ජීවිත අවදානම මැද
අනෙකා බේරාගත් මිනිස්සු
ෂින්ඩ්ලර්ගේ ලයිස්තුව

■ අතුල දිසානායක

ඊශ්‍රාලයේ ජෙරුසුලමේ යුදෙව් සුසාන භූමියේ එක් ජර්මන් නාසි සාමාජිකයකුගේ දේහයක් මිහිදන් කොට ඇත. යුදෙව්වන්ගේ පරම සතුරා වූයේ නාසිවාදීන්ය. හිට්ලර්ගේ නාසිවාදය නිසා යුරෝපයේ යුදෙව්වන් මිලියන 06ක් මරුමුවට පත්වූහ. එසේ තිබිය දී එක් නාසිවාදියෙකුගේ හෝ සිරුරක් ගරු බුහුමන් ලෙස ඊශ්‍රාලයේ යුදෙව් සුසාන භූමියක මිහිදන් කොට තිබෙන්නේ කුමක් නිසාද? ඒ පිටුපස ඇති පුදුමය දනවනසුලු කතාව කුමක් ද?

යුද්ධ සහ ජනවර්ග අතර පවතින අරගල නිමාවී කාලයක් ගත වූ පසු එළඹෙන සාමකාමී කාලය තුළ අරගල පැවති කාලයේ සැඟවුණු සහ සඟවා තිබු වාර්ගික සාහසිකකම් පිළිබඳ කතන්දර මතු පිටට පැමිණේ. මෙම කතා තුළ තමන්ගේ ජීවිත අවදානම නොතකා අන් අය (තමන්ගෙ ජනවර්ගයට අයත් නොවන) බේරාගත් සැබෑ මනුෂ්‍යයන් පිළිබඳ සත්‍ය කතා ඇතුළත්වේ.

රුවන්ඩානු වාර්ගික සංහාරයේ දී (1994) සුළුතරයට අයත් මිනිසුන් බේරාගත් සිදුවීමක් මුල් කරගත්Hotel Rwanda(2004) චිත්‍රපටය, දෙවන ලෝක යුද්ධය පසුබිම් කොටගත් The Pianist (2002) චිත්‍රපටය සහSchindlerzs List (1993) චිත්‍රපටය ආදිය ඊට නිදසුන්ය. මෙවැනි සිදුවීම් පාදකකොට ගෙන පසු කලෙක වාර්තා චිත්‍රපට සිය ගණන් ද නිර්මාණය විය. හොටෙල් රුවන්ඩා චිත්‍රපටයට පාදක වන්නේ හුටු බහුතරය විසින් ටුට්සීන් වාර්ගික ලෙස සංහාරය කරද්දී තමන්ගේ හෝටලයේ ලැගුම් ගන්නට ඉඩ දී සුළුතර ටුට්සීන් 1250ක් බේරාගත් පෝල් නම් පුද්ගලයා ගැනය. පෝල් රුසෙසාබැගිනා බහුතර හුටු ගෝත්‍රයට අයත්වන අතර ඔහු බේරාගන්නේ තමන්ට ප්‍රතිවිරුද්ධ සුළුතර ටුට්සි ගෝත්‍රයේ මිනිසුන්ය.The Pianist (2002) චිත්‍රපටයේ දැක්වෙන්නේ නාසි හමුදා නිලධාරියකු වූ කපිතාන් Wilhelm Hosenfeld වසර දෙකක් තිස්සේ පෝලන්තයේ වොර්සෝ නුවර සුන්බුන් අතර සැඟවී සිටි යුදෙව් ජාතික පෝලන්ත පියානෝ වාදක Władysław Szpilmanගේ ජීවිතය බේරා ගන්නට සහාය දක්වන අන්දමයි. ලංකාවේ 1983 ජූලි කලබල කාලයේ නුවර ප්‍රදේශයේ විසූ මනෝ රංජන් මාධ්‍යවේදියාගේ දිවි කුඩා කාලයේ බේරන්නේ අසල්වැසි සිංහල පවුලක් විසිනි. මේ බව ජූඩ් රත්නම් අධ්‍යක්ෂණය කළDemons in Paradise (2017) චිත්‍රපටයේ දැක්වෙයි. දශක තුනකට පමණ පසුව තමන්ව නිවසේ සඟවා බේරාගත් එම සිංහල පවුල දකින්නට මාධ්‍යවේදී මනෝ රංජන් යන සංවේදී දර්ශනය එම වාර්තා චිත්‍රපටයේ දැක්වෙයි.

හිට්ලර්ගේ වර්ගවාදී ආර්යකරණය යටතේ යුදෙව් ජාතිකයන් යුරෝපයෙන් අතුගා දැමීම ප්‍රමුඛ ප්‍රතිපත්තිය විය. 1939 දෙවන ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වූ තැන සිට එය අවසන් වූ 1945 දක්වා නාසිවාදීන් යුදෙව්වන් දඩයම් කිරීම කරගෙන යන ලදි. නාසිවාදීන්ගේ යුදෙව් සංහාරය නිසා මියගිය යුදෙව්වන් සංඛ්‍යාව මිලියන 06 කි. මේ යුදෙව් සංහාරයේ දී අතරින් පතර ඉතා මානුෂවාදී වූ ජර්මන් වැසියන් යුදෙව්වන්ගේ ජීවිත බේරාගත් අන්දම ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. ජර්මන් හමුදාවට අවශ්‍ය උපකරණ නිපදවූ කර්මාන්ත ශාලාවක් පවත්වාගෙන ගිය Oscar Schindler (1908 -1974) එවැන්නෙකි. නාසි වද කඳවුරුවලට ගාල්කොට මරා දමන්නට නියමිතව සිටි යුදෙව්වෝ 1200ක් ඔහු විසින් බේරා ගන්නා ලදහ. මේ යුදෙව්වන්ගේ ජීවිත බේරා ගැනීමට ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර්ට සුවිශේෂ උපක්‍රමයක් භාවිත කරන්නට සිදුවිය.

ෂින්ඩ්ලර්ගේ මේ කතාව පාදක කරගෙන ඕස්ටේ්‍රලියානු ජාතික තෝමස් කෙනෙලි Schindlerzs Ark (1982) නම් ග්‍රන්ථය රචනා කරන අතර ස්ටීවන් ස්පීල්බර්ග් සිය Schindlerzs List (1993) චිත්‍රපටයට පාදක කරගන්නේ එම ග්‍රන්ථයයි. මෙම ග්‍රන්ථය බුකර් සම්මානය ද දිනාගත් අතර ග්‍රන්ථය ලියූ තෝමස් කෙනෙලි 2009 ගාලු සාහිත්‍ය උළෙලට සහභාගි වීමට ලංකාවට ද පැමිණියේය.

ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් හැඳින්වෙන්නේ කර්මාන්තකරුවකු සහ නාසි පක්ෂයේ සාමාජිකයකු ලෙසය. එමෙන්ම මුල් කාලයේ ඔහු ජර්මන් හමුදාව වෙනුවෙන් ඔත්තුකරුවකු ලෙස ක්‍රියා කළ බවද සඳහන් වේ. 1908 දී හංගේරියාවේ උපත ලැබූ ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් ආරම්භයේ දී ලාභය අරමුණු කරගෙන ව්‍යාපාරය කරගෙන ගියත් පසුව ලාභය පසෙක ලා අවදානම් සහගත ලෙස යුදෙව්වන් ගැන මානුෂවාදී ලෙස සිතන්නට පෙළඹුණු බව පෙනේ.

Schindlerzs List (1993) චිත්‍රපයේ ආරම්භක දර්ශනවලින් නිරූපණය වන්නේ 1939 හිට්ලර් පෝලන්තය ආක්‍රමණය කළ පසු පෝලන්තය පුරා විසිරී සිටින යුදෙව්වන් පෝලන්තයේ සුවිශේෂ කලාපයකට රැගෙන එන අන්දමය. ධනවත් සහ ප්‍රභූ ජර්මන් ජාතිකයන් සමග ඉහළ සමාජ ජීවිතයක් පවත්වාගෙන යන ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර්ට (රංගනයෙන් දායකවන්නේ Liam Neeson) අවශ්‍ය වන්නේ ලාබ සහිතව තම ව්‍යාපාර පවත්වාගෙන යාමටය. ඒ සඳහා ලාබ ශ්‍රමය යුදෙව්වන්ගෙන් ලබාගත හැකිය. එබැවින් යුදෙව්වෝ ඔහුගේ එනැමල් භාණ්ඩ සාදන කර්මාන්ත ශාලාවට බඳවා ගැනෙති. ඔවුන් කර්මාන්තශාලාවට බඳවා ගන්නේ ජර්මානුවන්ගේ යුද ප්‍රයත්නයට අවශ්‍ය උපකරණ තැනීමට අත්‍යවශ්‍ය සේවකයින් බව පවසමිනි. යුදෙව්වන් අත්‍යවශ්‍ය සේවකයන් ලෙස සැලකෙන නිසා නාසි එස්එස් භටයන්ගේ ඝාතනයෙන් සහ සමූහ ඝාතක වද කඳවුරුවලට ගාල් කිරීමෙන් බේරී සිටීමට මෙම යුදෙව් ශ්‍රමිකයන්ට අවස්ථාව සැලසේ.

පෝලන්තයේ ක්‍රැකෝ නම් ප්‍රදේශය යුදෙව්වන්ගෙන් හිස් කිරීමට එම කලාපය බාර ක්‍රෑර නාසි නිලධාරියකු වන උපලුතිනන්Amon Göth (රංගනයෙන් දායකවන්නේ Ralph Fiennes) තීරණය කරයි. ඒ පෝලන්තයේ පිහිටි නාසීන්ගේ Płaszów වද කඳවුරට ඔවුන් යැවීමෙනි. මෙම හිස් කිරීමේ ක්‍රියාදාමයේ දී යුදෙව්වන් දෙදහසක් පමණ පෝලන්තයේ ක්‍රැකෝහි වීදිවලම මරා දැමෙන අතර තවත් දෙදහසක් වද කඳවුරුවලට යැවෙති. ලුතිනන් අමොන් ගොත් ද සිය පිස්තෝලයෙන් සිතූ සිතූ ලෙස ගැහැනුන් සහ මිනිසුන් මරා දමයි. මෙම ක්‍රෑර සමූහ ඝාතන දකින ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් කම්පාවට පත්වෙයි. ඔහු එතැන් පටන් හැකි තරම් යුදෙව්වන් බේරා ගැනීමට යුහුසුලු වෙයි. ඉහළ නාසි හමුදා නිලධාරීන් සමග සබඳතා පවත්වා ගනිමින්, ඔවුන්ට මුදලින් සහ ද්‍රව්‍යමය ලෙස අල්ලස් ලබා දෙමින් පෝලන්තයේ යුදෙව්වන් සිය කර්මාන්ත ශාලාවට බඳවා ගැනීමට ෂින්ඩ්ලර් පටන් ගනී.

යුද්ධය පරාද වෙමින් යන බව නාසීන් තේරුම් ගන්නා අතර උපලුතිනන් අමොන් ගෝත් පෝලන්තයේ ප්ලැස්සොව් වඳ කඳවුරේ ඉතිරි වී සිටින යුදෙව්වන් දකුණු පෝලන්තයේ කුප්‍රකට අවුස්ච්විට්ස් කඳවුරට යැවීමට නියෝග කරයි. මෙහිදී ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් කරන්නේ විශාල අල්ලසක් කඳවුර භාර උපලුතිනන් අමොන්ට දෙමින්, එම යුදෙව්වන් ජර්මන් හමුදාවට වෙඩි උණ්ඩ සාදන සිය උපන් ගම් පළාතේ කර්මාන්ත ශාලාවකට යැවීමට නිදහස් කරගැනීමයි. නිදහස් කරගැනීමට අවශ්‍ය යුදෙව්වන්ගේ නම් ලැයිස්තුවක් සැකසෙන අතර චිත්‍රපටයේ නම ලෙස “ෂින්ඩ්ලර් ලිස්ට්” භාවිත වන්නේ මේ නම් ලයිස්තුව නිසාය.

ප්ලැස්සොව් වද කඳවුරේ සිටින පිරිමි සහ ගැහැනු වෙන් වෙන් වශයෙන් දුම්රියවල නංවා කර්මාන්ත ශාලාවට යැවීමට පියවර ගැනෙයි. එහෙත් කාන්තාවන් රැගත් දුම්රිය වැරදීමකින් ගමන් කරන්නේ අවුස්ච්විට්ස් වද කඳවුරටය. වද කඳවුරට ගාල් කරන කාන්තාවන් ගෑස් උදුනට යවා මරා දැමීමට පෙර අවසන් අවස්ථාවේ බේරාගෙන නැවත එම පිරිස තම කර්මාන්ත ශාලාවට රැගෙන ඒමට ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර්ට හැකිවෙයි. ඒ සඳහා අවුස්ච්විට්ස් කඳවුර භාර නිලධාරියාට ද විශාල අල්ලසක් දීමට ෂින්ඩ්ලර්ට සිදුවෙයි.
ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් සහ යුදෙව්වන් අතර තිබෙන සමීප සබඳතාව නිසා වරක් නාසින්ගෙ අත්අඩංගුවට පත්වීමට ද ඔහුට සිදුවෙයි. නමුත් පෝලන්තය ආක්‍රමණය කොට පාලනය පවත්වාගෙන යන ඉහළ නාසි නිළධාරින් සමග පවතින සබඳතා නිසා ඔහුට බේරෙන්නට හැකි වෙයි. එක් අවස්ථාවක ඔහුගේ කර්මාන්ත ශාලාවට පැමිණි තරුණියක කියා සිටින්නේ තමන්ගේ සහ දෙමව්පියන්ගේ දිවි බේරාගැනීමට ඔවුන් කර්මාන්ත ශාලාවට බඳවා ගන්නා ලෙසයි. එහිදී සිය අත බැඳි ඔරලෝසුව අල්ලස් වශයෙන් නාසි නිලධාරීන්ට ලබා දී ඔවුන් කර්මාන්ත ශාලාවට බඳවා ගැනීමට ෂින්ඩ්ලර් කටයුතු කරයි.

නව කර්මාන්ත ශාලාව නාසි හමුදාවේ ආරක්ෂාව යටතේ ක්‍රියාත්මක වුවත් කර්මාන්ත ශාලාව තුළට ජර්මන් සොල්දාදුවන් ඇතුළු වීම ෂින්ඩ්ලර් තහනම් කරයි. එහි භාවිත කළ හැකි කාලතුවක්කු උණ්ඩ සාදන බව පෙන්නුම් කළත් මාස හතක් තිස්සේ ෂින්ඩ්ලර් කරන්නේ අවශ්‍ය අමු ද්‍රව්‍ය මිලදී ගනිමින්, සේවකයන් නඩත්තු කරමින් සහ නාසි නිලධාරීන්ට අල්ලස් දෙමින් කල් මැරීමය.

අවසානයේ ඇමරිකානු හමුදාවේ ජනරාල් අයිසන් හවර්ගේ මිත්‍ර හමුදාවන්ට සහ සෝවියට් හමුදාවන්ට නාසි හමුදා කොන්දේසි විරහිතව යටත් වීමේ ගිවිසුමක් අත්සන් කළ බව බි්‍රතාන්‍ය අගමැති වින්ස්ටන්ට් චර්චිල් ගුවන් විදුලියෙන් නිවේදනය කරයි. සය වසරක් තිස්සේ ලෝකයම විනාශය කරා ගෙන ගිය දෙවන ලෝක යුද්ධය නිමවෙයි.

තම කර්මාන්ත ශාලාවේ සියලුම සේවකයින් අමතන ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් කියා සිටින්නේ නාසි පක්ෂ සාමාජිකයකු නිසාත්, ජර්මන් හමුදාවන්ට අවශ්‍ය දේ නිපදවූ නිසාත්, වහල් ශ්‍රමිකයන් හිමිව සිටි ව්‍යාපාරිකයකුව සිටි නිසාත් තමන් අපරාධකරුවකු බවයි. අද රාත්‍රියෙන් පසු තමන් අපරාධකරුවකු වන බවත් කර්මාන්ත ශාලාවේ සියලුම යුදෙව්වන්ට තම තමන්ගේ දිවි බේරාගෙන ඇති ඥාතීන් සොයාගෙන යා හැකි බවත් ෂින්ඩ්ලර් පවසයි. යුදෙව්වන්ගෙන් සමාව ඉල්ලා සිටින ෂින්ඩ්ලර් කඳුළු සලමින් කියා සිටින්නේ මුදල් තිබුණේ නම් තමන්ට තවත් මිනිසුන් බේරා ගැනීමට හැකිව තිබූ බවයි. මෙහිදී යුදෙව්වන් ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් සහ ඔහුගේ බිරිඳට බේරී පළායාමට ඔවුන්ගේ ලිපියක් ලබා දෙයි.
යුද්ධයෙන් පසු කාලයේ ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් පටන්ගත් ව්‍යාපාරද බංකොලොත් වෙයි. ඔහුගේ ලැයිස්තුව නිසා දිවි බේරාගත් යුදෙව්වන් විවිධ අවස්ථාවල ෂින්ඩ්ලර්ට මුදලින් උදව් කළ බව පැවසේ. අවසානයේ ජර්මනියේදී මිය යන ෂින්ඩ්ලර්ගේ සිරුර ඊශ්‍රාලයට ගොස් මිහිදන් කිරීමට යුදෙව්වෝ කටයුතු කරති.

චිත්‍රපටය අවසානයේ දැක්වෙන්නේ ඊශ්‍රාලයේ ජේරුසුලමේ යුදෙව් සුසාන භූමියේ තිබෙන ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර්ගේ සොහොනට පැමිණ ආචාර දක්වන ෂින්ඩ්ලර්ගේ ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වී ජීවත බේරාගත් ඒ වන විට මහලු වයසේ පසුවන (චිත්‍රපටය රූගත කරන කාලයේ) අයගේ සහ ඔවුන්ගේ පවුල්වල සමාජිකයන්ගේ දර්ශනයකිනි.

1974 සිනමා නිර්මාණකරණයේ යෙදුණු ස්ටීවන් ස්පීල්බර්ග්ට පළමු ඔස්කාර් සම්මානය හිමිවන්නේSchindlerzs List චිත්‍රපටයටයි. යුරෝපයේ යුදෙව් සංහාරය පිළිබඳ නිර්මාණය වූ චිත්‍රපට අතර විශිෂ්ට චිත්‍රපටයක් ලෙස එය හැඳින්වේ. හොඳම චිත්‍රපටය, හොඳම අධ්‍යක්ෂණය ඇතුළු ඔස්කාර් සම්මාන හතක් මෙම චිත්‍රපටය විසින් දිනා ගන්නා ලදි. පුරා පැය තුනකුත් විනාඩි 15ක් දිවෙන මෙම චිත්‍රපටය කළු සුදු අයුරින් රූපගත කිරීම පිළිබඳ ස්පීල්බර්ග්ගේ අදහසට නිෂ්පාදකයන් මුලදී කැමැත්ත දක්වන්නේ නැත. එහෙත් එය ප්‍රේක්ෂකයන්ගේ ද, විචාරකයන්ගේ ද පැසසුමට ලක්වෙයි. ආදායම් ද උපයයි.
ස්පීල්බර්ග් ෂින්ඩ්ලර්ස් ලිස්ට් චිත්‍රපටය රූගත කළේ ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර් සැබෑ ලෙසම යුදෙව් මිනිසුන් බේරාගත් පෝලන්තයේ අදාල ප්‍රදේශවලය. මෙම රූගත කිරීමට ෂින්ඩ්ලර්ගේ ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වී දිවි බේරාගත්, පසුව ඊශ්‍රාලය ඇතුළුව ලෝකය පුරා විසිරී ගිය, ඒ වන විට වයෝවෘද්ධ වියේ පසුවූ යුදෙව්වෝ ද සහභාගි වූහ.

චිත්‍රපටය තිරගත වී වසර විසිපහකට පසු 2018 එය නැවත තිරගත වන විට NBC රූපවාහිනිය සමග සාකච්ඡාවකට එක්වෙමින් ස්පීල්බර්ග් කියා සිටියේ මුලින්ම ෂින්ඩ්ලර් ලිස්ට් තිරගත වූ කාලයට වඩා දැන් ලෝකයේ වෛරී සහගත මතවාදයන් වැඩිවී ඇති බවයි. කොතරම් චිත්‍රපට නිර්මාණය කර ඇතත් ෂින්ඩ්ලර්ස් ලිස්ට් තරම් තමන් ආඩම්බර වන අන් චිත්‍රපටයක් නොමැති බව ඔහු පවසයි.

ඔස්කාර් ෂින්ඩ්ලර්ගේ කතාව ශ්‍රී ලාංකේය ජන සමාජයට සමපාත කර බලන විට එවන් කතන්දර ලංකාවේ සිනමාව ඇතුළු සාහිත්‍ය කලාවලින් ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමට අවකාශයක් ඇත්ද? එවන් නිර්මාණ මෙතෙක් බිහිවී නැත්තේ ඇයි? චිත්‍රපටයේ එක් නාසි පක්ෂ සාමාජිකයකු යුදෙව්වන් දහසකට වැඩි පිරිසක් බේරා ගන්නා විට වර්ගවාදී ලෙස යුදෙව්වන් සංහාරය කරන නාසි භටයන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් ද දැක්වෙයි. චිත්‍රපටය තිරගත වීමේදී ඒවා ඉවසා සිටින්නට, එය මැදිහත් සිතින් විඳගන්නට තරම් ජර්මන් සමාජය දියුණු තත්වයේ විය. ඔවුන් එය දකින්නේ ඉතිහාසයේ එක් අඳුරු යුගයක නොසිදුවිය යුතුව තිබූ එක් අවාසනාවත්ත සිදුවීමක් ලෙසය. 83 ජුලි කලබලයේ දී දෙමළ මිනිසුන් සිංහලයන් විසින් බේරාගන්නා අන්දම ගැන කලා නිර්මාණ බිහිකරන විට වර්ගවාදී සිංහලයන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් ගැනද කියන්නට සිදුවෙයි. ඒවා ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්නට සිදුවෙයි. ඒවා මැදිහත්ව ඉවසා සිටීමේ හැකියාවක් සිංහල සමාජයට ඇත්තේ ද? ■