නීතිඥ නුවන් බෝපගේ – පසුගිය දිනවල දී කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන් සම්බන්ධයෙන් පොලිසිය ක්‍රියා කළ ආකාරය සියලුම නෛතික රාමුවලට පටහැණියි.
■ අමන්දිකා කුරේ
බඩු මිල ඉහළ යාම, තෙල් මිල ඉහළ යාම, පොහොර අර්බුදය වැනි ජන ජීවිතයට බලපාන බොහෝ කාරණා හේතුකොටගෙන මහජනතාව වීදිබැස සිය විරෝධය ආණ්ඩුවට දක්වන මොහොතක එම උද්ඝෝෂණවලට සම්බන්ධ වූ දේශපාලන නායකයෝ පොලිසිය විසින් නිරෝධායන නීතිය යටතේ අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදහ. එම ක්‍රියාකාරීන්ට උසාවියෙන් ඇප ලබා දී තිබියදීත් ඔවුන් පොලිසිය බලහත්කාරීව නිරෝධායනයට යොමු කිරීම පසුගිය දිනවල මහත් ආන්දෝලනාත්මක පුවතක් විය. එම උද්ඝෝෂණවලට සම්බන්ධ වී සිටි කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන් අත්අඩංගුවට ගැනීමේ දී පොලිසිය ඒ සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියා කළ ආකාරය ගැන සමාජය තුළ කතාබහක් නිර්මාණ වී ඇති මොහොතක මෙම ලිපියෙන් අප එසේ අඩන්තේට්ටම්වලට ලක් වූ කාන්තාවන්ගේ අත්දැකීම් හා ඒ සම්බන්ධ නීතිමය පසුබිම ගැන කතාකිරීමට බලාපොරොත්තු වෙමු.මේ සම්බන්ධයෙන් අවධානය යොමුවුණේ ජුලි 07 වැනි දින ඉංජිනේරු සංස්ථා සේවකයන්ගේ වැටුප් සම්බන්ධ අරගලයට සහාය දැක්වීමට පැමිණි කම්කරු අරගල මධ්‍යස්ථානයේ දුමින්ද නාගමුව මහතා ඇතුළු පිරිසක් අත්අඩංගුවට ගැනීමේ සිද්ධියත් සමග ය. උසාවියෙන් ඇප ලබා සිටි එම පිරිස පොලිසිය විසින් නිරෝධායනය සඳහා රැගෙන යාමට වාහනවලට දමා ගනිමින් සිටිය දී, එහි සිටි කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියකට ඉහළ පොලිස් නිලධාරියෙකු විසින් පා පහරක් එල්ල කිරීමේ දර්ශන මාධ්‍ය හරහා ප්‍රසිද්ධ විය.
ලංකාවේ දැනට පවතින නීතිවලට අනුකූලව කාන්තාවක පරීක්ෂා කරන්නේ නම් හෝ ස්පර්ශ කරන්නේ නම් එය අනිවාර්යයෙන් ම කළ යුතු වන්නේ කාන්තා පොලිස් නිලධාරිනියන් විසින් ය. සැකකරුවන්ට පහර දීමේ අයිතියක් ද පොලිසියට නොමැත. දඬුවම් කිරීමේ බලය ඇති ආයතනය වන්නේ අධිකරණයයි. කාන්තාවකගේ අකමැත්තෙන් කිසිදු පිරිමියකුට ඇගේ ශරීරය ස්පර්ශ කළ නොහැකි අතර එය පිරිමි පොලිස් නිලධාරීන්ට ද වලංගු ය. එසේ බලහත්කාරීව කාන්තාවක ස්පර්ශ කරන්නේ නම් එය හිංසනයකි. ඇතැම් විට එය ලිංගික හිංසනයක් ලෙසද අර්ථ දැක්විය හැකි ය.
පසුගිය වසරේ දී ද මෙවැනි ම සිදුවීමක් වාර්තා වූ අතර, ඒ ඇමරිකාවේ පොලිස් නිලධාරියෙකු විසින් ජෝර්ජ් ෆ්ලොයිඩ් නැමැති නිරායුධ කළුජාතිකයෙකු ගෙල සිරකර මරා දැමීමට විරෝධය පළ කරමින් 2020 ජුනි 09වන දින පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂය සංවිධානය කර තිබූ විරෝධතාවට සම්බන්ධ වී සිටි පිරිස් අත්අඩංගුවට ගැනීමේ දී ය. එහි දී පොලිසිය අත්අඩංගුවට ගත් පිරිස කුඩා ලොරියකට දමා ගත් අතර, අත් අඩංගුවට ගනු ලැබූ එම පක්ෂයේ ක්‍රියාකාරිනියක පොලිස් නිලධාරීන් විසින් ඔසවා ලොරිය තුළට විසි කළ ආකාරය මාධ්‍යවේදීන්ගේ කැමරාවල සටහන්ව තිබිණි. එම සිදුවීම නිසා එම ක්‍රියාකාරිනියට රෝහල්ගතව ප්‍රතිකාර ලබා ගැනීමට ද සිදුවිය.
ජුලි 07 වන දින පොලිස් නිලධාරියාගේ පා පහරට ලක් වූ කම්කරු අරගල මධ්‍යස්ථානයේ ක්‍රියකාරිනී නයනා රංගනී ජයවර්ණ මහත්මිය ඇයගේ එම අත්දැකීම සම්බන්ධයෙන් ‘අනිද්දා’ වෙත මෙලෙස අදහස් පළකළා ය. ‘ඉංජිනේරු සංස්ථා පරිශ්‍රයේ දී මා ඇතුළු පිරිස අත්අඩංගුවට ගනු ලැබුවේ පිරිමි පොලිස් නිලධාරීන් විසින්. එක් කාන්තා නිලධාරිනියක් සිටියත් මාව අත්අඩංගුවට ගෙන පොලිස් ජීප් රථයට දමාගත්තේ පිරිමි පොලිස් නිලධාරීන් විසින්. අපව බලෙන් නිරෝධායනයට රැගෙන යාමේදී විරෝධය පළ කළ නිසා එතැන සිටි ඉහළ පොලිස් නිලධාරියෙක් උසාවි භූමිය තුළ දී ම මට පා පහරක් එල්ල කළා. මාධ්‍යයට වසං වී ඔහු එය කිරීමට හැදුවත් එය මාධ්‍යවේදීන්ගේ කැමරාවලට හසු වී තිබුණා.’
අප කළ විමසීමකදී නිදහස උදෙසා කාන්තා ව්‍යාපාරය වෙනුවෙන් හේමමාලි අබේරත්න මහත්මිය ප්‍රකාශ කළේ මෙම සිදුවීම සම්බන්ධයෙන් මානව හිමිකම් කොමිෂන් සභාවට පැමිණිල්ලක් යොමු කළ බවයි. ඊට අමතර ව පොලිසියේ ළමා හා කාන්තා කාර්යාංශයට ද මේ සම්බන්ධයෙන් පැමිණිල්ලක් යොමු කර ඇත.
ඉන්පසු අධ්‍යාපනය මිලිටරීකරණය කිරීමට ගෙන එන කොතලාවල පනතට විරෝධය දක්වමින් නිදහස් අධ්‍යාපනය උදෙසා සිසු-ජන ව්‍යාපාරය විසින් පසුගිය 08 වන දින සංවිධානය කළ විරෝධතාවට සම්බන්ධ වූ පිරිස් ද පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගනු ලැබූ අතර එහි දී ද කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන් අත්අඩංගුවට ගැනීමට පිරිමි පොලිස් නිලධාරීන් ද මැදිහත් වී තිබුණි. එදින උද්ඝෝෂණයට සම්බන්ධ වූ විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යාවක ‘අනිද්දා’ වෙත පැවසුවේ එම විරෝධතාවට සම්බන්ධ වූ ඇතැම් කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන් පිරිමි පොලිස් නිලධාරීන් විසින් බිම දිගේ ඇදගෙන යනු ලැබූ බවයි.
එදින විරෝධතාවේදී අත්අඩංගුවට ගෙන පසුව මුදා හරින ලද හැත්තෑ දෙහැවිරිදි නැණසීලි ලියනගේ මහත්මිය ජුලි 12 වැනි දින ප්‍රතිකාර සඳහා මහනුවර රෝහලට ඇතුළත් වී තිබුණි.
කොතලාවල පනතතට එරෙහි උද්ඝෝෂණයේ දී තමාට විඳීමට සිදු වූ අත්දැකීම සම්බන්ධයෙන් විශ්වවිද්‍යාල ශිෂ්‍යාවක, නිර්නාමිකව සිටිනු කැමතිව තම අත්දැකීම මෙලෙස විස්තර කළා ය.
‘අපි උද්ඝෝෂණය ආරම්භ කරලා ටික වෙලාවකින් පොලිසිය ඇවිල්ලා උද්ඝෝෂණයට සම්බන්ධ වෙලා හිටපු පිරිසක් අත්අඩංගුවට ගත්තා. එතැන දී පොලිසිය හා අපි අතර යම් කලබලකාරී තත්වයක් ඇති වෙලා තිබුණේ. ඒ වෙලාවෙ දී ඉහළ පොලිස් නිලධාරියෙක් මගේ ළඟට පැමිණ ‘මැඩම් ඔයත් දැන් යන්න’ කියමින් මගේ ශරීරයේ පසුපස අනිසි ලෙස ස්පර්ශ කළා.’ ඇය තවදුරටත් පැවසුවේ එම පොලිස් නිලධාරියාට තමා එම ක්‍රියාවට බැණ වැදුණු බවත් එයින් කෝපයට පත් වූ පොලිස් නිලධාරියා ඇයගේ අතේ තිබූ සටන් පාඨ ලියන ලද කුඩා බැනරය උදුරාගෙන විසි කළ බවත්ය.
පොදුවේ අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය සම්බන්ධයෙන් ඇති වී තිබෙන ගැටලුවට හා උද්ඝෝෂණ මර්දනය කිරීමට මුහුණ දෙනවා මෙන් ම, උද්ඝෝෂණවලට සම්බන්ධ වන කාන්තාවන්ට ඔවුන් කාන්තාවන් වීම නිසාම විශේෂ වූ පීඩාවන්ට මුහුණ දීමට සිදුව තිබෙන්නේ එවැනි සිදුවීම් වළක්වාලමින් නීති රාමු පවා පවතින වටපිටාවක දී ය.
පොලිසිය අත්අඩංගුවට ගැනීමේ දී අත් අඩංගුවට පත් වූ කාන්තාවන් හැඳ සිටි ඇඳුම් අසාමාන්‍ය ලෙස ඉරී ගොස් තිබුණි. ඒවා චේතනාන්විතව ම පොලිසිය විසින් ඉරා දැමුවේ ද යනුවෙන් සැකයක් පවතින බව පෙරටුගාමී සමාජවාදී පක්ෂයේ අධ්‍යාපන ලේකම් පුබුදු ජයගොඩ සමාජ මාධ්‍ය වෙත සටහනක් තබා තිබුණි. 08 වැනි දින මෙම ගැටුමට මැදි වූ කිසිදු පිරිමියකුගේ ඇඳුමකට හානි නොවී අත්අඩංගුවට ගනු ලැබූ කාන්තාවන් හැඳ සිටි ඇඳුම් පමණක් අසාමාන්‍ය ප්‍රමාණයකින් ඉරී ගොස් තිබුණේ කෙසේ ද යන්න ප්‍රශ්න සහගත ය.
පොලිසිය දිගින් දිගටම මෙවැනි නීති විරෝධී අපචාරී ක්‍රියාවල නිරත වීමෙන් හැඟවෙන්නේ, එක්කෝ ඔවුන් මෙමඟින් ඔවුන්ගේ පහත් ලිංගික ආශාවන් ඉෂ්ට කරගන්නා බවයි. නැතිනම් කාන්තාවන් අනවශ්‍ය ලෙස ස්පර්ශ කිරීම හා ඇඳුම් ඉරා දැමීම නිසා ඔවුන් ලැජ්ජාවට හා අපහසුතාවට පත් වී නැවත විරෝධතාවලට සම්බන්ධ නොවී සිටිනු ඇතැයි යන අමනෝඥ අදහසක් මත සිට කටයුතු කරන බවයි. එසේත් නැතිනම් පොලිස් නිලධාරීන් මෙම කරුණු දෙක ම ඉෂ්ට කරගන්නවා වන්නට ද පුළුවන. අනෙක් අතට බොහෝ අවස්ථාවල මෙලෙස කාන්තාවන්ට හිංසනය කර ඇත්තේ සාමාන්‍ය පොලිස් නිලධාරීන් නොව ඉහළ පොලිස් නිලධාරීන් විසින් ය. එනිසා මෙම කටයුත්ත චේතනාන්විතව සැලසුම්සහගතව සිදු කරන ක්‍රියාවක් බවට සැක කළ හැකි ය.
මෙම සිදුවීම් පෙළ සම්බන්ධයෙන් පවතින නීතිමය රාමුව පිළිබඳ අපි නීතිඥ නුවන් බෝපගේ මහතාගෙන් විමසීමක් සිදු කළෙමු.
ඔහු සඳහන් කළ ආකාරයට අපරාධ නඩු විධාන සංග්‍රහයේ 30 වන වගන්තියට අනුකූලව කාන්තාවක පරීක්ෂා කරන්නේ නම් අනිවාර්යයෙන්ම එය කළ යුතු වන්නේ කාන්තා පොලිස් නිලධාරිනියන් විසින් විය යුතු අතර එහි දී ඉතාම දැඩි විනයක් පවත්වාගත යුතු ය. එමෙන් ම පොලිස් දෙපාර්තමේන්තු නියෝගවලට අදාළව උද්ඝෝෂණ විසුරුවා හැරීමේ දී කාන්තා පොලිස් නිලධාරිනියන් ඒ සඳහා කලින් ම සූදානම් කරගෙන සිටිය යුතුය. එහිදී ඉහත කී 30 වන වගන්තිය දැඩිව ආරක්ෂා කළ යුතු ය. එහෙත් පසුගිය දිනවල දී කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන් සම්බන්ධයෙන් පොලිසිය ක්‍රියා කළ ආකාරය ඉහත සියලුම නෛතික රාමුවලට පටහැණි බව ඔහු සඳහන් කළේ ය.
උද්ඝෝෂණ ස්ථානයක් යනු අපරාධ ස්ථානයක් නොවන බැවින් ඉහත කී වගන්තිවලට අනුකූලව හා නිරෝධායන පනතට අනුව, පසුගිය දිනවල කරන ලද අත්අඩංගුවට ගැනීම් නීතියට පටහැනි බව ද කාන්තාවන්ව අනිසි ලෙස ස්පර්ශ කිරීම් ආදිය දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ 345 වගන්තිය ප්‍රකාරව ලිංගික අඩන්තේට්ටම් යටතේ අපරාධමය වරදක් බව ද ඔහු වැඩිදුරටත් ප්‍රකාශ කළේ ය. මෙහි දී ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවීමක් සිදු වී ඇති අතර භාෂණයේ නිදහස, ක්‍රෑර අමානුෂික වධබන්ධනයන්ට ලක් නොවී සිටීමේ අයිතිය වැනි අයිතීන් කඩ වීම නිසා මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සමක් ගොනු කළ හැකි බවද, ඊට අමතර එම කාන්තාවන්ට ලිංගික අඩන්තේට්ටම් සිදු වී ඇත්නම් දණ්ඩ නීති සංග්‍රහයේ 345 වගන්තිය ප්‍රකාරව අපරාධ නඩුවක් ගොනු කළ හැකි බවද නීතිඥ නුවන් බෝපගේ කියා සිටියේ ය.
මෙම සිදුවීම් සම්බන්ධයෙන් ගනු ලබන ක්‍රියාමාර්ග කුමක්දැයි දැනගැනීමට අප ශ්‍රී ලංකා මානව හිමිකම් කොමිසමේ කොමසාරිස් ආචාර්ය නිමල් කරුණාසිරි සම්බන්ධ කරගත්තෙමු.
ඔහු ප්‍රකාශ කළේ උසාවි භූමිය තුළ කාන්තාවකට පොලිස් නිලධාරියෙකු පා පහරක් එල්ල කිරීමේ සිදුවීම සම්බන්ධයෙන් පොලිස්පතිවරයා දැනුවත් කළ අතර, ඒ සම්බන්ධයෙන් පරීක්ෂණයක් වහාම පවත්වා වාර්තාවක් ලබා දෙන ලෙස මානව හිමිකම් කොමිසම පොලිස්පතිවරයාට දැනුම් දී ඇති බවයි.
ලෝක ඉතිහාසය තුළ ද අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් සටන් කළ කාන්තාවන්ට විවිධාකාර පීඩාවන්ට ලක් වන්නට සිදු විය. කාන්තාවන්ට ඡන්ද අයිතිය ඉල්ලා සටන් කළ ඇලිස් පෝල් වැනි කාන්තා ක්‍රියාකාරිනියන්ට ද විවිධ අඩන්තේට්ටම්වලට ලක් වෙමින් මාස ගණන් සිරගත වීමට පවා සිදු වූ අතර එයින් කාන්තාවන්ට ඡන්ද බලය දිනාගැනීමේ අරගලය වඩ වඩාත් ශක්තිමත් වූවා මිස පාලකයන් සිතූ පරිදි එය මර්දනයට ලක් වීම සිදු නොවී ය. එනිසා මෙලෙස විරෝධතාවලට සම්බන්ධ වන කාන්තාවන් අඩම්න්තේට්ටම්වලට ලක් කිරීමෙන් සිදුවන්නේ එම අරගල වඩ වඩාත් ශක්තිමත් වීම මිස ඒවා මර්දනය වීම නොවේ.■
