■ විශ්වවිද්‍යාලයක කුලපති කියන තනතුරට අනික් අය ගරු කරන්න ඕනෑ. උප කුලපතිට ගරු කරන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ කුලපතිට. මහාචාර්යවරුන්ට ගරු කරන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ කුලපතිට. ශිෂ්‍යයන්ට ගරු කරන්න
පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ.
■ එක රටක් එක නීතියක් යන කාරණයට සම්පූර්ණයෙන් විරුද්ධව ජාතීන් භේද කිරීමට හා රට භේද කිරීම වගේ දේවලට සම්පූර්ණයෙන් කටයුතු කරමින් හිටි කෙනෙක් තමයි ඥානසාර හිමි කියන්නේ. ඉතිං ඒ හිමියන් ඒ තනතුරට පත් කිරීම කියන්නේ එක පැත්තකින් බුද්ධිමය වශයෙන් අමනෝඥයි.
■ ප්‍රබුද්ධ නුවන්
විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියක කුලපතිවරයෙක් කියන්නේ මොන විදිහේ තනතුරක්ද?
කුලපති කියන එකේ ඉංග්‍රීසි වචනය තමයි චාන්සලර්(Chancellor) කියන එක. චාන්සලර් කියන එක ඉතිහාසයේ ඉඳන් විශ්වවිද්‍යාලවලින් පිට සංදර්භවල පවා තිබිලා තියෙනවා. ඒක cancellarius කියලා තමයි ලතින්වල තිබුණේ. කොහොම වුණත් ග්‍රීක රෝම යුගයන් වගේ ඈත කාලවල ඉඳන්ම රජයේ ඉහළ තනතුරක් හඳුන්වන්න තමයි චාන්සලර් කියන එක පාවිච්චි කළේ.
ඒ වගේම ජර්මනිය වගේ රටක දේශපාලනික නායකයා හඳුන්වන්නේත් චාන්සලර් කියලා. ඇන්ජෙලා මර්කර් කියන්නේ ජර්මනියේ වත්මන් චාන්සලර්වරියනේ.
දොළොස්වන ශතවර්ෂයේ විතර විශ්වවිද්‍යාල ලෝකයේ බිහිවුණාම චාන්සලර් කියලා විශ්වවිද්‍යාලවල ප්‍රධාන තනතුරක් පත් කළා. ඒක තමයි එදා ඉඳන්ම අද වෙනකම් තියෙන්නේ.
නමුත් නූතන විශ්වවිද්‍යාල පද්ධතියේ ප්‍රධාන බලතල තියෙන ප්‍රධානියා කුලපති නෙමෙයි උපකුලපති. ඔහු අධ්‍යාපනය පිළිබඳ තීරණ ගන්න දන්න, කවුන්සිලයට වගකියන, කවුන්සිලය තුළ කටයුතු කරන බොහොම සක්‍රිය චරිතයක්. ලංකාවේ පළවෙනි විශ්වවිද්‍යාලය වන පේරාදෙණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ ඉඳන්ම මේ ව්‍යුහයම ආවා.
අද වන විට සමාජයේ මූලිකම සංවාදය ගොඩනැගිලා තියෙන්නේ මුරුත්තෙට්ටුවේ ආනන්ද හිමි කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති තනතුරට පත් කිරීම ගැන. මේ පිළිබඳ ඔබගේ අදහස මොකද්ද?
ලංකාවේ පළවෙනි විශ්වවිද්‍යාලය වන පේරාදෙණියේ විශ්වවිද්‍යාලයේ ව්‍යුහයට ලෝකයේ අනික් රටවල තිබුණු ක්‍රමය ආවා වගේම ලංකාවේ පිරිවෙන්, කැලණිය ජයවර්ධනපුර ආදි ලෙස විශ්වවිද්‍යාල බවට පත් වෙද්දීත් ඒ තනතුර ගෙනාවා. ඒ වගේම බොහෝ විට ඒ තනතුර සඳහා භික්ෂූන් වහන්සේ කෙනෙක් පත් වුණා. ඊයේ පෙරේදා අපවත් වූ වැලමිටියාවේ කුසලධම්ම හිමියන්නේ කැලණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ කුලපති ලෙස අන්තිමට හිටියේ.
නමුත් මෙතන ගැටලු‍ව වන්නේ භික්ෂූන් වහන්සේ කෙනෙක් පත් කිරීම නෙමෙයි. ගිහියන් වගේම පැවිද්දන් ඒ තනතුරට පත් කරන්න බාධාවක් නෑ. අවසාන වශයෙන් ඒ තනතුරේ හිටියෙත් අතිගරු ඔස්වල්ඩ් ගෝමිස් පියතුමා කියන ගෞරවනීය පියනමක්නේ. එතුමාත් ආගමිකයි. නමුත් සමාජය මෙතැනදි ප්‍රශ්න කරන්නේ කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලය සඳහා පත් කළ හිමියන් ඒ තනතුරට කොච්චර ගැළපෙනවාද කියන එක.
විශ්වවිද්‍යාල කුලපතිවරයෙක් ගැන විශ්වවිද්‍යාල ප්‍රතිපාදන සභා පනතේ තියෙන්නේ එක වාක්‍යයයි. ඒ පනතේ තිස් දෙවන කොටසේ. ඒ අනුව කියැවෙන්නේ විශ්වවිද්‍යාල උපාධි ප්‍රදානෝත්සව වගේ උත්සවවලට සහභාගි වන්න ඔහුට තියෙන අයිතිය ගැන විතරයි. ඒ නිසා මේ තනතුරට තියෙන්නේ සංකේතමය වටිනාකමක්.
විශ්වවිද්‍යාල කුලපතිවරයා පත්කිරීමේ බලතල සම්පූර්ණයෙන් තියෙන්නේ ජනාධිපතිවරයාටද? පත් කිරීම්වලදී සම්ප්‍රදායන් එච්චර වැදගත් වෙන්නේ නැද්ද?
පත්කිරීම් හා සමාවදීම් කියන කාරණා දෙකේදීම මේ ජනාධිපතිවරයා කළ දේවල් සමාජයේ විවිධ කතාවට ලක් වුණා. ඉතිං අන්තිම අර්ථයෙන් මේ මුරුත්තෙට්ටුවේ ආනන්ද හිමියන්ගේ පත් කිරීමත් අපිට දකින්න පුළුවන්නේ ඒ ගොඩේම එකක් විදිහට තමයි.
පත්කිරීමට ජනාධිපතිවරයාට බලයක් තියෙන බව ඇත්ත. නමුත් පත් කිරීමේදී ඔළුවකුත් තියෙන්න ඕනෑ.
මං හිතන විදිහට අපි වැඩිපුර කලබල වෙන්න ඕනෑ මේ කුලපති තනතුරට මුරුත්තෙට්ටුවේ හිමි පත්කිරීමටත් වඩා එක රටක් එක නීතියක් කමිටුවට ඥානසාර හිමි පත් කිරීම ගැන.
මොකද එක රටක් එක නීතියක් යන කාරණයට සම්පූර්ණයෙන් විරුද්ධව ජාතීන් භේද කිරීමට හා රට භේද කිරීම වගේ දේවලට සම්පූර්ණයෙන් කටයුතු කරමින් හිටි කෙනෙක් තමයි ඥානසාර හිමි කියන්නේ. ඉතිං ඒ හිමියන් ඒ තනතුරට පත් කිරීම කියන්නේ එක පැත්තකින් බුද්ධිමය වශයෙන් අමනෝඥයි. ඒ වාගේම තවත් පැත්තකින් මේක රටට විවිධාකාරයෙන් නරක විදිහට බලපාන්න පුළුවන්. රට ඇතුළේ සාමයට විතරක් නෙමෙයි ජාත්‍යන්තර සබඳතාවලට, තෙල් ආනයනයට පවා නරක විදිහට බලපාන්න පුළුවන්. ඒ නිසා ඒක ගැනයි අපි වැඩිපුර කලබල වෙන්න ඕනෑ.
නමුත් ජර්මනියේ පාලකයා පත්කරනවාට වඩා, රජයේ ඉහළ නිලධාරියෙක් පත්කරනවාට වඩා, චාන්සලර් කියන එක විශ්වවිද්‍යාල තනතුරක් විදිහට ගොඩනැගෙද්දි ලෝකය පිළිගත් විශිෂ්ට විද්වතෙක් පත්කිරීම අත්‍යන්ත අවශ්‍යතාවක් හා සම්ප්‍රදායක් වෙලා නැද්ද?
ඇත්ත. කුලපති පත් කිරීමේ ඉතිහාසය තුළ සාමාන්‍යයෙන් ශාස්‍ත්‍රීය වශයෙන් ඉහළ කෙනෙක් පත් කරන්න ඕනෑ. නමුත් ජනාධිපතිට බලයක් තියෙනවා තමං කැමති කෙනෙක් පත් කරන්න. ඉතිං එහෙම පත් කිරීමේදී ඔළුවක් තියාගෙන පත් කරන්න ඕනෑ කියලා එකක් නෑනේ.
හමුදාවට හරි පොලීසියට හරි බැඳෙනවා නම් අඩුගානේ උස බලනවා, පපුව බලනවා. නමුත් විශ්වවිද්‍යාල කුලපති පත්කිරීමේ නීතිය අනුව එහෙම සුදුසුකමක්වත් ඉල්ලන්නේ නෑ. ජේආර් ජයවර්ධන විසින් බලය තමා අතට පත් කරගැනීමේ ප්‍රතිඵලයක් හැටියට හැම ඉහළ තනතුරකටම පත්කිරීමේදී ජනාධිපති හරහා ඒක යන්න ඕනෑ. ඒකේ ප්‍රතිඵලය නිසා පාලකයන්ට සම්ප්‍රදාය තේරුම් අරං පත් කරන්නත් පුළුවන් මේ විදිහට, තමන්ට අවශ්‍ය කෙනෙක්ව පත්කරන්නත් ජනාධිපතිට පුළුවන්.
අපි දන්නවා ඉන්දියාවේ නාලන්දා විශ්වවිද්‍යාලයට වරක් කළේ අමර්ත්‍යා සෙන් වගේ නොබෙල් ත්‍යාගලාභීන්. ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයන් පවා ඒ වගේම පිරිසක්. ඉතිං අපේ විශ්වවිද්‍යාලවලටත් ඒ විදිහට පත් කරන්න පුළුවන් පාලකයා දන්නවා නම් කුලපති කියන්නේ කවුද, උපකුලපති කියන්නේ කවුද ආදි වශයෙන්. නමුත් මේ අය ඒක නොදන්න එක තමයි ගැටලු‍ව.
මොළයේ අමාරුවක් තිබුණා කිව්ව දුමින්ද සිල්වාට නිදහස දීලා, ඒ මදිවාට ජාතික නිවාස අධිකාරියේ සභාපතිකමට පත් කළ එකේ මේ පත්කිරීම සාමාන්‍යයි කියලා අපිට හිතාගන්න වෙනවා. අනික් කාරණය තමයි මේ ජනාධිපතිවරයාට උපදෙස් දෙන්නේ කැස්බෑවෝ වාරකංවලට දියේ ගිලිලා මැරෙනවා කියන ආචාර්යවරුනේ. ඉතිං ඒ වගේ අයට ගැළපෙනම පත්වීමක් තමයි මේක. මට පුදුමේ කැස්බෑවෝ දියේ ගිලිලා මැරෙනවා කිව්ව උපදේශකයන්ට මේ තනතුර නොදීම ගැන.
දෙදහස් දහනමය විතර ඉඳන් ලංකාවේ පශ්චාත් නූතන දේශපාලනය අතුළේ අපි දකින දේවල් තමයි මේ. ජනාධිපති අද එකක් කියනවා හෙට තව එකක් කියනවා. අද එක ගැසට් එකක් ගහනවා. හෙට ඒක කැන්සල් කරනවා. අනිද්දා වෙන එකක් ගහනවා.
හරි නම් ඕක කමිටුවකට දාලා මිනිස්සුන්ගේ අදහස් අරගෙන කරන්න ඕනෑ එකක්. මොකද විශ්වවිද්‍යාලයක කුලපති කියන තනතුරට අනික් අය ගරු කරන්න ඕනෑ. උප කුලපතිට ගරු කරන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ කුලපතිට. මහාචාර්යවරුන්ට ගරු කරන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ කුලපතිට. ශිෂ්‍යයන්ට ගරු කරන්න පුළුවන් වෙන්න ඕනෑ. නමුත් මේ ගත්ත තීන්දුවත් එක්ක දැනටම ශිෂ්‍යයන් ඇතුළු පිරිසගේ විරුද්ධත්වය මතුවෙමින් තියෙනවා. ඒ නිසා විශ්වවිද්‍යාලයට කුලපතිකමට සුදුසු නැති කෙනෙක් දැම්මාම විශ්වවිද්‍යාලය හා අධ්‍යාපනය ගැන තියෙන නම්බුව කෙළෙසිලා යනවා.
ගුරුවරුන්ගේ වැටුප් ප්‍රශ්නය වගේ ඒවාට ප්‍රතිචාර දක්වපු විදිහෙන් පවා තේරෙන්නේ මේ ආණ්ඩුව උසස් අධ්‍යාපනය විතරක් නෙමෙයි සමස්ත අධ්‍යාපනය දිහාම දකින ස්වරූපය ඒ විදිහයි කියලා කිව්වොත්?
සියල්ලම අනාගෙන තියෙන ආණ්ඩුවක් අධ්‍යාපනය විතරක් හදයි කියලා හිතන්න බෑනේ. අද රටේ ආර්ථිකය ඉවරයි, රැකියා ඉවරයි, සෞඛ්‍ය ඉවරයි, ඔක්කොම ඉවරයිනේ. ලෝකයේ කොවිඩ් හැදුණු එකම රට, කොවිඩ්වලින් මිනිස්සු මැරුණු එකම රට ලංකාව නෙමෙයි. ඉතිං කොවිඩ්වලට බැනලා ඒ තත්ත්වය වහගන්න බෑ. ලංකාව තරම් අධ්‍යාපන ඇමතිවරු මාරුවෙලා නැතිව ඇති වෙනත් කිසිම දකුණු ආසියාතික රටක.
ගුරුවරුන්ගේ ගැටලු‍ව අවුරුදු විසි ගාණක් ඉඳන් තිබුණ එකක්. හැම ආණ්ඩුවම කළේ එහාට මෙහාට වැනෙන එක. ගුරු දෙවියෝ කියලා පිළිගන්න අයටනේ මේ අය කාලකණ්ණි කිව්වේ. සමහර වෙලාවට ඒ අයට උගන්නපු අය කාලකණ්ණියෝද දන්නෑ. ඒ වගේම ඒ අය එක්ක ඉන්න ගුරුවරු කොටසක්නේ අර කිව්වේ වාරකංවලට දියේ ගිලිලා කැස්බෑවෝ මැරෙනවා කියලා.
අද විශ්වවිද්‍යාල මහාචාර්යවරයෙක් රුපියල් ලක්ෂ පහක් විතර පඩි ගන්නවා. එහෙම තියෙද්දී ගුරුවරු රුපියල් තිස්දාහට වැඩ කරන එක කොච්චර වරදක්ද? ඒ නිසා උසස් අධ්‍යාපනයේ ගුරුවරුන්ට සලකන විදිහටම ඇයි පාසල් ගුරුවරුන්ට සලකන්න බැරි. ළමයින්ව උසස් අධ්‍යාපනය සඳහා ගෙනියන්නේ ඒ අයනේ.
අද බාස් කෙනෙක් දවසට රුපියල් තුන්දාහක් ගන්නවා. අත්වැඩකරුවෙක් දෙදහස් පන්සීයක් ගන්නවා. එහෙම බලපුවාම ඒ අයගේ වැටුපත් ගුරුවරුන්ට වඩා කොච්චර වැඩිද? මේ අය ගුරුවරුන්ගේ ප්‍රශ්නය නොකතා හරිනවා විතරක් නෙමෙයි, මේ අය කළේ ගුරුවරුන්ගේ සාධාරණ අයිතියට විරුද්ධව කතා කළ තම දේශපාලන හිතවත් මුරුත්තෙට්ටුවේ ආනන්ද හිමි විශ්වවිද්‍යාල කුලපති කරපු එක. ■
