ඔහුගේ පුංචි ඇස්, නාසය, හිස, දෑඟිලි අතර සිය නෙත් යවන අතරතුර අහම්බෙන් මෙන් අෆ්තාබ්ගේ පිරිමි අවයවවලට යටින්, ඔහුගේ පිරිමි සිරුරට නොගැළපෙන, කුඩා සහ හොඳින් නොවැඩුණු ගැහැනු අවයවයක් මවගේ නෙත ගැටෙන්නේ මේ අතරතුර ය.
■ අනුසර වීරසිංහ
ජනවාරියේ සීතල රැයක දිල්ලියේ ෂාජහනබාද් නගරයේ කුප්පි ලාම්පු එළියෙන් ආලෝකමත් වූ නිවසක ඇය මෙලොව එළිය දුටුවාය. ‘එයා කොලු පැටියෙක්!’ වින්නඹු අම්මා වූ අහ්ලාම් බාජී සළු දෙකකින් එතූ දරුවා මවගේ දෑත් මත සතපවමින් කීවාය. ඇගේ ශරීරය දෙස බලා පිටත ලෝකයේ ඇත්තන් කී අනාවැකි වැරදෙන්නට පටන් ගත්තේ එදා සිට ය.
සිය පළමු දරුවා පුතෙකු වුවහොත් ඔහුට ‘අෆ්තාබ්‘ යන නම තබන්නට ජහනරා බෙගම් සහ ඇගේ සැමියා තීරණය කළෝය. එහෙත්, ඔවුන්ගේ මුල් දරුවන් තිදෙනා ම දූවරු වූහ. ඉතින්, ඔවුන් දෙදෙනා මේ පුංචි අෆ්තාබ් දැකගන්නට වසර හයක් තිස්සේ මගබලා සිටියෝය. ඔහු ඉපදුණු රැය, ජහනරා බෙගම් ජීවිතයේ ගත කළ ප්‍රීතිමත්ම රාත්‍රිය විය. පසුදා ඉර නැගී උණුහුමින් පිරී ගිය උදෑසන, අෆ්තාබ් ඔතා තිබූ රෙදිකඩ ඉවත් කර, ජහනරා අසීමාන්තික ආශාවකින් ඔහුගේ සිඟිති සිරුර පිරික්සන්නට විය. ඔහුගේ පුංචි ඇස්, නාසය, හිස, දෑඟිලි අතර සිය නෙත් යවන අතරතුර අහම්බෙන් මෙන් අෆ්තාබ්ගේ පිරිමි අවයවවලට යටින්, ඔහුගේ පිරිමි සිරුරට නොගැළපෙන, කුඩා සහ හොඳින් නොවැඩුණු ගැහැනු අවයවයක් මවගේ නෙත ගැටෙන්නේ මේ අතරතුර ය. ඇගේ දරුවා ද්විලිංගිකයෙක් විය! ඇය කතාකරන්නට දැන සිටි එකම භාෂාව වූ උර්දු බසෙහි ප්‍රාණවාචී දේවලට මෙන්ම, සෑම අප්‍රාණවාචී දෙයකටම නිශ්චිත ලිංගික අනන්‍යතාවක් විය. පාපිසි, ඇඳුම්, පොත්, සංගීත භාණ්ඩ – මේ හැම දෙයක්ම ගැහැනු හෝ පිරිමි ලෙස ඇගේ භාෂාව විසින් වර්ග කර තිබුණි. තමන්ගේ දරුවා හැරෙන්නට ලෝකයේ ඇති සියල්ලකටම එවන් නිශ්චිත ස්ත්‍රී-පුරුෂභාවයක් විය.
සැබැවින්ම, එලෙස අධිපති භාෂාවක් විසින් ගොඩනැගූ ලෝකයකින් පිටමං වූ මිනිසුන්ට තව දුරටත් පැවැත්මක් තිබිය හැකිද? මෙකී දේශපාලනික ගැටලුව පාඨකයා හමුවේ තබමින් 2017 දී සුප්‍රකට ඉන්දියානු ලේඛිකා අරුන්දතී රෝයි සිය දෙවන නවකතාව වන ‘පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය’ (The Ministry of Utmost Happiness) රචනා කරන්නීය. අරුන්දතී ලොව පුරා මෙන්ම ලංකාවේත් පාඨක අවධානය දිනාගන්නේ 1997 දී බුකර් සම්මානය දිනාගන්නා The God of Small Things ( ‘පා සටහන් නැති දෙවියෝ’ ලෙස සිංහලයට නැගුණු) සිය කුළුඳුල් නවකතාව හරහා ය. ඊට වසරකට පමණ පසු එනම් 1998 දී හින්දු ජාතිකවාදී රජයක් ඉන්දියාවේ බලයට පත් විය. ඒ වන විටත්, භාෂාව මත පදනම් ව, උර්දු බස උසුරන මුසල්මානුවන්ට පාකිස්තානයත්, හින්දි බස උසුරන හින්දූන්ට ඉන්දියාවත් උරුම කර දෙමින් භාරතීය මාතාවගේ සංහිඳියා සිහිනය කැඩී බිඳී ගොස් තිබිණ. කාශ්මීර මහපොළොවේ අයිතිවාසිකම් එක් ජාතියකට පමණක් ඉල්ලමින් ඉන්දියාවත්, පකිස්තානයත් අනවරත යුදමය අරගලයක පැටලී සිටියහ. ඒ අතරතුර බලයට එන භාරතීය ජනතා පක්ෂය ප්‍රමුඛ නව ජාතිකවාදී ආණ්ඩුවේ මුල්ම ක්‍රියාන්විතය වූයේ න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ මාලාවක් සිදු කිරීමයි. ඔවුන් ජනතාවට කියා සිටියේ ‘මේවා හුදෙක් න්‍යෂ්ටික පරීක්ෂණ පමණක් නොව, ජාතිකත්වයේ පරීක්ෂණ’ බවයි. The End of Imagination (‘පරිකල්පනයේ අවසානය’) නම් දේශපාලනික ලියැවිලි එකතුවේ තැනෙක සඳහන් කර සිටියේ එවකට ඉන්දීය රජය විසින් පරීක්ෂා කරන ලද න්‍යෂ්ටික බෝම්බය නම් අනෙකක් නොව, හින්දු ජාතිකවාදය විසින් වෙළාගත් ඉන්දියාවම බවයි. එය ඕනෑම මොහොතක සිය රටින් පිට දේශපාලනික සතුරන්ට විරුද්ධව පමණක් නොව, රට තුළ ම සිටින සුළු ජාතීන්ට විරුද්ධව පවා පුපුරා යාමේ ඉඩකඩ පැවතුණි.
The Ministry Of Utmost Happiness (පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය) කෘතියට පසුබිම් වන්නේ එලෙස දශක ගණනාවක් තිස්සේ හින්දු – මුස්ලිම් ගැටුම්, කාශ්මීරයේ කෝලහාල මෙන්ම ශීඝ්‍ර කාර්මීකරණ හා සංවර්ධන ව්‍යාපෘතිවලට මැදි ව අවතැන් වූ විවිධ සමාජ – සංස්කෘතික හා ලිංගික අනන්‍යතාවයන් හිමි මිනිසුන්ගේ කතන්දරයයි.
කතාවේ මුල් අර්ධය තුළ නිදහසින් පසු ඉන්දියාවේ පැරණි දිල්ලියට අයත් ෂියා මුස්ලිම් පවුලක ‘අෆ්තාබ්’ නම් පිරිමි අනන්‍යතාවකින් යුතු ව උපදින ද්විලිංගික දරුවෙක් අපට මුණගැසෙයි. එහෙත්, නවයොවුන් වියට එළඹෙද්දී ඔහු සිය පිරිමි අනන්‍යතාව ප්‍රතික්ෂේප කර සංක්‍රාන්ති ලිංගික ගැහනියක ලෙස ජීවත් වන්නට තීරණය කරයි. එතැන් සිට ඔහුගේ නම ‘අන්ජුම්’ ලෙස වෙනස් වෙයි. ඉන්දියාව තුළ එවන් ලිංගික අනන්‍යතාවන්ගෙන් යුතු මිනිසුන් හඳුන්වන්නේ ‘හිජ්රා’ යන සුවිශේෂ නාමයෙනි. අන්ජුම්ගේ මව වූ ජහනරා, සුදු පැහැති ගාන්ධි තොප්පි මසමින් දිල්ලියේ සුප්‍රසිද්ධ චන්ද්නී චවුක් නම් වෙළඳපොළට විකුණන්නියකි. පියා වූ මුලාකත් අලී, උර්දු – පර්සියානු කවියට පෙම් බැඳි ස්වදේශික වෛද්‍යවරයෙකි. ඔහු කෙතරම් කවියන්ට පෙම් බැන්දේද කිවතොත්, තමන්ගේ සමහරක් රෝගීන්ට පවා බෙහෙත් තුණ්ඩු ලෙස කවි නිර්දේශ කළේය. එනමුත්, සිය පුතුගේ ලිංගික අනන්‍යතාවේ රහස හෙළි වූ දා චිත්ත සන්තානයේ උපන් දොම්නස මකාලන්නට සමත් කවියක් ඔහුට සොයාගත නොහැකි විය.
මේ නිසා ම, අන්ජුම් ජීවිතයේ එක් සන්ධිස්ථානයකදී සිය සංස්කෘතික කුටුම්බයෙන් කැඩී වෙන් වී තමා වැනි ම හිජ්රා මිනිසුන්ගෙන් පිරී ගිය ක්වාබාග් (Khwabagh) නගරයේ ජීවත් වන්නට යාමට තීරණය කරයි. ක්වාබාග් යන්නෙහි අරුත ‘සිහින පිරුණු නවාතැන’ යන්නයි. සැබැවින් ම, එහිදී ඇයට අධිපති පුරුෂමූලික සමාජය විසින් පිටුවහල් කළ සිහින පිරුණු හින්දු, සුන්නි, ෂියා ආදි විවිධ ජාතිකත්වයන්ට අයත් සංක්‍රාන්ති ලිංගික මිනිසුන් රැසක් මුණගැසෙයි. ඇය එහි නළඟනක හා ලිංගික ශ්‍රමිකයෙකු ලෙස ගතකරන දශක තුනක පමණ කාලය තුළ විවිධ රාජ්‍ය නොවන සංවිධාන, මානව හිමිකම් සංවිධාන සහ මාධ්‍යවේදීන් පැමිණ ඔවුන්ගේ එදිනෙදා ජීවිතය ගැන දැනගැනීමට සම්මුඛ සාකච්ඡා සිදු කළ ද, සංක්‍රාන්ති ලිංගික මිනිසුන්ගේ නිදහස සහ අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ බටහිර ලිබරල් කතිකාවතක් ගොඩනැගෙමින් පැවතුණ ද, මොවුන් සමාන අයිතීන් ඇති සාමාන්‍ය මිනිසුන් ලෙස බාර ගැනීමට ඒ වන විටත් ඉන්දියානු රාජ්‍යය අසමත් වූ බැව් රෝයි පෙන්වා දෙයි. මීට හොඳම උදාහරණයක් වන්නේ අන්ජුම් සිය පියාගේ මිතුරෙකු වූ සකීර් සමඟ ගුජරාතයේ ශුද්ධ වූ මුස්ලිම් දේවස්ථානයක් වැඳපුදාගන්නට යන අතරතුර එල්ලවන හින්දු අන්තවාදීන්ගේ ප්‍රහාරයයි. එහිදී අන්ජුම් වටා වූ සියලු මුස්ලිම් ගැහැනු මිනිසුන් මරා දැමුවත්, ඒ ලිංගික අනන්‍යතාවන් දෙකටම අයත් නොවූ හිජ්රාවෙකු මරා දැමීම ජීවිතයට අවාසනාව ගෙන එන්නේය යන මිථ්‍යාමතික අදහස නිසා අන්ජුම්ව ඔවුහු අත්හැර දමති. එහෙත්, ඇය සිය ග්‍රහණයට නතු කරගෙන බලහත්කාරයෙන් මෙන් හින්දු අන්තවාදීන්ගේ ව්‍යාජ දේශප්‍රේමී සටන්පාඨ වූ ‘භාරතීය මාතාව සැරදේවා!’ වැනි ප්‍රකාශ මහ හඬින් ඈ ලවා කියවා ගනිමින් කුරිරු වින්දනයක් ලබති.
මෙලෙස 2002 දී හින්දු භක්තිකයන් රැගත් දුම්රියක් මුස්ලිම් අන්තවාදීන් පිරිසක් විසින් ගිනි තැබීමේ සිද්ධියකින් ඇරඹී, ඊට ප්‍රතිප්‍රහාර ලෙස හින්දු මූලධාර්මිකවාදීන් විසින් ආමෙදබාද්හි මුස්ලිම් ජනයා ඉලක්ක කරගෙන ගෙනගිය ජාතිවාදී ගැටුම් ඇවිළෙද්දී එවකට ගුජරාතයේ ප්‍රධාන අමාත්‍යවරයා වූ නරේන්ද්‍ර මෝදි පවා ඊට වක්‍ර ව උරදෙන්නට විය. එහෙත්, ඉතාම උත්ප්‍රාසජනක ලෙස, හින්දු – මුස්ලිම් දෙපක්ෂයේම ජීවිත විශාල වශයෙන් බිලිගත් මෙම කෝලාහලය නිමා වූ විට මෝදි ගුජරාටයේ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් පවා නිර්දෝෂී මිනිසෙකු ලෙස නාමකරණයට ලක් වෙමින් 2004 ඡන්දය ජයගන්නේ ‘ගුජරාට් කී ලල්ලා’ හෙවත් ‘ගුජරාටයේ ආදරණීයයා’ යන සුරතල් නාමය ලබමිනි. එතැන් පටන් මුස්ලිම් විරෝධයක් සහිත ව්‍යාජ දේශප්‍රේමී වෙස්මුහුණක් ලාගනිමින් බලයට එන මෝදිගේ ඊනියා දක්ෂිණාංශික ජාතිකවාදී දේශපාලනය විටින් විට රෝයිගේ නිර්දය විවේචනයට ලක් විය.
කෙසේ නමුත්, ඉන්පසු අන්ජුම් ක්වාබාග් නගරය අතහැර රජයේ රෝහල පිටුපස වූ සුසානබිමේ පදිංචියට යයි. ඇය මෙන්ම සමාජය තුළ අනන්‍යතාවක් අහිමි ව සංකේතීය ලෙස මියගිය මිනිසුන්ට නවාතැන්ගන්නට ‘ජනන්ත් ආගන්තුක නිවාසය‘ (Janant Guest House) නම් නැවතුම්පොළක් එහි නිර්මාණය කරයි. කතාවේ දෙවන අර්ධය වෙත අප ප්‍රවේශ වන්නේ එයත් සමගයි.
නවාතැන්පොළට එන මිනිසුන් අතර සදාම් හුසේන්‍ නමැති තරුණයෙක් අන්ජුම්ට සමීප වෙයි. දලිත් නම් පහත් කුලයට අයත් මෙම තරුණයා සැහැසි හින්දු අන්තවාදීන් අතින් සිය පියා ඝාතනය වන හැටි ඒ වනවිටත් අත්දැක තිබුණි. ඊට හේතුව වූයේ ඔහුගේ පියා ගව මළකුණු ප්‍රවාහනය කරමින් සිටින අතරතුර පොලිස්කාරයෙකු විසින් ඔහු හින්දු ජාතිකවාදීන්ගේ පූජනීය සංකේතයක් වූ ගවයෙකු මරා දැමූ බවට සැක කරනු ලැබීමයි. එම කම්පනසහගත සිදුවීමත් සමග මේ තරුණයා ඉස්ලාමය වැළඳගෙන ඉරාක ඒකාධිපති සදාම් හුසේන්ගේ නම දමාගනියි. එපමණක් නොව, කතාව තුළ අපට මුණගැසෙන දකුණු ඉන්දියාවෙන් එන නිදහස්කාමී ජීවිතයක් හිමි, වරෙක කාශ්මීර පොලීසියේ අත්අඩංගුවට පත්වන ටිලෝ වැනි ගෘහනිර්මාණ ශිල්පිනියක සේම, කාශ්මීරයෙන් එන මූසා වැනි චරිතත් සිය බහුවිධ සමාජ – දේශපාලනික අනන්‍යතා හරහා මෙම නවකතාව බහු සංස්කෘතික තටාකයක් බවට පත් කරයි. මේ අතර ඔවුන් හමුවන අතීත දිල්ලියේ ජන්තර් මන්තර්‍ නම් ප්‍රදේශයට, දැඩි මිලිටරීකරණයකට ලක් වූ කාශ්මීරයෙන් පැමිණ ‘Azadi’ හෙවත් ‘නිදහස!’ නම් සටන්පාඨය පෙරදැරි කරගෙන උද්ඝෝෂණයේ යෙදෙන මිනිසුන්ද, කාශ්මීර යුදගැටුම් අතර අතුරුදහන්වූවන්ගේ පවුල්වල අසරණ අම්මලාගේ හා බිරින්දෑවරුන්ගේ දුක්බර විළාපයන්ද පොත පුරා දෝංකාර දෙන්නට වෙයි.
රෝයි 2020 දී රචනා කරන Azadi (නිදහස) නම් දේශපාලනික ලියැවිලි එකතුවේ තැනෙක කියා සිටියේ යම් නවකතාවකට සතුරෙකු සිටිය හැකි නම් සිය කතාවේ දේශපාලනික සතුරා වන්නේ ‘එක ජාතියක්. එක ආගමක්. එක භාෂාවක්’ යන දෘෂ්ටිවාදය බවයි. මෙය ඉංග්‍රීසියෙන් රචනා වුවද, අරුන්දතියට හමු වූ බහුවාර්ගික, ලිංගික, ආගමික අනන්‍යතා හිමි මිනිසුන් රැසකගේ භාෂා ගණනාවකින් ඇය සිය කතාව පරිකල්පනය කරන්නට වූවාය. එබැවින් තවදුරටත්, අධිපතිවාදී භාෂා, ජාතික හා ආගමික අනන්‍යතා මත පදනම් ව විනාශ වී ගිය අඳුරු සුරංගනා කතාවක් බවට ඉන්දීය සංහිඳියා සිහිනය පත්කළ පාලකයන්ට ඇය මහා කිවියර පැබ්ලෝ නෙරූදාගේ කවි පදයක් උපුටා දක්වමින් ගැඹුරු දේශපාලනික ගැටලුවක් ඉදිරිපත් කරයි : ‘පීඩිත නගරවලට කුමන බසකින් නම් වැසි වැටෙනු ඇත්ද?’ පරම සංතෘප්තියේ අමාත්‍යාංශය නවකතාවේ සාරය එයයි.■
