මහජනයා වෙනුවෙන් යථාර්ථවාදී රූපවාහිනී භාවිතයක්

ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය රූපවාහිනී වැඩසටහන් නිර්මාණකරුවන් නිරන්තරයෙන් පෙළන ගැටලුව වන හොඳ කතාවක් තෝරාගැනීම, ඊට සුදුසු ආකෘතියක් තෝරාගැනීම සහ ඒවා එකිනෙක සහසම්බන්ධ කරමින් සිත් ගන්නාසුලු ආඛ්‍යානයක් ගොඩනගා ගැනීම කරන්නේ කෙසේද යන ගැටලුව ලිහාගැනීමට ඇති අවස්ථාවකි.

■ අතුල දිසානායක

මහජනයාගේ සමාජ විඥානය දියුණු-තියුණු කිරීමේ ලා රූපවාහිනියට ඇති ශක්‍යතාව අතිමහත්ය. චලන රූපය ද ශබ්දය ද එක විට රැගෙන යාමට ඇති හැකියාව ඊට හේතුවයි. ජනමාධ්‍ය මෙවලමක් ලෙස රූපවාහිනියේ ඇති වැදගත්කම නිසාම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය නොවැම්බර් 21 ලෝක රූපවාහිනී දිනය ලෙස නම් කොට ඇත.

රූපවාහිනී මාධ්‍යයට විනෝදාස්වාදය ලබාදීම හැරුණු විට තවත් උත්කෘෂ්ට වගකීමක් හා යුතුකමක් තිබේ. එය නම් දැනුම-අධ්‍යාපනය හා තොරතුරු ලබාදීමයි. විනෝදාස්වාදය, දැනුම-අධ්‍යාපනය හා තොරතුරු ලබාදීමට ලෝකය පුරා සිටින රූපවාහිනී වැඩසටහන් අධ්‍යක්ෂකවරුන් නිර්මාණය කළ විශිෂ්ටතම වැඩසටහන් ප්‍රදර්ශනය කෙරෙන සම්භාවනීය ජාත්‍යන්තර රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයකි ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය(INPUT Television Conference&) ‘මහජන යහපත සඳහා කතා කීම’ යන්න එහි උපතේමාවයි. ජර්මනියේ ගොතේ ආයතනයේ මූලිකත්වයෙන් 1977 ඉතාලියේ බෙල්ලාගියෝ නුවරින් ආරම්භ වූ ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය අඛණ්ඩව ලෝකයේ විවිධ නගරවල වාර්ෂිකව පැවැත්වෙයි. 2016 වසරේ සිට ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාව ද ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය සමග එක්විය.

ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාවේ අතුල පීරිස් අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘පිංකම’ නම් රූපවාහිනී නාට්‍යය 2017 ග්‍රීසියේ ඉන්පුට් සම්මන්ත්‍රණය සඳහා ප්‍රදර්ශනය කිරීමට තෝරාගත් අතර ඇමරිකාවේ බෲක්ලින් නුවර පැවැති ඉන්පුට් සම්මන්ත්‍රණය සඳහා තෝරාගැනුණේ කංචන මාරසිංහ අධ්‍යක්ෂණය කළ House is not a Home නම් වාර්තා වැඩසටහනයි. 2019 වසරේ මැයි මාසයේ තායිලන්තයේ බැංකොක් නුවර පැවැති ඉන්පුට් සම්මන්ත්‍රණයේදී මොහාන්ජී රංගනාත් අධ්‍යක්ෂණය කළ, ‘වතුර කරත්තය’ සහ ශිරාන් රත්නායක අධ්‍යක්ෂණය කළ A Taste of Ceylon Tea යන කෙටි වාර්තා වැඩසටහන ප්‍රදර්ශනය කෙරිණ.

ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය යනු නූතන යුගයේදී සිත්ගන්නාසුලු කතාවක් සිත්ගන්නා අයුරින් කිව හැක්කේ කෙසේ ද යන්න ගැන ඉගෙනීමට ඇති තක්සලාවකි. තවත් අතකින් රූපවාහිනී වැඩසටහන් නිර්මාණකරුවන් නිරන්තරයෙන් පෙළන ගැටලුව වන හොඳ කතාවක් තෝරාගැනීම, ඊට සුදුසු ආකෘතියක් තෝරාගැනීම සහ ඒවා එකිනෙක සහසම්බන්ධ කරමින් සිත්ගන්නාසුලු ආඛ්‍යානයක් ගොඩනගා ගැනීම කරන්නේ කෙසේද යන ගැටලුව ලිහාගැනීමට ඇති අවස්ථාවකි. එමෙන්ම පරිසමාප්තිකවම ඉන්පුට් රූපවාහිනී ප්‍රදර්ශනය යනු මහජන සේවා රූපවාහිනී ආයතනවල මාධ්‍යවේදීන් හා වැඩසටහන් අධ්‍යක්ෂවරුන් කළ යුතු සැබෑ කාර්යභාරය කුමක්ද යන්න සිහිපත් කරවයි. සමස්තයක් ලෙස ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය මහජන සේවා විකාශකරුවන්ගේ මෙන්ම නිර්මාණකරුවන්ගේ නූතන සමාජ දෘෂ්ටිවාදය සංවර්ධනය කිරීමට ඉවහල් වෙයි.

2019 බැංකොක් ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය ආරම්භ වූයේ 2018 තායිලන්තයේ කඳුකර ගුහාවක දින සිරවී සිට දිවි ගලවාගත් පාපන්දු ක්‍රීඩා කරන ළමුන් 12 දෙනෙකු බේරාගැනීම පිළිබඳ තායිලන්තයේ PBS සහ ඕස්ටේ්‍රලියා රූපවාහිනී ආයතනයන් නිර්මාණය කළ වාර්තා වැඩසටහන් දෙකක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙනි. අනපේක්ෂිතව සිදුවන ව්‍යසනයක් වැනි අවස්ථාවකින් පසු ඒ පිළිබඳ පටිගත කොට ඇති මුල් දර්ශන භාවිත කරමින් වඩාත් ආකර්ෂණීය වාර්තා වැඩසටහන් නිර්මාණය කරන්නේ කෙසේද යන්න මෙම වාර්තා වැඩසටහන් නැරඹීමෙන් පසු සංවාදයට ලක්විය. තායි ආයතනය ගුහාවේ සිරවූ ළමුන් 12 දෙනා මුදාගැනීම ගැන පැයක ධාවන කාලයකින් යුතු වාර්තා වැඩසටහන නිමවා තිබුණේ පැය අටසියයකට වැඩි මුල් දර්ශන සංස්කරණය කිරීමෙනි.

ජාතික රූපවාහිනියේ ශිරාන් රත්නායක අධ්‍යක්ෂණය කළ A Taste of Ceylon Tea කෙටි වාර්තා වැඩසටහන තිරගත වූයේ ‘මහජන සේවා මාධ්‍ය ආයතන මහජනයා වැඩකරන ස්ථාන විමර්ශනය කරන්නේ කෙසේද’ යන්න ගැන වූ සැසිය යටතේය. සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල රාජ්‍ය හෝ පෞද්ගලික අංශයේ බොහෝ ආයතනවල වැඩකරන සේවකයන්ගේ සුරක්ෂිතබව හා අයිතිවාසිකම් ඇත්තේ ඉතා පහත් අඩියකය. ලංකාවේ ඒ ඒ ආයතනවල ඇති නීතිරීති යටතේ එවැනි අයුක්තිසහගත තත්වයන් ජනමාධ්‍ය- විශේෂයෙන්ම රූපවාහිනී මාධ්‍ය තුළින් නිරාවරණය කිරීම පහසු කරුණක් නොවේ. ආයතනික වැඩ පරිසරය තුළ ශ්‍රමිකයෝ අසාධාරණයට හා සූරාකෑමට ලක්වෙති. මෙවන් ස්ථානවලට පිවිස එම තත්වයන් ජනමාධ්‍ය ඔස්සේ සමාජයට නිරාවරණය කළ හැකිද? එවන් පුවත් ජනමාධ්‍ය තුළින් ප්‍රචාරය වීමෙන් පසු ආයතන හිමිකරුවෝ ඒ ගැටලුවලට විසඳුමක් ලබා දෙත්ද? යන කරුණු මෙම සැසියේදී සෑම වැඩසටහනක් ම තිරගත කිරීමෙන් පසු සංවාදයට ලක්විය.

ශිරාන් රත්නායක අධ්‍යක්ෂණය කළ කෙටි වාර්තා වැඩසටහනෙන් නිරාවරණය කෙරුණේ උඩරට තේ වතුවල ඉතා අඩු වැටුපකට සේවය කරන තරුණ කාන්තාවක ගැනය. මතුපිටින් උඩරට කඳුකරයේ සෞන්දර්ය දැකිය හැකිවුවද යටි පෙළින් තේවතුවල ශ්‍රමය වගුරන දෙමළ ස්ත්‍රීන්ගේ ඛේදවාචකය නිරූපණය වේ. දකුණු කොරියාවේ එම්බීසී ආයතනයේ Lee Ho-Chan අධ්‍යක්ෂණය කළ News Desk, We’ll be there – The Job of Death යන වැඩසටහන, රූපවාහිනී මාධ්‍යයට කම්කරු ගැටලු සඳහා මැදිහත්වීමට කොතරම් ශක්‍යතාවක් ඇති ද යන්න ගැන කදිම නිදසුනකි. එම්බීසී ආයතනයේ වාර්තාකරුවකු භාණ්ඩ බෙදාහරින ආයතන තුනක රැකියා කිරීමට ඇතුල් වී රහසිගත කැමරා භාවිත කරමින් ඒ ඒ ආයතනවල වැඩ පරිසරය තුළ සේවකයන් පත්ව ඇති අනතුරුදායකබව සහ ශ්‍රම සූරාකෑම පටිගත කොට විමර්ශනාත්මක ප්‍රවෘත්ති වැඩසටහනක් මගින් නිරාවරණය කෙරිණි.

මෙම සැසියේ වඩා නිර්මාණාත්මක සහ මානුෂවාදී හැඟීම් දනවන වාර්තා වැඩසටහන වූයේAdam Sobel අධ්‍යක්ෂණය කළ The Workers Cupවාර්තා වැඩසටහනයි. ලක්ෂ 16ක් වන ආසියානු සහ අප්‍රිකානු සංක්‍රමණික කම්කරුවන් සමග ලොව දැවැන්තම ක්‍රීඩා සැණකෙළියක් වන 2022 ලෝක පාපන්දු තරගාවලිය පැවැත්වීමට කටාර් රාජ්‍ය සූදානම් වෙයි. 2022 පාපන්දු කුසලානය සඳහා වූ දැවැන්ත ඉදිකිරීම් කරන ආසියානු සහ අප්‍රිකානු කම්කරුවන්ට ඔවුන් කටාරයට ගෙන්වාගත් තැරැව්කාර ආයතන පොරොන්දු වූ තරම් වැටුපක් නොලැබේ. එහෙත් තමන්ගේ මව්රටවල රැකියාවක් කරනවාට වඩා එම වැටුප ඉහලය. මේ කම්කරුවන් තම සමීපතමයන්ගෙන් වෙන්වී ගෙවන ජීවිත සහ ඔවුන්ගේ දුෂ්කරතාව සහ ජීවන අභිලාෂයන් ඉතා නිර්මාණාත්මක ලෙස වැඩසටහන පුරා සමාන්තර ලෙස දිවෙන කම්කරුවන්ගේ පාපන්දු තරගාවලියක් ඔස්සේ නාටකීය ලෙස දිග හැරේ. නිරීක්ෂණාත්මක වාර්තා වැඩසටහන් ගණයට මෙම වාර්තා වැඩසටහන ඇතුළත් කළ හැකිය.

පිලිපීනයේ මැනිලා නුවර එක්තරා සුවිශේෂ දැවැන්ත ගොඩනැගිල්ලක දහස්ගණනක් වන පිරිසක් සමාජ මාධ්‍ය විසින් පනවා ඇති නීතිරීතිවලට අනුගත නොවන ප්‍රකාශනයන් මකාදැමීමේ කාර්යභාරයේ පැය විසිහතර පුරාම නියැලී සිටිති. ඔවුන් හැඳින්වෙන්නේ Digital Scavenger (ඩිජිටල් ශෝධකයන්) නමිනි. එම ඩිජිටල් ශෝධකයන් දහස් ගණනක් අතරින් තෝරාගත් පස්දෙනෙකු ඇසුරෙන් සමාජ මාධ්‍ය අවභාවිතයට එරෙහිව ගෙන යන රහස්‍ය මෙහෙයුමක් ඇතුළත් විමර්ශනාත්මක වාර්තා වැඩසටහනක් The Cleaners නමින් බැංකොක් ඉන්පුට් සම්මන්ත්‍රණයේදී ප්‍රදර්ශනය කෙරිණ. ගෝලීය යුගයේදී අපගේ භෞතික අවකාශය දූෂ්‍ය වන්නේ යම්සේ ද අපගේ ඩිජිටල් අවකාශය ද ඒ හා සමානව දූෂ්‍ය වීමට ලක්වේ. සමාජ මාධ්‍යවල සාධනීය පැත්තක් මෙන්ම නිෂේධනීය පැත්තක් ද වේ. ලොව පුරා වෙසෙන බිලියන 03කට වැඩි ජනගහනයක් සමාජ මාධ්‍ය භාවිත කරති. එම සමාජ මාධ්‍ය වේදිකාවලට දිනකට මිලියන ගණනක් වන පෝස්ටු, ලිඛිත සටහන්, ඡායාරූප සහ වීඩියෝ දර්ශන ආකාරයෙන් සමාජ මාධ්‍ය පරිශීලකයෝ එකතු කරති. ඔවුන් එම සමාජ මාධ්‍ය පනවා ඇති නීතිරීති නොතකා හරින අවස්ථාද ඇත. පුද්ගලිකත්වයට පහර ගැසීම, වෛරී ප්‍රකාශ හෝ ඒවා දැනවෙන ඡායාරූප හා වීඩියෝ දර්ශන ප්‍රකාශයට පත්කිරීම, කාන්තා හා ළමා ලිංගික හිංසනයන් සහ අපහරණයන් දැක්වෙන ප්‍රකාශන (ඡායාරූප සහ වීඩියෝ) සහ ආගමික අන්තවාදයන් ප්‍රකාශ කිරීම ආදිය සමාජ මාධ්‍ය මගින් නිරන්තරයෙන් සිදුවේ. එය සමාජ මාධ්‍යයේ අඳුරු පාර්ශ්වයයි. මීට පිළියම් ලෙස දහස් ගණන් ඩිජිටල් ශෝධකයන් ලවා පෙරදිග රටක සිට සමාජ මාධ්‍යයේ ඇති මෙම පෝස්ටු මකාදැමීමේ කාර්යය සිලිකන් වැලි සමාජයේ මාධ්‍ය දැවැන්තයන් විසින් සිදුකෙරෙමින් තිබේ.

I am not your Negro බැංකොක් ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයේදී ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු තවත් විශේෂ වාර්තා වැඩසටහනකි. නූතන සමාජය විසින් පැරණි සමාජ වීරයන් නව්‍ය අන්දමින් වාර්තා වැඩසටහනක් තුළින් ගොඩ නගන අන්දම මෙම සැසියෙන් සාකච්ඡාවට ලක්විය. ඇමරිකාවේ විසූ කළු ජාතික නාට්‍ය රචකයකු, ලේඛකයකු සහ කළු අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනීසිටි සිවිල් ක්‍රියාකාරිකයකු වූ ජේම්ස් බෝල්ඩ්වින් (1924-1987)ගේ චරිතය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් රවුල් පෙක් මෙම වාර්තා වැඩසටහන අධ්‍යක්ෂණය කොට තිබිණි. ජේම්ස් බෝලඩ්වින් අඩක් නිම කළ කෘතියක් මෙම වාර්තා වැඩසටහනට පාදක වෙයි. අප්‍රිකානු – ඇමරිකානු කළු ජාතිකයන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටි නායකයන් වූ ඝාතනයට ලක් වූ මෙඩ්ගර් එවන්ස්, මැල්කම් එක්ස්, මාටින් ලූතර් කිං (කනිෂ්ඨ) ගැන ජේම්ස් බොල්ඩ්වින් තැබූ සටහන් ඔස්සේ වාර්තා වැඩසටහන ගලායන්නේ මිනිත්තුවෙන් මිනිත්තුව ප්‍රේක්ෂකයන් ආකර්ෂණය කරගනිමිනි. මෙම වැඩසටහන ප්‍රත්‍යවලෝකන වාර්තා චිත්‍රපට ගණයට ඇතුළත් වේ.

යුරෝපයේ නැග එමින් තිබෙන ඉස්ලාමීය අන්තවාදය පිළිබඳව ගවේෂණාත්මක රූපවාහිනී වාර්තා වැඩසටහන් දැන් දැන් නිමවෙමින් පවතියි. 2017 වසරේ ග්‍රීසියේ තෙසලුනිකි නගරයේ පැවැති ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයේදී ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු ස්වීඩනය විසින් ඉදිරිපත් කළ ගවේෂණාත්මක වර්තා වැඩසටහනක් වූ Mosque Behind The Veil එවැන්නකි. බහුසංස්කෘතිකත්වය සහ ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඉහළින්ම පිළිගන්නා රටක් වූ ස්වීඩනය මෙම වැඩසටහනින් ගවේෂණාත්මකව හෙළිදරව් කළේ එරට ඇතැම් ඉස්ලාමීය දේවස්ථාන, එහි වෙසෙන සුළුතර මුස්ලිම් ජනවර්ගය ස්වීඩන් සමාජය සමග ඒකාබද්ධ වීම කොතරම් දුරට වළක්වන්නේ ද යන්න ගැනයි. බැංකොක් නගරයේ පැවැති ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයේදී ප්‍රදර්ශනය කරනු ලැබුවේ ස්වීඩනය විසින්ම එම විෂය අළලා නිර්මාණය කළ ඔයැ ඵ්රඑහර රූපවාහිනී නාට්‍යයයි. මෙය අධ්‍යක්ෂණය කළේ මුස්ලිම් ජාතිකයකු (Ahmed Abdullahi) වීම විශේෂත්වයකි. ස්වීඩනයේ ජීවත්වන මුස්ලිම් ජාතික මවක සිය පුත්‍රයා මුස්ලිම් දේවස්ථානයක් ඔස්සේ රැඩිකල්කරණයට ලක්වන අන්දම දැකීම මෙයින් නිරූපණය වෙයි.

සමාජයේ සැබෑ සිදුවීම් රූපවාහිනී මාධ්‍ය තුළින් මහජනතාවට සමීප කරවීමේදී රූපවාහිනී ප්‍රවෘත්තිවල නොමැති භාවාත්මක ගුණයක් රූපවාහිනී නාට්‍යවල තිබේ. තථ්‍ය සංසිද්ධියක් ඇසුරින් ඊට ප්‍රබන්ධමය ලක්ෂණ එකතු කොට රූපවාහිනී නාට්‍ය නිර්මාණය කළ හැකිය. එමගින් සමාජයේ සිතීම සුබවාදී දෙසට සියුම් ලෙස පරිවර්තනයකට ලක්කළ හැකිවේ. ලංකාවේ උතුරු මැද ඇතැම් ප්‍රදේශවල පානීය ජලය විෂ තත්වයට පත්වීමත් ඊට සමාන්තරව ජලය විකිණීමේ ව්‍යාපාරික තත්වයන් මතුවීමත් ගැටලුවක් වී ඇත. බැංකොක් ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයේ දී ප්‍රදර්ශනය වූ ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාව විසින් නිෂ්පාදනය කළ, මොහාන්ජී රංගනාථ අධ්‍යක්ෂණය කළ ‘වතුර කරත්තය’ රූපවාහිනී නාට්‍යය ඉහත තත්වය කේන්ද්‍ර කරගත්තකි.

රූපවාහිනී මාධ්‍යයේ අභියෝගාත්මක සහ පර්යේෂණාත්මක අත්හදා බැලීම් සහ සම්මත සීමාවන් ඉක්මවා යන නව්‍ය මාධ්‍ය භාවිතයන් ඇත්තේ බටහිර රූපවාහිනී මාධ්‍යවලය. ලිබරල්- සමාජ- ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තව තවත් ශක්තිමත් වීම මිනිසුන්ගේ පුද්ගලික නිදහස සහ සමාජ ප්‍රගමණයට හේතුවක් වේ. ඩෙන්මාර්ක් විකාශ ආයතනය විසින් 2018 නිෂ්පාදනය කළ My Penis සහ My Vagina යන සුවිශේෂ වැඩසටහන් දෙක අතරින් විනාඩි 05ක ධාවන කාලයකින් යුක්තMy Vagina යන වැඩසටහන බැංකොක් ඉන්පුට් රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණයේදී ප්‍රදර්ශනය විය. වැඩසටහන පුරා වූයේ විවිධ වැඩිහිටි වයස් කාණ්ඩවල ස්ත්‍රීන්ගේ ලිංගික අවයව දැක්වෙන නිරුවත් සමීප රූප පමණි. රූපාවලියට යටින් කථනය ලෙස දැක්වුණේ ඒ ඒ ස්ත්‍රීන් තම ස්වයංලිංගික තෘප්තිය සඳහා තමන්ගේම වූ ලිංගික අවයව නිදහසේ භාවිත කරන්නේ කෙසේද යන්න ඔවුන් විසින්ම විස්තර කිරීමයි. ‘සැබෑ ලෝකයේ ජීවත්වීම’ මෙම සැසියේ තේමාව වූයේය.

බොහෝ වැඩසටහන්වල සුවිශේෂත්වය වූයේ නිර්මාණාත්මක සහ පර්යේෂණාත්මක ආකෘති භාවිත කිරීමයි. මහජන සේවා විකාශ ආයතනවල මාධ්‍යවේදීන්ට පොදු ජනයා සහ සමාජ ප්‍රගමණය වෙනුවෙන් කොතරම් වගවීමක් සහ වගකීමක් ඇත්ද යන්න මෙම ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණය සිහිගන්වයි. කොවිඩ් වසංගතය නිසා වසර දෙකක් කල් දැමුණු ඉන්පුට් ජාත්‍යන්තර රූපවාහිනී සම්මන්ත්‍රණය 2022 මැයි 9-13 යන දිනවලදී ස්පාඤ්ඤයේ බාර්සිලෝනා නුවර දී පැවැත්වීමට නියමිතය.■