ජනාධිපතිවරයාගේ ගෙදර කුස්සියටත්
ප්‍රායෝගිකව ආ ගෑස් අනතුර

ගෘහස්ථව භාවිත කරන එල්පීජී ගෑස් අලුත්ම මාතෘකාව බවට පත්වී ඇත.

කොළඹ තුරඟ තරග පිටියේ පිහිටි අවන්හලක සිදුවූ පිපිරීමකින් පසු ගෑස් සිලින්ඩර සම්බන්ධයෙන් මුළු රටේම අවධානය යොමුවී ඇත. එම සිදුවීමෙන් පසු මාධ්‍ය අවකාශය තුළ ගෘහස්ථව භාවිත කරන ගෑස් සිලින්ඩරවලට අදාළව සිදුවන අනතුරු දිගින් දිගටම වාර්තා වන්නට පටන්ගෙන ඇත. මෙම අනතුරුවලට හේතුව දැනට වෙළඳපොළට නිකුත් කරන ගෘහස්ථ ගෑස් සිලින්ඩරවල ඇති ද්‍රව්‍යයන්හි සංයුතිය වෙනස් කිරීම බව ඇතැමුන්ගේ අදහසය. තවත් සමහරුන් කියන්නේ ගෑස් සිලින්ඩරවල ප්‍රමිතියේ බාලවීමක් මේ සඳහා බලපා ඇති බවය. තවත් සමහරු කියන්නේ ගෑස් සිලින්ඩරය ළිපට සම්බන්ධ කරන බටය, රෙගියුලේටරය ආදි උපාංග තත්වයෙන් බාලවීමේදී මෙවැනි අනතුරු සිදුවිය හැකි බවය. වර්තමානයේ සිදුවන ගෑස් අනතුරු සිදුවීම් සංසන්දනය කිරීම සඳහා අතීත අනතුරු පිළිබඳ සංඛ්‍යාලේඛන නැතත් විශේෂයෙන් මාධ්‍ය වාර්තා කිරීම මත හෝ වෙන සිදුවීම්වලට වඩා පාලකයන්ගේ අවධානය ඒ වෙත යොමුවී ඇත.

ගෑස් මගින් සිදුවන අනතුරු ගැන පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ රාජ්‍ය අමාත්‍ය ලසන්ත අලගියවන්න කියා ඇත්තේ ඒ සම්බන්ධයෙන් සාකච්ඡා කිරීමට විශේෂ පාර්ලිමේන්තු කාරක සභාවක් දෙසැම්බර් 01 වැනිදා කැඳවා ඇති බවය. එසේම ගෑස් සිලින්ඩර අනතුරුදායක තත්වය පිළිබඳ සොයා බලා වාර්තා කිරීම සඳහා ජනාධිපතිවරයා නොවැම්බර් 30 වැනිදා කමිටුවක් පත්කර ඇත. ඒ මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයේ මහාචාර්ය ශාන්ත වල්පොලගේ ප්‍රධානත්වයෙනි. නොවැම්බර් 30 වැනිදා පැවති පාර්ලිමේන්තුවේදී පක්ෂ විපක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන්ගේ වැඩි අවධානය ඒ වෙනුවෙන් යොමුවී තිබුණ අතර විපක්ෂ මන්ත්‍රීවරුන් ගෑස් සිලින්ඩරවල ප්‍රමිතිය සම්බන්ධයෙන් සොයා බලන ලෙස ඉල්ලමින් ශ්‍රී ලංකා ප්‍රමිති ආයතනයෙන් ඉල්ලීමක්ද කර තිබේ. එසේම පාරිභෝගික කටයුතු පිළිබඳ අධිකාරිය සිදුවී ඇති ගෑස් අනතුරු සම්බන්ධයෙන් මොරටුව විශ්වවිද්‍යාලයෙන් වාර්තාවක් කැඳවා තිබේ.

ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු දේශපාලනඥයන් මෙන්ම රාජ්‍ය නිලධාරීන්ද මෙම කරුණ සම්බන්ධයෙන් මෙතරම් උනන්දු ඇයි? ඒ වෙන කිසිවක් නිසා නොව එම දේශපාලනඥයන්ගේ හා රාජ්‍ය නිලධාරීන්ගේ නිවෙස්වල කුස්සිවලට මෙම අනතුර ඇතුළු වී ඇති නිසාය. නොවැම්බර් 30 වැනිදා පැවති කැබිනට් තීරණ දැනුම් දීමේ ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡාවේදී ඩලස් අලහප්පෙරුම ඇමතිවරයා ඔහුගේ කුස්සියටද ඒ බව දැනී ඇති බව පිළිගත්තේය.

අනාරක්ෂිත පාරුවක් නිසා ජීවිත ගණනක් බිලිගනිමින් පසුගියදා කින්නියාවේදී සිදුවූ අනතුරද මිනිස් ජීවිත ආරක්ෂා කිරීමේ ක්‍රමවේද පිළිබඳ සිතන්නට අප පොළඹවන්නකි. දිය මතින් කරන ගමනාගමනයේදී සිදුවන අනතුරු නිසා පුද්ගලයන් මියගිය පළමු අවස්ථාව කින්නියාව නොවේ. එහෙත් දිය මත ගමනාගමනයේදී සිදුවන අනතුරු අවම කරගැනීමට හෝ අනතුරකදී ජීවිත හානි අවම කරගැනීමට උනන්දුවක් මේ ලෙස සිදුවූ බවක් මේ මෑත සිදුවීමේදී අප දැක්කේ නැත. ඒ පෙර සඳහන් කළ ලෙස මේ කිසිවකුගේ කුස්සිවලට එම අනතුර පැමිණ නැති නිසාය. ඔවුන්ට එය අදාළ නොවන නිසාය.

කින්නියා අනතුර සම්බන්ධයෙන් කමිටුවක් පත්නොකළද මේ ගෑස් අනතුරු සම්බන්ධයෙන් ජනාධිපතිවරයා කමිටුවක් පත්කරන්නට හේතුවක් තිබේ. ඒ තමන්ට අවශ්‍ය හැම එකටම කොමිසමක් හෝ කාර්ය සාධක බලකායක් පත්කිරීමේ ඇබ්බැහිය නිසා නොවේ. ජනාධිපතිවරයාගේ කුස්සියටද එම ගෑස් අනතුර ප්‍රායෝගිකව පැමිණ තිබූ නිසාය.

ජනාධිපතිවරයාගේ මිරිහානේ නිවසේ භාවිතයට ගැනුණ ගෑස් සිලින්ඩරය කාන්දුවන බව හෝ වෙනත් දෝෂයක් නොවැම්බර් 26 සිකුරාදා හඳුනාගෙන ඇති අතර එම ගෑස් සිලින්ඩරය ලිට්රෝ ගෑස් ලංකා සමාගමේ ප්‍රධාන කාර්යාලයට එදින එවා තිබේ. මේ සමගම ලිට්රෝ ලංකා ගෑස් සමාගමේ ප්‍රධානීන් කලබලයට පත්වී ඇති අතර ජනාධිපතිවරයාගේ නිවස අයත් ප්‍රදේශයේ ලිට්රෝ නියෝජිතයා මගින් නව ගෑස් සිලින්ඩරයක් ජනාධිපතිවරයාගේ නිවසට යවා තිබේ.

තමන්ගේ කුස්සියටත් දැනුණ නිසා හෝ පාරිභෝගික ප්‍රශ්නයක් පිළිබඳ ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු අනෙකුත් බලධාරීන් මේ ආකාරයට උනන්දුවීම අනෙකුත් පාරිභෝගික හෝ ජනතා ප්‍රශ්න සම්බන්ධයෙන් සිදුවනවාද යන්න මෙහිදී පැන නඟින බරපතළම ප්‍රශ්නයය.

ගෑස් සිලින්ඩර ආශ්‍රිතව සිදුවන මෙම අනතුරු සම්බන්ධයෙන් හේතුව වශයෙන් මතුවන එක් කරුණක් වන එහි පුරවා ඇති ප්‍රොපේන් හා බියුටේන් සංයුතිය වෙනස් කිරීම යන කාරණය විමර්ශනය කළ යුතු බැහැර නොකළ යුතු කරුණකි. එයට හේතුව ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම ගෑස් සඳහා මිල නියම කර තිබියදී පාරිභෝගික අධිකාරියේ අවසරයකින් තොරව ගෑස් මිල හොර පාරෙන් වැඩි කිරීම සඳහා වෙළඳපොළට හඳුන්වාදුන් ප්‍රිමියම් හයිබි්‍රඩ් සිලින්ඩරය වෙනුවෙන් ප්‍රචාරය කළ වාගාලංකාරය. එම සිලින්ඩරය තුළ අලුත් ගෑස් සංයුතියක් ඇති බව ලිට්රෝ සමාගම කීවේය. ඒ නිසා එය වඩා කාර්යක්ෂම බවද කීවේය.
කෙසේ හෝ වත්මන් ගෑස් අනතුරු ප්‍රශ්නය සම්බන්ධයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ අදහස් දක්වමින් රාජ්‍ය අමාත්‍ය ලසන්ත අලගියවන්න පිළිගත්තේ වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කිරීම සඳහා උපදෙස් දුන් එම ගෑස් සිලින්ඩරයේ ප්‍රොපේන් හා බියුටේන් සංයුතිය 50/50 ලෙස තිබූ බවයි. මේ බව ලිට්රෝ සමාගමේ කළමනාකරුවකු මාධ්‍ය කළ විමසීමකදී පිළිගෙන තිබේ. එම සංයුතියෙන් යුත් ගෑස් වෙළඳපොළෙන් ඉවත් කරගත් බවද එම කළමනාකරුවා වැඩිදුරටත් කියා ඇත.

අලුත් ගෑස් සිලින්ඩරයේ එම සංයුතියට පෙර ගෑස් සංයුතිය වශයෙන් සඳහන් වූයේ බියුටේන් 80 හා ප්‍රොපේන් 20 වශයෙන්ය. මේ අර්බුදයත් සමඟ ලාෆ්ස් ගෑස් සමාගම ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත්තේ ඔවුන් බියුටේන් 70ක් හා ප්‍රොපේන් 30ක් වශයෙන් ගෑස් සංයුතිය පවත්වාගෙන යන බවය. එහෙත් ලිට්රෝ සමාගම තවම ඒ ගැන නිල වශයෙන් කිසිවක් කියා නැත. ඒ වෙනුවට දෙසැම්බර් 01 දින තනි පිටුවේ විශාල පුවත්පත් දැන්වීම් පළකරමින් ඔවුන්ගේ ගෑස්වල ප්‍රමිතිය ඉස්තරම් බව කියා ඇත. එය තහවුරු කිරීම සඳහා රසායනාගාර වාර්තා කිහිපයක කියවිය නොහැකි ස්කෑන් කරන ලද පිටපත් දැන්වීමේ පළකර ඇති අතර ඒවා ඒ සම්බන්ධ විෂය දැනුම ඇති අයකුට කියවිය හැකි වූවත් සාමාන්‍ය පොදු ගෑස් පාරිභෝගිකයාට නොතේරෙන වැඩක් නැති දෙයකි.

අනිද්දා මීට පෙර එම සිලින්ඩරය පැමිණි අවස්ථාවේ හෙළිදරව් කළ පරිදි කිලෝ ග්‍රෑම් වෙනුවට ලීටර් 18ක් වශයෙන් සඳහන් කරමින් වෙළඳපොළට පැමිණි නව ගෑස් වර්ගය වෙනුවෙන් අලුතින් සිලින්ඩර නිෂ්පාදනය කළේ නැත. ඒ වෙනුවට කළේ කිලෝ ග්‍රෑම් 12.5 ගෑස් සිලින්ඩරය ප්‍රිමියම් හයිබි්‍රඩ් ලෙස අලුතින් තීන්ත ආලේප කර වෙළඳපලට දැමීම පමණය. එම අවස්ථාවේදී අප තවදුරටත් අනාවරණය කළේ සංයුතිය වෙනස්ද යන්න කෙසේ වෙතත් එම ප්‍රිමියම් හයිබි්‍රඩ් සිලින්ඩරයටද, එතෙක් වෙළඳපොළේ තිබූ අනෙකුත් සිලින්ඩරවලටද පුරවන්නේ එකම ගෑස් වර්ගයක් බවය.

මේ අනුව අපට අනුමාන කළ හැකි කරුණු දෙකක් තිබේ. එකක් 50/50 ලෙස සංයුතිය වෙනස් කරන ලද නොවිකුණුණු ප්‍රිමියම් හයිබි්‍රඩ් සිලින්ඩර යළි කිලෝ 12.5 සිලින්ඩර වී වෙළඳපොළට පැමිණ ඇත්ද යන්නය. අනෙක එම අලුත් සිලින්ඩරයේ සිට මේ දක්වා ලිට්රෝ සමාගම ගෙන්වනු ලබන්නේ හා සිලින්ඩරවලට පුරවන්නේ 50/50 සංයුතියේ ගෑස් යන්නද බවය.

රාජ්‍ය අමාත්‍ය ලසන්ත අලගියවන්න නොවැම්බර් 30 දින පාර්ලිමේන්තුවේදී මතුකළ ආකාරයටම එහිදී මතුවන ප්‍රශ්නය වන්නේ එදා කාන්දු නොවුණු එම සංයුතියේ ගෑස් සිලින්ඩර අද කාන්දු වන්නේ කෙසේද යන්නය.

ඒ සඳහා පිළිතුර වශයෙන් ඇත්තේද තවත් අනුමාන කළ හැකි කරුණුය. මෙසේ සංයුතිය වෙනස් වීමේදී සිලින්ඩරය තුළ ඇතිවන පීඩනයට ඔරොත්තු දීමේ හැකියාවක් සිලින්ඩරයේ ඇති වෑල්වය ඇතුළු උපාංගවලට ඇතිද යන්න සොයා බැලිය යුතු එක් කරුණකි. මුල් අවස්ථාවේදී එම සිලින්ඩර උපාංග එම පීඩනය දරා ගත්තත් පසු අවස්ථාවේදී එම දරා ගැනීමේ හැකියාව හීන වී මේ කාන්දුවීමේ තත්වය ඇතිවීද යන්න තවත් කරුණකි. එසේම ගෑස් සිලින්ඩරය ලිපට සම්බන්ධකරන රෙගියුලේටරය හා බටය යන උපාංගවලට අලුත් ගෑස් සංයුතියේ පීඩනය දරා ගැනීමට නොහැකිව කාන්දුවීමක් සිදුවනවාද යන්න සොයා බැලිය යුතු අනෙක් කරුණය.

එසේ යෝජනා කිරීම සඳහා හේතුව වන්නේ ලිට්රෝ සමාගම ෂෙල් ගෑස් නමින් තිබූ 2000 වර්ෂයේදී එවක ගෑස් සිලින්ඩරයේ සඳහන් කර තිබූ ගෑස් ප්‍රමාණයට වඩා කිලෝ ග්‍රෑම් භාගයක් අඩුවෙන් ගෑස් පිරවීම් සිදුකර පාරිභෝගිකයා ගසා කෑමක් සිදුකරන බවට ලියුම්කරු කරන ලද අනාවරණයෙන් පසු ඒ සඳහා විත්තිවාචකය වශයෙන් ෂෙල් සමාගම දුන් පිළිතුරය. ඔවුන් කීවේ ගෑස් සිලින්ඩරය තුළ ඇතිවන පීඩනය අඩු කිරීම සඳහා එසේ සඳහන් කර ඇති ප්‍රමාණයට අඩුවෙන් ගෑස් පිරවූ බවය. (එම විත්තිවාචකය ඇත්තක් නම් ඒ බව පාරිභෝගිකයාට කිව යුතුව තිබුණ අතර අඩුකළ ගෑස් ප්‍රමාණයේ වාසිය පාරිභෝගිකයාට ලබාදීමද සිදුවිය යුතුව තිබුණි. පාරිභෝගිකයා එම අවස්ථාවේ ගසා කෑවේ එසේ නොකිරීම තුළය.) මේ අවස්ථාවේදීත් ලිට්රෝ සමාගමේ පාඩුව අවම කර ගැනීම හෝ ලාභය වැඩිකර ගැනීම සඳහා ගෙන්වන ගෑස්වල ප්‍රමිතියේ වෙනසක් සිදුකළේද? සොයා බැලිය යුතු තවත් කරුණක් වන්නේ එයය.

ගෑස් පිරවීමට පෙර සිලින්ඩරවල ප්‍රමිතිය පරීක්ෂා කිරීම හා ගෑස් පිරවීමෙන් පසු සිලින්ඩර පරීක්ෂාවට ලක්කර වෙළඳපොළට නිකුත් කරන සමාගමක නිෂ්පාදනයන් සම්බන්ධයෙන් මේ ආකාරයේ අනතුරු සිදුවිය හැකිද? ඊළඟට පැන නඟින ප්‍රශ්නය එයය. එහෙත් ලිට්රෝ සමාගමේ අපගේ ආරංචි මාර්ග පවසන්නේ ගෑස් පිරවීමේ පර්යන්තයන් තුළද මේ වනවිට ගෑස් කාන්දුවීම් පිළිබඳ යම් යම් සිදුවීම් සිදුවුවද ගිනි ගැනීම් තත්වයක් දක්වා වර්ධනය නොවී ඒවා විසඳා ගැනීම් කාර්මික ශිල්පීන් විසින් සිදුකෙරෙන බවයි. එමෙන්ම එම තත්වයන් මීට පෙර දක්නට නොලැබුණ ඒවා බවද එම ආරංචි මාර්ග වැඩිදුරටත් පවසයි.
ඒ සඳහා බලපෑ ඇත්තම හේතු හෝ වෙනත් හේතු දැනට කැඳවා ඇති විශේෂඥ වාර්තා මගින් නොබෝ දිනකින් ලැබිය හැකිය. එය එසේ වන්නේ බියට පත් ගෑස් පාරිභෝගිකයින් අතර ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු දේශපාලනඥයින්ද, රාජ්‍ය නිලධාරීන්ද සිටීම නිසාය. මේ ගෑස් අනතුරුවල ඇත්ත අනාවරණය කරගෙන එම තත්වය නිවැරදි කිරීම පමණක් මෙහිදී සෑහෙන්නේ නැත. ගෑස් අනතුරු සම්බන්ධයෙන් අනාරක්ෂිත බව ඇතිකළ අය සම්බන්ධයෙන් පියවර ගැනීමද සිදුකළ යුත්තේය. එයට හේතුව ප්‍රමිතිය පිළිබඳ සැලකිලිමත් නොවීමේ මේ සියලු තත්වයන්ගෙන් අවසානයේ බියට පත්වන්නටත්, අනාරක්ෂිතභාවයට පත්වන්නටත් හා අනතුරට ලක්වන්නටත් සිදුවී ඇත්තේ සාමාන්‍ය ගෑස් පාරිභෝගිකයාට නිසාය.■