මගේ වගේ පුංචි රටක මං වගේ අරාබි කෙල්ලකටත්
ලේඛිකාවක් විය හැකියි
ලෙයිලා ස්ලිමනි

■ සුභාෂිණී චතුරිකා

ලෙයිලා ස්ලිමනි මේ වන විට ජාත්‍යන්තර කීර්තියට පත් සාහිත්‍යවේදිනියකි, ප්‍රංශ බහුසංස්කෘතිකවාදය සහ මානව හිමිකම් සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපෙළ ක්‍රියාධාරිනියකි. ඇය 1981 වසරේ ශල්‍ය වෛද්‍යවරියකට සහ ආර්ථික විශේෂඥයෙකුට දාව මොරොක්කෝවේ රබාත් නුවරදී උපත ලැබුවාය. වයස අවුරුදු දාහත වන විට දේශපාලන විද්‍යාව ඉගෙන ගැනීමට, ප්‍රංශයේ පැරිස් නුවර සියොන්ස් පෝ උසස් අධ්‍යාපනය ආයතනයට ඇතුළත් වූවාය.

සිය පළමු නවකතාව ප්‍රකාශන ආයතන ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් අනතුරුව, නිර්මාණාත්මක ලේඛනය පිළිබඳ පාඨමාලාවක් හැදෑරූ ඇය මුල් නවකතාව වන Adèle (Dans le jardin de lzogre ), 2014 වසරේදී ප්‍රකාශයට පත් කළාය. එම කෘතිය ගොඩනැඟී ඇත්තේ, ප්‍රංශ ජනතාව අතර අපකීර්තියටත්, අප්‍රසාදයටත් පත් ආමාත්‍යවරයෙකු වූ දොමිනික් ස්ත්‍රෝස් කෑන්ගේ ජිවිතය ඇසුරින් නිර්මාණය වුණු, කාමසේවනයට ඇබ්බැහි වුණු කාන්තා චරිතයක් වටාය. ඒ ස්මරණීය අසම්මත වීරවිරියත්, ඇයගේ ඇබ්බැහිය පිළිබඳ වූ දැඩි විවරණයත් සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ ක්ෂණික පිපිරුමක් ඇති කළා පමණක් නොව මොරොක්කෝවෙ මමෝනියා සාහිත්‍ය සම්මානයද (මොරොක්කෝව තුළ ප්‍රංශ බසින් ලියැවෙන සාහිත්‍ය කෘති සඳහා පැවැත්වෙන සාහිත්‍ය සම්මාන උළෙලක්) දිනා ගැනීමට සමත් විය.

ඇයගේ දෙවැනි නවකතාව, The Perfect Nanny (බි්‍රතාන්‍යයේ Lullaby / ප්‍රංශයේ Chanson Douce) නම් කෘතියේ දැක්වෙන්නේ උන්මත්තකභාවයට පත්වන නැනී කෙනෙකු පිළිබඳවය. එම කෘතියද මුල් නවකතාව සේම, යටපත් කළ නොහෙන තීව්රතාවකින් යුත් ත්‍රාසජනක කතාවක් වන අතරම, වඩාත් ගැඹුරු සමාජ කාරණාද සාකච්ඡාවට බඳුන් කරයි. එම කෘතිය විසින් ගොංකූර් සාහිත්‍ය සම්මානය දිනා ගන්නා ලද්දේ, එම සම්මානය දිනා ගත් කාන්තාවන් දොළොස්දෙනාගෙන් එක් අයෙකු බවට ඇය පත් කරමිනි.

ඊළඟ කෘතිය වන Sex and Lies (Sexe et Mensonges 2017) සම්පාදනය කළේ ඇය විසින් රහසිගතව කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡා රැසකින් අනතුරුවය. එය මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවන්ගේ ලිංගික ජීවිතය පිළිබඳ කරන ලද විමර්ශනාත්මක කෘතියකි. ඇය බුර්කාව විවේචනය කරයි, ගබ්සාව සහ අවිවාහක ලිංගික සම්බන්ධතා අනීතික වීමට විරුද්ධව හඬ නඟයි. චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂිකා සෝනියා තෙරාබ්, මානව හිමිකම් ක්‍රියාකාරිනී කරීමා නඩීර්ද සමඟ 2020 වසරේදී, කාන්තාවන්ගේ නිදහස පිළිබඳ සීමොන් ද බෝවා සම්මානයෙන් ඇය පුදනු ලැබුවාය. ස්ලිමනි, ප්‍රංශයේ වර්තමාන එම්මැනුවෙල් මක්‍රොංගේ ආණ්ඩුවේ, ප්‍රංශ භාෂාව කතා කරන ජනයාගේ කටයුතු සම්බන්ධ අමාත්‍යවරිය ලෙසද සේවය කරන්නීය.

2021 වසරේ නිකුත් වුණු ඇයගේ අලු‍ත් ම කෘතිය, ස්ත්‍රී පරම්පරා තුනක් පුරා දිවෙන තුන් ඈඳුතු නවකතාවක පළමුවැන්නයි. එම කෘතිය තුළදී, මුල් කෘතිවල වූ විෂය පථයන්ගෙන් මෑත් වී, ඇයගේ ම පවු‌ලේ ඉතිහාසයෙන් අනුප්‍රාණය ලැබ, තම ආදිතමයන්ගේ මුල් සොයා යාමක් සිදු කර ඇත. In the Country of Others නම් වූ එම නවකතාව, පසුගිය අගෝස්තු මාසයේ නිකුත් විය. ස්ලිමනිගේ ආච්චිඅම්මාගේ ජිවිත කතාව පාදක කරගනිමින්, ප්‍රංශයේ ඇල්සාස් පෙදෙසේ ජීවත් වූ කාන්තාවක, ප්‍රංශ යටත් විජිත හමුදාවේ සේවය කළ මොරොක්කෝ සෙබළෙකු හා ආලයෙන් බැඳී, ඔහු හා මොරොක්කෝවට යාමේ කතා පුවතක් එම කෘතිය තුළ දිග හැරෙයි.

ප්‍රංශ ජනපදිකයන් සහ මොරොක්කෝ නිදහස් ව්‍යාපාරය අතර ගැටුම් උග්‍ර ව පැවති 1944-1955 දක්වා අතර කාලය තුළ, නවකතාවේ කතානායිකාව වන මැතිල්ඩ්ගේ, තමා ජීවත් වන රටේ නුහුරු සංස්කෘතියටත් තම මව්බිමේදී වෙනස් ලෙස හැසිරෙන තම ස්වාමිපුරුෂයාටත් හැඩ ගැසීමට දරන අරගලයේ, සිත් ගන්නාසුලු සිදුවීම් පෙළක් එහි නිරූපණය වෙයි. ස්ලිමනිගේ මවගේ අත්දැකීම් විස්තර කෙරෙන දෙවැනි නවකතාව 2022 ජනවාරි මස නිකුත් වීමට නියමිතය.

මෙහි දැක්වෙන්නේ ‘වර්ඩ්ස් විතවුට් බෝරඩ්ර්ස්’ වෙබ් අඩවියේ පළ වූ, මැඩලැයින් ෆීනි ජනමාධ්‍යවේදිනියබ විසින්, ලෙයිලා ස්ලිමනි සමඟ කරන ලද දීර්ඝ සම්මුඛ සාකච්ඡාවක සංක්ෂිප්ත පරිවර්තනයකි.

In the Country of Others කෘතිය කියන්නෙ, මේ තාක් ඔබ කළ නිර්මාණ අතරින්, ඔබගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට වඩාත් ම සමීප කෘතිය. ඔබ එවැන්නක් ලිවීමේ අරමුණ කුමක්ද?

ඔබ නිර්මාණකාරියක් නම්, මුලින් කළ නොහැකි ලෙස පෙනුණ දේවල් කරන්න උත්සාහ කිරීම ඉතාම වැදගත්. කුඩා කාලයේ රුසියානු සහ ප්‍රංශ බසින් ලියැවුණු දීර්ඝ පවුල් වෘත්තාන්ත කියවද්දී, මම හිතුවා මටත් ‍කවදා හරි දවසක මෙහෙම එකක් ලියන්න බැරිද කියලා. ඉතින් Lullaby කෘතියට පස්සෙ, ගොංකූර් සම්මානයට පස්සෙ, මට ඕනෑ වුණා සැබෑවටම අභි‍යෝගාත්මක කර්තව්‍යයකට අත ගහන්න. එය තවත් පැත්තකින් මගේ අනන්‍යතාව පිළිබඳ කතාවක්. මම මිශ්‍ර වාර්ගික කාන්තාවක්: මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ කියන ජාතීන් දෙකටම අයත් කෙනෙක්. මම අරාබි වගේම ප්‍රංශ භාෂාවත් කතා කරනවා. මගේ එක් කොටසක් මුස්ලිම්, අනෙක් කොටස ක්‍රිස්තියානි. මම ඇත්තටම දන්නෙ නැහැ මම කවුද, මම කොහේටද අයිති කියලා. ඒ වගේම, මට මම වගේ පුද්ගලයෙක් වෙන එක මොන වගේද කියලා තේරුම් ගන්න සහ එය අනෙක් අයත් එක්ක බෙදා ගන්න, මට ඇත්තටම ඕනෑ නම්, මම හිතුවා අතීතයට ගිහිල්ලා මගේ ආච්චිලා සීයලා යටත්විජිත රටක ගෙවූ ජීවිත තේරුම් ගන්න ඕනෑය කියන එක.

වසර ගණනාවක් පුරාවට මට ආපසු හැරී බලන්න උවමනාවක් තිබුණේ නැහැ, ඒත් අපේ සමාජය වර්තමානයට සහ අනාගතයට විතරක් පුදුමාකාර විදියට බැඳිලා ඉන්නෙ. ඉතින් අපේ අතීතය පිළිගන්න සහ යටත්විජිත යුගයේ ගෙවුණු, එහි අඳුරු සංකීර්ණ කාලයන් ඒ හැටියෙන් පිළිගන්න අප උත්සාහ කළ යුතුයි. අවසාන වශයෙන් මට ඇත්තටම හරිම අසහනකාරීබවක් දැනෙනවා බටහිර රටවල ජනතාව මොරොක්කෝව, ඇල්ජීරියාව, ටියුනීසියාව ගැන දක්වන ඇල්මැරුණු උනන්දුව ගැන. මම ප්‍රංශය, එංගලන්තය, ඇමරිකාව, රුසියාව වැනි රටවල කෘති කියවලා තියෙනවා. මට ඕනෑ වුණා සාහිත්‍ය ලෝකය තුළ මගෙ රට ගැනත් උනන්දුවක් ඇති කරවන්න, මොකද මම නිතරම උන්නෙ “මම කුඩා රටක, ළාබාල අරාබි කෙල්ලක්. මට ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කොහොමද?” කියන එක ගැන හිතමින්. ඉතින් මගේ වගේ පුංචි රටක, මගේ වගේ අනන්‍යතාවක් තියෙන කෙල්ලකට පවා ලේඛිකාවක් වෙන්න පුළුවන් කියලා මට අද කියන්න පුළුවන්.

නවකතාව තුළ සංක්‍රමණිකයන්ගේ සාම්ප්‍රදායික කතාන්දරය උඩු යටිකුරු කරලා, මූලික වශයෙන් මොරොක්කෝ සංස්කෘතිය අප අත්දකින්නෙ පිටස්තරයෙකුගේ ඇසින්. අප දකිනවා මැතිල්ඩ් මුහුණ දෙන මායාභංගය. ප්‍රංශ සේම මොරොක්කෝ ප්‍රජාව විසින් ද කිසි දිනෙක තමා පිළි ගනු නොලබන බව තේරුම් ගන්නා අතරවාරයේදී තම සමාජ තත්වයත් අනන්‍යතාවත් ඇයට අහිමි වෙනවා. කො‍හොමද මැතිල්ඩ්, ඇයට නුහුරු සමාජයකට ස්විකරණය වීම පිළිබඳ ලිවීමට ප්‍රවේශයක් ලබා ගත්තෙ? පැරිසියට පැමිණීමේ ඔබේ අත්දැකීම එයට භාවිත කොට ගත්තාද?

ම‍ගේ සියලු නිර්මාණ, මායාභංගයන් ගැන ලියැවුණු කෘති තමයි. ම‍ගේ පළමු කෘතිය,Adèle කියන්නෙ ලිංගික හැසිරීම් පිළිබඳ මායාභංගයක්. මගේ දෙවැනි නවකතාව Lullaby, මාතෘත්වය පිළිබඳ මායාභංගයක්. මේ කෘතියත් විදේශ සංක්‍රමණය ගැන මායාභංගයක්. එය විවාහය පිළිබඳවත් මායාභංගයක්. තම සැමියා සමඟ මොරොක්කෝවට ගිය පසු ඇය තේරුම් ගන්නවා එහි ඉන්නෙ ප්‍රංශයේ උන්නු පුද්ගලයා නෙමෙයි කියලා. මොරොක්කෝවේදී ඔහු මොරොක්කො ජාතිකයෙක්, අවමානයට පත්වෙන යටත්විජිත වැසියෙක්, ඒ නිසා ඔහු ප්‍රචණ්ඩයි, ඔහුට ඇයට පෙන්වා දෙනවා, එහි සම්ප්‍රදායන් වෙනස් සහ ඇල්සාස්වල වගේ දේවල් එකම විදියට මොරොක්කෝහිදී සිදු වෙන්නෙ නැහැ කියන එක. ඇත්ත. මම මගේ අත්දැකීම් පාවිච්චි කළා, ඒත් මගේ ආච්චිඅම්මා අමොරොක්කෝවල ගත කරපු ජිවිතය ගැන මාත් එක්ක කතා කරන්න පුරුදු වෙලා හිටියා. වාසනාවකට මගේ ආච්චි, නැන්දා සහ මගේ අම්මා විශිෂ්ට කතාකාරියො.
මගෙ ආච්චි අම්මා මොරොක්කොවට ආදරය කළා, අන්තිමේදී මොරොක්කෝ ජාතික කාන්තාවක් බවට පත් වුණත්, ඇය එම සමාජය කාන්තාවන්ට සලකන ආකාරය, එහි දුප්පත්කම, සමාජ පංති ගැන උග්‍ර ලෙස විවේචනය කළා. යටත් විජිතවාදයත් ඉතාමත් බරපතළ ලෙස විවේචනය කළා. ඇය ප්‍රංශ ජාතික සුදු කාන්තාවක්, ඒත් ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඇයට වෛර කළා අපවාදයක් ලෙස සැලකූ යමක් ඇය සිදු කිරීම නිසා, ඇය ඔවුනට ද්‍රෝහි වූවා යැයි යන හැඟීමෙන්. එය තමයි අරාබි පිරිමියෙකු සමඟ ඇය ලිංගික සම්බන්ධයක් පැවැත්වීම. ප්‍රංශ පිරිමියෙක් අරාබි කාන්තාවක් එක්ක ලිංගික සබඳතා පැවැත්වීම ඔවුන් පිළිගත්තා. මොකද ඒ රට දිනා ගත්තෙ ප්‍රංශ පිරිමින් විසින්, ඒ නිසා ඔවුනට එහි ගැහැනුන්වද දිනා ගන්න පුළුවන්. ඒත් සුදු ගැහැනියක් මගේ සීයාත් එක්ක, එනම් තද පාට සමක් සහ පිරිමිකම පිරුණු මිනිහෙක් එක්ක නිදා ගන්න එක ඊ‍ට වෙනස්.

මේ කෘතිය තුළ විවිධ ජන කණ්ඩායම් ‘ගැහැනු- මිනිසුන්, මුස්ලිම්- යුදෙව්- ක්‍රිස්තියානි වැනි එතෙර විය නොහැකි සීමා මායිම්’ අතර පවතින වෙනස් කොට සැලකීම් පිළිබඳ සාකච්ඡාවට බඳුන් වෙනවා. ඔබට වෙනස් කොට සැලකීම පිළිබඳ මොන වගේ අත්දැකීම්ද තියෙන්නෙ? ඔබ දැනුවත්භාවයෙන් යුක්තව ඒ පිළිබඳ ලිවීම හරහා සංවාදයක් ගොඩනඟන්න උත්සාහ කරනවාද?

ම‍ගේ ආච්චිලා සීයලාගේ පරම්පරාවට අයත් ලෝකය වෙනස්, මොකද ඒ අය හිතුවෙ වෙනස් අය එකමුතු වුවත් වෙන්ව ජිවත් විය යුතුයි කියලායි. මුස්ලිම්, ක්‍රිස්තියානි, යුදෙව් ජනයා එකිනෙකාව ඇසුරු කරනවා, ඒත් විවාහ වීම, දරුවන් බිහි කිරීම නොකළ යුතුයි, සාමය වෙනුවෙන් ඔවුන් තුළ තිබුණු විසඳුම ඒකයි. ඒත් දැන් අප ජිවත්වෙන ලෝකය වෙනස්. අපි විවිධ අය එකිනෙකා සමඟ මුහු වෙනවා, එය ඉතාම ලස්සන දෙයක්, මම හිතනවා එය අප ලෝකය තුළ ව‍ඩ වඩාත් විහිද පැතිර යාවි කියලා. ඒත් ගොඩක් අය හිතන්නෙ ඔබට එක වර දේවල් දෙකක් බවට පත් විය නොහැකියි කියලා.

මම ප්‍රංශ සහ මොරොක්කෝ ජාතිකයෙක්, ඒත් සමහර අය මෙහෙම හිතනවා: ගැටුමක් අවස්ථාවකදී ඇයගේ පක්ෂපාතීත්වය මොන පාර්ශ්වයේද? ඒ වගේම තමයි එක් පුද්ගලයෙකුට ප්‍රංශ ජාතික ගීය ගයන්න වගේම අරාබි භාෂාව කතා කරන්නත්, ඉස්ලාම් දහම අදහන අතරතුර ආගමක් විවේචනය කිරීමේ නිදහසට ගරුකරන්නත් හැකිය කියන දේ ගොඩක් අයට තේරුම් ගන්න අමාරු දෙයක්. ඒ නිසායි මට ඕනෑ කළේ වෙනස් කොට සැලකීම ගැන කතා කරන්න එහි ගොදුරක් විදියට නොව, එක් පුද්ගලයෙකුට බොහෝ ස්වරූපයන් ගත හැකි බව ලොවට කියාපාන පුරවැසියෙකු ලෙස.

මෙම කෘතිය තුළ අප දකිනවා, කාන්තාවෝ එකිනෙකාට එරෙහි වන පුරුෂාධිපත්‍යයික පොර පිටියක ජිවත්වුණා කියන එක. ඒ තත්වය අද ඔබ දකින්නෙ කොහොමද? අපි කිසියම් ප්‍රගතියක් අත්පත් කරගෙන තිබෙනවාද?

එය ඇත්තටම මගේ කෘතියේ ප්‍රධාන තේමාවක්. මගේ අම්මා කියන විදියට එයාගේ කාලයේ කාන්තාවෝ අතර සහ‍යෝගිතාවක් තිබී නැහැ. අම්මලා දුවලාට කිව්වෙ: ගැබ්ගන්න එපා, දරුවෝ හදන්න එපා වගේ කතා. කාන්තාවෝ අතරෙ තිබුණ සබඳතාව හරිම තරගකාරීයි, ප්‍රචණ්ඩකාරීයි. මගේ අම්මා මට කියන්නෙ: “ඔයා වාසනාවන්තයි. මට දැනෙනවා ඒ තත්වෙ වෙනස් වෙනවා. දැන් කාන්තාවෝ ගොඩක් සහයෝගිමත්.” එය ඔබට මාවත්වල, පොදු ස්ථානවල දී අත්දැකිය හැකියි. අපි කාන්තාවෝ දැන් එකමුතුයි. ඒ නිසාම අප ශක්තිමත්. පෙර කාලවලදීට වඩා අපගේ දූවරුන්ට අප ඉගැන්විය යුතු අලු‍ත් දෙයක් එය. අපි එයාලට කියන්නෙ නැහැ “ඔයාට මේක කරන්න බැහැ, ඔයාට අරක කරන්න බැහැ, ඒත් ඒක ඔයාගේ සහෝදරයාට පුළුවන්” කියලා. අපි කියන්නෙ “ඔයාට පාපන්දු සෙල්ලම් කරන්න ඕනෙද? ඔයාට ඒකට හේතු කියන්න ඕනෙ නැහැ” ව‍ගේ දේවල්. එය මේ මොහොතෙ වෙනස් වෙමින් පවතින ඉතාම ලස්සන දෙයක්.

මැතිල්ඩ් භාෂාව ගැන මෙහෙම හිතනවා: “අතීතයෙන් නිදහස් වුණු මුළු ශබ්දමාලාවක්ම අවශ්‍ය වෙනවා ඇයගේ අදහස් ප්‍රකාශ කරන්න (මොරොක්කෝ පිළිබඳ)” ඇයි ඔබ සාහිත්‍යම භාෂාව ලෙස ප්‍රංශ භාෂාව තෝරා ගත්තෙ? ඔබ හිතන්නෙ එය ඉතිහාසය විසින් පැටවුණු බරක් කියලද?

මම කවදාවත් ප්‍රංශ භාෂාව පිළිබඳව දේශපාලනිකව හිතලා නැහැ, මොකද මම කුඩා කාලයේ ඉඳලාම කියවලා තියෙන්නෙ ප්‍රංශ භාෂාවෙන්. මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ගොඩක් නවකතා කියවලා තියෙනවා. ඒ භාෂාවට සහ එහි කාව්‍යමය ගුණයට, සුන්දරත්වයට සහ නිරවද්‍ය ලෙස අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ හැකියාවට මම ආදරෙයි. මට අනුව මම ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ලියන්න හදන එක බොහොම පැහැදිලියි, මොකද ප්‍රංශ භාෂාව මගේ ඇ‍ඟේ දුවන රුධිරය වගේ, මම ආශ්වාස කරන හුස්ම ‍පොද වගේ.■