ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිවරයා, සිය සෞභාග්‍යයේ දැක්ම ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනයේදී පොරොන්දු වුණු පරිදි අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කිරීම සඳහා නීතිඥවරුන්ගෙන් සැදුණු කමිටුවකට බාරදුන්නේය. ඒ කමිටුවේ සභාපතිවරයා පසුගිය කාලයේදී ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ මහතාට එරෙහිව දැමුණු නඩුවලදී ඔහු වෙනුවෙන් පෙනීසිටි ජනාධිපති නීතිඥ රොමේෂ් ද සිල්වාය. අප නිවැරදි නම්, එම කමිටුව ව්‍යවස්ථාවේ මූලික රාමුව පිළිබඳ කරුණු කෙටුම්පත් කොට, නීති කෙටුම්පත් දෙපාර්තමේන්තුවට යවා ඇති බව දැනගන්නට තිබේ. තවත් තැනක කියන්නේ, ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවට යවා ඇති බවයි. මේ දෙකෙන් හරියටම කුමක් සිදුවී ඇතිවා වුණත්, දෙක දෙකක් බව සැලකිය යුතුය.
කොහොම වුණත්, මෙවැනි කමිටුවකට ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කිරීමට බාරදීම ‘සෞභාග්‍යයේ දැක්ම’ට පවා පටහැණිය. එහි සඳහන් වන්නේ ‘මහජනතාවගේ මෙන්ම විවිධ දේශපාලන සහ බහුජන සංවිධානවල යෝජනා ලබාගෙන නව ව්‍යවස්ථාව බිහිකිරීම සඳහා පාර්ලිමේන්තුවේ සියලුම පක්‍ෂ නියෝජනය කරන තේරීම් කාරක සභාවක් පත්කිරීමට කටයුතු යොදන බව’ය. (9 පිටුව).
පාර්ලිමේන්තුවේ සර්ව පාක්‍ෂික තේරීම් කමිටුවකින් මහජනතාවගේ මෙන්ම විවිධ දේශපාලන සහ බහුජන සංවිධානවල යෝජනා ලබාගෙන ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතක් සැකසීම හා රොමේෂ් ද සිල්වා කමිටුවෙන් කෙටුම්පතක් සැකසීම අහසට පොළව මෙන් වෙනස්ය. රොමේෂ් ද සිල්වා කමිටුව, අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගැන මහජන අදහස් කැඳවූ බවද,
ව්‍යවස්ථාව ගැන උනන්දුවුණු බොහෝ පාර්ශ්ව, පෞද්ගලිකව මෙන්ම සංවිධාන වශයෙන්ද එම කමිටුවට සිය යෝජනා යැවූ බවද අප අමතක නොකළ යුතුය. ඒවා කෙතරම් දුරට සලකා බලා තිබේද යන්න බැලිය හැක්කේ කෙටුම්පත එළියට ආ විටය.
කොහොම වුණත්, රොමේෂ් ද සිල්වා කමිටුවෙන් සැකසෙන කෙටුම්පත වුවද, එනයින්ම ව්‍යවස්ථාවක් බවට පත් නොවේ. එය ගැසට් පත්‍රයේ පළ කළ විට, එහි තිබෙන විධිවිධාන සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ඉදිරියේ අභියෝග කිරීමට පුරවැසියන්ට අවස්ථාව ලැබේ. අලුත්ම ව්‍යවස්ථාවක් සඳහා වන කෙටුම්පතක් වුවද, එය ගෙනඒමට සිදුවන්නේ වර්තමාන ව්‍යවස්ථාවේ තිබෙන ප්‍රතිපාදනවලට යටත්වය. ඊට පිටතින් එවැන්නක් සම්මත කරගත නොහැකිය. කෙටුම්පත අභියෝගයට ලක්කළ විට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය එය සම්මත කරගැනීමට පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක අනුමැතියක් ප්‍රමාණවත්ද නැතිනම් ජනමත විචාරණයක් තැබිය යුතුද යන්න ගැන තීරණයක් දෙනු ඇත. ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත ඇත්තටම ‘අලුත්‘ නම් බොහෝ විට ජනමත විචාරණයක් නියම කෙරෙන්නට ඇති ඉඩකඩ වැඩිය. ඊට අමතරව, චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග ජනාධිපතිනිය කළාක් මෙන් කෙටුම්පත කෙළින්ම ජනමත විචාරණයකට යොමු කිරීමටද ජනාධිපතිවරයාට හැකිය. මේ දෙකෙන් කොයි ආකාරයට වුණත්, අවසාන ප්‍රතිඵලය වන්නේ කෙටුම්පත ජනමත විචාරණයකට යොමුවීමය.
ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ ජනාධිපතිගේ මේ ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලිය සම්බන්ධයෙන් දැනටමත් විවිධ විවේචන එල්ලවී තිබේ. මහජනතාවට විවෘත ආකාරයෙන් එය සිදු නොවීම, කමිටුව තුළ සිදුවන්නේ කුමක්දැයි මහජනතාවට විවෘත නොවීම ඒ විවේචනවල මූලයයි. මේ ක්‍රියාවලිය ඉදිරියට යන්නේ නම්, අපට ඉල්ලා සිටිය හැකි කාරණා කිහිපයක් තිබේ. ව්‍යවස්ථාව ගැන උනන්දුවන විද්වතුන් සමූහයකගේ අත්සනෙන් පසුගිය සතියේ ඉදිරිපත් වුණු ලියැවිල්ලකට අනුව එකක්, එම ක්‍රියාවලිය ශක්තිමත් වගවීමේ සහ පාරදෘශ්‍ය ක්‍රියාවලියකට අනුව සිදුකිරීම අවශ්‍ය බවය. දෙවනුව, ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත භාෂා තුනෙන්ම මහජනතාවට ලැබෙන්නට සලස්වා ලංකාවේ පුරවැසියන්ට එය කියවා ඒ ගැන විවේචනාත්මක අදහස් ඇතිකර ගැනීමට ආධාර වන පරිදි අර්ථවත් සහ ඵලදායි ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා සාක්‍ෂරතා වැඩ පිළිවෙළක් ඇතිකළ යුතු බවය. නව කෙටුම්පත සම්බන්ධව ප්‍රමාණවත් මහජන විවාදයක් සහ සාකච්ඡාවක් සඳහා ප්‍රමාණවත් කාලයක් ලබාදිය යුතු බවය. තෙවනුව, කෙටුම්පතට සම්බන්ධ මහජන ප්‍රතිචාර සහ යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීම සඳහා සුදුසු ක්‍රියාවලියක් සැකසිය යුතු බවය. ඊළඟට, ජනමත විචාරණයක් පැවැත්විය යුත්තේ, ශ්‍රී ලංකාවේ පුරවැසියන්ට තම ඡන්දය මනා අවබෝධයකින් යුතුව, විචාරාත්මකව සහ වගකීමෙන් යුතුව භාවිත කළ හැකි පරිසරයක් තුළ බැවින් එවැනි පරිසරයක් ආණ්ඩුව විසින් නිර්මාණය කිරීමයි.
ඉහත යෝජනා වනාහි, පවතින කෙටුම්පත් ක්‍රියාවලිය, අඩු ගණනේ පාරදෘශ්‍ය හා විවෘත එකක් කරගැනීම සඳහා ඉදිරිපත්ව ඇති යෝජනා වෙයි.
ඊට අමතරව පසුගිය කාලය තුළ එම ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පත් ක්‍රියාවලිය වෙනුවට ‘මහජන ව්‍යවස්ථාවක්’ ඇතිකර ගැනීම ගැන ප්‍රවාදයක් සමාජගත කරමින් තිබේ. මහජනයා විසින් ව්‍යවස්ථාවක් හැදීම යනු, මහජනයාට සතුටු විය හැකි දෙයක් බව ඇත්තය. ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමට පාර්ලිමේන්තුවට බලයක් නැති බවටත්, පරමාධිපත්‍යය හිමි ජනතාවට නිසා, ජනතාව හදන ව්‍යවස්ථාවක් හොඳම ව්‍යවස්ථාව බවටත්, එය හැදීමේ එකම බලවතා මහජනතාව බවටත් මේ ප්‍රවාදයෙන් තහවුරු කෙරෙයි. මේ තර්ක එකී ‘මහජනතාව’ගේ සතුටට හේතුවිය හැකිය. එහෙත්, මේ මහජනතාවාදී ප්‍රවාදය තුළ නැත්තේ, මහජනතාව ව්‍යවස්ථාවක් හදන ක්‍රියාවලිය කුමක්ද යන්නයි.
ඒ ගැන කල්පනා කරන විට, පහත සාධාරණ ප්‍රශ්න කල්පනාවට එයි.
- මේ මහජනතාව යනු කවුද? ඒ මහජනතාවට ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂට ඡන්දය දුන් ලක්‍ෂ 69ත් අයත්ද? 2. එකී මහජනතාව ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය පටන් ගන්නේ කොතැනින්ද? ඊට මුල් වන්නේ කවුරුද? ඒ සඳහා ඒ අයට බලය ලැබෙන්නේ කොතැනින්ද? 3. ගමෙන් ගමට, නගරයෙන් නගරයට හෑම සියලු ජනතාවක්ම වාඩිවී ඍජුව ව්‍යවස්ථාවක අඩංගු විය යුතු කරුණු ගැන කතාකරනවාද? 4. එසේ ව්‍යවස්ථාව සෑදීමේ පියවර එකින් එක මොනවාද? 5. ඒ විදියට මහජනතාවගෙන් හැදෙන කෙටුම්පතට නීතිමය බලය ලැබෙන්නේ කොහොමද? මහජනතාව හැදූ නිසා එනයින්ම ව්‍යවස්ථාව නීතිගත වේද? 6. එම ව්‍යවස්ථාව නීතිගත වන්නේ පවතින 1978 ව්‍යවස්ථාවේ විධිවිධානවලට යටත්වද? නැතිනම් එය මගහැර ඊට පිටතින්ද? 7. පවතින ව්‍යවස්ථාවට පිටතින් නම්, එවැන්නක් නීතිගත වීමට බලයක් ලබාදෙන සමාජ දේශපාලන අලුත් විප්ලවයක් මේ මෑත කාලයේ ලංකාවේ සමාජය තුළ සිදුවුණාද? (නිදහසෙන් පසු ඉන්දියාවේ මෙන්, කළු ජාතිකයන්ට බලය හිමිවුණාට පසු දකුණ අප්‍රිකාවේ මෙන්, අඩු ගණනේ ඩොමිනියන් තත්වයෙන් මිදී ජනරජයක් සඳහා ජනවරමක් ලැබුණු ලංකාවේ 1970දී මෙන් වත්?) 8. ‘මහජන ව්‍යවස්ථා කෙටුම්පතට’ කිසිවෙක් සංශෝධන යෝජනා කරත් නම්, ඒ සම්බන්ධ ක්‍රියාමාර්ගය කුමක්ද? අභියෝග කළ යුතු නම් කළ හැක්කේ කෙසේද?
මහජන ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමේ අවශ්‍යතාව ගැන විවිධාකාර කාරණා උලුප්පා දක්වන සාකච්ඡා සභාවන්හිදී සහ විවිධ සංවිධාන රැස්වීම්වලදී මේ ප්‍රශ්නවලට සංයුක්ත පිළිතුරු ලෙස ගත හැකි කිසිවක් තවමත් ඉදිරිපත් වී නැත. ඒ වෙනුවට, රට දැන් හැම පැත්තෙන්ම කුණු වී ඇතැයිද, කුණුවීමේ කෙළවරටම රට දැන් පැමිණ ඇතැයිද (මේ කතාව දැන් අඩු ගණනේ අවුරුදු තිහකට වැඩිය කාලයක් අප අසා ඇත.) එය කුණුවීමට සියලු මජර දේශපාලකයන් වගකිව යුතුයැයිද, එවැනි දේශපාලකයන්ට අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමට බලයක් නැතැයිද, ඒ බලය ඇත්තේ මහජනතාවට යැයිද, මහජනතාව අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් හැදීමේ අයිතිය දිනාගැනීම වෙනුවෙන් දසදහස් ගණනින් සිරබත් කෑමට වුවද සූදානම් වී පාරට බැසිය යුතු යැයිද, පරමාධිපත්‍යය ව්‍යවස්ථාවෙන් තමන්ට හිමි හෙයින් තමන්ට ව්‍යවස්ථා හැදීමේ අයිතිය ඉල්ලා අධිකරණය ඉදිරියේ නඩු දහස් ගණනක් පැවරිය යුතුයැයිද කියමින් ඔය කියන ‘මහජනතාව’ කිති කවන කතා නම් එවැනි සාකච්ඡා සභාවලදීත් ෆේස්බුක් සටහන්වලදීත් අසන්නට ලැබේ. එහෙත්, ඔය කියන කතාවලින් ඔබ්බට ගොස්, මුලින් කී ප්‍රශ්නවලට සංයුක්ත පිළිතුරු කියන මට්ටමකට එනවා දකින්නට නම් නොලැබේ.
මෙවැනි අවස්ථාවකදී අප අමතක නොකළ යුතු තවත් දෙයක් තිබේ. පසුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ඊට ඉදිරිපත් වන බවට පුරසාරම් දොඩා අවසානයේදී පක්‍ෂයක් නොලැබීම පිට පටවා මගහැර ගිය නීතිඥ නාගානන්ද කොඩිතුවක්කු, තමා කෙටුම්පත් කර ඇති ව්‍යවස්ථාවක් තිබෙන බවත්, තමා ජනාධිපතිවරණයෙන් දිනු වහාම එයට අත්සන් කළ විට එය රටේ ව්‍යවස්ථාව බවට පත්වන බවත් කීවේය. මේ මනෝ විකාරය ඉතසිතින් පිළිගෙන, ඔහු ජනාධිපති කරවීමට මුදල් හදල් පවා එකතුකර දුන්, තමන්ගේ සාකච්ඡා සභාවලට ඔහු කැඳවා ඔහුගේ දේශනවලට සවන්දුන් බහුතර ‘වියත් සහ උගත් මහජනතාවක්’ද ලංකාවේ සිටි බව අප අමතක නොකළ යුතු කරුණයි.
එවැනි මහජනතාවකට, තමන්ම වාඩිවී හදන ව්‍යවස්ථාවක් එනයින්ම රටේ නීතිය බවට පත්කළ නොහැක්කේ ඇයිදැයි සාධාරණ ප්‍රශ්නයක් පැනනගිනවා ඇත. එහෙත්, රටේ උගත්යැයි සැලකෙන ස්තරයන්ට අයත් පිරිස්, එවැනි දේ කළ හැකියැයි ‘ලණු’ එවැනි පිරිස්වලට දීමෙන් වැළකිය යුතුය.
1978 ව්‍යවස්ථාවේ 3වැනි ව්‍යවස්ථාවේ පරමාධිපත්‍යය ජනතාවට අයත් බවත්, එය අන්සතු කළ නොහැකි බවත් ලියා ඇති බව ඇත්තය. එහෙත් එහි 4 වැනි ව්‍යවස්ථාවේ එම පරමාධිපත්‍යය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය පැහැදිලිව දක්වා ඇත. එහි තේරුම සාමාන්‍ය තත්වයන් යටතේ ඊට පිටින් ජනතා පරමාධිපත්‍යය ක්‍රියාත්මක නොවන බවය. 4 වැනි ව්‍යවස්ථාවෙන් කියන්නේ, ජනතාවගේ ‘පාලන බලතල’ (ව්‍යවස්ථාදායක, විධායක හා අධිකරණ) නියෝජිතයන් මාර්ගයෙන් ක්‍රියාත්මක කරන බවය. නීති සැදීමේ බලය (ව්‍යවස්ථාදායක) පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරුන් 225ක් මාර්ගයෙන්ද, ජනමත විචාරණයකදී ඍජුවම ජනතාව විසින්ද ක්‍රියාත්මක වේ. නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේ බලය (විධායක) ජනාධිපති ප්‍රමුඛ ඇමති මණ්ඩලය හා රාජ්‍ය සේවය හරහා ක්‍රියාත්මක වේ. යුක්තිය පසිඳලීමේ (අධිකරණ) බලය, පාර්ලිමේන්තුව විසින් අධිකරණ මගින් ක්‍රියාත්මක වේ. මතක තබාගත යුත්තේ මේ පාලන බලතල, මේ සඳහන් ආකාරයට විනා, තමන් අතට ඍජුව ගෙන ක්‍රියාත්මක කරන්නට මහජනතාවට නොහැකි බවය. ජනතාවට ඍජුව ක්‍රියාත්මක කළ හැකි බලතල දෙකක්ද පරමාධිපත්‍යයට ඇතුළත්ය. ඒ, මූලික අයිතිවාසිකම් හා ඡන්ද බලයයි.
තමන්ට ව්‍යවස්ථාවක් හදන්නට අයිතිය ඉල්ලා දහස් ගණනින් පැවරෙන ‘මහජන නඩුවලදී’ අධිකරණය, පරමාධිපත්‍යය ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය ගැන ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් ඉහත විධිවිධාන සමග නඩුවල ඉල්ලීම් සංසන්දනය නොකරනු ඇතැයි සිතිය නොහැකිය. ඒ අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර ගිවිසුම් තවමත් ලංකාවේ නීතියක් නොවන බවද මතක් කර ගැනීම සුදුසුය. ලංකාවේ අධිකරණවල තවමත් පවතින අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ පටු දැක්ම, නඩුකරවලට ගතවන කාලය හා අනෙකුත් සම්පත් ආදිය සැලකූවිට, දහස් ගණනින් මහජන නඩු පැවරීම වනාහි තවත් මනෝරාජික, නාස්තික, කෙළවරක් නැති දෙයක් පමණක් බව නොවැටහෙන්නේ කාටද?
මහජනතාව ව්‍යවස්ථාවක් හැදීම උතුම්ම හා පරම තත්වය විය හැකිය. එහෙත් ජනතාව හදන ව්‍යවස්ථාවක් එනයින්ම නිවැරදිම ව්‍යවස්ථාව වන්නේ කෙසේදැයි තවත් ප්‍රශ්නයක්ද නැගිය හැකිය.
රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව කරගෙන යන ව්‍යවස්ථා සම්පාදන ක්‍රියාවලියට විරුද්ධ විය යුතුය. එය, පාරදෘශ්‍ය හා විවෘත ක්‍රියාවලියක් කරගැනීමට මැදිහත් විය යුතුය. එහෙත්, එය කළ යුත්තේ ‘ව්‍යවස්ථාව, මහජනතාව, පරමාධිපත්‍යය, ව්‍යවස්ථා සම්පාදනය, ව්‍යවස්ථාවක් නීතිගත කිරීම’ වැනි කරුණු කාරණාවල ශක්‍යතා හා සීමා ගැන යථාභූත ඥානයෙන් යුතුව මිස, හුදෙක් වියුක්ත ආවේගකාරී වචනවලින් ජනතාවට සංග්‍රහ කිරීමෙන් නොවේ. ඉහත කී දේ ගැන අඩු දැනුමක් තිබෙන තාක් කල්, ඔය කියන ප්‍රගතිශීලී මහජනතාව වුවද, ව්‍යවස්ථා වියතුන් හැටියට පෙනීසිටින්නන් දෙසන අතාර්කික දේ ගැන අන්ධ විශ්වාසය තැබීම භයානක දෙයකි.
ඒ අතරම, කවුරුන් පෞද්ගලිකව නොසලකා හැරියා වුණත්, 2015න් පසු යහපාලන ආණ්ඩුකාලයේ අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය සඳහා අනුගමනය කළ ක්‍රියාවලියක්ද, විවිධ ස්තර හරහා එහිදී එකතු කරගත් ව්‍යවස්ථා යෝජනා සම්භාරයක්ද තිබෙන බවත්, අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගොඩනැගීමේදී කුහක ලෙස ඒවා මගහැර නොගොස් සැලකිල්ලට ගැනීම වටිනා බවද කිව යුතුය.■
