අයවැයක් මගින් රාජ්‍ය ආදායම සොයා ගැනීම සඳහා බදු අය කිරීම සාමාන්‍ය දෙයකි. එසේම එසේ අයකරන බද්දෙන් උපයා ගැනීමට අපේක්ෂා කරන බදු ආදායම උපකල්පනය කිරීමද සාමාන්‍ය දෙයකි. එහෙත් මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ රුපියල් බිලියන 2ට වඩා බදු අයකළ හැකි ආදායමක් උපයන ලද තැනැත්තන් හෝ සමාගම් මත එක් වරක් පමණක් අය කෙරෙන සියයට 25ක අධිභාර බද්දක් අය කිරීමටත්, ඒ මගින් රුපියල් බිලියන 100 ක හෙවත් රුපියල් කෝටි 1000ක ආදායමක් උපයා ගැනීමටත් උපකල්පනය කිරීම සලකා බැලිය යුතු තත්වයකි.
ඒ හේතු කිහිපයක් නිසාය. එකක් මේ අයවැය යෝජනාව ඉදිරිපත් කිරීමේදී මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ කළ පැහැදිලි කිරීමත් සමඟය. එහිදී ඔහු කීවේ සමාගම් 62 කින් එම බද්ද අය කරන බවය. විපක්ෂයේ බාධා කිරීම්වලට පිළිතුරු දෙමින් ඔහු කීවේ එම සමාගම් 62 ට සහාය ලබාදෙන්නේ කවුද කියා බලමු යන්නය. එමෙන්ම බැංකු හා මූල්‍ය ආයතනත් මෙම බද්දට යටත් වන බවත් ඔවුන් දැනට ගෙවන සියයට 28ක බද්දට වඩා මෙය වාසිදායක බවත් ඒ මගින් බැංකු හා මූල්‍ය ආයතනවලට රුපියල් බිලියන 200ක වාසියක් හිමිවන බවත්ය.
රුපියල් බිලියන 2කට වඩා බදු අයකළ හැකි ආදායම් උපයන පුද්ගලයින් හෝ සමාගම් සිටින්නේ 62ක්ද? පවතින කෝවිඩ් වසංගත තත්වය හේතුවෙන් ව්‍යාපාර ක්ෂේත්‍රයේ යම් බිඳ වැටීමක් තිබුණද එල්එම්ඩී ආයතනය 2019/2020 වර්ෂය සඳහා ප්‍රකාශයට පත්කර ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ වැඩිම ආදායම් ඉපැයූ සමගම් 100 අතර අවසන් ස්ථානයේ සිටින බ්‍රවුන්ස් ඉන්වෙස්ට්මන්ට් උපයා ඇති ආදායම පවා රුපියල් මිලියන 5557ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 5.5කි. ඒ අනුව එම සමාගමේ 2019/2020 ආදායමද තිබෙන්නේ එක් වරක් පමණක් අයකරන මෙම බද්දේ සීමාව වන රුපියල් බිලියන 2ට ඉහළිනි. එම එල්එම්ඩී ලැයිස්තුවේ ඉහළින්ම සිටින්නේ හේලීස් සමාගමය, එම සමාගමේ 2019/2020 වර්ෂයේ ආදායම රුපියල් මිලියන 210,307ක් හෙවත් රුපියල් බිලියන 210කි. මෙම වාර්තාවේ දක්වා ඇති බොහෝ සමාගම් සමූහයන් නිසා එම සමූහයේ ආදායම එසේ වුවද වෙන් වෙන් සමාගම් ලෙස බදු ගෙවීමේදී එම සමහර සමාගම් රුපියල් බිලියන 2 කේ සීමාවට අයත් නොවිය හැකිය.
එහෙත් එම ලැයිස්තුවේ ඇති ආදායම් ඉපැයීමේ පළමු සමාගම් සියයේ අන්තිමයාගේ ආදායමත් එසේ නම් එම ලැයිස්තුව තවත් දික් වුවහොත් රුපියල් බිලියන 2ට වඩා ආදායම් උපදවන තවත් සමාගම් ගණනාවක් අපට සොයාගත හැකි වනු ඇත. කෝවිඩ් වසංගත තත්වය හේතුවෙන් ආදායම් අඩු වූවත් තවදුරටත් 2020/2021 වර්ෂය සඳහා මෙසේ රුපියල් බිලියන 2ට වඩා ආදායම් උපදවන සමාගම් සංඛ්‍යාව 62 දක්වා අඩුවිය හැකිද? එම උපකල්පනයට මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ ආවේ කෙසේද? මේ සමාගම් 62න්ම සියයට 25 ගණනේ එම අධිභාර බද්ද අය කළහොත් හරියටම ලැබෙන්නේ රුපියල් බිලියන 100ක ආදායමක්ද? මන්ද සියයට 25ක අධිභාර බද්දක් ලෙස රුපියල් බිලියන 100ක බදු ආදායමක් සඳහා මේ සමාගම් 62කම සාමාන්‍ය බදු ලෙස හරියටම රුපියල් බිලියන 400ක බද්දකට යටත් විය යුතු හෙයිනි.
මුදල් අමාත්‍ය බැසිල් රාජපක්ෂ රුපියල් බිලියන 2කකට වඩා ආදායම් උපදවන පුද්ගලයන් හෝ සමාගම් මෙම බද්දට යටත් වන බව සිය කතාවෙදි කීවත් එසේ බද්දට යටත් වන පුද්ගලයන් ලෙස හැඳින්වෙන ආදායම් උපදවන ආයතන පිළිබඳ අපට සැබෑ අදහසක් ලබාගත හැක්කේ මෙම අයවැය යෝජනා සම්බන්ධයෙන් අයවැය අවසන් වරට සම්මත කිරීමෙන් පසු දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේන්තුවට යවන තාක්ෂණික උපදෙස් අනුවය. ඒ අනුව කට වචනයට පුද්ගලයින් හෝ සමාගම් යැයි කීවද (දේශීය ආදායම් දෙපාර්තමේනතුවට බදු ගෙවන රුපියල් බිලියන 2කට වඩා ආදායම් උපයන පුද්ගලයින් සිටීද යන්න සැක සහිතය) ඒ යටතට වැටෙන ආදායම් උපදවන ආයතන කුමක්ද යන්න නිශිචිත නැත. අප එසේ කියන්නට හේතුව මුදල් අමාත්‍යවරයා ප්‍රකාශ කරන රුපියල් බිලියන 2 කට වඩා ආදායම් උපදවන ‘පුද්ගලයින්’ යන්න අවිනිශ්චිත නිසාය.
ඊට හේතුව මෙම පුද්ගලයින් යන්නට අරමුදල් හෙවත් භාරද අයත්වන බව අයවැය සම්බන්ධයෙන් නොවැම්බර් 15 වැනිදා ජාතික රූපවාහිනියේ රූපවාහිනියේ පැවති ‘කරට කර’ වැඩසටහනට එක්වෙමින් එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ හිටපු පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රී මහාචාර්ය ආශු මාරසිංහ ප්‍රකාශ කිරීමය. ඔහු කීවේ පාර්ලිමේන්තුවේ මුදල් කාරක සභාවේ හා රජයේ ආදායම් එකතු කිරීමේ අනුකාරක සභාවේ සභාපතිවරයා වශයෙන් කටයුතු කළ නිසා අරමුදල්වලින් බදු අය කිරීම් ගැන ඔහුට වැටහීමක් ඇති බවයි.
2017 අංක 24 දරන දේශීය ආදායම් පනතේ අර්ථ නිරූපණ කොටසේ දැක්වෙන්නේ ‘තැනැත්තා’ යන්නෙන් පුද්ගලයකු හෝ අස්ථීත්වයක් අදහස් වන අතර, සංස්ථාගත හෝ සංස්ථාගත නොකළ පුද්ගල මණ්ඩලයක්, පොල්මඃකරුවෙක්, රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයක් සහ පුණ්‍යායතනයක් ඊට ඇතුළත් වේ.’ යන්නය.
එමෙන්ම ‘අස්ථීත්වය යන්නෙන් යම් සමාගමක්, හවුල් ව්‍යාපාරයක් හෝ භාරයක් අදහස් වන නමුත් යම් පුද්ගලයකු ඊට ඇතුළත් නොවේ.’ යන්න එහි සඳහන් වේ.
මේ අනුව පෙනී යන කාරණය වන්නේ දේශීය ආදායම් පනතේ තැනැත්තන් යන්නට පුද්ගලයන් හා අස්ථීත්ව අයිති වන බවත්, අස්ථීත්ව යන්නට භාරයන් හෙවත් අරමුදල්ද අයත් වන බවයි.
එම සංවාදයේදී මහාචාර්ය ආශු මාරසිංහ කීවේ පෞද්ගලික අංශයේ සේවකයින්ගේ ප්‍රධානම අරමුදල වන සේවක අර්ථසාධක අරමුදල පසුගිය වසරේ රුපියල් බිලියන 280 බද්දට යටත් ආදායමක් ලබා ඇති බවත්, විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරුන්ගේ අරමුදල පසුගිය වසරේ රුපියල් බිලියන 80ක ආදායමක් ලබා ඇති බවත්ය. මෙම අරමුදල් දෙකෙන් පමණක් එක් වරක් පමණක් අය කරන සියයට 25ක බද්ද යටතේ රුපියල් බිලියන 90ක් ලැබෙන බවත්, පෞද්ගලික අංශයේ සමාගම්වලින් එම බද්ද යටතේ ලබා ගැනීමට ඇත්තේ අපේක්ෂා කර ඇති රුපියල් බිලියන 100ක බදු ආදායමෙන් ඉතිරි රුපියල් බිලියන 10ක මුදලක් පමණක් බවත්ය.
සේවක අර්ථ සාධක අරමුදල එම වෙබ් අඩවියේ සඳහන් කර ඇති ආකාරයට 2019 වර්ෂයේදී රුපියල් බිලියන 259ක ආදායමක් ලබා ඇති අතර ඒ අනුව ආශු මාරසිංහ මහතා එම අරමුදලේ 2020 ආදායම සම්බන්ධයෙන් කරන ලද ප්‍රකාශය නිවැරදි විය හැකිය. එහෙත් මෙම එක් වරක් පමණක් අයකරන අධිභාර බද්ද දැනට එම සමාගම් හෝ අරමුදල් සඳහා අයකරන බද්ද මත අධිභාර බද්දක් ලෙස අය කරනවා නම් ආශු මාරසිංහ මහතාගේ පැහැදිලි කිරීම් ඉන් එහාට යයි. ඒ ඔහු දන්නා මෙම බද්ද අය කිරීමට යන වෙනත් ආකාරයක් සම්බන්ධයෙන් විය හැකියි. ඔහුගේ පැහැදිලි කිරීම එම බද්ද අය කිරීමේ අනාගත සත්‍යය නම්, එය එම අරමුදල් සම්බන්ධයෙන් භයානක තත්වයක් බව අමුතුවෙන් පැහැදිලි කළ යුතු නැත.
මෙම බද්දට අනිවාර්යෙන්ම යටත් වන පෞද්ගලික අංශයේ සේවකයින්ගේ අනෙක් ප්‍රධානම අරමුදල වන සේවක භාරකාර අරමුදලේ වෙබ් අඩවියට අනුව එහි 2020 වසරේ ආදායම රුපියල් බිලියන 33කි. මීට අමතරව ලංකා බැංකුව, මහජන බැංකුව හා ජාතික ඉතිරිකිරීමේ බැංකුව යන රාජ්‍ය බැංකුවල අර්ථ සාධක හා විශ්‍රාම වැටුප් සම්බන්ධයෙන් අරමුදල් ඇති අතර ඉන් ලංකා බැංකුවේ හා මහජන බැංකුවේ අරමුදල් රුපියල් බිලියන දෙක ඉක්මවූ වාර්ෂික ආදායමක් ලබයි. එසේම කොමර්ෂල් හා හැටන් නැෂනල් යන පෞද්ගලික අංශයේ බැංකුවල සේවක අර්ථසාධක හා විශ්‍රාම වැටුප් අරමුදල් පවතී. අපට ලැබී ඇති තොරතුරු අනුව කොමර්ෂල් බැංකු අරමුදල රුපියල් බිලියන 2 ට වඩා ආදායම් උපදවයි. මීට අමතරව ශ්‍රී ලංකා මහා බැංකුවේ සේවකයන්ගේ විශ්‍රාමික හා අර්ථ සාධක අරමුදලක්ද ඇත.
ඒ අනුව මෙම අධිභාර බද්ද කිනම් ආකාරයකට අය කළත් ඉන් පෞද්ගලික අංශයේ සමාගම් කෙසේ වෙතත් රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික අංශයේ සේවකයින්ගේ අරමුදල්වල ආදායමට අත තියන්නට යන බව පැහැදිලිය. මන්ද අද රටේ ප්‍රධානතම ආදායම් උපදවන ව්‍යාපාරිකයින් බවට පත්වී ඇති හිතවත් ව්‍යාපාරිකයින්ට එරෙහිව රාජපක්ෂවරුන් අත තියාවි යැයි අපට සිතන්නට බැරි නිසාය.
පසුගිය මහින්ද රාජපක්ෂ ආණ්ඩු සමයේදී එවක මහා බැංකු අධිපතිවරයා ලෙස අජිත් නිවාඩ් කබ්රාල් සේවක අර්ථ සාධක අරමුදලේ මුදල් කොටස් වෙළඳපොලේ ස්ථාවර නොවන සමාගම්වල ආයෝජනය කර එම අරමුදලට කෙළවූ ආකාරය මෙහිදී මතකයට නැඟේ. මෙම අධිභාර බද්ද ඉහත සඳහන් කළ අරමුදල්වලට කෙළවීම සඳහා ගන්නා වෙනත් ආකාරයක උත්සහයක්ද? එය ඉදිරියේදී තීරණය වනු ඇත.■
