ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය යන සංකල්පය හඳුන්වමින් මා පසුගිය සතියේ ලියූ ලිපිය කියවූ මා හිතවත් ආචාර්ය මයිකල් ප්රනාන්දු මහතා මගෙන් මෙවැනි ප්රශ්නයක් අසමින් දූරකථන ඇමතුමක් දුන්නේය. ‘අප වැනි රටක ආර්ථිකය ප්රජාතන්ත්රවාදී කරන්නේ කෙසේද?’ එතුමාගේ ප්රශ්නයෙන් යෝජනා වන එක් වැදගත් අදහසක් නම් යුරෝපයේ,
ස්කැන්ඩිනේවියානු සමාජ ප්රජාතන්ත්රවාදී හෝ ශක්තිමත් කම්කරු පන්ති සිටින බටහිර කාර්මික ධනවාදී හෝ රටවල වාමාංශික කොටස් සංකල්පගත කර ඇති ආකාරයට වඩා තරමක් වෙනස්ව, ලංකාවේ යථාර්ථයන්ට ගැළපෙන ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී සිතීමක් අවශ්යය යන්නයි.
එය ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන දැනට අප රටේ සාකච්ඡා කරමින් සිටින වාමාංශික කණ්ඩායම් දැනටමත් අවධානය යොමුකර ඇති කරුණක් විය හැකිය. එහෙත් එම සාකච්ඡා ගැන දැනුමක් මා වෙත නැත. එසේ නමුත්, තවත් කණ්ඩායම්ද මෙම විෂයය සාකච්ඡා කරන්නේ නම් ඉතා හොඳය. මන්ද යත්, ‘ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යන්න ලංකාවේ ප්රගතිශීලී ව්යාපාරයට අලුත් මාතෘකාවක් වී තිබෙන හෙයිනි. ලංකාවට සුදුසු ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී වැඩපිළිවෙළක් ගැන කතා කිරීමට පෙර ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය සහ දේශපාලන ප්රජාතන්ත්රවාදය අතර දේශපාලන ගනුදෙනුවක් ඇති කිරීමේදී මතුවන ගැටලු කිහිපයක් හඳුනා ගැනීම ප්රයෝජනවත්ය.
ගැටලු
පළමුවැන්න, දේශපාලන ප්රජාතන්ත්රවාදය නැතිව ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදයක් ගැන ඵලදායී ලෙස සිතිය හැකිද? යන්නයි. මෙය විශේෂයෙන් සබුද්ධික ලෙස සිතන වාමාංශික ක්රියාකාරකයන් ‘එසේය’ යන පිළිතුර දෙන ප්රශ්නයකි. එසේ සිතන අය තවත් ගැටලුවකට අභිමුඛ වනු ඇත. දෙවැනි ගැටලුව වන එය නම් මාක්ස්වාදී සමාජවාදී සම්ප්රදාය තුළ ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය’ පිළිබඳ දියුණු න්යායක් නැත යන කරුණයි. ආර්ථික අයිතිවාසිකම්, ආර්ථික සමානත්වය හා ආර්ථික නිදහස යන සංකල්ප සමාජවාදී සම්ප්රදාය තුළ තරමක් හෝ දියුණු කර තිබේ. එහෙත් ‘ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යන්නට වාමාංශික අර්ථකථනයක් ගොඩනැගිය යුතුව තිබේ. ඒ සඳහා ආර්ථික අයිතිවාසිකම්, නිදහස සහ සමානාත්මතාව ගැන ඇති සමාජවාදී අදහස් පදනම් කොට ගත හැකිය.
මේ අතර, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන සිතන සමාජවාදීන් ඉදිරියේ තුන්වැනි ගැටලුවක්ද මතුවේ. එනම් ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය’ පිළිබඳ දියුණු න්යායක් සමාජවාදී සම්ප්රදාය තුළ නොමැති වීමයි. කම්කරු පන්ති ප්රජාතන්ත්රවාදය, සමාජවාදී ප්රජාතන්ත්රවාදය, මධ්යගත ප්රජාතන්ත්රවාදය හා නිර්ධන පන්ති ආඥාදායකත්වය යනු මාක්ස්වාදී/සමාජවාදී දේශපාලන සම්ප්රදාය තුළ පවත්නා ප්රසිද්ධ සංකල්පය. එහෙත් ඒවා පවතින්නේ මූලික වශයෙන් ධනේශ්වර ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳ සමාජවාදී විවේචන සහ එම විවේචන වෙතින් ව්යුත්පන්න වන විකල්ප අදහස් ලෙසය. ලිබරල්වාදය පිළිබඳ බෙහෙවින් ප්රබල දාර්ශනික විවේචනයක් මතුවූයේ කාල් මාක්ස් වෙතිනි. ඒ ඔහු විශේෂයෙන් තරුණ කාලයේ, එනම් 1840 ගණන්වල ලියූ ලේඛනවලය.
වර්තමානයේ තිබෙන සමාජවාදී, සමූහාණ්ඩුවාදී ප්රජාමූලවාදී හා ස්ත්රීවාදී විවේචනවලට න්යායික පදනම සපයා තිබෙන්නේ, මාක්ස්ගේ එම දාර්ශනික විවේචනවලය.
වර්තමානයේ සමාජවාදී සම්භවයක් සහිත ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදීන්ද න්යායික අනුප්රාණය ලබන්නේ මාක්ස්ගේ එම දාර්ශනික විවේචනයෙනි. ඒ අතර, විසිවැනි සියවසේ සමාජවාදී ව්යාපාරය තුළ, මාක්ස්ගේ එම පදනම් අදහස් ඉදිරියට වර්ධනය කර නැත. කර තිබෙන්නේ ඒවා ශාස්ත්රාලයීය මාක්ස්වාදීන් විසින් උපුටන ලෙස යළි ඉදිරිපත් කරනු ලැබීමයි. නැතහොත් වාමාංශික පක්ෂවල මාක්ස්වාදීන් විසින් අති සරල කරනු ලැබීමයි.
සමාජවාදී නැඹුරුවක් ඇති ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදීන් මුහුණ දෙන තවත්, එනම් සිව්වැනි අභියෝගයක් තිබේ. එය නම් ලිබරල්වාදය මෙන්ම ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදයද දාර්ශනික සහ න්යායික වශයෙන් අවුරුදු තුන් සියයකට අධික කාලයක් තුළ, යුරෝපයේදී සහ ඇමරිකාවේදී විශාල දියුණුවක් සහ න්යායික වශයෙන් ගැඹුරුවීම්ද සංශෝධනය වීම්ද සිදුවීමයි. ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදය, එයට විරුද්ධව එල්ල වී ඇති සමූහාණ්ඩුවාදී, සමාජවාදී, ජාතිකවාදී සහ ස්ත්රීවාදී විවේචනවලට න්යායික වශයෙන්ද ප්රායෝගික වශයෙන්ද සාධනීය මෙන්ම ස්වයං – ආරක්ෂක ප්රතිචාර ද දක්වා තිබේ. එහෙත් ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය’ පිළිබඳ තම සංකල්පය දාර්ශනික, න්යායික සහ ප්රායෝගික වශයෙන් යාවත්කාලීන සහ දියුණු කිරීමට සමාජවාදීන් ප්රයත්න ගෙන ඇති බවක් නොපෙනේ. චීනයේ සමාජවාදී බුද්ධිමතුන් එවැනි ප්රයත්න ගෙන තිබෙන්නට පුළුවන. එහෙත් භාෂා බාධකය නිසා එවැන්නක් ගැන දැනගැනීමේ අවකාශයක් අපට නැත.
ලිබරල්වාදයේ ගැටලුව
ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදයේ ප්රකාශකයින් මුහුණ දෙන පස්වැනි ගැටලුවක්ද තිබේ. එනම් ‘ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යන්නෙන් ඔවුන් අදහස් කරන්නේ කුමක්ද යන්න පැහැදිලි කිරීමේ අභියෝගයයි. ‘නියෝජන ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යනු ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳව ලෝකයේ දැනට සාමාන්යයෙන් පොදුවේ පිළිගන්නා දේශපාලනික සහ ආණ්ඩු ක්රමික මාදිලියයි.
ආණ්ඩුක්රමයක් ලෙස එහි මූලික හැඩය, ආයතනික සංයුතිය සහ භාවිත සකස් වී තිබෙන්නේ ලිබරල් දර්ශනවාදය වෙතින් පැනනැගුණ මූලධර්ම පද්ධතියක් සමගය. පුද්ගල නිදහස, පුද්ගල සමානත්වය, සමාජ-දේශපාලන- සංස්කෘතික බහුත්වවාදය, දේශපාලන විවතභාවය සහ තරගය, බලයට සීමා, සංචරණ සහ තුළන පැනවීම, පාලකයන් පත් කිරීමට සහ වෙනස් කිරීමට පුරවැසියන්ට ඇති අයිතිය ඒවා අතර ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදයට පමණක් විශේෂ වන සංකල්ප සහ භාවිත වෙයි.
එහෙත් ලිබරල් න්යායේ තිබෙන විශාලම අඩුව නම් එහි ප්රජාතන්ත්රවාදය දේශපාලන තලයට පමණක් සීමා කිරීමයි. ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳ න්යායක් නොමැතිවීමයි. ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන සිතන සමාජවාදී නැඹුරුවක් ඇති දේශපාලන ක්රියාකාරීන් ඉදිරියේ තිබෙන කර්තව්යය වන්නේ ආර්ථික නිදහස හා ආර්ථික සමානාත්මතාව පිළිබඳ සමාජවාදී අදහස් ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය බවට පරිවර්තනය කිරීමයි. ප්රජාතන්ත්රවාදය පිළිබඳව ‘ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදය’ පිළිබඳ න්යාය බැහැර කිරීමට සමාජවාදී ලෙස සිතන ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදීන්ට නොහැකි වන්නේ මේ නිසාය.
මෙම ගැටලුව විසඳීමට සාම්ප්රදායික මාක්ස්වාදයෙන් හෝ පොතේගුරු සමාජවාදයෙන් පමණක් නොහැකිය යන්න මෙතැනදී පිළිගැනීමට සිදුවීමෙන් වැළකිය නොහැකිය. එවැනි දේශපාලනික සහ දාර්ශනික විවෘතභාවයක් සඳහා අනුප්රාණය ලබාගත හැකි එක් මූලාශ්රයක් වන්නේ ‘පශ්චාත් මාක්ස්වාදය’ යනුවෙන් පසුගිය දශක තුන – හතර තුළ යුරෝපයේ වර්ධනය වූ රැඩිකල් වාමාංශික න්යායයි. එම ගුරුකුලය විසින් වර්ධනය කරනු ලැබ තිබෙන, ‘රැඩිකල් ප්රජාතන්ත්රවාදය’ නම් ප්රවේශයයි. එයින් මග පෙන්වන න්යායික ප්රස්තුතවල ආලෝකයෙන් ‘ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය’ යන වචන භාවිත නොකළද ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී පරිවර්තනයක් සඳහා අප රටේ ගොවියන්, කම්කරුවන් ඇතුළු වැඩ කරන ජනතාව මෙන්ම පාරිභෝගිකයන්ද ගෙන යන අරගලද පදනම් කර ගන්නා ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී ඉදිරි දර්ශනයක් ගොඩනැගීමට හැකිවනු ඇත.
එහෙත් අප රටේ සමාජවාදී ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදීන් න්යායික වශයෙන්ද, දේශපාලනික වශයෙන්ද නොකළ යුතු දෙයක් තිබේ. එය නම් දේශපාලන ප්රජාතන්ත්රවාදය සහ ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය එකිනෙකට පරස්පර සහ පසමිතුරු දැක්මවල් ලෙස සැලකීමයි. එකක් අනෙකට වඩා උසස් හෝ පහත්ය යනුවෙන් සිතීමයි. ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය සඳහා ධනවාදී සමාජය තුළ විවෘතව අරගල කළ හැක්කේ, සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පුරවැසියන්ට සහතික කරන ලිබරල් ප්රජාතන්ත්රවාදී ආණ්ඩු යටතේය.
ලංකාවට ගැළපෙන ආ.ප්ර. දැක්මක්?
ලංකාවට සුදුසු ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී සිතීමකදී මතුවන, අප ඉහත හඳුනා ගත් ආකාරයේ පසුබිම් ගැටලු සිහියට ගනිමින්, දැන් අපි එවැනි සිතීමකදී සැලකිල්ලට ගත යුතු කරුණු කිහිපයක් විමසා බලමු.
පළමුවැන්න නම්, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී වැඩපිළිවෙළක අරමුණ සමාජ-ආර්ථික ප්රතිසංස්කරණද? සමාජවාදී විප්ලවවාදී පරිවර්තනයක්ද? යන්නයි. මෙම අරමුණු දෙකම ගැන වෙන වෙනම සිතන සමාජ ක්රියාකාරකයන් අප රටේ සිටිති. එම අරමුණු දෙකටම පක්ෂව සහ විපක්ෂව තර්ක තිබේ. එවැනි වෙනස්කම්, ප්රගතිශීලී කොටස් අතර මතභේද ඇතිවීමට තුඩු දිය යුතු නැත. සිදුකළ යුත්තේ ඒ සඳහා සාකච්ඡා ආරම්භ කිරීමය. සමාජ-දේශපාලන-ආර්ථික පරිවර්තනය සඳහා කැපවූ දේශපාලන බලවේග පරිවර්තනීය න්යාය පත්රයක ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය සඳහා වූ සමාජ අවශ්යතාව සහ අරගල සමග සම්බන්ධ කිරීම කෙසේ කළ හැකිද යන්න නිරවුල් කර ගැනීම වැදගත්ම ක්ෂණික කාර්යයයි.
දෙවැන්න නම්, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී වැඩපිළිවෙළක මූලික සමාජ බලවේග කවුරුන්ද යන්න හඳුනා ගැනීමයි. අප තරමක් වියුක්ත ලෙස ඒ ගැන සිතන්නේ නම්, ආර්ථික ක්රමයේ නිෂ්පාදනයේ, බෙදාහැරීමේ, මූල්ය සේවා සැපයීමේ හා පරිභෝජනයේ යෙදෙන ශ්රමිකයන්, වැඩ කරන ජනතාව මෙන්ම පවත්නා ආර්ථික ක්රමයෙන් බැටකන සහ එය විසින් ආන්තිකකරණයට ලක් කරනු ලබන සමාජ කොටස්, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදයේ ප්රතිලාභ ලබන්නන් විය යුතුය. දේශපාලන ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන කතා කිරීමේදී රාජ්ය බලය, දේශපාලන බලය, බලයට සීමා පැනවීම, බලය කේන්ද්රගතවීම වැළැක්වීම, රාජ්ය බලය ප්රජා පීඩක නොවීම, පුරවැසියන්ගේ සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් යන තේමා වැදගත් වන්නේ යම් සේ ද ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදය ගැන සිතීමේදී ආර්ථික බලය, ආර්ථික බලයේ ඒකාධිකාරී හිමිකම සහ ආර්ථික බලය ප්රජා පීඩක ලෙස භාවිත කිරීම වැළැක්වීම, ආර්ථික බලයට සංවරණ සහ තුලන ක්රම යෙදවීම, ආර්ථික බලය විමධ්යගත කිරීම, ආර්ථික තීරණ ගැනීම සහ පාලනයට නිෂ්පාදනයේ යෙදෙන ශ්රමිකයන්ගේත්, පාරිභෝගිකයන්ගේත් සහභාගිත්වය යනාදී තේමා ඍජුව අදාළ වන ඒවාය.
ග්රාමීය ආර්ථිකයේ නිදසුන
ඉහත මතු කළ කරුණ පැහැදිලි කිරීමට, පසුගිය සතියේ කළ ආකාරයට, ලංකාවේ ග්රාමීය කෘෂිකර්මයේ සහ ආර්ථිකයේ අර්බුදය ඉදිරියේ, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී දැක්මක් ගොඩනැගීමේදී අවධානය යොමු කළ යුතු තේමා කිහිපයක් හඳුනා ගනිමු.
ඉන් පළමුවැන්න ග්රාමීය සමාජයේ ඇති කෘෂිකාර්මික ඉඩම් හිමිකම ප්රජාතන්ත්රවාදී කිරීම සඳහා වර්ධනය කළ හැකි අදහස් සහ සටන් පාඨයි. ලංකාවේ විශේෂයෙන් වියළි කලාපයේත්, උතුරු-නැගෙනහිර පළාත්වලත්, තෙත් කලාපයේත්, වී සහ එළවළු ආර්ථිකයේ ඇති ප්රවණතාවක් වන්නේ ඉඩම් හිමිකම, නැවත වරක් ගොවි නිෂ්පාදකයාගෙන් ගිලිහී ගොස්, නව ව්යාපාරික පන්තියක් අතට පත්වීමයි. නීත්යනුකූල නොවන, අවිධිමත් මාර්ගවලින් ඉඩම් හිමිකම් ව්යාපාරික සහ පොහොසත් ගොවි ස්තරවලට මාරුවීම මහවැලි සහ ගොවි ජනපද ව්යාපාරවල දිගින් දිගටම සිදුවී තිබෙන ප්රවණතාවකි. ලංකාවේ විශ්වවිද්යාලවලත්, ආණ්ඩුවේ පර්යේෂණ ආයතනවලත්, ග්රාමීය කෘෂිකර්මය පිළිබඳ ක්ෂේත්ර අධ්යයන මත පදනම් වූ සමාජ- ආර්ථික පර්යේෂණ දශක කිහිපයක් තිස්සේ සිදුවී නැති නිසා, ග්රාමීය ඉඩම් හිමිකම වෙනස්වීමේ නව ප්රවණතා ගැන සිදුවන බැරෑරුම් සාකච්ඡා දැන් අඩුය. එම දැනුම සුළුවෙන් හෝ තිබෙන්නේ ගොවි ක්රියාකාරකයන් අතරයි. ලංකාවේ ග්රාමීය සමාජය සඳහා නව යථාර්ථයන්ට ගැළපෙන නව ඉඩම් ප්රතිසංස්කරණ ක්රියාවලියත් ග්රාමීය සමාජයේ ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී වැඩපිළිවෙළක් සඳහා අත්යවශ්ය වී ඇති බව නම් පැහැදිලිය.
දෙවැනි තේමාව නම්, ගැමි කෘෂි නිෂ්පාදකයන් ‘ණය උගුල’ යන පදයෙන් හඳුන්වන අර්බුදයෙන් මුදවා ගැනීමේ විසඳුම් වැඩපිළිවෙළකි. ග්රාමීය කෘෂිකර්මයේ ධනවාදී නිෂ්පාදන සම්බන්ධතා ව්යාප්තවීමත්, නව ලිබරල් ධනවාදයේ, මූල්ය ව්යාපාරිකයන් ග්රාමීය සමාජය ආක්රමණය කිරීමේත් ප්රතිඵලයක් ලෙස, කෘෂි ගොවීන්ට ප්රාග්ධනය ලබා ගැනීම බරපතළ ආර්ථික ප්රශ්නයක් වී තිබේ. දැන් පවතින්නේ සාම්ප්රදායික ගිනි පොලී ක්රමයට වෙනස්ව, මූල්ය ධනවාදයේ නියෝජිතයන්, ආණ්ඩුවේද සහාය ඇතිව, මූල්ය ධනවාදයේ අඬුවල ග්රහණයට, ග්රාමීය කාෂිකර්මය හසුකර ගැනීමයි. ලංකාවේ ග්රාමීය සමාජයේ මෑත කාලයේදී ශීඝ්රයෙන් පැතිරුණ නව දරිද්රකරණයට මූලික හේතුව තිබෙන්නේ, මෙම මූල්ය ප්රාග්ධන හිමියන්ගේ ආධිපත්යයයි. ‘ක්ෂුද්ර මූල්ය ණය උගුල’ට විරුද්ධව ගොවි ජනතාව සිදු කරන උද්ඝෝෂණවල තිබෙන්නේ කෘෂිකර්මයට ප්රාග්ධනය සැපයීම සඳහා විකල්ප සූරාකෑමේ අරමුණුවලින් තොර යාන්ත්රණය ගැන සිතිය යුතුය යන කරුණයි.
වී මෝල්කරුවන් සහ සහල් ව්යාපාරිකයන් කිහිප දෙනෙකුගේ කතිපයාධිකාරී ග්රහණයට වී සහ සහල් වෙළෙඳපොළ යටවීම, ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී ඉල්ලීම් දැනටමත් ගොවි ජනතාව අතරින් මතුවීමට තුඩු දී තිබේ. ලංකාවේ දේශපාලන බලය මෙන්ම කෘෂිකාර්මික ආර්ථිකයේ බලයද පවුල් කිහිපයක ආධිපත්යයට පාත්ර වී තිබේ. මෙම ඒකාධිකාරී බලය කැඩීම, ග්රාමීය සමාජයේ ආර්ථික පැවැත්ම මෙන්ම මුළු රටෙහිම සහල් පාරිභෝගික පුරවැසියන්ගේ ජීවත්වීමේ අයිතිය සුරැකීමට අවශ්යතම ප්රතිසංස්කරණයක් වී තිබේ.
මෙම පසුබිම තුළ ග්රාමීය සමාජයේ අත්හදා බැලිය යුතු සහ ප්රචලිත කළ හැකි විකල්ප ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී පියවරක් වන්නේ සමුපකාර ක්රමය යළි පණගන්වා ව්යාප්ත කිරීමයි. කෘෂිකර්මය සඳහා ප්රාග්ධනය, ණය සහ යෙදවුම් සැපයීම, වී මිලදී ගැනීම සහ බෙදාහැරීම, ගොවීන්ද, පාරිභෝගිකයන්ද සහභාගී වන සමුපකාර සමිති ජාලයක් අතට ගැනීම, නිසර්ගයෙන්ම ප්රජාතන්ත්රවාදී විකල්පයකි. එය ආණ්ඩුවෙන් සාපේක්ෂ වශයෙන් ස්වාධීනව, නව සමාජ ව්යාපාරයක නායකත්වය සහ මගපෙන්වීම යටතේ සිදුකළ හැකි එකකි. සමාජය තුළ තනි පුද්ගලවාදය සහ පුද්ගල ආත්මාර්ථය වේගයෙන් ව්යාප්ත කරන, පුරවැසියන් සමාජ සත්වයන්ගේ සිට හුදෙකලා පුද්ගලයන් බවට ලඝු කරන නව ලිබරල්වාදී සමාජ වටිනාකම් වේගයෙන් පැතිරෙන යුගයක, අප රටේ පුරවැසියන් සමාජීය සත්වයන් බවට නැවතත් පත් කරන, සාමූහිකත්වය, සාමූහිකව එකට මුණ ගැසී තීරණ ගැනීම, සාකච්ඡාව සහ විවාදය, පොදු යහපත වැනි ප්රජාතන්ත්රවාදී වටිනාකම් යළි සොයා යාමට, සමූපකාර ව්යාපාරය අලුතෙන් ගොඩ නැගීම ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී පරිවර්තනයක් සඳහා සුදුසු වැදගත් පියවරකි. එය පුරවැසියන් ආර්ථික ප්රජාතන්ත්රවාදී පරිවර්තනයක සහභාගිත්ව කර්තෘකයින් බවට පත් කරන ක්රියාවලියක්ද වනු ඇත. ■
