■ අනුසර වීරසිංහ
ඒ, 1981න් පසු අනාගතයේ දිනෙක එතෙක් දකුණු අප්‍රිකානු රාජ්‍යයේ පැවති සුදු මිනිසුන්ගේ අධිකාරිවාදී පාලන තන්ත්‍රයට එරෙහි ව, පීඩිත කළු ජනතාව ආයුධ අතට ගත් සිවිල් යුද කාල සමය විය. එතෙක් වර්ණභේදවාදය(Apartheid) මත පදනම් වෙමින් සමාජ-ආර්ථික සේම දේශපාලනික ආන්තීකරණයන්ට හා අසාධාරණයන්ට ලක් වූ කළු මිනිසාගේ ආත්මය ස්වකීය අයිතිවාසිකම් ඉල්ලා සිටිමින් විප්ලවීය ලෙස විළාප දෙන්නට විය. එය කෙමෙන් දකුණු අප්‍රිකාවේ පැරණි ලෝකය තුළ පැවති සුදු අධිරාජ්‍යවාදී හෙජමොනියට එරෙහිව නැගුණු විසල් විප්ලවයක් බවට පත් වෙමින් එතෙක් ධනවාදයේ රූපකයක් බඳු වූ ජොහැනස්බර්ග් නගරයේ බැංකු, කඩසාප්පු, ගුවන්තොටුපොළ ඇතුළු සමාජ-ආර්ථික මර්මස්ථාන රැසකට අනවරත ලෙස ප්‍රහාර එල්ල කරන්නට විය.
මෙකී අරාජිකවාදී යුද සමය තුළ ජොහැනස්බර්ග් නගරයේ දිවි ගෙවූ එක් ඉහළ මධ්‍යම පන්තික සුදු පවුලක් වූහ. නමින් ඔවුහු ‘ස්මේල්ස්’ (Smales) යුවල නම් වෙති. එම පවුලේ වාසය කරන්නේ දකුණු අප්‍රිකාවේ විසූ ලිබරල්වාදී ගෘහනිර්මාණ ශිල්පියෙකු වූ බැම්ෆර්ඩ් ස්මේල්ස්, ඔහුගේ බිරිඳ වූ මොරීන් හෙදෙරින්ටන් සහ ඔවුන්ගේ කුඩා දරුවන් තිදෙනා ය. ඔවුන් විසූ ජොහැනස්බර්ග් නිවසේ දිගු කලක පටන් කුලියට සේවය කරමින් සිටි ‘ජුලයි‘ නම් වූ තවත් හිතවත් කළු සේවකයෙක්ද වෙයි. ඉතින්, මෙකී සුදු මිනිසුන්ගේ පෞද්ගලික බූදලයන් හා ජීවත පවා විනාශ කරමින් පැතිරුණු වියරු කළු විප්ලවයත් සමග, මෙකී ස්මේල්ස් පවුලට සිය ගම රට හැර දමා ආරක්ෂිතව දිවි ගෙවිය හැකි ස්ථානයක් සොයා වහ වහා පළා යන්නට සිදු වෙයි. ඊට සිය කළු සේවකයා වූ ජුලයිගේ පිහිට පතන ස්මේල්ස් පවුලේ ඇත්තෝ දිනක් රාත්‍රියක හොර රහසේම සිය කහ පැහැති ‘බැකී’ මෝටර් රථයේ නැගී, කළු විප්ලවවාදීන්ගේ දෑස්වලින් වසන් වෙමින් ඔවුන්ගේ සේවකයාගේ නෑදෑ පරපුර විසූ පාරම්පරික ගම්මානයේ පදිංචියට යාමට තීරණය කරති. ඉතාම උත්ප්‍රාසජනක ලෙස ස්වකීය මරණ වරෙන්තුව අත තබාගෙන කළු ගරිල්ලා විප්ලවකරුවන්ගෙන් ගැලවී යන මෙකී සුදු මිනිසුන්ගේ ‘මෙසායා’ (Messiah) හෙවත් ගැලවුම්කරුවා බවට පත් වන්නේ ඔවුන්ගේම සේවකයා වූ මේ ‘ජුලයි‘ නම් කළු මිනිසාය.
මෙකී දකුණු අප්‍රිකානු කළු-සුදු සිවිල් යුද්ධය යනු මුළුමනින්ම ප්‍රබන්ධයකි. සැබැවින්ම ඉතිහාසයේ මුල් සොයා යන ඔබට එකී කාලසමය තුළ කිසිදාක එලෙස දිගු කලක් පැවති වියරු කළු විප්ලවයක සලකුණු සොයා ගන්නට නොහැකි වනු ඇත. එහෙත්, දකුණු අප්‍රිකාවේ විසූ තවත් විශිෂ්ට ලේඛිකාවක වූ නේඩින් ගෝර්ඩිමර් (Nadine Gordimer) සිය ‘ජුලයිගේ මිනිස්සු’ (July’s People) නවකතාව තුළ, එතෙක් පැවති නිර්ධනපන්තික කළු ආත්මය තළා පෙළා දැමූ සුදු ඒකාධිකාරියේ අවසානය සනිටුහන් විය හැකි දරුණු අන්තය ගැන කී දේශපාලන අනාවැකියක් සේ මෙම විප්ලවීය යුද්ධය ගැන ප්‍රබන්ධය අපට සැලකිය හැකිය.
සැබැවින්ම, ඉතිහාසය යනු ම මියගොස් ඇති ආඛ්‍යානයකි. ඉතින්, අපට හැක්කේ එකී මියගිය ආඛ්‍යානය ගැන අපගේ දේශපාලනික අර්ථකථන දෙමින් එය කාලීන අවශ්‍යතාවන් අනුව ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීම පමණෙකි. මෙම නවකතාව තුළ ගෝඩිමර් එම කර්තව්‍යය, දෙවෙනි ලෝක යුද සමය ගැන විකල්ප ඉතිහාස කතන්දරයක් නිර්මාණය කරමින් හිට්ලර් නම් ඒකාධිපතියා, ජර්මනියේ සිනමාශාලාවක් තුළ යුදෙව්වන් විසින් ඇති කළ ගින්නකින් මියැදෙනු පෙන්වන ක්වින්ටන් ටැරැන්ටිනෝගේ The Inglorious Bastards සිනමාපටය සේම සාර්ථක ආකාරයකින් සිදු කරයි. ඉතින්, ලාංකීය පාඨකාගාරයට යම් තරමක් දුරස්ථව පැවැතුණද, දකුණු අප්‍රිකානු සාහිත්‍යය යනු ජේ. එම්. කොඑට්සි, නේඩින් ගෝර්ඩිමර් සේම 2021 බුකර් සම්මානයට පාත්‍ර වූ ඩේමන් ගැල්ගට් වැනි අපූර්ව ලේඛකයන් බිහි කළ වැඩබිමකි.
ගෝර්ඩිමර්ගේ න්‍මකහJuly’s People නවකතාව ආරම්භයේදීම ඉතාලි පශ්චාත් මාක්ස්වාදී දාර්ශනිකයෙකු වූ අන්තෝනියෝ ග්‍රම්ස්චිගේ කියමනක් උපුටා දක්වමින් පැරණි ලෝකය මියැදෙමින් ඇති බවද, අලුත් ලෝකය උපදින්නට මග බලා සිටින බවද, ඒ අතර අරාජිකවාදී කාලසමය අවතාර සහ දේශපාලනික රෝගී තත්ත්වයන්ගෙන් පිරී පවතින බවද කියන අදහස අපට ගෙන එයි. මෙම අන්දරයට අනුව, ලේඛිකාව සඳහන් කරන පැරණි ලෝකය වන්නේ සුදු මිනිසුන්ගේ පාලනය පැතිරුණු සංස්කෘතික හෙජමොනියයි. ග්‍රාම්ස්චි පෙන්වා දෙන්නාක් මෙන්ම රාජ්‍යය සහ ධනපති පාලන පන්තිය එක්ව, පවත්නා ධනේශ්වරය තුළ ස්වකීය පාලනය පවත්වාගෙන යාම සඳහා සංස්කෘතික ආයතන භාවිත කරයි. පවතින ක්‍රමය සාමාන්‍ය ලෙස බාරගන්නා මෙන් ජනතාවට පවසන අධිපති දෘෂ්ටිවාදය ගොඩනගන්නෝ ඔවුහු ය. උදාහරණයක් ලෙස, සුදු මිනිසුන්ට දියුණු නාගරික ශිෂ්ටාචාරයේ වාසය කිරීමේ අයිතිවාසිකම් නිතැතින්ම හිමිවන අතරතුර, ඔවුන්ගේම රටේ විසූ කළු මිනිසුන්ට ‘සාමූහික ප්‍රදේශ නීතිය‘ (Group Areas Act) යටතේ එවැනි නාගරික පෙදෙස්හි වාසය කිරීම තහනම් කරමින්, ඔවුන් නොදියුණු පාරම්පරික ගම්මානවල සිර කර තැබීම වැනි ජාතිවාදී කටයුතු සාමාන්‍යකරණය කිරීම හරහා මෙම වර්ණභේදවාදී පාලන තන්ත්‍රය සිය බලය පවත්වාගනියි.
ජුලයි සිය සුදු ස්වාමීන් වූ ස්මේල්ස් පවුලේ ඇත්තන් කැන්දාගෙන යන්නේද එවැනි පාරම්පරික නොදියුණු ගම්මානයකටය. කතන්දරයේ ආරම්භයේ සිට ලේඛිකාව මෙම පවුලේ මව වූ මොරීන්ගේ සිතිවිලි විශ්වයට ඇතුළු වෙමින්, ඇය රාත්‍රියේ සැඟවෙමින් ආ ගමන සහ විනාශයට යමින් පවතින සිය අතීත සුඛෝපභෝගී නාගරික දිවියේ මතක ශේෂයන් ආවර්ජනා කරන අන්දම අපට පෙන්වයි. නාගරික දිවිය තුළ පතල් හිමිකාරයෙකුගේ දියණියක වුවද, මොරීන් මෙන්ම ඇගේ සැමියා වූ බැම්ෆර්ඩ්ද, සිය කළු සේවකයන් දෙස බලන්නේ යම් සානුකම්පිත දෘෂ්ටියකින් වන අතර ඔවුන්ටද මේ රට තුළ සමාන අයිතිවාසිකම් හිමි විය යුතු යැයි යන ලිබරල් අදහසේ ඔවුන් පසුවන බැව් කතාව කියවාගෙන යන විට අපට තේරුම් යයි. එනමුත්, මෙම යුද සමය තුළ ගොඩනැගුණු අලුත් ලෝකයේ එකී පැරණි පන්ති ස්තරීකරණයන් සියල්ල අහෝසි වී ගොස් ඇත්තාක් වැන්න. මන්ද යත්, ඔවුන්ගේ මුදල් මත කලින් යැපුණු කළු සේවකයා දැන් ඔවුන්ගේ භාරකරුවා වී ඇත. ඔවුන්ට කළු අප්‍රිකානු ජන ජීවිතයට හා එහි මිනිසුන්ගේ භාෂාවට හුරු වීමට උපකාර කරන්නේ ජුලයි නම් මෙම කළු සේවකයාය.
දිනක් ජුලයි, ස්වකීය සුදු හාම්පුතුන්ට නොදන්වා ඔවුන්ගේ බැකී මෝටර් රථය ගෙන නගරයට ගමන් කරයි. මෙම අවස්ථාවේදී එක් මොහොතකට පාඨකයා තුළ යම් කුතුහලයක් ඇතිවන්නේ මොහු නගරයට යන්නේ සිය විප්ලවකරුවන්ට හාම්පුතුන් සිටින තැන ගැන ඔත්තුවක් දීමටද නැතිනම් වෙනත් කටයුත්තක් සඳහාද යන්නයි. කෙසේ නමුත්, සුදු හාම්පුතුන් සහ ඔවුන් අතර මුල් මත ගැටුම නිර්මාණය වන්නේ එයත් සමගය. එක් අතෙකින්, සිය කළු සේවකයා තම අවසරයකින් පවා තොරව තමන්ගේ මෝටර් රථයේ යතුරු කැරැල්ල ගෙන හිතුමතේ නගරයට යාම ගැන මොටීන් තුළ දැඩි අප්‍රසාදයක් හට ගනී. අනෙක් අතට, ඒ ගැන ඇය ජුලයිට අනවරත ලෙස චෝදනා කිරීම නිසා එතෙක් එම කළු ගෝත්‍රයේ මූලිකයා හෙවත් ඇල්ෆා පිරිමියා (Alpha male) ලෙස සිටි ජුලයිගේ කීර්තියට හානියක් සිදු වූ බැව් ඔහු සිතයි. ඒ අනුව, කිසිවෙකුත් නොසිතූ පරිදි,
කඩාවැටුණු පැරණි නාගරික ලෝකය සමග ඔවුන් සම්බන්ධ කරන එකම මාර්ගය වූ බැකී රථයේ යතුරු කැරැල්ල, මෙම කළු-සුදු මිනිසුන් අතර බල අරගලයේ සංකේතයක් ලෙස ගෝඩිමර් දක්වයි. එපමණක් නොව, එතෙක් ජුලයිගේ බිරිද කිසිදාක එතරම් සමීපව සුදු ගැහැනියක දැක නොතිබූ අතර ඇය සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන් කතා කළ ඉංගිරිසි බස ගැන හාන්කවිසියක අවබෝධයක් නොවූ ස්ත්‍රියක ලෙස නිරූපිතය. එහෙත්, මෙම විප්ලවයත් සමග, ඔවුන්ගේ ගම්මානයට එන මොරීන් නම් මේ සුදු ස්ත්‍රියට සමීප වීමත් සමග, තව දුරටත් සුදු මිනිසුන් යනු දේවතාවන් වැනි රූපකායන් ඇති අය යැයි තමන් මවාගෙන සිටි ෆැන්ටසිය බිඳී යන අතර ඔවුන්ද තමා වැනිම අසම්පූර්ණකම්වලින් පිරුණු මිනිසුන් බැව් ඇය තේරුම් ගනී. මෙම ක්ෂුද්‍ර විප්ලවීය ලෝකයේ වෙනස තදින්ම දැනෙන්නේ ඔවුන්ගේ ඊළඟ පරම්පරාවටයි. මන්ද යත්, එතෙක් සුඛෝපභෝගී නාගරික දිවිය තුළ පිරිසිදුවට ජීවත් වූ ස්මේල්ස් දරුවන් කෙමෙන් ජුලයිගේ ගෝත්‍රයේ කළු දරුවන් සමග හරි හරියට එකට මුහු වෙමින්, දුවිලි නාමින් සෙල්ලම් කරන අයුරුද, එළිමහනේ කෑමට මරාදැමූ කුකුළු අඬු අමුවෙන් කටේ දමාගන්නා හැටිද අපි දකිමු. මේ අන්දමින්, වර්ණභේදවාදයේ ජාතිවාදී පැහැයන් අතික්‍රමණය කරමින්, ඊළඟ පරපුර තුළ මනුෂ්‍යත්වයේ පැහැයන් උපදින අයුරුද ගැන අනාගතවාදී සිහිනයක් ගෝඩිමර් සමකාලීන දකුණු අප්‍රිකාවට ලබා දෙයි.
එනමුත්, පරණ ලෝකයේ වැඩිහිටියන් අතර ගැටුම් දිගටම පවත්නා අතර, මීළඟට ස්මේල්ස් යුවල ගම්මානයට සිය ආරක්ෂාව සඳහා රැගෙන ආ තුවක්කුවද අතුරුදහන් වෙයි. තුවක්කුව යනු පරණ ලෝකයේ සුදු අධිරාජ්‍යවාදීන් ලයිසන් දී නඩත්තු කළ හිංසනයේ සංකේතයකි. 1976 සොවෙටෝහි දකුණු අප්‍රිකානු කළු දරුවන්ට පහර දුන්නේද, ෂර්ප්විල් වැනි ප්‍රදේශවල සුදු පොලිස්කාරයන් හා කල්ලන් අතර ගැටුම්වලට භාවිත වූයේද තුවක්කුවයි. එහෙත්, සිය ආත්මාරක්ෂාව සඳහා වූ අවසාන තුරුම්පුවත් අහිමි වූ විට මෙම සුදු මිනිසුන් තුළ හට ගන්නා දරුණු මානසික ආතතිය කතාව පුරාම අපූරුවට රචකයා නිරූපණය කරයි. එමතු නොව, ඒ තුවක්කු සොරකම සඳහා ඔවුන් නැවතත් සිය කළු සේවකයා සැක කරන අතර ඔවුන්ගේ බහින් බස් වීම් අතරතුර, එතෙක් කැඩුණු බිඳුණු ඉංගිරිසියෙන් අදහස් හුවමාරු කරගනිමින් සිය අධිරාජ්‍යවාදී හාම්පුතුන්ගේ බසට සමීප වීමට වෙර දැරූ ජුලයි, මෙවර සම්පූර්ණයෙන්ම සිය අප්‍රිකානු මව්බසින් ඔවුන්ට බැන වදියි. ඒ හරහා කළු මිනිසාගේ ආත්මය සිය භාෂණය තුළ පවා අලුත් ලෝකයේ පූර්ණ නිදහස සොයා ගනියි. එහෙත්, එවිට කලින් තමන්ට මෙන්ම සමාන අයිතිවාසිකම් කල්ලන්ටද තිබිය යුතු යැයි සිතූ මොරීන්ගේ ලිබරල් සළුපිළි ගැලවී, ඇය සිය කළු සේවකයාට නිර්දය ලෙස බැනවැදීම හරහා ඇගේ ජාතිවාදී නිරුවත රචකයා අපට හුවා දක්වයි. මේ අන්දමින් සමකාලීන දකුණු අප්‍රිකාව තුළ කළු-සුදු ජනවාර්ගික අනන්‍යතාවන් අතර වූ එකිනෙකාගේ අදහස් සහ සිතිවිලි තේරුම්ගැනීමේ ආත්මීය නොහැකියාව හරහා නිර්මාණය වූ දරුණු දේශපාලනික මතගැටුම මෙකී ක්ෂුද්‍ර ගම්මානයේ සිදුවීම හරහා ”ජුලයිගේ මිනිස්සු” කෘතිය නිරූපණය කරයි.
කතාව අවසානයේ හිස් අහස් කුසේ දිව යන හෙලිකොප්‍ටරයක් දකින මොරීන්, ඒ ගැලවුම් හමුදාවක එකක්ද නැතිනම් විප්ලවකාරයන්ගේ එකක්දවත් දැයි හරිහැටි නොදැන සිය ධනය හා බලය අහිමි වූ දිවිය හැරදමා බලාපොරොත්තු සුන් වූ මනසින් යුතුව, එය හඹා යනු දක්වමින් ගෝඩිමර් සිය අනාගතවාදී දේශපාලනික අන්දරය නිම කරයි.■
