එම නියෝගයේ ආනයනික පරිප්පු කිලෝවක් සඳහාද ශත 25ක බද්දක් පනවා ඇත. ඒ සීනි පිළිබඳ නියෝගය සාධාරණීකරණය සඳහා විය හැකිය. පරිප්පු ශ්රී ලංකාව තුළ නිෂ්පාදනය නොකරන බැවින් ඒ සඳහා සම්පූර්ණයෙන්ම බදු ඉවත් කිරීම හෝ රජයට ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා ශත 25ක නාමික බද්දක් වෙනුවට සාධාරණ බද්දක් පැනවීම සිදුකළ හැකිය.
සීනි සම්බන්ධයෙන් මේ ආණ්ඩුවේ ඇති දැඩි කැමැත්ත ජනතාවට අනාවරණය වූයේ 2020 වසරේ ඔක්තෝබර් මාසයේදී එතෙක් සීනි සඳහා පැවති රුපියල් 50ක බද්ද ශත 25ට අඩු කිරීමේ තීරණය අනාවරණය වීමෙන් පසුය. එම බද්ද අඩු කිරීමේදී උපරිම ඵල නෙලාගෙන තිබුණේ ජනාධිපතිවරයා ඇතුළු රාජපක්ෂවරුන්ගේ දේශපාලන හා ව්යාපාරික මිතුරෙකු වන පිරමිඩ් විල්මා හිමිකරු සජාත් මවුදීන්ය. එම අවස්ථාවේ ආනයනය කළ සීනිවලින් අතිවිශාලම ප්රමාණය ගෙනැවිත් තිබුණේ මේ ව්යාපාරික මිතුරාය.
ආනයනකරුවන් මේ ආකාරයට ගෙන්වූ සීනි ප්රමාණය රටේ සීනි අවශ්යතාවෙන් මාස 6ක කාලයකට වඩා වැඩි ප්රමාණයක් බව වාර්තා විය. එහෙත් ඉන්පසු වෙළඳපොළේ රජයේ පාලන මිලට සීනි ගැනීමට හැකිවූයේ නැති අතර රට තුළ නිර්මාණය වූයේ සීනි හිඟයකි.
මීට මාසයකට පමණ පෙර ඒ සම්බන්ධයෙන් රඟදක්වන ලද නාටකය වූයේ හදිසි අවස්ථා නියෝග පනවා ඒ යටතේ සීනි සම්බන්ධයෙන් කටයුතු කිරීමට බලය පවරන ලද අත්යවශ්ය සේවා කොමසාරිස්වරයකු පත්කිරීමය. සඟවා තිබූ සීනි තොග යැයි කියමින් ප්රධාන ආනයනකරුවන් නොවන කිහිපදෙනෙකුගේ සීනි තොග සොච්චමක් එම අවස්ථාවේදී රජයේ භාරයට ගැනුණ අතර ඒ සඳහාද රජයේ නියම කරන ලද මිල ගෙවනු ලැබීය. ඉන්පසු ටික දිනක් පැවති කිලෝවකට රුපියල් 130ක් වන සීනි මිල දැන් යළිත් වෙළඳපොළේ දකින්නට ලැබෙන්නේ නැත. එපමණක් නොව සීනිද දකින්නට නොලැබෙන තරමට සීනි හිඟයක් දැන් යළි වෙළඳපොළ තුළ නිර්මාණය වී ඇති අතර රජයේ පාලන මිල පැවති දිනවලදී මෙන්ම රජයේ පාලන මිල අත්හැරි මේ අවස්ථාවේදීත් සීනි මිල යළි හිතුමතේ තීරණය වීමට පටන්ගෙන ඇත.
මේ අතර වාර්තා වන්නේ ආනයනික සීනි ඩොලර් හිඟතාව හේතුවෙන් කොළඹ වරායේ ගොඩගැසී ඇති බවය. එහි තතු කෙසේ වෙතත් සීනි හිඟයක් මතුවීමේ තත්වය තුළ සීනි ආනයනකරුවන් පවසා ඇත්තේ මිල ඉහළ දැමීමේ කිසිඳු අවශ්යතාවක් පැනනැඟී නැති බවය.
සීනි යනු රටේ අවශ්යතාවෙන් යම් ප්රමාණයක් දේශීය වශයෙන් නිෂ්පාදනය කරන හා ඉතිරිය ආනයනය කරන අත්යවශ්ය පරිභෝජන ද්රව්යයකි. මේ ආකාරයේ රට තුළ නිෂ්පාදනයක්ද පවතින ආනයනයද කරනු ලබන තවත් පාරිභෝජන ද්රව්යද පවතී. සහල්, අල, ලූනු ආදිය ඒ අතර වේ. ආනයනයේදී බදු අය කිරීම සාමාන්යයෙන් සෑම භාණ්ඩයකටම පාහේ සිදුකරන අතර මෙවැනි දේශීය නිෂ්පාදනයක්ද පවතින භාණ්ඩවලට විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බද්දක් අය කිරීමද සිදුකෙරේ. ඒ දේශීය නිෂ්පාදනයේ අස්වැන්න නෙළන කාලයට එම ගොවීන්ට යම් හොඳ මිලක් ලබා ගැනීම උදෙසා ආනයනය අධෛර්ය කිරීම සඳහාය. මෙම විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බද්ද පැනවීමේ කාල වකවානු හා ඒ සඳහා අයකරන බද්ද අඩු වැඩි කිරීමේ අවශ්යතාවක් සීනි වැනි ද්රව්ය සම්බන්ධයෙන් අවශ්ය නොවන අතර ඊට හේතුව දේශීය වශයෙන් සීනි නිෂ්පාදනයේ විශේෂ කාලයක් නොමැති වීමත් ඒ මගින් සීනි නිෂ්පාදකයන්ට විශේෂ බලපෑමක් නොවන නිසාත්ය. මේ නිසා ලෝක වෙළඳපොළේ සීනි මිල විශාල ලෙස ඉහළ යෑමේ අවස්ථාවකදී හැර සීනි සඳහා පනවා ඇති විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බද්ද අති විශාල ලෙස අඩු කිරීමේ අවශ්යතාවක් පැන නඟින්නේ නැත.
ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයට ආණ්ඩුව සීනි බද්ද ශත 25 දක්වා 2020 ඔක්තෝබරයේ අඩුකළේ එවැනි ලෝක වෙළඳපොළ තත්වයක් නොමැතිවය. දැනුත් සීනි සම්බන්ධයෙන් එවැනි ලෝක වෙළඳපොළ තත්වයක් දකින්නට නැත. එහෙත් මෙම ඔක්තෝබරයේත් සීනි කිලෝවක් සඳහා වූ බද්ද යළිත් පනවා ඇත්තේ ශත 25ක් ලෙසය. ඒ මුදල් අමාත්ය බැසිල් රාජපක්ෂ විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බදු පනත යටතේ ඔක්තෝබර් 13 වැනිදා පනවන නියෝගයක් මගින්ය. එම නියෝගය ඔක්තෝබර් 14 දින සිට මාස 6ක කාලයකට බල පැවැත්වේ. එම නියෝගයේ ආනයනික පරිප්පු කිලෝවක් සඳහාද ශත 25ක බද්දක් පනවා ඇත. ඒ සීනි පිළිබඳ නියෝගය සාධාරණීකරණය සඳහා විය හැකිය. පරිප්පු ශ්රී ලංකාව තුළ නිෂ්පාදනය නොකරන බැවින් ඒ සඳහා සම්පූර්ණයෙන්ම බදු ඉවත් කිරීම හෝ රජයට ආදායමක් ලබා ගැනීම සඳහා ශත 25ක නාමික බද්දක් වෙනුවට සාධාරණ බද්දක් පැනවීම සිදුකළ හැකිය. එහෙත් එම නියෝගයේම අර්තාපල් කිලෝවක් සඳහා බද්ද රුපියල් 50ක් ලෙස පනවා තිබේ. මේ මගින් සිදුවී ඇත්තේ මේ වනවිට වෙළඳපොළේ අර්තාපල් මිල ඉහළ යෑමය.
බැසිල් රාජපක්ෂ මුදල් ඇමති ධුරයට පත්වීමෙන් පසු ඊට පෙර විශේෂ වෙළඳ භාණ්ඩ බදු පනවා ඇත්තේ සහල්වලටය. ඒ ඔක්තෝබර් 11 දිනදී ඔක්තෝබර් 12 දින සිට ක්රියාත්මක වන පරිදි මාස 4ක කාලයකටය. රජය පාලන මිල අත්හැර හා වෙළඳපොළේ සහල් මිල ඉහළ ගොස් තිබියදී ආනයනික රතු සහ සුදු කැකුළු කිලෝවකට රුපියල් 65ක බද්දක්ද, නාඩු කිලෝවකට රුපියල් 65ක බද්දක්ද, සම්බා කිලෝවකට රුපියල් 65ක බද්දක්ද පනවා ඇත. එසේම බැසිල් රාජපක්ෂම සැප්තැම්බර් 8 දින සිට ක්රියාත්මක වන පරිදි බොම්බයි ලූනු කිලෝවකට රුපියල් 40ක බද්දක් පනවා ඇත.
මේ අනුව මේ ආණ්ඩුව අපට පෙන්වා දෙන්නේ සහල්, ලූනු, අර්තාපල්වලට වඩා සීනි අත්යවශ්ය ද්රව්යයක් වන බවයි. එම ද්රව්යවලට නැති ශත 25 බද්ද සීනිවලට දමන්නේ ඒ නිසා බවයි. තවදුරටත් සීනි ආනයනයකරුවන්ට හා රටේ සහල් නිෂ්පාදකයන්ට ආණ්ඩුව ආදරය කරන බවයි.■
