දෙවන ජනාධිපති පළමු ජනාධිපතිගේ ජන වර්ගයට අයත් නොවන බවක් විස්තර කිරීම හරහා නිර්මාණය කෙරෙන බෙදීම බරපතළ වේ. රටක යම් තනතුරක නාමික තනතුරක් පවා එසේ කෑලි බවට පත් කරයි නම් ප්‍රතිඵලය තවත් ආරවුලක ආරම්භයකි.
■ නීතිඥ චන්ද්‍රසිරි සෙනෙවිරත්න
සාධාරණ සමාජයක් සඳහා ජාතික ව්‍යාපාරයේ ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා හෙළි දක්වා ඇත. එහි ඍජුව විධායක ජනාධිපති අහෝසි කිරීමට කරන යෝජනාව සාධනීය ප්‍රවේශයකි. පඳුරකට ගැහුවත් වෙන්ඩ ජනාධිපති කෑල්ලක් දෙකක් විසි වෙනවා කියන රටේ රාළ නම් ප්‍රබුද්ධ දේශපාලන විචාරකයාත් අන්තර්ජාල මාධ්‍ය හරහා වෙන්ඩ ජනාධිපතිලාගෙන් විධායක ජනාධිපතිකම පිළිබඳ ප්‍රශ්නයට ඍජු පිළිතුරක් ඉල්ලා සිටියි.
2015දීත් සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරය ඓතිහාසිකව විධායක ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ ප්‍රයත්නයේ යම් දුරක් ගමන් කළ බව කිව යුතුවේ. රනිල් සිරිසේන වැනි අලගෙඩියෝ ඊට වින කැටූහ. විධායක ක්‍රමය අහෝසි කිරීම වෙනුවෙන් සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරය අදටත් පෙනී සිටියි. සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරීන්ට අනුව විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය තුළ රට හැදීමට බලය ඉල්ලන කෝකාත් හොර තක්කඩින් මිස රටට ආදරය කරන්නෝ නොවෙති.
එහෙත් සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරයේ සමහර යෝජනා සාධනීය නැත. ඒවා ගැඹුරෙන් සාකච්ඡා කළ යුතුව ඇත. නාමික ජනාධිපති තනතුරු දෙකක් නිර්මාණය කිරීමේ අදහසක් එහි දැක්වේ. නාමික ජනාධිපතිවරුන් දෙදෙනෙකු යනු දෙවරක් කල්පනා කළ යුතු තත්වයකි. නාමික ජනාධිපති තනතුර ව්‍යවස්ථාව සහ පොදුවේ ජනතාව වෙනුවෙන් පමණක් කොන්දේසි විරහිතව පෙනී සිටිමකි. අතීතයේ සර් ඔලිවර්, ගොපල්ලව තනිව ගත් තීරණ කිසි විටක අර්බුදයට තුඩු දුන්නේ නැත. ඒ ඔවුන් සක්‍රිය දේශපාලකයන් නොවූ නිසාය. යහ පාලන යුගයේ ව්‍යවස්ථාදායක සභා මැදිහත්වීමේදී ඇතිවූ බාධා සමග මෙය සාකච්ඡා කළ යුතුවේ. සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරයේ සභාපති කරු ජයසූරිය පත්වූ අපහසුතා සහ අත්දැකීම් මෙහිදී ප්‍රයෝජනවත් වනු ඇත. ඕනෑම තැනක පාලන ක්‍රියාවලිය අතර, සාකච්ඡා මැදහත්වීම යම් අවස්ථාවකින් අවසන් විය යුතු වේ. අවසානයේ සද්භාවයෙන් ක්‍රියා කිරීමේ අයිතිය නාමික තනතුරක් හරහා තනි පුද්ගලයෙකුට පැවරිය යුතු වේ. ඒ පුද්ගලයාට පැවරෙන වගකීම් නීතියට සම්ප්‍රදායට යටත් වේ. ජනතා පරමාධිපත්‍යය විසින් පමණක් ප්‍රශ්න කළ යුත්තකි. ජනාධිපති ගෝඨාභය භික්‍ෂු ප්‍රතිරූපකයෙකුට රටේ නීතිය සමාලෝචනය කිරීමට පැවරීම, පිස්සුවක් මිස රටක් වෙනුවෙන් ගත් තීරණයක් නොවේ. ඔහු පසුව තවත් භික්‍ෂුවකට කළ තර්ජනය අනුව, එක් නිමේෂයක් ඒ තනතුරේ තැබිය යුතු නැත. නිකායික කතිකාවත්වලට නීතිගතව තිබුණා නම් තත්වය වෙනස් ය. එහෙත් නිකායික කතිකාවත් පනත් කෙටුම්පතට වින කළේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ විසිනි.
අයියාගේ පුතාට කතරගම දේවාලයේ පින් කැටය භුක්ති විඳීමට පමණක් වලංගු ආකාරයට විහාර දේවාලගම් පනත සංශෝධනය කිරීම රටක් වෙනුවෙන් ගත් තීරණයක් නොවේ. එවැනි තීරණ ව්‍යර්ථ කීරීමට නාමික ජනාධිපති තනතුර සතු වගකීමකි. එකී තක්කඩි තීරණය වෙනුවෙන් පෙනී සිටි චීවරධාරින් හැසිරවීමට නිකායික කතිකාවත්වලට රටේ නෛතික බලය ලැබිය යුතුවේ. මහනුවර අධිවේගී මාර්ග ක්‍රියාවලියේදී ගම්පහ ප්‍රදේශයේ දුර්ලභ ගසක් වටකොට නැටූ ජෝගිය අවසන් කළේ එකී ගස පැවිදි කිරීමෙනි. මෙවැනි අවස්ථාවක විමසිය යුත්තේ විශේෂඥ මතය මිස තක්කඩින්ගේ නාඩගම් නොවේ.
අවසානයේ එකී ගස දුර්ලභ ගසක් නොවන බවව හෙළිවිය. මේවා පිස්සන් කොටුවක මිස විධිමත් රටක සිදුවිය යුතු නැත. මෙවැනි අවස්ථාවන් සඳහා විධිමත් පියවර ගත හැකි ශක්තිමත් නාමික විධායකයක් නිර්මාණය කරනු මිස, විහිථ සැපයීමක් නොකළ යුතු වේ. රටේ නිත්‍ය පැවැත්මට වින කරන විධායකයෙකු තබා ප්‍රාදේශීය මන්ත්‍රී කෙනෙකු හෝ රටට අවශ්‍ය නැත. රටේ ප්‍රශ්නය විධායකය වෙනස් කිරීමෙන් පමණක් නතර කළ නොහැකිය. එය ගැඹුරෙන් සාකච්ඡා කළ යුතු වේ. දෙවන ජනාධිපති පළමු ජනාධිපතිගේ ජන වර්ගයට අයත් නොවන බවක් විස්තර කිරීම හරහා නිර්මාණය කෙරෙන බෙදීම බරපතළ වේ. රටක යම් තනතුරක නාමික තනතුරක් පවා එසේ කෑලි බවට පත් කරයි නම් ප්‍රතිඵලය තවත් ආරවුලක ආරම්භයකි. නව වෙනස්කම් ගැන කල්පනා කළ යුත්තේ රට වෙනුවෙන් මිස, උදාවන මැතිවරණවලින් ජය ගැනීමේ උපායන් ලෙස නොවේ. ජනවාර්ගික අයිතින් ආරක්‍ෂා විය යුත්තේ ව්‍යවස්ථාවෙනි. ආරවුල් අධිකරණයෙන් මිස පැලැස්තර කමිටුවලින් අවුල් කළ යුතු නැත. බුදුවෙන්න අර අඳින ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ සුනාමි සහන මණ්ඩල ගැටලුවේදී ආණ්ඩුවෙන් ඉවත්වීම තුළ ඔවුන් ඓතිහාසිකව ඔප්පු කළ අසාර්ථකත්වය මෙහිදී අවධාරණය කළ යුතු වේ. සංධාන වගකීමක හෝ පොදු සාකච්ඡාවක නිරත වෙද්දී මැදිහත්වීම මිස ඉවත්ව යාමේ ප්‍රතිඵලය කුමක්ද? 1966 ජනවාරියේ දෙමළ භාෂා විධිවිධාන පනත් කෙටුම්පත පිළිබඳ සාම්ප්‍රදායික වම හැසිරුණේද ඓතිහාසික වගකීම අනුව නොව, ඊළඟ මැතිවරණය දිනා ගැනීමේ යටි අදහසිනි. ජනතා විමුක්ති පෙරමුණද, දේශපාලන වාසිය පිණිස ඇහැ පියාගෙන ඕනැ දෙයක් කිරීමට සූදානම් බව ඉතිහාසය පුරාම ලියැවී ඇත. එයින් තහවුරු වුණේ ජවිපෙ ජන වාර්ගික අවුලේ නියෝජනය කරන පටු ස්ථාවරය පමණකි. ව්‍යවස්ථාවක ජනතා අපේක්‍ෂා කිරීමට ඍජු ප්‍රතිපාදන මිස, තනතුරු නිර්මාණය කිරීම යනු ගැඹුරෙන් විමසිය යුතු කරුණකි. දෙවැන්න දෙවන මන්ත්‍රණ සභාවේ සංයුතිය ගැන සාධාරණ සමාජයක් ව්‍යාපාරය දක්වන අදහස්ද විමසිය යුතුවේ. එකී දෙවන මන්ත්‍රණ සභාවට පළාත් සභා සාමාජිකයන් ඇතුල් කිරීමේ අරමුණ කුමක්ද? දෙවන මන්ත්‍රණ සංකල්පය විදග්ධ සහභාගිත්වයක් සහ ජනවාර්ගික නියෝජනයක වාසිය අපේක්‍ෂාවෙන් කළ යුතුවේ. එකී නියෝජනය දේශපාලනික නම් එය තවත් තීරු බදු සහන විශ්‍රාම වැටුප් ක්‍රමයක් සහිත පාර්ලිමේන්තුවක් පමණකි. දෙවන මන්ත්‍රණ සභාව සඳහා යහපත් සේවා කාලයක් වාර්තා කළ විශ්‍රාමික අගවිනිසුරු, විශ්‍රාමික විගණකාධිපති වැනි තනතුරු හෙබවූ විශිෂ්ටයන් මිස, දේශපාලන චරිත ගාවා ගැනීමෙන් බලාපොරොත්තු බිඳ වැටෙනු සිකුරුය. සමෘද්ධි නිලධාරීන් ගස් බැන්ද සහ මාලිනි පොන්සේකාලා මන්ත්‍රීන් ලෙස පත් කළ අතීතය සිහිපත් කරන විට ආසන්න හතළිස් වසරක් මේ රටේ දේශපාලන වගකීම් දැරුවන් නැටූ නාඩගම් අප තේරුම් ගත යුතු වේ. පාරක් පුථල් කරන විට, හමුවන බෝ ගසක් හරහා සංවර්ධන අරමුණු ව්‍යර්ථ වන බලවේග අක්‍රිය කිරීමට අවශ්‍ය ප්‍රතිපාදන නව ව්‍යවස්ථාවට ඇතුල් කළ යුතුවේ.
ලංකවේ ආගමික විශ්වාසයන් අතර ගැටුම් පිළිබඳව යම් අවධානයකින් නව පාලන ක්‍රමය සැලසුම් කළ යුතු වේ. රටේ නීතිය සහ ආගමික නිකාය හෝ සංවිධාන අනවශ්‍ය ආකාරයට ඇති කරන අර්බුද හරහා මේ රටේ ජනතා සමගිය අභිවෘද්ධිය අඩාලවීම් සඳහා නව ව්‍යවස්ථාවක ප්‍රතිකර්ම ඇතුළත් විය යුතුවේ. උදාහරණයක් ලෙස ත්‍රෛනිකායික මහ නායක හිමිවරුන් ඉදිරිපත් කළ කතිකාවත් කෙටුම්පතට වින කළේ මහින්ද රාජපක්‍ෂ විසිනි. හේතුව එවැනි නීතියක් පැනවී නම් තක්කඩි භික්‍ෂු ප්‍රතිරූපකයන් පිළිබඳ යම් පාලනයක් ඇති වීම නිසා ලැබෙන අවාසිය නිවාසය. ශ්‍රී දළදා මාලිගාව අසල පාර අවහිර කිරීම බෞද්ධ මතය හෝ භික්‍ෂු මතය නොවේ. ඊට මල්වත්ත විරුද්ධය. අස්ගිරිය පක්‍ෂය. එය නිංලග දෑලගේ උවමනාවට සිදුවූ පිළිකුල් සහගත තක්කඩිකමකි. රටේ නීතියෙන් ඒ වර්ගයේ මාර්ග වැසිය නොහැකිය. ඒ තත්වයම යාපනේ මහනුවර පාරේ අකුරණ ප්‍රදේශයේදී නිර්මාණය වේ. මේවා අපරාධ මිස සම්ප්‍රදායන් හෝ ආගමික අයිතීන් නොවේ.
මන්ත්‍රීකම වෘත්තියක් බවට පෙරළිම තුළ දෙවන මන්ත්‍රණ සභාව හරහා බොහෝ සාධනීය කරුණු අපේක්‍ෂා කළ යුතුවේ. එය සත්‍ය ලෙසම දේශපාලනිකව කල්පනා නොකරන උත්තරීතර මණ්ඩලයක් විය යුතුවේ. කඩිමුඩියේ නීති පැනවීමෙන් නිර්මාණය වන අයහපත් තත්වය යම් තරමකට පාලනය කිරීමට දෙවන මන්ත්‍රණ සභාව යොදා ගත හැකිය. එය මු`ථමනින්ම විද්වත් කතිකාවක් විය යුතුවේ. විශිෂ්ට සේවයක් අවසන් කොට විශ්‍රාම ලත් අග්‍ර විනිශ්චයකරු, විගණකාධිපති වනි චරිත පත් කර ගැනීමෙන් මිස දෙවන මන්ත්‍රණ සභාවට පළාත් සභා නියෝජිතයන් පිරිසක් නම් කිරීම යනු හාස්‍යජනක තත්වයකි. දෙවන මන්ත්‍රණ සභාව පාර්ලිමේන්තුවට ඉහළින් නොපැවතියද ඒ හරහා ඇති කළ හැකි බලපෑම තීව්ර කිරීමට එහි සංයුතිය පාවිච්චි කළ හැකිය. සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාව යටතේ නව පාර්ලිමේන්තුවක් පත් වීමෙන් පසුව, වසර දෙකක් යන තෙක් සෙනෙට් සභාවේ පැවති සංයුතිය වෙනස් නොවූ බව නිරීක්‍ෂණය කළ හැකිය. එය ආවේග බහුල දේශපාලන චලනයන් පාලනය කිරීමේ සාර්ථක විධිවිධානයක් විය. දෙවන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය තවත් සභාවක් මිස, ආණ්ඩු ක්‍රම ව්‍යවස්ථා ක්‍රියාවලිය අධීක්‍ෂණය කිරීමක් අපේක්‍ෂා කිරීම ගැඹුරෙන් සාකච්ඡා කළ යුතුව ඇත.
සිවිල් සමාජ ක්‍රියාකාරකයෙක් පසුගියදා අපූරු ප්‍රශ්නයක් ඇසීය. විධායක ක්‍රමය වෙනස් කළ වහාම රටේ ආර්ථිකය එක් රැයින් යහපත් වේද? රටේ ඇත්තේ දේශපාලන වියවුලකි. ආර්ථික වියවුල නිර්මාණය වී ඇත්තේ නීතිය මමයි කල්පනා කරන විධායකය විසිනි. එක් උදෑසනක අපි මේ සතියේ රැකියා අහිමි උපාධිධාරින් හැට පන් දහසක් රජයේ සේවය සඳහා බඳවා ගන්නෙමු. ප්‍රකාශ කිරීම යනු හොඳ උදාහරණයකි. ඒ පාලකයෝම රාජ්‍ය සේවය රටට බරක් බව ප්‍රකාශ කරති. රස්සා දෙනවා කියන්නේ සහනාධාර ක්‍රමයක් නොවේ. එය පලදායිතාව රටේ ආර්ථිකය ආදි විවිධ කෝන හරහා සිදු කරන විග්‍රහයක ප්‍රතිඵලයක් විය යුතුවේ. ආයෝජන මණ්ඩලයේ වැටුප් ක්‍රමය යනු කුමක්ද? විනාසයකි. එයාර් ලංකා ආයතනය පාඩු ලැබීම අඛණ්ඩව සිදුවේ. පත් කර ගන්නා අයවලුන්ට වැටුප් වැඩි කර ගැනීම කිසි විටෙකත් පාලනය නොවේ. මේ සාරාංශ කරන්නේ රටේ ආර්ථීක ප්‍රශ්නය යනු දේශපාලන මැදිහත්වීමක් මිස වෙන යමක් නොවන බවය. කොවිඩ් වසංගතය ආරම්භයේ ඉටුකම නමින් අරමුදලක් ආරම්භ විය. එහි අරමුණ සද්භාවි විය. රටේ බොහෝ දෙනා ඊට නොමසුරුව මුදල් පරිත්‍යාග කළහ. මා දන්නා එක් ප්‍රකට විනිශ්චයකරුවෙකුගේ 18 හැවිරිදි පුතා තමන් උපන් දින සිට දෙමාපියන් එකතු කළ කැටේ කඩා මුදල් සියල්ල අර අරමුදල ශක්තිමත් කිරීමට පරිත්‍යාග කළේය. ඒ පවුලේ අය රට වෙනුවෙන් තවත් කැප කිරීමක් කරයිද? ඔවුන් සත්තකින්ම රැවටුණා නොවේ. රටේ තත්වය ගැන යමක් අවබෝධ කර ගත්තා පමණකි. ඉටුකම අරමුදල විගණනය කරන නීතියක් නැති රටේ භාණ්ඩාගාරය හිස්වීම අරුමයක්ද?
සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාව නිර්මාණය කළ කණ්ඩායම අපේක්‍ෂා කළේ තම අදහස් අනුව යහ පාලනයක් ස්ථාපිත වනු දැකීමය. සෝල්බරි කොමිසමේ කිසිවෙකු ලංකාවේ දේශපාලනය කරන අරමුණෙන් ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය කළේ නැත. ඔවුන් තම වගකීම ඉටු කොට යන්ට ගියහ. ඒ නිසාම ඔවුන් නිර්මාණය කළ නාමික විධායකයට සියල්ල මැනවින් කළමනාකරණය කිරීමේ ඉඩ පැවතිණ. වසර 43ක් නන්නත්තාරවූ ලංකාව යළි යහපත් මගට ගැනීම පිණිස වෙනස සිදු කර ගෙදර යන්නෙකු ගැන කතා කරන්නේ රටේ යහපත පිණිසය. ඒ නම් පුද්ගලයා නීතිපති වී ගොනු කළ නඩුකර දෙවන නීතිපති පත්ව අස්කර ගනී. ඒ වනවිට ඒ නම් මුල් නීතිපති රටේ අග විනිසුරුවී සිටියි. රටේ නීතිය යනු නීතිපති හෝ අග විනිසුරු නොවේ. අප අපේක්‍ෂා කරන්නේ මේ අත්දැකීම් හරහා බිහිවන නව ව්‍යවස්ථාවකි. ■
