■ සුලෝචන වික්‍රමසිංහ
ඔබගේ අනිකුත් සාහිත්‍ය කෘති අතර ‘මංජු – මරණය හා ස්මරණය’ නැමැති නවතම කෘතිය ඔබ ස්ථානගත කරන්නේ කොතැන ද?
මේක මම, මට අවංකව ලිව්ව කෘතියක්. ඒ කියන්නේ සීයට සීයකින්ම මගේ හැඟීම් දැනීම් අකුරු බවට පත් කළ කෘතියක්. අන්තිමට ඒක සමාජ විද්‍යාත්මක, දාර්ශනික, සාහිත්‍යය කියන ඔය ඔක්කොගෙම මිශ්‍රණයක් බවට පත්වුණේ දන්නෙම නැතුව වගේ. කියවපු පාඨකයන්ට ඒක රසවත් අච්චාරුවක් වෙලා වගෙයි පෙනෙන්නේ. ඒකට එකම හේතුව මේක මගේ අත්දැකීමක් වීම ම නෙවෙයි, අත්දැකීම උණු උණුවෙන්ම ප්‍රතිනිර්මාණය වීම. මේකෙ ප්‍රස්තුත කාරණාව සුරතලෙකුගේ මරණයක්. ඇත්තටම කියනව නං මේක බලුපොතක්. ඒත් පොත ඒ සීමාමායිම් පහුකරගෙන විවිධ ඉසවුවලට පැතිරුණා.
හුරතලාගේ මරණය වෙලා මාසයක් එකහමාරක් වෙනකොට මං පොත ලියලා ඉවර කළා. මරණය හා ස්මරණය කොටස පමණයි ඊට පසුව ලියවුණේ. මේ පොත වර්ගීකරණය කරන්න අමාරුයි කියන ගමන්ම පොතකට වර්ගීකරණයක් අවශ්‍යම ද කියලාත් මට හිතෙනවා. අපි පුදුමාකාර වර්ගීකරණයක තමයි ඉන්නේ. ඉරිකොටු අඳින්න අපි හරි කැමතියි. ඒක ජාති ආගම් කුලවලට පමණක් සීමාවුණ දෙයක් නෙවෙයි. අපි පොත් පවා ඕනෑවට වඩා වර්ගීකරණය කරනවා ද කියලයි මට හිතෙන්නේ. ඒ වර්ගීකරණයට අනුව බැලුවොත් නම් ‘ගොඵ හදවත’ නවකතාවත් වැටෙන්න ඕනෑ යොවුන් නවකතාවකට. සුගත්, දම්මි දෙන්නගේම වයස 15 යි. ‘ගොඵ හදවත’ බිහිවුණ කාලේ වර්ගීකරණය මේ තරම්ම ප්‍රබලව තිබුණේ නැති නිසා එය සාමාන්‍ය නවකතාවක් බවට පත්වුණා. වර්ගීකරණයට ලක්කරන්න බැරි පොතුත් ලෝකේ තියෙනව. විචාර මිනුම්දඬුවලට අහුකරගන්න බැරි සාහිත්‍ය නිර්මාණත් ඒවගෙයි.
මූලික කතාවට අමතරව ඒ හා බද්ධවෙන ‘මරණය හා ස්මරණය’ යන පරිච්ඡේදයක් ඔබ එයට එකතු කරනවා.
මේක ඇත්තටම මරණයක්. මරණය කියන්නේ අපට කොතැනකින් වත් විසඳුමක් සොයාගන්න හෝ ප්‍රතිනිර්මාණය කරගන්න බැරි දෙයක්. කෙනෙක් මැරුණාට පස්සේ එයා එතැනින් ඉවරම තමයි. මේකට එරෙහිව අපි මොකක් ද කරන්න ඕනෑ කියන එක ගැන මම සමහර විට හිතලා තියෙනවා. ඒක තමයි බැරිම වැඩේ. මරණයට මුහුණ දීලා වේදනා විඳින හැම කෙනෙකුටම මේ ප්‍රශ්නය ඇතිවෙන්න බැරි නෑ. ඒත් කොහොම ද අපි මරණය පරද්දන්නේ? බෑ. ඒක පරද්දන්න විදියක් ඇත්තේම නැහැ. ඇත්ත කතාව ඒකයි. ඒ වුණත් එතැනදි අපිට මරණය කියන්නේ මොකක් ද කියලා හොයන්න පොඩි උනන්දුවක් ඇතිකරගන්න පුඵවන්. මරණයෙන් මේ සියල්ලම අවසන් ද? එහෙම නැත්නම් මරණයෙන් එහාට මොකක් හරි පැවැත්මක් තියෙනවා ද? මේකට නිශ්චිත උත්තරයක් අපි කවුරුවත් ළඟ නෑ. අපි හැමෝම කියන්නේ හිතලු. කවුද මරණය අත්හදා බලලා තියෙන්නේ? අපි කරන්නේ ගවේෂණයක් විතරයි. මගේ පුස්තකාලෙ එක රාක්කයක්ම වෙන්වෙලා තියෙන්නේ මරණය සම්බන්ධයෙන් කළ පර්යේෂණාත්මක පොත්වලට. ‘තිබ්බත මළපොත’ වගේ. මංජුගේ මරණයත් එක්ක මම ඒ පොත් ටික ඔක්කොම නැවත එළියට ගත්තා. මේ පොත නිර්මාණය වුණේ ඒ කියවීම් හා හැදෑරීම් සමඟයි. මරණය නොදන්නා තාක්කල්, ඒ ගැන නොහිතා ඉන්න තරමට ඒ සම්බන්ධ බිය පවතිනවා. බය අඩු කරගන්න නම් මරණය මොකක් ද කියලා යාංතමටවත් හිතාගන්න, හොයාගන්න වෙනවා. සියයට සියයක් ඒක දැනගන්න පුඵවන් වෙන්නේ මැරණාට පස්සේ තමයි. මරණය වාසනාවක් ද අවාසනාවක් ද කියන එක වුණත් අපි කොහොම ද හරියටම දැනගන්නේ? හුඟක් වෙලාවට හදිසි අනතුරකදී අත් පා හතරම අහිමි වෙලා ජීවිතේ විතරක් ඉතුරු වුණත් අපි කියන්නේ ජීවත් වෙන්න වාසනාව තිබුණ කියලායි. නමුත් මිනිස්සු විඳින විඳවිලි දකිනකොට මට හිතෙන්නේ වාසනාව ඕනෑ මැරෙන්න නේද කියලයි. කොහොම වුණත් ජීවිතය හා සොබාදහම තමයි අපට ඉන්න හොඳම ගුරුවරු. මරණයට පස්ස හරවගෙන ඉන්නේ නැතුව මරණයට මූණදීගෙන ඉන්නවා නම් මරණ මංචකයෙදීවත් එතරම් දුකක් බයක් දැනෙන එකක් නැහැ කියලයි මට හිතෙන්නේ.
ඒ කෙසේ වෙතත් අපි මරණයට බයයි?
ඔව්. කොහොමටත් මරණය කියන්නේ අපට ආගන්තුක සංසිද්ධියක්. අපි නොගිය ගමනක් තමයි ඒ. අලුත් ගමනක් යනකොට හිතට චකිතයක් දැනෙන එක ඇත්ත. ඒත් ඒ පිළිබඳ අවබෝධයක් ඇතිකර ගත්තාම ඒක එතරම් දරුණු වෙන්නේ නෑ. මැරුණාට පස්සේ කොහොම ද කියන එක දැනගන්න මං කැමතියි. මම මැරෙන්න කැමතියි කියන එක නෙමෙයි ඒකෙන් අදහස් වෙන්නේ. ඒත් සමහර මිනිස්සු තරම්ම මම මරණයට බය නැහැ. මම ඉපදීම හා මරණය අතර තියෙන සම්බන්ධය තේරුම් ගන්න උත්සාහ ගන්න කෙනෙක්. ඇත්තටම විශ්ව සාහිත්‍ය කෘති පරිශීලනය කරන කොට තේරෙනවා සමහර විශ්වීය ලේඛකයන් මරණය කොපමණ ලස්සනට ග්‍රහණය කරගෙන තියෙනවා ද කියන එක. ඒක අපේ සාහිත්‍යයේ දකින්නට නැතිවීම පොඩි අඩුවක්.
මිනිසකුගේ මරණයට වඩා සතෙකුගේ මරණය ජීවිතය හඳුනාගන්න පහසු කරනවා කියලයි මට හිතෙන්නේ. මිනිහෙක්ගේ ජීවිතේ කියන්නේ අපේ ජීවිතකාලය පුරාම ඇදී යන දීර්ඝකාලීන දෙයක්. සතුන් සම්බන්ධයෙන් එහෙම නැහැ. සුරතල් සතුන් ඉතාම සුන්දර වයසෙදි, සොබාදහම අපූරු වරප්‍රසාද ලබාදෙන ජීවිතේ අරුණෝදයේදී අපි ළඟට ඇවිල්ලා අවුරුදු දහයක් වගේ කෙටි කාලයකින් සම්පූර්ණයෙන්ම ජරාජීර්ණ තත්ත්වයට පත්වෙලා අපේ ඇස්පනාපිටම මරණය වැළඳ ගන්නවා. ජීවිතය තේරුම්ගන්න මේක අපට හොඳ අත්දැකීමක්. අපට මේ වගේ හුඟක් දේවල් පේනවා තමයි. ඒත් අපි දකින්නේ අඩුවෙන්.
ඔබට අනුව එයට හේතුව කුමක් ද? මේ ප්‍රශ්නය ගැන තවත් ලේඛකයන් හිතා බලා නැද්ද?
ඒක එහෙම කියන්න බැහැ. මිනිස්සු විවිධයි. විසමයි. ලේඛකයනුත් ඒ වගෙයි. ඕනෑම කෙනෙක් නිර්මාණකරණයේ යෙදෙන්නේ තම-තමන්ගේ කැමැත්තට, හැඟීම්වලට, ආකල්පවලට අනුකූලවයි. කොහොම වුණත් අපි සකල සත්ත්වයාටම මෛත්‍රී කරන ආගමක් අදහන ජාතියක්. කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය මේකට හොඳ උදාහරණයක්. හැබැයි අපි මෛත්‍රී කරන්නේ ගාථාවකින්, වචනයකින් විතර ද කියලා වෙලාවකට හිතෙනවා. ඇත්තටම අපි සමස්තයට දයාව දක්වනවා ද? දයාවට සීමාමායිම් තියෙනවා ද?
ඔබගේ පූර්ව කෘති තුළිනුත් අඩුවැඩි වශයෙන් සත්ව හිංසනය පිළිබඳ අවධානය යොමුකරලා තියෙනවා.
ශිෂ්ට සම්පන්නයි කියන, සභ්‍යත්වය ගැන ලොකුවට කතාකරන ලෝකය සත්ව හිංසනය මේ තරමට අවතක්සේරු කළේ ඇයි කියන එක මට බරපතළ ප්‍රශ්නයක්. කාර්මික විප්ලවයෙන් පස්සේ ව්‍යාපාරික ලෝකය සත්ව ජීවිත යන්ත්‍ර බවට ලඝුකළ හැටි ඉතිහාසඥයන් පෙන්නලා දෙනවා. ලාභය වෙනුවෙන් ලෝකය ලේ-මස් අමතක කරලා; වධ වේදනාවලට අන්ධවෙලා. වහල් යුගයේදී වහලුන්ගෙන් වැඩගත්තේ වහලාත් මනුස්සයෙක් කියන එක සම්පූර්ණයෙන්ම අමතක කරලා නේ ද කියලා අද අපි කියනවා. ඒ යුගයේදී ඒක සාමාන්‍යයක්. අපට වගේම රතු ලේ තියන, අපට වගේම හැඟීම් දැනීම් ඇති, බොහෝදුරට අපට සමාන ඉන්ද්‍රිය පද්ධතියක් තියන සතුන්ට අපි මේ තරම්ම හිංසා, වධවේදනා පමුණුවන්නේ ඇයි කියන ප්‍රශ්නය මතු යම් දවසක අපේ හෘදය සාක්ෂිය මතුකරාවි. මේ ගැන අපේ සාහිත්‍යකරුවන් සංවේදී වෙනවා නං හොඳයි. අපේ ළමා කතා සාහිත්‍යය පෝෂණය වෙලා තියෙන්නේම සතුන්ගේ කතන්දරවලින්. සුරතල් සතෙක් ගැන ළමා කතන්දරයක් ලියන කෙනෙකුට වුණත් සතුන් ගැන ආදරයක් තියෙන්න ඕනෑ කියලා මං විශ්වාස කරනවා. එහෙම නැත්තං ළමා කතාව කියවන පොඩි ළමයාට පවා කෘත්‍රිමබවක් දැනෙනවා. අපි හැමෝම කතාකරන්නේ මානව දයාව ගැන. ඒත් මානව දයාවට එහා ගිය දයාවකට අපිට යන්න බැරි වුණේ ඇයි? මානව දයාව ළඟින් අපි නැවතුණේ ඇයි? දයාවට එහෙම නවතින්න පුඵවන් ද? ලේ රතුපාට මිනිහගේ විතර ද? සතුන්ගේ රතු රුධිර ධාරා අපිව කම්පනය නොකරන්නේ ඇයි? අපි පරිණාමය වුණේ වානරයාගෙන් කියලා චාල්ස් ඩාවින් කියනවා. ඉතිං සත්තු එක්ක අනිවාර්ය සම්බන්ධතාවක් අපට තියෙනවා. සොබාදහම සර්පයාව උත්පාදනය කරල තියෙන්නෙත් පැවැත්මට කිසියම් උපයෝගිතාවක් තියෙන නිසා. ඒ උපයෝගිතාව මොකක් ද කියල අපිට කෙලින්ම කියන්න බැහැ. හැබැයි අපි සර්ප විෂත් ඖෂධවලට යොදා ගන්නවා. මේ චක්‍රය තුළ මං හිතන්නේ අපිට අන්‍යොන්‍ය සහයෝගිතාව නැතිව ජීවත් වෙන්න අමාරුයි. එහෙම ජීවත් නොවීමේ ප්‍රතිඵල තමයි අපි දැන් අත්විඳින්නේ. කුකුළෙක් මරන්න පුඵවන් මිනිහෙකුට, මිනිහෙක් මරන්න හැකිවීමේ සම්භාවිතාව ඉහළ මට්ටමකින් පවතින බව මම පෞද්ගලිකව විශ්වාස කරනවා.
ඔබ කියන්නේ ලේඛකයාගේ ගැඹුරක්, පෘථුල බවක් තිබිය යුතු බව ද?
ලේඛකයෙක් කියන්නේ චින්තකයෙක් කියල මං හිතනවා. චින්තනය මුවහත් කරගෙනයි පෑන අතට ගන්න ඕනෑ. එහෙම නොකරන ලේඛකයකුට සමාජයට බලපෑමක් කරන්න පුඵවන් කියලා මම හිතන්නේ නැහැ. ලංකාවේ චින්තකයෝ දුර්ලභයි. ලංකාවේ හිටිය එක චින්තකයෙක්ට තමයි මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ කියන්නේ. වික්‍රමසිංහයන් වගේ ලෝකය ප්‍රශ්න කරන්න පුඵවන් අයට තමයි චින්තකයෝ කියන්නේ. ශාස්ත්‍රාලයීය විද්වතුන්ගේ වුණත් සමහරවිට චින්තනය පටුයි. මං පුංචි උදාහරණයක් පෙන්නලා දෙන්නම්. Yuval Noah Harari කියන ඉතිහාසඥයා ලිව්ව Sapiens (සේපියන්ස්) කියන ඉතිහාස පොත කියවලා ඉවර වුණාම මට හිතුණේ එයා ඉතිහාසඥයෙක්ට වඩා චින්තකයෙක් කියලායි. මොක ද ඉතිහාසය විස්තර කිරීමක් නෙවෙයි ඔහු කරන්නේ. ඉතිහාසය ප්‍රශ්න කිරීමක්. අපි ඇතුළෙ කැකෑරෙන ප්‍රශ්නවලට ආලෝකධාරාවක් එල්ල කරන කෘති බොහෝවිට කියවන්න ලැබෙන්නේ පරිවර්තනවලිනුයි.
පරිවර්තන සාහිත්‍යය හා ඔබ අතර පවතින්නේ දැඩි සමීපබවක් නොවේ ද?
අපට ඉතාම හොඳ පරිවර්තන කෘති රාශියක් තියෙනවා. මම කියවපු විශිෂ්ටතම සාහිත්‍යයික පරිවර්තනයක් හැටියට මම විශ්වාස කරන්නේ ගාමිණි වියන්ගොඩ පරිවර්තනය කරල තියෙන ‘මායාවාස’ නවකතාවයි. ඒක ඉසබෙල් අයියන්දේගේ The House of the Spirits කියන කෘතියේ සිංහල පරිවර්තනයයි. ඉසබෙල් අයියන්දේ කියන්නේ බෞද්ධ ලේඛිකාවක් නෙවෙයි. නමුත් ඒ පොත කියවගෙන යනකොට මම විස්මපත් වුණා. මාව පූර්ණ වෙනසකට බඳුන් වුණා. වෛරයේ දම්වැල දිගටම ගෙනිව්චොත් අපිට මොක ද වෙන්නේ කියන ප්‍රශ්නයත් එක්ක වෛරයේ දම්වැල අපි කඩන්න ඕනෑ කොතැනින් ද කියලා ඇය පොත හරහා ප්‍රශ්න කරන තැනදී මට හිතුණෙ මම සෝවාන් වුණා ද කියලායි. ඒ තරමටම ඒ පොත බෞද්ධයි. බෞද්ධ අපි කොතැන ද ඉන්නේ කියලා අපිට මතක් කර දෙන කෘතියක් තමයි ඒ. මායාවාස වගේ ස්වතන්ත්‍ර නිර්මාණයක් මම කවදාවත් කියවලා නැහැ.
සර්වකාලීන අගයකින් යුතු කෘතියක් ලෙස හඳුනාගත හැක්කේ කුමන ආකාරයේ කෘතියක් ද?
එහෙම ඉරක් ගහලා වෙන්කරලා කියන්න අමාරුයි. නමුත් මං හිතන්නේ තෝල්ස්තෝයිගේ ‘පුනර්ජීවනය’ සර්වකාලීන කෘතියක්. දොස්තොයෙවුස්කිගේ හුඟක් කෘති සර්වකාලීනයි. පවුලෝ කොයියෝගේ ‘ඇල්කෙමිස්ට්’ කෘතියත් ඒ වගේ. නවකතා තව ගණනාවක් තියෙනවා. චින්තනයක් වගාදිගා කරගත් ලේඛකයා ලෝකය දිහා බලලා තමන්ට හැඟෙන දැනෙන දේ, හරියට තේරුම් අරන් ඒවා වචනවලට පෙරලුවාම ඒක සර්වකාලීනයි. ප්‍රතිභාව නැතිව වුණත් පොතක් එළිදක්වන්න පුඵවන්. සිංදු කියන්න බැරිවුණත් සීඩී එකක් එළිදක්වන්න පුඵවන් වගේ. නමුත් ඒවා පවතින්නේ නැහැ. ලෝකයේ යමක් කල් පවතිනවා නම් ඒක තමයි සර්වකාලීන කෘතිය.
මේ රටේ බෞද්ධකම හරිම ප්‍රශ්නකාරියි. බෞද්ධයා කියන්නේ යෝනිසෝමනසිකාරයෙන් යුක්ත විමර්ශනශීලි කෙනෙකුට. ඒත් අපේ බෞද්ධකම එහෙම දෙයක් ප්‍රකට කරන්නේ නෑ. අපේ වැරදීම් විශාලයි කියලා මට හිතෙනවා. අපි හොඳ දේවල් කරන්න ගිහිල්ලා ගොඩක් වැරදි දේවල් කරනවා. පිං කියලා හිතාගෙන පවු කරන අවස්ථා නිමක් නෑ. උදාහරණයක් වශයෙන් කුරුල්ලෝ නිදහස් කිරීම විතරක් ගන්න. බාරහාරවලට කුරුල්ලෝ නිදහස් කරනවා කියලා දන්න නිසා කුරුලු වැද්දොත් දැල්දාලා කුරුල්ලන්ව කොටු කර ගන්නවා. කුරුල්ලෝ නිකරුණේ පීඩා විඳිනවා. සමහරවිට මිය යනවා. මේ විදිහේ පූජාවිධි නැත්නම් කුරුල්ලෝ කොටු කරගන්න ඕනෑ වෙන්නේ නැහැ. අපි ජීවත් වෙන්නේ බෞද්ධයන්ට වැඩියෙන් නිර්වින්දිතයන් වගේ.■
