මා සිංහල කෙනෙකු නිසා “සිංහලකම” නමැති පටු ආත්ම නිර්වචනය තුළ මා සිරවී සිටින්නට පුළුවන. එය අනිකුත් ජනවර්ගවලට අයත් අයටද සිදුවිය හැකිය. ඒ ඒ ආකාරයෙහි පටු ආත්මීය නිර්වචන තුළ සිරගත නොවී අවශ්‍ය අවස්ථාවල එක් එක් ආත්මීයතා වෙත මාරුවෙමින් සුඛනම්‍ය ලෙස ජීවත්වීමට අවශ්‍ය අපේම ආත්මීයතාවේ බහුවිධ මුහුණවර හඳුනාගෙන ඒවා දියුණු කිරීම අපට ඉමහත් නිදහසක් ලබා දීමකි.
පේරාදණිය විශ්වවිද්‍යාලයෙහි ප්‍රථම වර්ෂයේ සිසුන් ඉලක්ක කොට පැවැත්වෙන දේශන මාලාවක කොටසක් ඇසුරිනි මේ ලිපිය සැකසෙන්නේ. මේ පදනම් දේශනවල අරමුණ තම තම විෂය ශාස්ත්‍රීය චින්තනය සහ සන්නිවේදනය වඩා හොඳින් කිරීමට අවශ්‍ය පදනම ඒ ශිෂ්‍ය ශිෂ්‍යාවන්ට ලබා දීමය. මේ ලිපි කෙරෙහි බාහිර පාඨකයන් වෙතින්ද උනන්දුවක් පළ වන හෙයිනි, මෙසේ පළ වන්නේ.
■ ලියනගේ අමරකීර්ති
මෙම ලිපියෙන් අපේක්ෂා කෙරෙන්නේ අප උගන්නා විෂයවලින් අපේක්ෂා කෙරෙන පුද්ගලමය, මනුෂ්‍යමය වර්ධනය හෝ මනුෂ්‍ය අභ්‍යන්තරික වර්ධනය කුමක්ද යන්න ගැන ආරම්භක ප්‍රවේශයක් ගැනීමටය. මා මේ කරුණු හඳුන්වා සංවාදයකට මුල පිරීමක් ලෙස පමණි.
අපි ශාස්ත්‍ර පීඨයක ඉගැන්වෙන සියලු විෂයයන් “නිදහස් කලා” යන නමින් හැඳින්වීමු. ඇමරිකානු සම්ප්‍රදායෙහි නිදහස් කලා යන්නට විද්‍යා පීඨවල උගන්වන ඇතැම් විෂයයන්ද අයිති නමුත් අපගේ කලා පීඨවල අධ්‍යාපනය නිදහස් කලා අධ්‍යාපනයට විශාල වශයෙන් සමාන බව අපි දුටිමු. එම නිදහස් කලා අධ්‍යාපනයෙහි එක් අරමුණක් “සම්පූර්ණ පුද්ගලයා නිදහස් කරගැනීම” යන අර්ථයෙන් යුක්තය. එහි අදහස මනුෂ්‍යයා බාහිර සහ අභ්‍යන්තර යන තල දෙකෙහිම “නිදහස” සොයන්නෙකු බවට පත් කිරීමය.
ඒ නිසා විශ්වවිද්‍යාලයෙහිදී ලැබෙන අධ්‍යාපනය ඔබ වටා පවතින ලෝකය ගැන ඔබේ දැනුම ප්‍රසාරණය කිරීමට අමතරව ඔබ තුළ ඇති ලෝකය ගැන දැනුමද ප්‍රසාරණය කරයි. හොඳින් අධ්‍යාපනය ලද පුද්ගලයා ලෝකය ගැන ඉගෙනීම පිණිස තමා අවට ඇති බාහිර ලෝකය දෙස බලන්නේ පමණක් නොව තමන් ගැනම ඉගෙනීම උදෙසා තමාගේම අභ්‍යන්තරය දෙසද බලයි. මෙම අන්තර්වර්තීභාවය හෙවත් ආත්ම පරීක්ෂාව පිළිබඳ ශක්‍යතාව “අන්තඃපුද්ගල බුද්ධිය” යැයි හැඳින්වේ. ඉංග්‍රීසියෙන් intrapersonal intelligence යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ එයයි. තමාගේම පුද්ගල අභ්‍යන්තරය ගවේෂණය කිරීමෙහිලා අපට ඇති බුද්ධි ශක්තිය එයයි. සාහිත්‍ය කලා උගන්වන කෙනෙකු ලෙස මගේ කාර්යක් වන්නේ ඔබගේ ඒ ශක්තිය දියුණු කිරීමය. ඉදිරියේදී අපි සාහිත්‍ය කලා නිදර්ශන ඇසුරින් මේ කරුණ වෙත නැවත එමු.
know thyself හෙවත් “තමාවම දැනගනු” (ඔබව දැනගන්න) යන්න සොක්‍රටීස්ගේ සිට දර්ශනය වෙත බලපෑ අදහසකි. බුදුන්ගේ ඉගැන්වීම් දන්නා බෞද්ධ අයට මෙය අමුතු දෙයක් නොවිය හැකිය. තමා හෙවත් ආත්මීයතාව හෙවත් අහම ගවේෂණය බෞද්ධ දර්ශනයේ ප්‍රධාන ප්‍රයාමයක් වේ. මේ වූකලි අනෙක් ආගම්වලටත් නුහුරු අදහසක් නොවේ. අප මේ දේශනවලදී නිදහස් කලා යනුවෙන් හැඳින්වෙන ශාස්ත්‍ර පීඨ අධ්‍යාපනයෙහිද ප්‍රධාන ඉලක්කයක් වන්නේ ආත්ම ගවේෂණයයි. මනුෂ්‍ය පුද්ගලාභ්‍යන්තරය නම් ලෝකය ගවේෂණයයි. අප ගැනම ඇති ඉතා පටු ආත්ම අවබෝධවලින් අප නිදහස් කිරීමට අධ්‍යාපනයට පුළුවන.
උදාහරණයකට යමු. මා පිරිමියෙකු නිසා මගේ “පිරිමිකම” නමැති පටු ආත්ම අවබෝධය තුළ මා සිරගතව සිටින්නට පුළුවන. ස්ත්‍රීන් සම්බන්ධයෙන්ද එසේමය. මා සිංහල කෙනෙකු නිසා “සිංහලකම” නමැති පටු ආත්ම නිර්වචනය තුළ මා සිරවී සිටින්නට පුළුවන. එය අනිකුත් ජනවර්ගවලට අයත් අයටද සිදුවිය හැකිය. ඒ ඒ ආකාරයෙහි පටු ආත්මීය නිර්වචන තුළ සිරගත නොවී අවශ්‍ය අවස්ථාවල එක් එක් ආත්මීයතා වෙත මාරුවෙමින් සුඛනම්‍ය ලෙස ජීවත්වීමට අවශ්‍ය අපේම ආත්මීයතාවේ බහුවිධ මුහුණවර හඳුනාගෙන ඒවා දියුණු කිරීම අපට ඉමහත් නිදහසක් ලබා දීමකි. සිංහලකම නමැති මගේ ආත්මීයතාවේ එක් මුහුණුවරක් මට ඉතා වැදගත් බව ඇත්තය. එහෙත් එය සෑම අවස්ථාවකම සෑම සන්දර්භයකමට මට වැදගත් වන එකම දේ නොවේ. මෙහි සිටින ඔබ සියලු දෙනාම ඉතා හොඳින් ඉංග්‍රීසි භාෂාව ඉගෙනගත්තොත් අවශ්‍ය අවස්ථාවල ඔබේ සිංහලකම නමැති ආත්මීයතාව මොහොතකට පසෙකින් තබා ඉංග්‍රීසි භාෂාව තේරෙන ඕනෑම ජනපිරිසක් සමග මනුෂ්‍ය සම්බන්ධතා ඇති කරගන්නට පුළුවන. ඔබ දෙමළ භාෂාව දන්නේ නම්ද එවැනි අවස්ථාවක් ඔබට ලැබේ. අපේ ශාස්ත්‍ර පීඨවල විවිධ භාෂා ඉගැන්වීමේ ප්‍රධාන අරමුණ එය විය යුතු නොවේද? මේ දේශනය අසන ඔබ අතර සිටින වැඩිදෙනකු බෞද්ධ විය හැකිය. එහෙත් ඔබ හින්දු දහමේ සහ සංස්කෘතියෙහි මූලික කරුණුවත් හොඳින් දන්නේ නම් අවශ්‍ය අවස්ථාවල ඔබේ බෞද්ධකම මොහොතකට පසෙකින් තබා හින්දු කේන්ද්‍රීය සන්දර්භයක සුඛනම්‍ය ලෙස හැසිරෙමින් අර පටු ආත්මීයතාවෙන් නිදහස් විය හැකිය. අපේ පීඨයෙහි විවිධ ආගමික දර්ශන සහ සංස්කෘති ඉගැන්විය යුත්තේ ඒ සඳහා නොවේද?
මනුෂ්‍ය ආත්මීයතාව හෙවත් තමාබව බහුවිධ කෝණවලින් අවබෝධ කර ගැනීමට උපකාර කිරීම නිදහස් කලා අධ්‍යාපනයෙහි කාර්යයකි. එහිලා විසි එක් වෙනි සියවසෙහි ජීවත්වන සාමාන්‍ය මනුෂ්‍යයෙකුගේ ආත්මීයතාව සකස්වී ඇති බහුවිධ මාන හඳුනා ගැනීමට අපට සිදුවේ.
අපි මනුෂ්‍ය ආත්මීයතාව සැකසී ඇති විවිධ මාන හඳුනා ගනිමු:
බුද්ධිමය මානය
පළල් දැනුමක් අත්පත් කරගැනීම, දැනුම ලබාගන්නේ කෙසේදැයි ඉගෙනීම, විචාරාත්මකව සිතන්නට ඉගෙනීම. අප මෙහි උගන්වන සියලුම විෂයයන් අඩුවැඩි වශයෙන් මීට දායක වේ.
භාවමය මානය
හැඟීම් තේරුම් ගැනීමට, පාලනය කරගැනීමට හා ප්‍රකාශ කිරීමට ඉගෙනීම. අප ඇතුළතින් උපදින විවිධ ආකාරයේ හැඟීම පැවතීම යනු මනුෂ්‍ය යථාර්ථයකි. ඒ යථාර්ථය සමග ස්වයං-ගවේෂණාත්මකව ජීවත් වෙමින් වඩා සුඛනම්‍ය ලෙස අපගේම හැඟීම් පාලනය කරගැනීමත්, අන්‍යයන් සහ සෙසු ලෝකය වෙත ප්‍රකාශ කිරීමත් උගන්වන විෂයධාරා රාශියක් අපගේ පීඨයෙහි තිබේ. සාහිත්‍යය සහ ලලිත කලා එහි ලා බෙහෙවින් වැදගත්ය.
ශාරීරික මානය
අපේ ශරීරය ගැන හොඳ අවබෝධයක් ලබා ගනිමින් ඒ දැනුම ලෙඩ රෝගවලින් නිදහස්වීමේ සිට අපගේම ශරීරය නිවැරදි ආකාරවලින් මෙහෙයවීම දක්වා අවබෝධයක් ලබා ගැනීම. ලංකාවේ මානව ශාස්ත්‍ර සහ සමාජීය විද්‍යා පාඨමාලාවල මේ ආශ්‍රිත පාඨමාලා එතරම් ප්‍රමාණවත් නැත. එහිලා අනෙක් පීඨවලින් උපකාර ගෙන අපේ අධ්‍යාපනය පොහොසත් කරගත හැකිය.
ආධ්‍යාත්මික මානය
සාමාන්‍යයෙන් ලොකු ප්‍රශ්න යැයි සැලකෙන ජීවිතයේ අරමුණ සහ අර්ථය කුමක්ද, මරණයෙහි නොවැළැක්විය හැකි බව, ජීවිතයෙහි සහ ස්වාභාවික ලෝකයෙහි ආරම්භය ආදි ප්‍රශ්න ගැන සිත යොමු කිරීම. මෙහිදී අපට විද්‍යාපීඨයෙහි උදව් තිබෙන්නේ නම් වඩා හොඳය. ජීවයෙහි ආරම්භය සහ විකාශනය පිළිබඳ පාඨමාලාවක් විද්‍යා පීඨයෙහි සිටින සන්නිවේදනයෙහි දක්ෂ මහාචාර්යවරයෙකු හෝ වරියක් විසින් මෙහිද පවත්වන්නට හැකි නම් හොඳයි නේද?
වෘත්තීය මානය
අපගේ කුසලතා, රුචි අරුචිකම් හෝ වටිනාකම්වලට අනුව යම් වෘත්තීය අවස්ථා ගවේෂණයත් නිදහස් කලා අධ්‍යාපනයෙහි කොටසකි. නූතන ලෝකයෙහි යම් වෘත්තියක යෙදීමේ කුසලතාව යනු මනුෂ්‍යයාට සාපේක්ෂ ආර්ථික නිදහසක් ලැබෙන එක විධියකි. එහෙත් අධ්‍යාපනය යන්න හුදෙක් මේ පටු ඉලක්කය වෙත පමණක් සීමා වී ඇත්නම් එය දුප්පත් අධ්‍යාපනයකි. මානව ශාස්ත්‍ර පීඨවල අධ්‍යාපනය නම් කෙලෙසකවත් මෙය පමණක් නොවේ.
ආචාරධාර්මික මානය
කෙනෙකුගේ පෞද්ගලික තෝරා ගැනීම්, කෙනෙකු තමා සහ අන්‍යයන් පිළිබඳ ගන්නා විනිශ්චයන් සඳහා මග කියන අතරම කෙනෙකුගේ විශ්වාස සහ ක්‍රියා අතර සංගතභාවය ඇති කිරීමට මග කියන වටිනාකම් පද්ධතියක් ලබාදීම. මෙහි දෙවන කොටස තරමක් පැහැදිලි කළ මනාය. තමන්ගේ විශ්වාස හෝ දෘෂ්ටිවාද ගැන හරි ආඩම්බරයෙන් කතා කරන අතර ක්‍රියාවේදී ඒ විශ්වාසම පාවා දෙන අය සිටිති. වැදි බණ කියන අය යැයි මෙවැනි අය හැඳින්වෙති. කටින් බතල කොළ සිටවන අයද මෙවැනිය. අප කියන දේ සහ කරන දේ අතර යම් සංගතභාවයක්, ගැළපීමක්, එකඟතාවක් ඇති කරගැනීමට අපගේම ආචාරධාර්මික සැකැස්ම උපකාර වේ. මේ සංගතභාවය සියයට සියයක් අත්පත් කරගැනීම අමාරු විය හැකිය. එහෙත් එහි ලා නිරන්තර උනන්දුව සහ උත්සාහය අපගේ අධ්‍යාපනය නිසා ලැබෙන්නකි.
පෞද්ගලික මානය
තමාගේම පෞද්ගලික අනන්‍යතාව පිළිබඳ ශක්තිමත් හැඟීමක් ලබා ගැනීම අපේ පීඨයේ අධ්‍යාපනයෙහි කොටසකි. ඔබ සෑම දෙනාම උපාධිය අවසන් කර පිටව යා යුත්තේ “මා මෙවැනි කෙනෙකිය” යන සාධනීයවූ අදහසක් රැගෙනය. ඔබ ගැනම වන ඒ අනන්‍යතාව පිළිබඳ හැඟීම ඔබට වඩා වෙනස් අනෙක් මනුෂ්‍යයන් හා සුඛනම්‍ය ලෙස ජීවත්වන්නට තුඩු දෙන්නා වූ එකක් විය යුතුය. අපේ පීඨයෙහි අධ්‍යාපන කටයුතු හරියටම සිදුවුවහොත්, ඔබද ඔබගේ වැඩ කොටස හරියටම කළහොත්, මෙවැනි අනන්‍යතාවක් අත්පත් කරගැනීම දුෂ්කර නොවේ.
සමාජමය මානය
මෙයින් අදහස් වන්නේ ඔබ අන්‍යයන් හා සමග ඇති කරන ගන්නා සම්බන්ධතාවල ගුණය සහ ගැඹුර වර්ධනය කර ගැනීම. මෙය තරමක් දීර්ඝ වශයෙන් පැහැදිලි කිරීමට අපි වෙන දේශනයක් කැප කරමු. සරලව කියන්නේ නම් මෙයයි. අප ජීවත් වන්නේ තවත් මනුෂ්‍යයන් සමගය. ඒ මනුෂ්‍යයන් සමග ඉතා සරල මට්ටමේ මතුපිට සම්බන්ධා පැවැත්විය හැකිය. ඉතා යාන්ත්‍රික සම්බන්ධතා පැවැත්විය හැකිය. එහෙත් මානව ශාස්ත්‍ර සහ සමාජීය විද්‍යා අධ්‍යාපනයක් මගින් ඔබ ඔබේ මිතුරන්, පවුලේ අය, නොදන්නා අය සමග පවත්නා සබඳතාවලට අලුත් ගැඹුරක් එක් විය යුතුය. සාහිත්‍ය ගුරුවරයෙකු ලෙස මා කරන්නට තැත් කරන්නේ එයයි. ඔබ අතරින් කීපදෙනෙකු සාහිත්‍ය කලා පාඨමාලාවලදී නැවත මුණගැසුණ විට අපි ඒ ගවේෂණය සාමූහිකව කරමු.
මේ සියල්ල චක්‍රීය දාමයකියන් එකිනෙක හා බැඳී තිබේ. මේවා මනුෂ්‍යයා පිළිබඳ සාකල්‍යවාදී වර්ධනයෙහි කොටස්ය. “සාකල්‍යවාදී” යනු “සියල්ල ආවරණය කරන” යන්නයි. මා මෙතෙක් දැක්වූ මේ අංග එකිනෙක බැඳී පවතී. තනි තනිව වෙන් කොට සිඳබිඳ ගත නොහැකිය.
අනික මා මෙහි පැහැදිලි කළේ අපගේ අධ්‍යාපනය පරමාදර්ශී වශයෙන්ම, හරියටම සිද්ධ වෙන අවස්ථාවක අපට අපේක්ෂා කළ හැකි දේය. මේ ඉලක්ක මේ ආකාරයෙන්ම සැපිරෙන ලෙස ඉගෙනීමට නොයෙක් හේතු නිසා අපට ඉඩ නොලැබෙන්නට ඉඩ තිබේ. කොවඩි 19 වසංගතය නිසා මෙම පාඨමාලාවට කෙලෙසකවත් නොගැළපෙන අන්තර්ජාලගත ස්වරූපයකින් ඉගෙනීමට සිදුවීමම පවා මෙම ඉලක්ක සපුරා ගැනීමට බාධාවකි. එහෙත් අපගේ අධ්‍යාපනයෙහි පරමාදර්ශී ඉලක්ක ගැන යම් අවබෝධයක් හෝ නොමැතිව ඒවා ආශ්‍රිත ප්‍රායෝගික ගැටලු විසඳාගැනීමට අරගල කළ නොහැකියි නේද?■
වැඩි දුර කියවීම්
Howard Gardner.(1999) Intelligence Reframed: Multiple Intelligence for the Twenty-first century.
N. Tubbs (2011) “Know Thyself: Macrocosm and Microcosm” Studies in Philosopy and Education, 30(1)
