ලබන වසර ආරම්භයේදීම අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන එන බව ආණ්ඩුව පැත්තෙන් වාර්තා වෙයි. අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් කෙටුම්පත් කිරීම සඳහා පත්කළ විශේෂඥ කමිටුව එම කාර්ය නිමා කොට ඇති බව සැලයි. ඒ විශේෂඥ කමිටුවේ සිටින්නේ ආණ්ඩුක්‍රම විෂය පිළිබඳ දැනුම්තේරුම් ඇති වියත්තුලු.
ව්‍යවස්ථාවක් ඇති කරගත යුත්තේ රටක පාලකයන් වෙනුවෙන් නොව, විශේෂයෙන් ඒ පාලකයන්ගෙන් ජනතාව ආරක්ෂා කරගැනීම වෙනුවෙනි. නූතන අර්ථයේ ව්‍යවස්ථා නොතිබුණු රාජාණ්ඩු කාලයේ, ජනතා ආරක්ෂාව පිළිබඳ කිසි සහතිකයක් නොවුණි. එදා ලෝකයේ, ජනතාව වෙනුවෙන් රජු සිටියා නොව, රජු වෙනුවෙන් ජනතාව සිටියෝය. ඒ දීර්ඝ ඉතිහාසය තුළ ලෝකයා ලද නීරස අත්දැකීම් හේතුවෙන්, නූතන ජාතික රාජ්‍ය සංකල්පයට ලෝකයා අවතීර්ණ වන විට, ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් මගින් ජනතාව සහ පාලකයන් අතර ගනුදෙනුව විධිමත් කළ යුතුව ඇති බව පිළිගැනුණි. මෙයින් පෙනී යන කාරණය වන්නේ, රටක ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කරගැනීමේ ක්‍රියාවලියක අත්‍යවශ්‍ය පාර්ශ්වකරුවා විය යුත්තේ ජනතාව බවයි. ජනතාවගේ අදහස් නොවිමසන, ජනතාවට තමන් පාලනය කිරීමේ ක්‍රමවේදය ගැන සිතා බැලීමේ ඉඩක් නොතබන ඕනෑම අලුත් ව්‍යවස්ථා සම්පාදනයක්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී අභ්‍යාසයක් විය නොහැක්කේය.
අපේ අතීත පැටිකිරිය
නිදහසෙන් පසු අප විසින්ම ඇති කරගත් ව්‍යවස්ථා දෙකක් තිබේ. එකක්, 1972 දී සිරිමා බණ්ඩාරනායක මැතිනියගේ රජය යටතේ ඇති කරගත් ජනරජ ව්‍යවස්ථාව ය. දෙවැන්න, 1978 දී ජේ. ආර්. ජයවර්ධනගේ පාලනය යටතේ ඇති කරගත්, විධායක ජනාධිපති ව්‍යවස්ථාව ය. මේ දෙකම, ජනතා සහභාගිත්වයකින් තොරව, ඉහළින් ඇති කරගත් ව්‍යවස්ථාවන් ය. 1972 ව්‍යවස්ථාව සඳහා සරුවපිත්තල නියෝජනත්වයක් පිටින් ප්‍රදර්ශනය කෙරෙන ක්‍රියාවලියක් අනුගමනය කළත්, 1978 ව්‍යවස්ථා පෙරලිය කෙළේ ‘හැරෙන තැපෑලෙනි.’ මේ අවස්ථා දෙකේදීම, ජනතා කැමැත්තක්, ව්‍යවස්ථාව ඇති කරගැනීමට කලින් හෝ ඊට පසුව හෝ සොයා බැලුවේ නැත. 1972 දී මෙන්ම, 1978 දීත් පාවිච්චියට ගැනුණේ පාලක කණ්ඩායම සතුව පාර්ලිමේන්තුව තුළ පැවති නග්න බහුතර බලයම පමණි.
ව්‍යවස්ථාවක් පාර්ලිමේන්තුවෙන් තුනෙන් දෙකක බහුතරයකින් සම්මත කරගත් පසු එහි අනුමැතිය සඳහා ජනමත විචාරණයක් පැවැත්වීම වුව ලංකාව වැනි රටක ජනතාවට ලැබෙන අත්‍යන්ත සහතිකයක් නොවේ. හේතුව, ‘ජනමත විචාරණය’ පවා පාලකයාගේ ආශාව පමණක්ම මුදුන්පත් කරගන්නා මෙවලමක් විය හැකි බැවිනි. මීට කලින් ජේ. ආර්. ජයවර්ධන ‘ජනමත විචාරණයක්’ පැවැත්වූ ආකාරය ගැන අපට අත්දැකීම් තිබේ. එසේම, ඊට වඩා අඩු මට්ටමේ අතුරු මැතිවරණ පවා පාලකයන්ගේ හිතුවක්කාරී ආධ්‍යාශයන් පෙරදැරිව ජයග්‍රහණය කරගත් අතීතයක් පිළිබඳවත් අපට අත්දැකීම් තිබේ. මැතිවරණ දූෂණ සිදු නොවන, මැතිවරණ ක්‍රියාවලියට මොන විදිහකින්වත් පාලකයන් අත නොගසන, ශක්තිමත් ආයතන පද්ධතියක් (මැතිවරණ කොමිෂන් සභා, පොලීසිය, අධිකරණය සහ නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුව වැනි) ඇති රටක, අලුත් ව්‍යවස්ථාව පළමුව පාර්ලිමේන්තුවෙන් සම්මත කරගෙන පසුව ජනතාවගේ අනුමැතියක් හෙවත් ජනමත විචාරණයක් සඳහා ඉදිරිපත් කිරීම වරදක් නැත. එහෙත් ලංකාවේදී ඉහත කී නීරස අත්දැකීම් නිසා එය පවා විශ්වසනීය ක්‍රමයක් නොවේ. ඒ නිසා, මේ අවස්ථාවේ අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගෙන එන්නේ නම්, එය පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කරගැනීමට කලින් සමාජයේ අදහස් උදහස් හුවමාරුවකට අවශ්‍ය තරම් කාලය වෙන් කරන සහ අලුත් ව්‍යවස්ථාව හැදීමේ කටයුත්තට මහජන අදහස් ඒකරාශී කරගන්නා ක්‍රමවේදයක් සහිත ක්‍රියාවලියකට යා යුත්තේය. කොටින්ම ව්‍යවස්ථාව ‘රාජසන්තක’ වීමට ඉඩ නොදිය යුත්තේය.
පසුගිය යහපාලන ආණ්ඩු කාලයේ එවැනි අත්හදාබැලීමක් සිදු විය. ලාල් විජේනායකගේ සභාපතිත්වයෙන් යුත් කමිටුවක් රට පුරා ගොස් ජනතා අදහස් ඒකරාශී කෙළේය. එහෙත් එතැනින් එහාට ඒ අභ්‍යාසය ගියේ නැත.
අභිප්‍රාය කුමක්ද?
මේ කරුණු කීවේ, අතීත අත්දැකීම් මත, අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ඇති කරගැනීමේ ක්‍රමවේදය පිළිබඳව අප පරිස්සම් විය යුතු බව පෙන්වීමටයි.
එහෙත් ඊට කලින්, අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ඇති කිරීමේ පාලක අභිප්‍රාය පිළිබඳ යම් අදහසක්ද අපේ හිත් තුළ ඇති කරගැනීම වැදගත් ය.
1978 ජේ. ආර්. ගේ ව්‍යවස්ථාව ඇති කරගත් දා සිටම එම ව්‍යවස්ථාව වෙනස් කළ යුතු බව හෝ අහෝසි කළ යුතු බව සමාජයේ කතාබහට ලක්වුණි. ඉතා දීර්ඝ කතාවක් කෙටියෙන් කිවහොත්, ලංකාවේ ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ සෑම පක්ෂයක්ම එම ක්‍රමය අහෝසි කළ යුතු බව, පසු කලෙක සිට කියන්නට පටන්ගත්තේය. එහිදී, ලංකා සමසමාජ පක්ෂය, කොමියුනිස්ට් පක්ෂය සහ ජනතා විමුක්ති පෙරමුණ වැනි මාක්ස්වාදී සහ වාමවාදී පක්ෂ පමණක් නොව, ප්‍රධාන ධනපති පක්ෂ දෙක වශයෙන් ගැනෙන, එක්සත් ජාතික පක්ෂය සහ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයත් තමන්ගේ පක්ෂ ප්‍රතිපත්ති තුළ ප්‍රධාන කාරණයක් වශයෙන් මේ ව්‍යවස්ථාව අහෝසි කිරීමේ අවශ්‍යතාව ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් පිළිගෙන තිබේ.
කාලයාගේ ඇවෑමෙන් එවැනි පොදු එකඟතාවක් ඇති වී තිබුණේ ඇයි? අපේ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමයේ පවතින විසකුරු ස්වභාවය විවිධාකාරයෙන්, විවිධ වේෂයන්ගෙන් රටක් වශයෙන් අපට අත්දකින්නට ලැබුණු බැවිනි. 1994 පටන් ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ සෑම අපේක්ෂකයෙක්ම මේ ක්‍රමය අහෝසි කරන බවට ජනතාව ඉදිරියේ ප්‍රතිඥා දුන්හ. 1994 දී සහ 1999 දී ජයග්‍රහණය කළ චන්ද්‍රිකා බණ්ඩාරනායකත්, 2005 දී සහ 2010 දී ජයග්‍රහණය කළ මහින්ද රාජපක්ෂත්, 2015 දී ජයග්‍රහණය කළ මෛත්‍රීපාල සිරිසේනත් පමණක් නොව, ඒ සෑම ජනාධිපතිවරණයකටම ඉදිරිපත් වූ හෝ ඒවායේ කොටස්කරුවන් වශයෙන් සිටි එක්සත් ජාතික පක්ෂයත් මේ ප්‍රතිඥාව දුන්හ.
එහෙත් 2015 දී පමණක් පළමු වතාවට මහින්ද රාජපක්ෂ ඒ පොරොන්දුව දුන්නේ නැත. ඔහු එම ඡන්දයෙන් පරාජයට පත් විය. ඊළඟට 2019 දී ගෝඨාභය රාජපක්ෂත් ඒ පොරොන්දුව දුන්නේ නැත. එම ඡන්දයෙන් ඔහු ජයග්‍රහණය කෙළේය.
දැන් මා එළැඹෙන කාරණය මෙයයි: අඩු වශයෙන් 2015 පටන් රාජපක්ෂවරුන් විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ අදහස අතහැර දමා තිබේ. එපමණක් නොව, ඒ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය, ජේ. ආර්. ජයවර්ධනගෙනුත් ඉදිරියට ගෙන ගොස් තව තවත් පීඩාකාරී සහ සර්වබලධාරී ක්‍රමයක් දක්වා වර්ධනය කරගත යුතු බවටත් ආදර්ශයෙන් පෙන්නුම් කොට තිබේ. ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කිරීමේ පොරොන්දුව දෙවැනි වරටත් දීමෙන් පසු 2010 දී බලයට පත් මහින්ද රාජපක්ෂ මුලින්ම කෙළේ, 18 වැනි ව්‍යවස්ථා සංශෝධනය ගෙන ඒමයි. ඒ වනාහී, ජේ. ආර්. ගේ ව්‍යවස්ථාවෙන් ගව් ගානක් තවත් අධිකාරීවාදී ඉදිරියකට අපේ ව්‍යවස්ථාව ගෙන ගිය අවස්ථාවකි. ඊළඟට ඔහුගේ මල්ලී ගෝඨාභය රාජපක්ෂ 2019 දී බලයට පත් වූ විගසම අනිත් සියලු දේවල්වලට කලින් කෙළේ, 20 වැනි සංශෝධනය ගෙනැවිත්, ඊට කලින් අයියා ගෙනැවිත් තිබූ (සහ පසුව යහපාලන ආණ්ඩුවෙන් අහෝසි කළ) ඉහතින් කී 18 වැනි ව්‍යවස්ථාව තවත් තිරිහන් කරමින් 20 වැනි සංශෝධනය ගෙන ඒමයි. අද වන විට ලංකාවේ විධායක ජනාධිපතිවරයා, සියලු බලතල සහිත, ඒ බලතල පාලනය කරන මොනම ආයතන පද්ධතියක්වත් රට තුළ ඉතිරි කොට නැති, රජ කෙනෙකුට සමාන තත්වයක් කරා ගමන් කරමින් සිටී.
දේශප්‍රේමීන්ගේ මුදල් ඇමතිවරයා ඇමරිකානුවකු වන කල
20 වැනි සංශෝධනය තුළ අපූරු කාරණයක් ගැබ්ව තිබුණි. එනම්, ද්විත්ව පුරවැසියෙකුට පවා ලංකාවේ ජනාධිපති වීමට හැකි බව ය. එසේම, කැබිනට් අමාත්‍යවරයෙකු සහ පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරයෙකු වීමටද මෙවැනි ද්විත්ව පුරවැසියෙකුට එයින් පසු අවසර ලැබුණි.
ගෝඨාභය රාජපක්ෂ යටතේත්, ඊට කලින් මහින්ද රාජපක්ෂ යටතේත් අපේ ජාතිකත්වය උත්තරීතර ප්‍රපංචයක් වශයෙන් සැලකෙන ප්‍රවණතාවක් ඇති විය. කන්න නැතත්, බොන්න නැතත්, රටක් තිබිය යුතු යැයි වෙනත් වචනවලින් කීවේ ඒ ජාතිකත්වයේ නර්මාලාපයයි. එහෙව් පිරිසක්, ඇමරිකානු පුරවැසියෙකුට පවා ලංකාවේ ජනාධිපති තනතුරට පත්විය හැකි හැකි බව 20 වැනි සංශෝධනයෙන් කියන විට, කොහිල කටු ඇනෙන්නට පටන්ගත් පිරිසක් සිටියහ. ඒ, මෙතෙක් කල් අර කී ඊනියා ජාතිකත්වය තමන්ගේ දේශපාලනික බල ව්‍යාපෘතියේ කොටසක් වශයෙන් පාවිච්චි කරමින් සිටි පිරිසයි. ඒ කාරණය 20 වැනි සංශෝධනයට ඇතුළත් කරන විට හොරෙන් නාහෙන් අඬන්නට පටන්ගත්තේ ඔවුන් ය. (නිදර්ශන අවශ්‍ය නම්, රජ ජාතිය වෙනුවෙන් ‘මාරාන්තික’ උපවාස කළ විමල් වීරවංශ ගැන මතක් කරගන්න). “අනේ ඒක නං ගේන්න එපා” යි ඔවුහූ ජනාධිපතිවරයාටත් අනිත් ප්‍රධානීන්ටත් පින්සෙණ්ඩු වූහ.
එහෙත් ගෝඨාභය රාජපක්ෂ ජනාධිපතිවරයා ඊට නැමුණේ නැත. මේ කියන ද්විත්ව පුරවැසි තහනමෙන් තමා අනූනවයෙන් බේරුණේ කෙසේද යන භයංකාර අත්දැකීම ඔහුගේ මතකයේ තිබුණි. ඔහුගේ වාසනාවට, මැතිවරණ කොමිසම ඔහුගේ ඇමරිකානු පුරවැසි භාවය අත්හැරීම සනාථ කෙරෙන සාක්ෂි කිසිවක් ඉල්ලා සිටියේ නැත. එදා ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත්ව සිටි වෙනත් කිසි අපේක්ෂයෙකුවත් මැතිවරණ කොමිසම ඉදිරියේ නාමයෝජනා ඉදිරිපත් කරන දවසේ ඒ ගැන විරෝධතා මතු කෙළේද නැත.
කෙසේ වෙතත්, ඒ ආශ්චර්යයෙන් ජනාධිපතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ, ජයග්‍රහණයෙන් පසු 20 වැනි සංශෝධනය හරහා ද්විත්ව පුරවැසි තහනම ඉවත් කරන විට, අර කී ‘ජාතිකවාදී’ කොටස්වලට ටොපියක් දීමේ අවශ්‍යතාව දැක්කේය. ඉතිං ඔහු එය මෙසේ සංගායනා කෙළේය: 20 වැනි සංශෝධනයට මේ කාරණය (ද්විත්ව පුරවැසි විශේෂ වරප්‍රසාදය) ඇතුළත් කරන්නේ ‘තාවකාලිකව’ ය. ඉදිරියේදී ගෙන ඒමට බලාපොරොත්තු වන අලුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව තුළ එම කාරණය ඉවත් කරන්නේය. එපමණක් නොව, ඒ ටොපිය ගැන සහතිකයක් වශයෙන් තවත් ටොපියක්ද ඔහු දුන්නේය. එනම්, අර කියන අලුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ගෙනෙන තෙක්, දැනට සිටින කිසි ද්විත්ව පුරවැසියෙකු පාර්ලිමේන්තුවට හෝ වෙනත් නියෝජන තනතුරකට පත්කර නොගන්නා බවයි. අවුරුද්දක් ගියේ නැත. බැසිල් රාජපක්ෂ නමැති ඇමරිකානුවා ලංකාවේ මුදල් අමාත්‍ය තනතුරට පත් කරගනිමින් පාර්ලිමේන්තුවේ වාඩි කෙරෙව්වේය.
ඉතිං, ඊළඟ අවුරුද්දේ ගෙන එනවා යැයි කියන අලුත් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ගැන අප සලකා බැලිය යුත්තේ, එහි නිර්මාතෘවරුන්ගේ ඉහතින් කී අතීත පැටිකිරිය ගැනත් සිහියේ තබාගෙන ය. ඒ කල්පනාවට එකතු කරගත යුතු තවත් කාරණයක් තිබේ. එනම්, බලයට පත්වූ දා සිට ගෝඨාභය රාජපක්ෂ අනුගමනය කොට ඇති හමුදාමය චින්තනයේ ස්වභාවයයි. ඊට අනුගත පාලන මාදිලියක් මේ කියන අලුත් ව්‍යවස්ථාව තුළින් තවදුරටත් වර්ධනය කරගනු ඇත. අමාත්‍යාංශ සහ දෙපාර්තමේන්තු වැනි රාජ්‍ය ආයතනවල නිලධාරී තනතුරුවලට පවා, පවතින රාජ්‍ය සේවයේ පරිපාලන නිලධාරීන් වෙනුවට හමුදාවේ සේවය කරන හෝ සේවය කොට විශ්‍රාම ගිය නිලධාරීන් පත්කිරීම පසුගිය අවුරුදු දෙකක කාලය තුළ ගෝඨාභය රාජපක්ෂ පාලන මාදිලිය තුළ අප දැක ඇති සුපුරුදු සෙල්ලමයි.
අලුත් ව්‍යවස්ථාව කුමක් සඳහා විය හැකිද?
මේ ලිපියේ මුලින් කී පරිදි, 1994 සිට 2015 දක්වාම, වර්තමාන විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය අහෝසි කොට අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් සෑම පාර්ශ්වයකින්ම ඉල්ලා සිටියේ, ඒ විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය තුළ පවතින දැඩි අධිකාරීවාදී සහ ප්‍රජාතන්ත්‍ර-විරෝධී ස්වභාවය ඉවත් කොට, වඩාත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නියෝජන ක්‍රමයක් ශක්තිමත් කෙරෙන අලුත් ව්‍යවස්ථාවක් ගැන රට පුරා තිබූ අවශ්‍යතාව නිසා ය. එහෙත්, 2010 සිට රාජ්‍ය පාලනය සම්බන්ධයෙන් රාජපක්ෂලා හැසිරී ඇති ආකාරය ගැන සිතද්දී අපට පෙනී යන කාරණය වන්නේ, එහි අනිත් පැත්ත රාජපක්ෂලාගේ අවශ්‍යතාව වන බවයි. එනම්, පුද්ගලයා රජෙකු බවට පත්කරන, රජ පවුලක් සහ රාජකීය පරම්පරාවක් ඇති කරන ව්‍යවස්ථානුකූලත්වයක් ඇති කර ගැනීමයි. ඉන්පසු, ස්වාධීන අධිකරණයක්, ස්වාධීන පොලීසියක්, ස්වාධීන රාජ්‍ය සේවයක්, ස්වාධීන අල්ලස්-දූෂණ කොමිසමක්, ස්වාධීන නීතිපති දෙපාර්තමේන්තුවක්, ස්වාධීන මැතිවරණ කොමිසමක්, ස්වාධීන විගණනකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවක් සහ ස්වාධීන මහබැංකුවක් ඉතිරි නොවනු ඇත. කොටින්ම, මේ අලුත් ව්‍යවස්ථාව, මගේ කටින් කියන දේ චක්‍රලේඛය වශයෙන් සැලකිය යුතු යැයි රාජ්‍ය සේවකයාට කීමේ සිට, මගේ වචනය රටේ නීතිය වශයෙන් සැලකිය යුතු යැයි පුරවැසියාට කියන යුගයකට රට එළැඹෙන බව අඟවන කොවුල් හඬක් විය හැකිය. ‘එකම රටක්-එකම නීතියක්’ යන සංකල්පය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා පත්කොට ඇති ජනාධිපති විශේෂ කාර්යසාධක බලකායේ සභාපතිත්වයට ගලගොඩඅත්තේ ඥානසාර නමැත්තාව පත්කළ ආණ්ඩුවකින් ඔබ තවත් බලාපොරොත්තු වන්නේ කුමක්ද?■
