැනවීමේ අභිලාෂයක් සාධාරණ සමාජයක් සඳහා ජාතික ව්‍යාපාර ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා මාලාවෙහි දැක්වේ. සුරක්‍ෂිත යහපත් රටක් අපේක්‍ෂා කරයි නම්, පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීන්ට පක්‍ෂ මාරු කිරීමට සියලු ඉඩ ප්‍රස්ථා සැලසීමෙන් මිස, රටේ නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ අනන්‍යතාව තහවුරු කළ නොහැකි වේ. වෙස්ට්මිනිස්ටර් ක්‍රමයට අනුගත, එංගලන්තය, කැනඩාව, පකිස්ථානය, ඕස්ටේ්‍රලියාව, නිව්සිලන්තය මෙන්ම
නයිජීරියාව වැනි රටවල පැති මාරුව හෙවත් ක්‍රොස් ඕවර් කිරීම අදටත් කිසිදු බාධාවකින් තොරව සිදුවේ. විශේෂයෙන් 2014දී කැනඩාවේද, 2019දී එංගලන්තයේද පොකුරු පිටින් පක්‍ෂ හැරයාම් වාර්තා විය. ඕස්ටේ්‍රලියාවේ පක්‍ෂ මාරුව තහනම් නැතත් එය නිරන්තරව සිදු නොවන්නකි. ක්‍රොස් ඕවර් කිරීම නයිජීරියාවේ හඳුන්වන්නේ ‘කාපට් හරහා ගමන් කිරීම’ යනුවෙනි. ඉන්දියාව මාලදිවයින හා බංගලාදේශයේ මේ නිදහස අහුරා ඇත. 1904දී ලිබරල් පක්‍ෂයට එක්වූ සර් වින්ස්ටන් චර්චිල් (1874-1965) යළි කොන්සර්වෙටිව් පක්‍ෂයට එකතු වුණේ 1924දී ය. මේ අනුව, වර්තමාන ලෝකයේ දියුණු රටවල් අදටත් පාර්ලිමේන්තු ක්‍රොස් ඕවර් අයිතියට ගරු කරයි.
පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යනු පුද්ගල ඒකරාශියකි. සිය කතිරයෙන් පාලකයන් පත් කරන එළවන ඡන්දදායක පුරවැසියන් සිය නියෝජිතයන් තෝරන්නේ තමන් සතු අයිතිය ක්‍රියාත්මක කිරීමටය. ප්‍රජාතන්තවාදි පාලනයක් අපේක්‍ෂා කරන්නෙක් ක්‍රොස් ඕවර් අයිතිය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිය යුතුවේ. හෙවත් නිරන්තරව ජනතාවාදී පාලනයක් සහතික වන්නේ තේරී පත්වූ නියෝජිතයන් ජනතා උවමනාවන් සමග ක්‍රියා කිරීමෙන් පමණකි. තමන්ට එකඟ විය නොහැකි අවස්ථාවක මන්ත්‍රීවරුන්ට සද්භාවයෙන් හෘදය සාක්‍ෂියට එකඟව තීරණ ගැනීමේ අයිතිය පැවතිය යුතුවේ. සිය අයවැය යෝජනා ප්‍රතික්‍ෂේපවූ අවස්ථාවක මුදල් ඇමති ෆීලික්ස් ඩයස් අමාත්‍ය ධුරයෙන් ඉල්ලා අස්වුණේ තම යෝජනා කෙරෙහි පැවති අප්‍රමාණ ගෞරවයෙනි. පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙහි ආත්මය වූ පුද්ගල ගෞරවය සහ හෘදය සාක්‍ෂියට එකඟ වගවීම විශිෂ්ට ලක්‍ෂණයකි. පාර්ලිමේන්තු වරප්‍රසාද, ගරුත්වය ආදි සියලු රීතින් නිර්මාණය වී ඇත්තේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙහි ආත්මයවූ පුද්ගල ගෞරවය මුල් කොටය. ඊට මුල් වන්නේ පුද්ගලයාය. පුද්ගලයෝ ස්වකීය අභිමතාර්ථ වෙනුවෙන් ඒකරාශි වෙති. සිවිල් සමාජ සංකල්පය වසර සිය ගණනක් පුරා සක්‍රියව පැවතියේ මේ පාදම මතය. යම් පාර්ලිමේන්තුවක එකී ඉඩකඩ නොවේ නම් එය ශුද්ධවූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය මරා දැමීමකි. ලංකාවේ හැම ප්‍රශ්නයකටම ජනතාව වීදි බසින්නේ තමන් තෝරාපත් කළ පුද්ගලයන් සිග්නල් කණු වෙමින්, බලය හමුවේ බිහිරන් ගොලුවන් සේ හැසිරෙන නිසාය. අද වනවිට ජනතාව ජී.එල්. පීරිස්ගේ මහාචාර්යකමට තැකීමක් නොකරයි. එහෙත් එවැනි මහාචාර්යවරයෙකුගේ පිරිමිකම හරහා ලංකාවේ වර්තමාන පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය සුජාතභාවය තහවුරු කර ගැනීමට සිවිල් සමාජය නිරන්තර උත්සාහ කරයි. එය විමසා බැලීමක් මිස, පුද්ගල අපහාසයක් නොවේ. සාපේක්‍ෂව මහින්ද අමරවීරට ඇති හයිය ජී.එල්. පීරිස්ට නැත.
රටේ ජනතාවගේ අපේක්‍ෂා ප්‍රතික්‍රියා සහ එකඟතා පාලකයන් තහවුරු ගන්නේ පාර්ලිමේන්තුව හරහාය. අයවැය විවාදයට මුදල් ඇමති සහභාගි නොවීම ප්‍රශ්න කරන විට, අප ඉන්නවා කියා තකතීරු රාජ්‍ය ඇමතියෙක් කෑ ගසයි. එසේ පෙනී සිටීමට බලය දුන්නේ කවුද? පාර්ලිමේන්තුව නාඩගම් මඩුවක් කරන්නේ ජනතාව පත් කළ එවුන්මය. පාර්ලිමේන්තු ආණ්ඩු ක්‍රමයක් තබා පාර්ලිමේන්තුවක් හෝ කැබිනට් මණ්ඩලයක් හෝ ලංකාවේ පවතීද? යුගදනවි ගිවිසුමට එරෙහිව උසාවි යන ගම්මන්පිලලා කැබිනට් ධුරවලින් ඉවත් නොවීමෙන් කැබිනට් ක්‍රමයක් නොපවත්නා බව තහවුරු වේ.
සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාවෙන් සහතික කළ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන්ගේ පිල් මාරුවේ පරම අයිතිය 1972 ව්‍යවස්ථාවෙන්ද ආරක්‍ෂා විය. පැරණි ඡන්ද ක්‍රමය අනුව, අදාළ ඡන්ද කොට්ඨාසයේ ඡන්ද හිමි පුරවැසියන් දෙදෙනෙකු හරහා ඡන්ද අපේක්‍ෂකයන් සිය නාම යෝජනාව මැතිවරණ නිලධාරියාට ඉදිරිපත් කළ යුතු විය. එකී පුද්ගලයා මැතිවරණයේදී පිළිගත් පක්‍ෂයක් නියෝජනය කරන්නේ නම් පමණක් පක්‍ෂ ලේකම්ගේ සහතිකය අවශ්‍ය විය. පැරණි ඡන්ද ක්‍රමය යටතේ නාම යෝජක සහ ස්ථීර කරන පුරවැසියන් දෙදෙනා සිය මැදිහත්වීම දිවුරුම් ප්‍රකාශයකින් තහවුරු කළ යුතුවේ. එකී පුරවැසියන්ගේ නාමයන් ඡන්ද නාම ලේඛනය සමග නොසැසඳෙන බව හෝ එකී දිවුරුම් ප්‍රකාශ විධිමත් නොවී යයි නැගෙන විරෝධතාවක් තහවුරු වුවහොත් එකී නාම යෝජනාව ප්‍රතික්‍ෂේප වේ. 1970 වැලිමඩ ආසනය සඳහා ස්වාධීන අපේක්‍ෂකයෙකු ලෙස ඉදිරිපත්වූ පර්සි සමරවීර නිතරගයෙන් තේරී පත් වුණේද, 1977දී යාපහුව ආසනයේ ශ්‍රීලනිප අපේක්‍ෂක රාජා ධර්මපාලගේ නාම යෝජනා පත්‍ර ප්‍රතික්‍ෂේප වුණේද ඒ නිසාය. මේ අභ්‍යාසය හරහා නියෝජිත පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමයේ සාමාජිකයෙකු වීමේ එකම සුදුසුකම පක්‍ෂ සාමාජිකත්වය නොවන බව තහවුරු වේ. සමානුපාතික ක්‍රමය 1978 ව්‍යවස්ථාවෙන් නීතිගත වුවද, 1988 තෙක් එකී අයිතිය පැවතිණ. 1988 තෙක් අතුරු මැතිවරණ පැවැතීමත්, ඡන්දදායකයන් නාම යෝජනා තහවුරු කිරීමත් සිදුවිය.
ජනාධිපති ප්‍රේමදාසට එරෙහිව ගාමිණි දිසානායක, ලලිත් ඇතුළත්මුදලි ප්‍රමුඛ මන්ත්‍රීන් 1991දී ගෙනා දෝෂාභියෝගය ව්‍යර්ථ වුණේ සමානුපාතික ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක වූ නිසාය. එකී දෝෂාභියෝගය 1988 මැතිවරණයට පෙර ඉදිරිපත් කළා නම් හෝ අඛණ්ඩව විධායක ක්‍රමය තුළ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීන්ට ස්වාධීන ක්‍රියා කිරිමේ ශක්තිය තිබුණා නම් විධායක ජනාධිපතිවරුන් මේ තරම් උඩ පනින්නේ නැත. උක්ත දෝෂාභියෝගය හේතුවෙන් බලයෙන් මත්ව සිටි උද්ධච්ඡ ප්‍රේමදාස ඇද වැටුණේ දර ගසක් වාගේය. ඔහු ගොඩ ගියේ ක්‍රොස් ඕවර් ක්‍රමයට විලංගු වැටී තිබුණ හෙයිනි. කැරලිකාර මන්ත්‍රීන්ගේ මන්ත්‍රීධුර අහිමි කිරීමෙන් ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තුවේ හෘදය සාක්‍ෂිය නිහඬ කෙරිණ. අද ලංකා පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරයා දේශපාලනිකව, බාර් ලයිසමක් කාර් පර්මිට් එකකට වඩා වැඩි වටිනාකමක් නැත්තෙකි. බැසිල් රාජපක්‍ෂ වෙනුවෙන් ඉල්ලා අස්වූ ජයන්ත කැටගොඩ නැවත පත් කෙරිණ. ඔහු අදටත් පෙනී සිටින්නේ පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන් නොවේ. බැසිල් වෙනුවෙන් කිසිදු රාජපක්‍ෂ කෙනෙකු අස් නොවුණේ ලංකා පාර්ලිමේන්තුවට රාජපක්‍ෂලා මිස කැටගොඩලා අවශ්‍ය නොවන හෙයිනි.
1978 ව්‍යවස්ථාව තෙක් ජනතාවගේ අයිතියක්වූ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයා විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය යටතේ පක්‍ෂ නායකයාගේ රූකඩයකි. හෙවත් ජයන්ත කැටගොඩලා අහුරකි. විජේදාස රාජපක්‍ෂලා, විමල් වීරවංශලා, ගම්මන්පිලලා පාරේ කැරලි ගසනවා සැබෑය. එහෙත් රාජපක්‍ෂලා ඉදිරියේ දාසයෝ වෙති. පාර්ලිමේන්තුවට වගකිව යුතු ආණ්ඩුව යුගදනවි ගිවිසුම පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කළේ නැත. වරප්‍රසාද කඩ කිරීමක්වූ ඒ හයිය ලැබුණේ කතානායකත් ඔළු බක්කෙකු කළ විධායක ක්‍රමය විසිනි. ශුද්ධවූ පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය තුළ සකල පාලන තන්ත්‍රයම නිෂේධ වේ. ලංකාවේ 225 දෙනාම අපතයන්ව සිටිති. සත්‍යය කතා කළොත් බාර් කාර් පර්මිට් නැත. සදහටම ගෙදරය. මර්වින් සිල්වාගේ පුතාට රාජපක්‍ෂ පුතෙකු පහර දීමේ සිද්ධිය යටපත් කළේ පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී මර්වින් සිල්වා අල්ලස් කොමිසමට දැක්කීමෙනි. වර්තමාන පාර්ලිමේන්තුව පාතාලයේ තිප්පොළක් මිස ගමේ මරණාධාර සමිතියක් තරමටවත් විධිමත් හෝ ගෞරවනීය නැත. තක්කඩි පවුලකට ගැති එහෙයියන් වසර පහක් පුරා නඩත්තු කළ යුතුද? පාර්ලිමේන්තු රැස්වීමේ එක් විනාඩියක් සඳහා රුපියල් ලක්‍ෂයක් වැය කෙරෙයි. තිස්ස කුට්ටිආරච්චිගේ නැහැදිච්චකම නිසා වැය වූ මුදල කොපමණද? කොට්ඨාස මැතිවරණ ක්‍රමය තිබුණා නම්…..? ප්‍රේමදාසට එරෙහි දෝෂාභියෝගය පරදින්නේ නැත. කතානායක මුදලට විකිණෙන්නේ නැත. 78 ව්‍යවස්ථාව යටතේ 1988 තෙක් ජේ.ආර්. බේරී සිටියේ කාර් බාර් පර්මිට් පැන්ෂන් පිහිටෙනි. දෝෂාභියෝගයට කොටුවූ ප්‍රේමදාස බේරුණේ ජේ.ආර්.ගේ ව්‍යවස්ථාව නිසා ය.
මන්ත්‍රීන් පක්‍ෂ තුළ සිර කිරීමෙන් අපේක්‍ෂා කරන්නේ මුදලට විකිණෙන නිසාලු. අල්ලස් ගෙන හිරේ ගිය විනිසුරුවන් නැතිද? වර්තමාන පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙක වාර්තා වන්නේ කෙසේද? සත්‍යය නම් බාර් කාර් ලයිසන් විශ්‍රාම වැටුප් ආදි සේවා කොන්දේසිවලින් බැඳුණ වර්තමාන මන්ත්‍රීවරු ආණ්ඩුවට කීකරුව හැසිරෙති. ලංකා පාර්ලිමේන්තු ඉතිහාසයේ මන්ත්‍රීන් මුදලට විකුණන බවට ඇති එකම අවලාදය 1964 සී.පී. ද සිල්වා ප්‍රමුඛව සිදු කළ ආණ්ඩු පෙරළියයි. ඊට මුල්වූ සී.පී. ද සිල්වා, මහානාම සමරවීර ආදින් මුදලට විකිණෙන ජාතියේ චරිතද? ඔවුන් ඒ පෙරළියට මුල්වුණේ මාධ්‍ය නිදහස වෙනුවෙනි. එහි ප්‍රතිඵලය ලෙස ආසියාවේ රන් පෑන් අභිධානය ලංකාවට හිමිවිය. ඊට දායකවූ සී.පි.ද සිල්වාලා, මහානාම සමරවීරලා 17 වෙනි සංශෝධනය යටපත් කොට 18 වෙනි සංශෝධනයටත් යළි 20 වෙනි සංශෝධනයට අත් ඉස්සූ ඩිව් ගුණසේකරලා, තිස්ස විතරණලා මෙන් රෙදි නැතිව කඩේ ගියේ නැත. කින්නියා ඛේදවාචකයට පසුව, ප්‍රදේශවාසීන් පළාතේ මන්ත්‍රී පහර දුන්නේ පාලම නොසෑදීමේ වරදටය. එය ජනතා ප්‍රමුඛතා ඉටු කිරීමට මන්ත්‍රීන්ගේ නොහැකියාව නිසා ඇති වන්නකි.
අපට යමක් අනුමත කිරීමට එකී ලේඛන කියවීමට අවශ්‍ය නැත යනුවෙන් ඇමතියෙකු යුගදනව් ගිවිසුමට දුන් චරිත සහතිකය, අවජාතකයෙකුගෙන් මිස ජනතා පුත්‍රයෙකුගෙන් නම් අපේක්‍ෂා කළ නොහැකිය. එය පවත්නා ක්‍රමයේ මිස, ජොනීගේ වරදක් නොවේ. 1970දී මාතලේ ආසනයෙන් තේරී පත්වූ රිචඩ් උඩුගම මෙන්ම, නිකවැරටියේ මුදියන්සේ තෙන්නකෝන්ද තමන් ශ්‍රීලනිපයේ නොව ජනතාවගේ නියෝජිතයන් බව පාර්ලිමේන්තුවේදීම සිහිපත් කළහ. ජනතාවගේ ඔඩොක්කුවට විසිවුණ ඔවුහු ඉතිහාසයේ විශිෂ්ටයන්ව සිටිති. අපරාජිත විජයානන්ද දහනායක අගමැති ව සිදුකළ විගඩම් ගාලු ජනතාව ප්‍රතික්‍ෂේප කළහ. සමාව දී නැවත පත් කළහ. පවත්නා ක්‍රමය වෙනස් කළ විට නැවත රට හැල්මේ ගමන් කරනු ඇත. අවශ්‍ය කොන්දේසි විරහිතව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආරක්‍ෂා කිරීමය.
පවත්නා සමානුපාතික ක්‍රමය තුළ සමහර ලබාගත් මනාප ප්‍රතිඵල අධිකරණයේ ප්‍රශ්න කළ අවස්ථා බොහෝය. සත්තකින්ම නාලක ගොඩහේවාලා, චන්න ජයසුමනලා, සරත් වීරසේකරලා ඉහළට ගෙනාවේ ජනතාව විසින් නම්…. ඒ වියතුන් ස්වකීය ආත්ම ගෞරවය කෙළෙසාගෙන පවුලකට කඩේ යන්නේ නැත. මහාචාර්ය චන්න ජයසුමන කොරෝනාවට බෙදූ පැණියට ආවැඩුවේ රාජපක්‍ෂලාගේ දෙපා ලෙවකන්නෙකු ලෙසය. විපක්‍ෂ මන්ත්‍රිනී රෝහිණි විජේරත්න, පිලිප් තාත්තා බව දිනේෂ් ගුණවර්ධනට සිහිපත් කළ විට ඩෝං ගියේ ජාතක කළ තාත්තා පිලිප් නොවේ යයි කුසුමා ගුණවර්ධනගෙන් අසා දැනගත් නිසා නොවේ. සමානුපාතික ක්‍රමයෙන් විපරීතවූ දිනේෂ්ට පිලිප් ගුණවර්ධනගේ නම ඇසුවත් කේන්ති යන්නේ පරම්පරාවේ අතීතය සිහිවී නොවේ. රාජපක්‍ෂලා දිනේෂ්ව කර අඹා ඇති නිසාය. 1988ට පසු පාර්ලිමේන්තු ගිය දිනේෂ් වැනි බොහෝ පිරිමින් හැසිරුණේ නපුංසක විලාසයෙනි. ගැහැනුන්ගෙන් බහුතරය පබාලාය. මාලනී පොන්සේකාලාය. ගීතා කුමාරසිංහලාය. විවියන් ගුණවර්ධනලා කුසුමා රාජරත්නලා නොවෙති.
1951දී ඇස්.ඩබ්ලිව්.ආර්.ඩී. බණ්ඩාරනායක සමග මන්ත්‍රීන් පිරිසක් එජාපයෙන් වෙන්වීමත්, 1952 තෙක් එජාප මන්ත්‍රීවරයෙකුව සිටි මැදවච්චිය මන්ත්‍රී මෛත්‍රිපාල සේනානායක එජාප ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතික්‍ෂේප කරමින් විපක්‍ෂයේ අසුන් ගැනීමත් 1958 වසරේ පිලිප් ගුණවර්ධ, විලියම් සිල්වා, නිමල් කරුණාතිලක ආදින් මහජන බණ්ඩාරනායකට එරෙහිව විපක්‍ෂයේ වාඩි වීමත් විශිෂ්ට සිද්ධීන් මිස මුදල් ගනුදෙනු නොවේ.
පවත්නා සමානුපාතික ක්‍රමය යටතේ පක්‍ෂයක් හෝ කණ්ඩායමක් ලෙස ඉදිරිපත් නොවේ නම් කිසිදු පුරවැසියෙකුට හුදෙකලාව අපේක්‍ෂකයෙකු ලෙස මැතිවරණයට තරග කළ නොහැකිය. මේ විධිවිධානය නිසා පක්‍ෂය (සාගර කාරියවසම්) ඉස්මතු වී පුද්ගලභාවය (ගම්මන්පිල) යටපත් විය. හෙවත් නියෝජිත ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ආත්මය වූ පුද්ගල වටිනාකම අවතක්සේරු පුස්සන් ඉස්මතු විය. කොට්ඨාස ක්‍රමය සහ පක්‍ෂ මාරුව හරහා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදි ලෝකය ලැබූ ජයග්‍රහණ මෙන්ම සහතික කළ අයිතිවාසිකම් බොහෝය. මාදු`ථවාවේ හාමුදුරුවන් නිර්මාණය කළ සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරයේ වර්තමාන භාරකරුවන්, තින්ක් ටෑන්න්වලට කොටු නොවී සිවිල් සමාජය සමග පෙළ ගැසිය යුතුවේ. පිල් මාරුවට වැට බැඳීමෙන් අධිපතිවාදය ආරක්‍ෂා වේ. පාර්ලිමේන්තු ක්‍රමය ඇතිවුණේ රාජාණ්ඩුවලට විකල්පය හැටියටය. ■
