‘සෞන්දර්යය වනාහි කලාවෙන් කිසිසේත්ම පරාරෝපණය කළ නොහැකි ලක්ෂණයකි. මේ අනුව කලාවට කර්තව්‍ය දෙකක් ඇත.
- සත්‍යය
- සෞන්දර්යය
එනමුත් කලාව සර්ව සම්පූර්ණත්වය කරා එළඹීමේ දී ශේෂ වන්නේ මෙයින් එකක් පමණි. එය සත්‍යගරුක කලාවයි. මේ ගැන වයිට්හෙඩ් මෙසේ කියයි: කලාවේ පරිපූර්ණත්වයට ඇත්තේ එකම පරමාර්ථයක් පමණි. එනම්, සත්‍යාත්මක සෞන්දර්යයයි. මේ අනුව කලාව ඇත්ත වශයෙන් ම සත්‍ය මෙන් ම සෞන්දර්ය වශයෙන් තදාත්මීයභාවයකට පත්කරයි. එසේ නම් විශේෂයෙන් ම බෞද්ධ කලාව බුදු දහමට පරිබාහිර යයි පවසා කලාව සෞන්දර්යය සහ රසික වින්දනය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමේ ප්‍රවණතාව ඇත්තෙන් ම මුලින් ම උපුටා දැමිය යුත්තකි. ග්‍රීකයන්ට සෞන්දර්යය දෘශ්‍යමාන වූයේ – ජ්‍යාමිතියක, සමමිතියක ස්වරූපයක ආකාරයෙනි. සමමිතිය කලාවට ඉතා ම සමීප සංකල්පයකි. කලාවට සංදිග්ධතාව හා අසම්පූර්ණත්වය නුරුස්නා දෙයකි. මේ හේතුවෙන් ඉපැරණි ග්‍රීක සභ්‍යත්වයෙන් පවා කලාවෙහි සමමිතිකභාවය ගැන කරුණු ප්‍රකට කොට ඇත්තේ ය. බෞද්ධ කලා මාධ්‍ය වෙතින් පවා මෙබඳු ලක්ෂණයක් ප්‍රකට කරන බව අනුරාධපුර සමාධි පිළිමය දකින්නකුට අවබෝධ වනු නියත ය. මේ අනුව කලාව ඇත්තෙන්ම හුදෙක් පටු මෝස්තර දැකීමක් හැටියට විග්‍රහ කළ යුත්තක් නොවේ. වයිට්හෙඩ් අවධාරණය කරන්නේ කලාවෙහි පරමාර්ථය සත්‍ය සෞන්දර්ය සාක්ෂාත්කරණයට අතිශයින් ම අවශ්‍ය ගුණයක් ලෙසිනි.’, සාහිත්‍ය සහ සෞන්දර්ය කලාවේ දාර්ශනික සංකල්ප, 63, 64 පිටු, විජිත වෙලගෙදර.
ඇත්තටම මිනිස් සිත කියන්නෙ වැඩ බිමක්. මේ වැඩ බිම මත්තෙ විවිධාකාරයෙ දේවල් ගොඩනැංවෙනවා, නිෂ්පාදනය කෙරෙනවා. සත්‍ය වශයෙන්ම මෙතෙන්දි සිද්ධවෙන හැම නිමැවුමක් ම භෞතික ස්වරූපයෙන් දකින්න ලැබෙන්නෙත් නැහැ. මුල්ම නිමැවුම එන්නෙ සිතිවිලි කියන නමෙන්. එක සිතිවිල්ලකට තවත් සිතිවිල්ලක් හරි සිතිවිලි සමූහයක් හරි මිශ්‍රවෙලා අලුත්ම පොහොසත් සිතිවිලි හැදෙන්න පුළුවන්. එහෙම එකතුවෙන චින්තන ධාරාවන් තවත් ඔප මට්ටම් වෙලා අපි අධ්‍යයනය කරපු යම් යම් විෂයයන් එක්ක බද්ධ වුණාම භෞතික නිර්මාණ බිහි කරන්න උත්තේජක සපයනවා. ඒවා කෙනෙකුගේ දැනුමේ තේරුම් ගැනීමේ ශක්‍යතාව මත කෙනෙකුගේ චින්තනයට අවශෝෂණය කරගැනීම තමයි සංජානනය කියන්නෙ. මේ සංජානනයෙන් අත්වෙන තෘප්තකර හෝ අතෘප්තකර සිද්ධිය තමයි සංවේදනය නමින් නාමකරණය වෙන්නෙ. මේ තමයි සන්නිවේදන කර්තව්‍යයේ මූලික සිද්ධිය. තම තමන් අධ්‍යයනය කර ඇති හෝ ප්‍රායෝගික මැදිහත්වීම්වල නිර්ණායක අනුව මේ සංවේදනය නැත්නම් වින්දනය එක එක අය ලබාගන්නෙ තමන්ගෙ රුචිකත්වයට අනුරූපව. කෙනෙකුට රස දෙයක් තව කෙනෙකුට නීරස වෙන්නෙත්, කෙනෙකුට පියකරු යයි වැටහෙන යමක් තව කෙනෙකුට ජුගුප්සාජනක වෙන්නෙත් එහෙමයි. නමුත් අපිට දෘශ්‍යමාන වෙන බොහොමයක් භෞතික දෘශ්‍යමය සංජානනයේදී එයින් ගම්‍ය කෙරෙන නිවැරදිම පණිවුඩය අපි ලබාගන්නවාද? ඒක එක එක ග්‍රාහකයාගේ චින්තන විධියට සාපේක්ෂ වෙනවනෙ. උදාහරණයක් විදිහට කවියක් ලියවෙන්නේ සිතිවිලි ගොන්නක පරිකල්පනයෙන්. කඩදාසියක අත් අකුරෙන් හරි මුද්‍රිත පිටපතක හරි අපි දකින්නෙ අකුරු සහ වචන. කවුරු හරි ගායනා කළොත් අපි ආශක්ත වෙන්නෙ ඒ හඬට සහ නාදයට. නමුත් ඒකෙ නිසි සංවේදනයක් ලබන්න නම් ඒකෙ අර්ථ ප්‍රකාශනය අපිට විඳින්නම වෙනවා. ඒක අපිට පියවි ඇහැට දෘශ්‍යමාන වෙන්නෙ නැහැ. ස්පර්ශ කරන්නත් බැහැ.
ඒ වගේමයි චිත්‍රයක, මූර්තියක, නාට්‍යයක, ඡායාරූපයක වගේ මාධ්‍යවල ප්‍රකාශිතයනුත් ඒ ඒ විෂයයන්ට අනන්‍යයි. සැලසුම් ශිල්පියෙකුට සරල රේඛාව වැදගත් වෙනවා වගේම චිත්‍ර ශිල්පියෙකුට වක්‍ර රේඛාව වැදගත්. සිනමාපටයක් දර්ශනය කරන්න අන්ධකාරය උපයෝගී කරගන්නවා වුණාට සිනමා ප්‍රකාශනය නිෂ්පාදනයේදී ආලෝකය සහ අඳුර කියන දෙකම අත්‍යවශ්‍යම තාක්ෂණික කාරණා බවට පත්වෙනවා. පස්සෙ ශබ්දයත් මුසු කළාම අවසන් ප්‍රදර්ශනයේදි එයට පරිබාහිර නිශ්ශබ්දතාවත් වැදගත්. අපි අර මුලින් සඳහන් කළ විදිහට සිතක් ඇතුළෙ සිතිවිලි තවත් සිතිවිලි ගොන්නක් එක්ක ගැටුමක් ඇතිකරගෙන විවිධ අභියෝග ජය අරං බිහිකරන ප්‍රස්තුත වගේම, වාස්තවික ලෝකයේ පරිසරයේ භෞතිකව ගොඩනංවපු භෞතික නිමැවුමක රූපකය තවත් විෂයක වෙනස්ම මුහුණුවරකින් පිහිටුවන එකත් වෙනස්ම මෙහෙයුමක්. මේ දේවල් ඔක්කොම සිද්ධවෙන්නෙ මේ අපි වගේම මිනිස්සු ජීවත්වෙන මේ මහ පොළොව උඩමයි. ‘නටන්න බැරි මිනිහට පොළොව ඇදයි’ කියන්නෙ පුංචි කාලෙ ඉඳලාම අපේ මතකයේ තියෙන වාක්‍යයක්. විවිධාකාර වෘත්තිකයන් අතරෙ වාස්තුවිද්‍යාඥයෝ කියලා කට්ටියකුත් අපි එක්කම ජීවත් වෙනවා. එයාලා නම් පොළොව ඇද වෙන තරමටම නටන්න තව තවත් අවස්ථාවල් වැඩිකර ගන්නවා. එයාලගෙ මුඛ්‍යතම වාහකය තමයි පොළොව. තමන්ගේ ශාස්ත්‍රයට අනුව පොළොවේ මූලික හැඩ තල
ජයගත්තට පස්සෙ, එතැන් පටන් එයාලා විධිමත්ව සහ විද්‍යාත්මකව අහස ජයගන්න පටන් ගන්නවා. මුලින්ම වාස්තුවිද්‍යාඥයෙක් පැහැර ගන්නෙ අපේ දෘශ්‍යපථය. ඉන් පස්සෙ අපිට විවර කරල දෙන්නෙ අපි හීනෙන් වත් නොහිතන අවකාශයක්. සිනමාවෙදි භාවිත කරන දුර රූප, මධ්‍යම රූප සහ සමීප රූප කියන වචනවලට වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම බහුවිධ අර්ථයන් එකතුකරන්න මේ අය සමත්.
මේ සමග ඔබ දකින ඡායාරූපය තුළ අඩංගු වෙන්නෙ කඳු ගැටයක් මත කුමුදු මුණසිංහ නම් වරලත් වාස්තු විද්‍යාඥයා භෞතිකව පිහිටුවූ ඝනකයක්. අවුරුදු දස දහස් ගණනක රූපාන්තරණයකට මුහුණ දෙමින්, උස බිම් පංතීන්ගෙන් සමන්විත, අනේකවිධ භූවිෂමතා ලක්ෂණවලින් සපිරි, තැනිතලා ස්වරූපයෙන් වියුක්ත, කඳු සහිත භූවපසරියක මෙවන් ඝනකයක් පිහිටුවන්නට මේ වාස්තු විද්‍යාඥයාගේ සිතිවිලි, ඔහුගේම සන්තානය සමග මොනතරම් අනුලෝම, ප්‍රතිලෝම තර්කණ ගැටුමකට මුහුණ දෙන්න ඇද්ද?
ඇත්ත වශයෙන්ම Romance Valley නමින් බෞතීස්ම කර ඇති මේ නිමැවුම මේ පරිසරයට නම් ආගන්තුකයෙක්. බෙරගල සිට කොස්ලන්ද දක්වා දිවෙන මාර්ගයේ නිකපොත අසල ඉහළ කඳුගැටයක් මත පහළ කෝණයකින් දිස්වන මේ ඝනකය, හපුතලේදී ඉහළ කෝණයකින් දිස්වන්නේ අපේ ඇස් මට්ටමට පහළින් පිහිටුවා ඇති ඝනකයක් ලෙසයි. මේ නිර්මාණශීලී චින්තනය තම විෂය සමග සාධනීය ලෙස මිශ්‍ර කිරීමේ එක් ප්‍රතිඵලයක්. මෙය ඡායාරූපගත කිරීමෙන් අනතුරුව ප්‍රේක්ෂක දැක්මට ඉදිරිපත් කිරීමේදී මම, මගේ සිතිවිලි සමග ගැටුණු සිදුවීමකුත් මෙහි නිරූපිතයි. ඒ පහළ කෝණයකින් ඡායාරූප ගතකළ මෙය පැනරෝමික් නිර්මාණිත පරිගණක මෘදුකාංග ආශ්‍රිත පසු සැකසුමකට බඳුන් කිරීම. මේ සිද්ධියට මගේම සිතිවිලි මාව මෙහෙයවූයේ හේතු කාරණා දෙකක් මුල් කර ගනිමින්. පළමුවැන්න පිටසක්වලින් පැමිණි අභ්‍යවකාශ යානයක් මේ පොළොව මතගොඩ බස්වා ඇති නිරූපණය දෘශ්‍යමාන කිරීම. දෙවැන්න ජ්‍යාමිතික ස්වරූපයේ මුහුණුවරකින් යුත් වස්තුබීජයක් සහිත මෙම ඡායාරූපය සාම්ප්‍රදායික ජ්‍යාමිතික රාමුවෙන් ඉවතට ගෙන නැවුම් ජ්‍යාමිතික රාමුවක් මත පිහිටුවීම. සාර්ථකත්වය හෝ අසාර්ථකත්වය මා සතුයි. එය තීරණය වන්නේ ප්‍රේක්ෂක ඔබේ සංජානය සහ සංවේදනය මතයි.■
