සූර්ය බල සංග්‍රාමයේ පාරිභෝගිකයන් දඬුකඳේ ගැසූ ලංවිම

■ අමාත්‍යංශ ලේකම්
සූර්ය බල ගාස්තු සංශෝධනයට කමිටුවක් පත්කරලා

■ ස්ථාවර ගාස්තුව රුපියල් 30 සිට 400 දක්වා ඉහලට

■ පාරිභෝගිකයන්ගෙන්
මහජන උපයෝගිතා කොමිසමට පැමිණිලි

‘වසර 2050 වනවිට ශ්‍රී ලංකාවට අවශ්‍ය කරන සම්පූර්ණ විදුලිය ප්‍රමාණය දේශීය පුනර්ජනනීය මූලාශ්‍රවලින් ලබා ගැනීම රජයේ අපේක්ෂාවයි.’

එසේ සඳහන් වන්නේ විදුලිබල අමාත්‍යාංශ වෙබ් අඩවියේ ඇති ‘සූර්ය බල සංග්‍රාමය’ සම්බන්ධයෙන් වූ විස්තර පත්‍රිකාවේය.

එම අපේක්ෂාව එහි වැඩිදුරටත් විස්තර කර ඇත්තේ මේ ආකාරයටය. ‘මේ සඳහා මූලික පියවරක් ලෙස විදුලි පාරිභෝගිකයන්ද විදුලි නිෂ්පාදකයන් වශයෙන් විදුලි ජනන ක්‍රියාවලියට සම්බන්ධ කර ගනිමින් තම නිවෙස්වල වහල මත ඉදිකෙරෙන කුඩා සූර්ය බලාගාර ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ වැඩසටහනක් සූර්ය බල සංග්‍රාමය’ නමින් ක්‍රියාවට නංවයි. මේ යටතේ විදුලි පාරිභෝගිකයන් මිලියනයක් විදුලි නිෂ්පාදකයන් බවට පත් කිරීමට අපේක්ෂිත අතර නිෂ්පාදනය කර ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට එකතු කරනු ලබන අතිරික්ත විදුලිය සඳහා රජය විසින් ගෙවීම් කිරීමටද නියමිතය.’

මෙම ව්‍යාපෘතියේ අරමුණ වශයෙන් සඳහන් වන්නේ 2020 වසර වන විට ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට මෙගාවොට් 200ක ධාරිතාවක් හා වසර 2025 වනවිට මෙගාවොට් 1000ක් එක් කිරීමයි.

එහි සඳහන් වන්නේ ඕනෑම විදුලි පාරිභෝගිකයෙකුට මෙම ව්‍යාපෘතිය යටතේ තම වහලය සූර්ය විදුලි බලාගාරයක් බවට පත්කළ හැකි බවයි. එයට නිවාස, ආගමික ස්ථාන, සංචාරක හෝටල්, ව්‍යාපාරික ස්ථාන, කාර්යාල හා කර්මාන්ත ශාලා අයත් විය හැකි බව එහි දැක්වේ. මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා රාජ්‍ය හා පෞද්ගලික බැංකු මගින් ක්‍රියාත්මක කරන වසර 7ක කාලයකදී ගෙවා නිමකළ යුතු සහනදායි ණය පහසුකම්ද ලබා දී තිබූ අතර ඒ අනුව බොහෝ විදුලි පාරිභෝගිකයන් සිය වහල සූර්ය විදුලි උත්පාදන බලාගාරයක් බවට පත්කරගෙන තිබුණේ බැංකු ණය ලබා ගැනීම මගින්ය.

ඒ සඳහා සම්බන්ධ විය හැකි ක්‍රම තුනක්ද හඳුන්වා දී තිබූ අතර එක් ක්‍රමයක් හඳුන්වනු ලැබුයේ නෙට් මීටරින් හෙවත් ශුද්ධ මනුකරණ ක්‍රමය යනුවෙන්ය. ඒ යටතේ වහල මත සවිකරන සූර්ය පැනල මගින් ජනනය කරන විදුලි ඒකක ගණන, පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ගණනට වඩා අඩු නම් එම වෙනසට පමණක් පාරිභෝගිකයා මුදල් ගෙවිය යුතුය. එසේ ජනනය කරන විදුලි ඒකක ප්‍රමාණය පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ගණනට වඩා වැඩි නම් පාවිච්චිය වැඩිවන අවස්ථාවලදී හිලව් කිරීම සඳහා ශේෂයක් වශයෙන් අතිරික්ත ඒකක ප්‍රමාණය ඉදිරියට ගෙනයෑමට පාරිභෝගිකයාට අවස්ථාව ලැබේ. නමුදු එහිදී අතිරික්ත විදුලි ජනනය වෙනුවෙන් විදුලි පාරිභෝගිකයාට මුදල් ලැබීමක් සිදුවන්නේ නැත.

අනෙක් ක්‍රමය වන්නේ නෙට් එකවුන්ටින් හෙවත් ශුද්ධ ගිණුකරණ ක්‍රමයයි. එහිදී වහල මත සවිකරන සූර්ය පැනලයෙන් ජනනය කරන විදුලි ඒකක ගණන පාරිභෝගිකයා පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ගණනට වැඩි නම් එම වැඩි ඒකක ගණනට පාරිභෝගිකයාට මුදල් ගෙවීමක් සිදුකිරීමයි. ඒ මුල් වසර 7ක කාලයේදී ඒකකයකට රුපියල් 22ක් හා 8 වන වසරේ සිට 20 වන වසර දක්වා ඒකකයකට රුපියල් 15.50ක් වශයෙන්ය. එම ක්‍රමයේදීත් ජනනය කරන විදුලි ඒකක ගණනට වඩා පාරිභෝගිකයා පාවිච්චි කර ඇති විදුලි ඒකක ගණන වැඩි නම් එම වැඩිවන ඒකක ප්‍රමාණයට පාරිභෝගිකයා ගෙවීම් කළ යුතුය.

තුන්වන ක්‍රමය වන්නේ නෙට් ප්ලස් ක්‍රමයය. එහිදී කරන්නේ වහල මත සවිකරන සූර්ය පැනලයෙන් නිෂ්පාදනය කරන සම්පූර්ණ විදුලි ප්‍රමාණයට ගෙවීම් සිදුකිරීම වන අතර පාරිභෝගිකයාද ඔහු පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ගණන වෙනුවෙන් සාමාන්‍ය ලෙස ලැබෙන බිල්පතට ගෙවීම් සිදු කිරීමය.

අපේ මේ උත්සාහය පරිසර හිතකාමී විදුලිබල ජනනයක් වෙනුවෙන් බැංකු ණයක් ගෙන සූර්ය බල සංග්‍රාමය යටතේ ජාතික විදුලිබල පද්ධතියට දායකත්වයක් සැපයූ ඉහත සඳහන් කළ විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය හෙණයක් පාත්කර ඇති බව කියන්නටය.

ඒ උත්පාදනය කරන විදුලි ඒකක ප්‍රමාණය පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ගණනට වඩා වැඩි නිසා විදුලි පරිභෝජනය 0ක් වීම හේතුවෙන් මාසිකව රුපියල් 30ක ස්ථාවර ගාස්තුවක් ගෙවූ විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට මාසිකව රුපියල් 400ක ස්ථාවර ගාස්තුවක් විදුලි බල මණ්ඩලය අය කිරීමේ අසාධාරණ හා අයුක්ති සහගත තීන්දුවක් ගැන කියන්නටය. අප කළ සොයා බැලීමකදී දැනගන්නට ලැබුණේ මේ පිළිබඳ දැනටමත් විදුලි බල ක්ෂේත්‍රයේ නියාමකයා වන ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාවට සූර්ය බල සංග්‍රාමය යටතේ විදුලිය නිපදවා ජාතික විදුලි බල පද්ධතිය පෝෂණය කරන විදුලි පාරිභෝගිකයන් රැසක් පැමිණිලි කර ඇති බවය.

විදුලි බල මණ්ඩලයේ මෙම ස්ථාවර ගාස්තු තීරණයත් සමග විශාලම අසාධාරණය සිදුවන්නේ නෙට් මීටරින් ක්‍රමයට සූර්ය පැනල මගින් විදුලිය නිෂ්පාදනය කර ජාතික විදුලි බල පද්ධතියට ලබාදෙන විදුලි පාරිභෝගිකයන්ටය. මන්ද ඔවුන් පාවිච්චි වඩා වැඩියෙන් නිපදවන විදුලි ඒකක වෙනුවෙන් විදුලි බල මණ්ඩලයෙන් ගාස්තුවක් ලබා ගන්නා අය නොවීමය. වැඩිපුර නිපදවන ඔවුන්ගේ විදුලි ඒකක ප්‍රමාණය ඉදිරි වැඩි පරිභෝජනයකදී හිලව් කිරීම සඳහා ඉදිරියට ගෙන යෑම පමණක් එහිදී සිදුවන නිසාය. නිපදවන අතිරික්ත විදුලි ඒකක ප්‍රමාණය හිලව් කිරීම සඳහා ඉදිරියට ගෙන යෑමේදී ඒ සඳහා ලයිෆ් ටයිම් හෙවත් ජීවිත කාල අවස්ථාවක් ලැබෙන්නේ නැත. ලැබෙන්නේ අවුරුදු 20ක කාලයක් හෙවත් මෙම ව්‍යාපෘතියට සම්බන්ධවීම සඳහා ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය සමග ගිවිසුම්ගත වන කාලය සඳහා පමණය. අතිරික්තව නිපදවන විදුලිය වෙනුවෙන් ඉදිරියට ගෙනයන ශේෂය ඒ අනුව වැඩක් වන්නේ නැත. එහි ශුද්ධ අයිතිය භුක්ති විඳිනු ලබන්නේ ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය විසින් වීම ඊට හේතුවය. ඔවුන් එම අතිරික්ත විදුලිය වෙනත් විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට විකුණා ලාභයක් ලබා ගනී. (ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලය පාඩු වන්නේ ඇයිද යන්න වෙනම සාකච්ඡාවට ගත යුත්තකි) අවසානයේ බැංකු ණය ලබාගෙන පොළියත් සමග ගෙවන නෙට් මීටරින් ක්‍රමයේ විදුලි පාරිභෝගිකයාට අත්වන දෙයක් නැත. ඔහු කරන්නේ සිය පාවිච්චියට වඩා අතිරික්තව නිපදවුවහොත් ජාතික විදුලි බල පද්ධතියට එම විදුලි ඒකක ප්‍රමාණයක් නොමිලේ ලබාදී බැංකුවලට පොළී ගෙවීම පමණය.

නෙට් එකවුන්ටින් විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට පවා මේ ස්ථාවර ගාස්තු ක්‍රමයෙන් සිදුවන්නේ අසාධාරණයක් පමණය. මන්ද ඔවුන්ද ජනනය කරනු ලබන අතිරික්ත විදුලි ඒකක ප්‍රමාණය වෙනුවෙන් මුදල් ලබා ගැනීමක් සිදුකළද ඔවුන් පාවිච්චි කරනු ලබන්නේ ඔවුන්ගේ සූර්ය කෝෂ පැනලය නිපදවනු ලබන විදුලිය වීමය. යම් හෙයකින් විදුලි බල මණ්ඩලය නිපදවන විදුලි ඒකක ප්‍රමාණයක් ඔවුන් පාවිච්චි කළද ඒ සඳහා ස්ථාවර ගාස්තු අයකළ යුත්තේ පාවිච්චි කරන විදුලි ඒකක ප්‍රමාණයට අදාළ ස්ථාවර ගාස්තුව පමණය.
නෙට් ප්ලස් ක්‍රමයේ පාරිභෝගිකයන්ට මෙහිදී අගතියක් සිදුවන්නේ නැති අතර ඔවුන් පාවිච්චි කරන විදුලිය වෙනුවෙන් බිල්පත් ගෙවීමත්, සූර්ය පැනලයෙන් ජනනය කරන විදුලිය ඒකක ගණන වෙනුවෙන් මුදල් ලබා ගැනීමත් වෙන වෙනම සිදු කිරීම එයට හේතුවය.

වත්මන් විදුලි ගාස්තු ක්‍රමය අනුව මාසයකට විදුලි ඒකක 100ට වඩා අඩුවෙන් පාවිච්චි කරන විදුලි පාරිභෝගිකයෙකුට ඒ සඳහා වැය වන්නේ රුපියල් 1000කට ආසන්න මුදලකි. එහි සාමාන්‍ය රුපියල් 1000ක් ලෙස සැලකුවත් එවැනි විදුලි පාරිභෝගිකයකුට වසරකට රුපියල් 12,000ක්ද, වසර 20ක කාලයකදී රුපියල් 240,000ක මුදලක්ද විදුලි ගාස්තු වශයෙන් වැය වනු ලැබේ. එහෙත් කිලෝවොට් 1කක ධාරිතාවෙන් යුත් මාසයකට විදුලි ඒකක 100ක් පමණ ජනනය කළ හැකි සූර්ය පැනලයකට රුපියල් ලක්ෂ තුනහමාරක පමණ මුදලක් වැය කිරීමට සිදුවේ. ඒ අනුව විදුලිබල මණ්ඩලයෙන් විදුලිය ලබාගෙන බිල් ගෙවීමටත් මුදලටත් වඩා වැඩි මුදලක් සූර්ය බල පැනලයකට වැය කිරීමට පාරිභෝගිකයාට සිදුවේ. මෙම සූර්ය පැනලයක සාමාන්‍ය ආයු කාලය වසර 20ක් වශයෙන් සැලකෙන අතර ගිවිසුම් කාලය එම වසර ගණනට සාදා ඇත්තේ ඒ නිසාය. එසේම වසර 5කට වරක් යම් අලුත්වැඩියාවක්ද කිරීමට සිදුවනු ඇත. ඒ සඳහාද වියදම් කිරීමට පාරිභෝගිකයාට සිදුවේ.
සූර්ය බල සංග්‍රාමයේ ආයෝජනය කර ඇති විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට අසාධාරණ ලෙස ගාස්තු අයකර ඔවුන් එයින් ඉවත් කිරීමේ වත්මන් ස්ථාවර ගාස්තු තීරණය ඉබේ පහළ වූවක් නොවන බවට අපට තොරතුරු ලැබී තිබේ. එම තොරතුරට අනුව බලශක්ති අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් වසන්තා පෙරේරා 2021 අගෝස්තු 04 දින සහිතව 10 දෙනෙකුගෙන් සමන්විත කමිටුවක් පත්කරනු ලබන අතර ඔවුන්ට පැවරෙන කාර්ය වන්නේ වහල මත සවිකර ඇති සූර්ය පැනල මගින් ජනනය කරන විදුලි ඒකක වෙනුවෙන් ගෙවන ගාස්තු සමාලෝචනය කිරීමය. එම කමිටුව පත්කිරීමේ ලිපියේ බලශක්ති අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරිය සඳහන් කරන්නේ නෙට් එකවුන්ටින් හා නෙට් ප්ලස් යන වහල මත සවිකරන සූර්ය බල ව්‍යාපෘතිය 2016 වර්ෂයේදී හඳුන්වාදෙනු ලැබුයේ 2016 අගෝස්තු 16 දින කැබිනට් මණ්ඩල අනුමැතියක් අනුව බවත්, එය විශේෂයෙන්ම හඳුන්වාfදුනු ලැබුයේ අඩු ආදායම් නිවාසලාභීන් සඳහා බව හා එම ව්‍යාපෘතිය මේ වනවිට කර්මාන්ත හා වාණිජ යන විදුලි පාරිභෝගිකයන්ද භාවිතයට ගෙන ඇති බවත්ය. ඒ මගින් ජාතික විදුලි බල පද්ධතියට ලබා ගැනීමට අපේක්ෂා කළේ මෙගාවොට් 100ක විදුලි ධාරිතාවක් පමණක් බවත්, මෙගාවොට් 300ක ප්‍රමාණය දක්වා එම සූර්ය බල ධාරිතාව ඉහළ ගොස් ඇති බවත් හා එම විදුලිය වෙනුවෙන් ගෙවන ගාස්තු හා අය කිරීම් නැවත තීරණය කළ යුතු බවත් ලේකම්වරිය සඳහන් කර ඇත.

එම කමිටුව පත්කිරීමේ ලිපියේ පිටපත් සූර්ය බල විෂය සම්බන්ධ රාජ්‍ය ඇමතිවරයාට, ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයේ සභාපතිවරයාට, සුනිත්‍ය බලශක්ති අධිකාරියේ සභාපතිවරයාට, ලෙකෝ සමාගමේ සභාපතිවරයාට, ලංකා විදුලි බල මණ්ඩලයේ සාමාන්‍යාධිකාරිවරයාට සහ බලශක්ති ඇමති හා සූර්යබල රාජ්‍ය ඇමතිවරුන්ගේ අවධානයට යොමුකිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ පෞද්ගලික ලේකම්වරුන්ට යොමුකර තිබේ.
නෙට් එකවුන්ටින් හා නෙට් ප්ලස් යන විදුලි පාරිභෝගිකයන් සඳහා ගාස්තු සමාලෝචනය කිරීමට කැඳවූ එම යෝජනා දැන් නෙට් මීටරින්ද ඇතුළත් කරමින් සූර්ය බල සංග්‍රාමයේ සියලු විදුලි පාරිභෝගිකයන්ට අදාළ කර ඇති බව නව ස්ථාවර ගාස්තු තීරණය අනුව පෙනේ. ඉහතින් සඳහන් කළ විදුලි බල අමාතයාංශයේ වෙබ් අඩවියේම ඇති සූර්ය බල සංග්‍රාමයේ විස්තර පත්‍රිකාව අනුව නම් බලශක්ති අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරියගේ ලිපියේ ඇති කරුණු වැරදිය. එකක් ඒ සඳහා අඩු ආදායම්ලාභීන්ට පමණක් සම්බන්ධ විය හැකි බව සඳහන්ව නොතිබීමය. ඊට අනුව නිවාස, ආගමික ස්ථාන, සංචාරක හෝටල්, ව්‍යාපාරික ස්ථාන, කාර්යාල හා කර්මාන්ත ශාලා ඇතුළත් බව සඳහන් වීමය. (අඩු ආදායම්ලාභියෙකුට රුපියල් ලක්ෂ ගණනක බැංකු ණයක් ලබාගෙන සූර්ය බල ව්‍යාපෘතියට සම්බන්ධවීමේ අමුතු කැහිල්ලක් නැති බව මේ ලොකු නෝනා මහත්තයාලා නොදන්නවා විය හැක).

අනෙක් කරුණ වන්නේ සූර්ය බල ව්‍යාපෘතියේ රජයේ අපේක්ෂාවය. 2020 දී මෙගාවොට් 200ක් හා 2025 මෙගාවොට් 1000ක් සූර්ය බලයෙන් ලබා ගැනීම යන ආසන්නම ඉලක්ක බලශක්ති අමාත්‍යාංශ ලේකම්වරියට වැරදී ඇති සේය. මේ වැරදීම් අහම්බයක්ද? නැතහොත් පරිසර හානියද ඉහළ ඉන්ධන මගින් ජනනය කරන මිල අධික විදුලිය මිලදී ගැනීම් සඳහා ගන්නා උත්සහායක පෙර නිමිත්තක්ද? සූර්ය බල සංග්‍රාමයේ විදුලි පාරිභෝගිකයින් දඬු කඳේ ගසා ඇති ස්ථාවර ගාස්තු තීන්දුව තුළ අප සලකා බැලිය යුත්තේ එයය.■