ඔබේ උද්‍යානය සොයාගත යුත්තේ ඔබය – මැන්ඩෙලාගේ ගමන්මග

• විප්ලවකරුවකුගේ සහ සිරකරුවකුගේ හදවතෙහි ආදරයට තිබෙන ඉඩ ඉතාමත් කුඩා ය. එහෙත් මැන්ඩෙලා කෙදිනකවත් ආදරය අත්හළේ නැත.

Mandela’s Way නම් වූ අපූරු කෘතිය ලියා ඇත්තේ ‘ටයිම්’ සඟරාවේ සංස්කාරකවරයකුව සිටි රිචර්ඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් (Richard Strengal)  ය. මේ අගනා කෘතිය ‘මැන්ඩෙලාගේ ගමන්මඟ’ නමින් සිංහලට පරිවර්තනය වී ඇත්තේ විදර්ශන ප්‍රකාශනයක් ලෙස ය. අවිනිශ්චිත වකවානුවකට පාඩම් ද සමඟින් මැන්ඩෙලාගේ ආදරය, ලිංගිකත්වය, ජීවිතය වැනි ඉසව් ගණනාවක් ස්පර්ශ කිරීමට රිචර්ඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් මෙහිදී යොමුවන්නේ අමුතුම ආකාරයේ හැඳින්වීමක් ද ඉදිරිපත් කරමිනි.

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා නොගැළපෙන දේ ගණනාවකින් සැදුම්ලත් මිනිසෙකි. බෙහෙවින් ගනකම් සමක් වුව ද, එය වහා තුවාල වන එකකි. අනෙක් අයට දැනෙන ආකාරය පිළිබඳ වහා සංවේදී වන නමුත් තමාට වඩාත් සමීප දේ නොසලකා හරියි. මුදල් සම්බන්ධයෙන් අතිශයින් පරිත්‍යාගශීලී ය. එහෙත්, තමාට කළ මෙහෙයක් වෙනුවෙන් සන්තෝසමක් දෙන විට, ශතයට ගණන් බලයි. පළඟැටියකු හෝ මකු`ඵවකුවත් පාගා දැමීමට පසුබට නමුත් ඔහු, අප්‍රිකානු ජාතික සංගම් සන්නද්ධ අංශයේ අණ දෙන්නා ය. (මැන්ඩෙලාගේ මග, පරිවර්තනය: කුඩාගම්මන සීලරතන, 3 පිටුව)

කවර ද්‍රව්‍යමය සම්පතක වුව වටිනාකමක් මැන්ඩෙලාට නොපෙනුණ ගාන යැයි ස්ටේ‍රන්ගල් ලියා තබයි. රථවාහනවල, අත්ඔර්ලෝසුවල වෙළෙඳනාම ඔහු දැන නොසිටියේ ය. ආගන්තුකයන් ඉතා උණුසුම් ලෙස පිළිගන්නා ඔහු සමීපතමයන් හමුවේ පෙනී සිටියේ තරමක් උදාසීන ලෙස ය. මුලින්ම තමා හමුවට පැමිණෙන නවකයන් ඔහු පිළිගන්නේ මෘදු සිනාවකිනි. ඒ සිනහව ඔහු රඳවාගෙන සිටින්නේ ආගන්තුකයන් සඳහාම යැයි ස්ටේ‍රන්ගල් පවසන්නේ දූදරුවන්, සොහොයුරියන් අතරේ සිටියදී එය ගල්වී යන ආකාරය ඔහු දැක ඇති හෙයිනි.
දසවසරක් පමණ කලාසීමාවක් මු`ඵල්ලේ දිනපතාම පාහේ මැන්ඩෙලා හමුවූ, මැන්ඩෙලා සමඟ සංචාරයෙහි යෙදුණු, මැන්ඩෙලාගේ සපත්තු ලේස් ගැට ගැසූ, ටයිපටිය හරිගැස්සූ රිචර්ඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් මේ චරිතාපදානය සඳහා මැන්ඩෙලා හමුවීමට ලද ඉඩප්‍රස්ථාව දකින්නේ දෛවෝපගත සිදුවීමක් ලෙස ය. ජොහැනස්බර්ග් නගරයේදී තමා මැන්ඩෙලා හමුවීමට පොරොත්තුව සිටියේ දකුණු අප්‍රිකා ඉතිහාසයේ දැඩිම අනතුරුදායක වකවානුවකදී යයි ඔහු කියයි. (‘ඉදිරිමඟ’ ලෙස නම් කෙරුණු) ‘මැන්ඩෙලාගේ ගමන්මග’ පොතේ හැඳින්වීමේදී ඔහු ඉතා වැදගත් අදහසක් මෙසේ එළිදක්වයි.

ප්‍රබලයෝ හිතා මතා ම ලොව පුරා වෛරය සහ හිංසනය අවු`ඵවති. පසුගිය වසරේ (2009) ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණ නිදහසේ මන්දිර (ප්‍රජාතාන්ත්‍රක නිදහස පිළිබඳ පර්යේෂණාත්මක අධ්‍යයනයන්හි නිරත අමෙරිකානු රජයෙන් ආධාර ලබන රාජ්‍ය නොවන සංවිධානයකි.) වාර්තාවට අනුව, එකොළොස් වසරක් තිස්සේ වසරක් පාසා ලොව පුරා ම සිදුවී ඇත්තේ නිදහස ගරා වැටීම ය. එනම්, බොහෝ රටවල් නිදහස කරා ඉදිරියට යාම වෙනුවට එයින් පසුබැස තිබේ. නිදහස් මන්දිරයේ අවධාරණය; ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජයන්හි ජනප්‍රිය සහ ජාතික දේශපාලනික බලවේග ජයග්‍රහණයන් අතින් විස්මය දනවද්දී, අධිකාරිවාදී බලපරාක්‍රමයන් පවත්වා ගෙන යන රටවල් බලය තහවුරු කර ගන්නා අතර ම, ලොව පුරා ප්‍රචණ්ඩත්වය ද වැපිරූ බව ය.

සැබැවින් ම බර්ලින් තාප්පය බිඳ හෙළීමෙන් පසුව, ලෝක දේශපාලනයේ වැඩියෙන් ම සිදුවේ යයි බලාපොරොත්තු වූයේ ප්‍රජාතාන්ත්‍රික පාලන තන්ත්‍රයන් නැඟී සිටීම වුව ද, සිදු වූයේ ප්‍රජාතාන්ත්‍රික නොවන රාජ්‍යයන් සහ අධිකාරිවාදී පාලන තන්ත්‍රයන් හිස එසවීම ය. (හැඳින්වීම)

ඒ සමඟම කිසිසේත් අමතක කළ හැකි නොවන්නේ පොතේ පරිවර්තකයාගේ සටහන ය. පොතේ මුල් පිටුවක සඳහන් වන්නේ පරිවර්තනය කුඩගම්මන සීලරතන යැයි කියා ය. මෙය විපිළිසරයක් හටගන්වන්නේ පරිවර්තකයාගේ ගිහිපැවිදිභාවය පිළිබඳව ය. කුඩගම්මන සීලරතන යනු උතුරු ඇමෙරිකාවේ විස්කොන්සින් වෛද්‍ය විද්‍යාලයානුබද්ධ ෆ්‍රෙඩට් රෝහලේ ආධ්‍යාත්මික සහනසේවා සැලසුම් දෙපාර්තමේන්තුවේ සේවයේ යෙදී සිටින භික්ෂුවක බව මා දැනගත්තේ පසුව ය. ඉතින් ඒ පරිවර්තක සටහනේ කොටසක් ද මෙහිලා දක්වන්නේ තමාගේ නමට ‘හිමි’ කියා හෝ ‘ස්වාමින් වහන්සේ’ කියා හෝ විශේෂණ පදයක් එක්කිරීමට පවා යොමු නොවීම කෙරෙහි හටගත් භක්තිමත් හැඟීම නිසාම ය.

මේ මගේ පරිවර්තන මාලාවේ තවත් එක් ග්‍රන්ථයක් පමණක් නොවේ. මෙය තෝරා ගැනුණේ සුවිශේෂ හේතුවක් මත ය. මෑත ඉතිහාසයෙහි අතිශයින් ම දුක්ඛිත අවධිය පසු කරමින් සිටින ශ්‍රී ලාංකික සමාජයෙහි දේශපාලනික නායකත්වයට මෑත දී එන බොහෝ දෙනකු වේදිකාවල නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ගැන සඳහන් කරමින් ඒ අසහාය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදියාට කරන අපහාසය ඉවසා සිටිය නොහැකි හදවත මේ සඳහා යොදන කාලය සහ වෑයම උපන් රටට ණය ගෙවා දැමීමට ප්‍රමාණවත් යයි මට පැවසූ බැවිනි. (235 පිටුව)

ජීවිතයෙන් හරි අඩකට කිට්ටු කාලයක්, එනම් විසිහත් වසරක් බන්ධනාගාරගතව සිටි පුද්ගලයකුට බන්ධනාගාරය උගන්වන්නේ දයාවේ කරුණාවේ හෝ සමාව දීමේ පාඩම නොවේ. බොහෝ සිරකරුවන්ට සිරකුටියේ දොරහැරෙන්නේ ආවේගශීලිභාවය හා වෛරය ද සමඟ කෙරෙන මුදාහැරීමක් පරිද්දෙනි. මැන්ඩෙලා සිරකුටියෙන් බැහැරවන්නේ මීට ඉඳුරාම වෙනස් වූ මනෝභාවයකිනි. එය නූතන මනෝවිද්‍යාවේ ඇතැම් සිද්ධාන්තවලට ද ප්‍රශ්නාර්ථයක්, අභියෝගයක් එල්ල කරනසුලු වෙයි.

ජීවිතය පුරා ම හිංසනයට පත් වූ මිනිසකු අන් අය තුළ එතරම් යහගුණ දකිනු ඇතැයි සිතීම අසාමාන්‍ය දෙයකි. කවරකු ගැන වුව ද, කීමට අයහපත් වචනයකුදු කිසිවිටෙකත් ඔහු තුළ නොවූයෙන් ඒ ගැන ඔහු සමඟ කතා කිරීම පවා නිශ්ඵල බව ඇතැම් විටෙක සැබෑ වන්නේ ය. ඔහු ව එල්ලා දැමීමට වෑයම් කළ තැනැත්තා පිළිබඳ අප්‍රසාදය පළවන වචනයක්වත් ඔහුගෙන් නොකියැවෙයි. වරක් මම ඔහුගෙන් නාසීන්ට අනුකම්පාව දක්වමින් වර්ණභේදවාදය දැඩි කර මැන්ඩෙලා මරා නොදැමීම ගැන දැඩි ලෙස කිපුණු දකුණු අප්‍රිකානු ජනාධිපති ජෝන් වොස්ටර් ගැන විමසීමි.

‘එයා හරිම අවංක කෙනෙක්’ විස්මය දැනවූ අවංකභාවයකින් මැන්ඩෙලා ප්‍රකාශ කර සිටියේ ය. (113 පිටුව)
නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ මේ ගතිලක්ෂණය ඇතැමුන් හඳුනාගන්නේ අඩුපාඩුවක් ලෙස ය. තවත් කෙනෙකුට එය බොළඳකමකි. කෙසේ වුව ද බන්ධනාගාරයේදී උගත් අලුත් පාඩමට අනුව ඔහුට ඕනෑ වූයේ අතීතය වෙනස් කිරීමට ය. ‘ඔහුට බන්ධනාගාරය ඉගැන්වූයේ වේගය අඩුකිරීමට ය’ යනුවෙන් ස්ට්‍රැන්ගල් ලියා තබන්නේ ඒ නිසා ය.

මැන්ඩෙලා බන්ධනාගාරයෙන් නිදහස් වනවිට, මිනිසුන් සිතුවේ ඔහු ක`ඵ-සුදු ලෝකයක් දකිනු ඇති බව ය. අවසානයේ, ඔහු ඔහුගේ වැඩිහිටි ජීවිතයෙන් වැඩි ප්‍රමාණයක් සරල, පැහැදිලි පරමාදර්ශයක් වෙනුවෙන් කැප කළේ ය. දැහැමිබව ඔහුගේ පැත්තෙන් තිබුණ අතර එය ලෝකයා අතර ජනප්‍රිය ම මතවාදය බවට පත්විය. වර්ණ භේදවාදය රැක ගැනීමට අදහස් කළවුන් සිටියේ නම් ඒ ඉතාමත් ස්වල්පයකි. ඒ අතර සිරගෙයින් මතු වූ හැත්තෑ එක් හැවිරිදි මිනිසා, මිනිසුන් බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා හාත්පසින් ම වෙනස් ඉතාමත් සියුම් තැනැත්තකු බවට පත් ව සිටියේ ය. ඔහු සුදු මිනිසුන් තැතිගෙන සිටියේ මොනවායින් ද යන්න මෙන් ම ක`ඵ ජාතිකයන්ගේ කඩ වී තිබුණ බලාපොරොත්තු ද දැන සිටියේ ය. (203 පිටුව)

සැබැවින්ම ඔහුගේ චරිත ලක්ෂණයන්හි එක්තරා අමුත්තක්, විශේෂත්වයක් ද දක්නට ලැබී තිබිණ. ‘තමාගේ වුව ප්‍රතිරෝධයක් සමඟ පසුවීම මැන්ඩෙලාට පහසු කාර්යයකි’ යනුවෙන් රිචඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් ලියා තබන්නේ ඒ නිසා ය. වෝල්ට් විට්මන් කවියාගේ ‘මා ගැනම ගැයෙන ගී’ යෙහි පදපෙළක් ඔහුගේ මතකයට කැඳවන්නේ ද ඒ ස්වභාවයයි.

මම මා තුළින් ම ප්‍රතිවිරෝධතා
පළ කරන්නකු වන්නෙම් ද?
මැනවි. එසේ නම්,
මම මා තුළින් ම ප්‍රතිවිරෝධතා
පළ කරන්නෙක්මි.

(මා සුවිසල් ය. මා සැදී’ ඇත්තේ බොහෝ දෙනකුගේ එකතුවෙනි.) (201 පිටුව)

දැවැන්තයකු වූ මැන්ඩෙලා තුළ බොහෝ දෙනෙක් වෙසෙන්නේ යැයි ස්ටේ‍රන්ගල් කියයි. බොහෝ විට ඔහු, තමා සමඟම එකඟ නොවන අයුරු ස්ටේ‍රන්ගල්ට පෙනෙයි. හුදු ස්ථාවරත්වයේ නාමයෙන්ම ස්ථාවර වීම හරසුන් දෙයකියි මැන්ඩෙලා විශ්වාස කරන්නේ මිනිසා සංකීර්ණ සත්ත්වයකු වන හෙයිනි. නිමක් නැති අභිප්‍රායන් මිනිසා තුළ වන බැවිනි.

යමක් මෙහෙම වෙයි ද අරෙහෙම වෙයි ද වැනි ප්‍රශ්න මම හැමවිටෙකම අවහිර කළෙමි. හේතුව ඒ ද, බී ද? හරි ද නැද්ද? හැමවිටම, මැන්ඩෙලාගේ පිළිතුර මේ දෙක ම විය හැකි නිසා ය. මුල දී, මෙවැනි ප්‍රශ්නවලින් ඔහුව තැතිගැන්වෙනු මම දිටිමි. කවර ක්‍රියාවක හෝ හේතුව පැහැදිලි වන්නේ ඉතාමත් කලාතුරෙකින් බව ඔහු දැන සිටියේ ය. (202 පිටුව)

වරක් ස්ටේ‍රන්ගල් අමතන මැන්ඩෙලා, මේ ගැන කුඩා නිදසුනක්, කුඩා කතන්දරයකින් ඉදිරිපත් කර තිබේ.

‘ෂෝෂා’ ගෝත්‍රයේ තරුණයෙකුට සර්වසම්පූර්ණ කාන්තාවක විවාහ කරගැනීමේ අවශ්‍යතාවක් ඇතිවෙයි. උපන් ගමින් පිටවන ඔහු ලොව වටා සංචාරයක යෙදෙමින් පරමාදර්ශී මනාලියක සොයයි. කොතෙක් කාලය ගතවී ගිය ද ඔහුට ඇය හමු නොවේ. හිස්අතින්ම ගමට එන තරුණයාට අහඹු ලෙස ගැහැනියක මුණ ගැසෙයි. තරුණයාට එක්වරම කියැවෙන්නේ ‘ආහ්… මට මගේ බිරිඳ හමු වුණා’ කියා ය. මැන්ඩෙලා කියන්නේ, ඔහු ලෝකය පුරා සැරිසරද්දී ඇය ජීවත්ව සිටියේ ඔහුගේම ගමේ ඔහුගේම නිවෙසට යාබද පැල්පතේ වන බව ය.

මැන්ඩෙලාගේ ගමන්මග කියවාගෙන යන්නකුගේ සන්තානයේ මැන්ඩෙලාගේ මුහුණ සාන්තුවර ස්වභාවයකින් චිත්‍රණය වන්නේ ‘ඔබේ උද්‍යානය සොයාගන්න’ කියා නම් කර ඇති පොතේ 15 වන පරිච්ඡේදයේදී ය. වරක් මැන්ඩෙලා රඳවා තිබුණේ රොබෙන් දිවයිනේ පිහිටි රොබෙන් බන්ධනාගාරයෙහි ය. රොබෙන් දිවයින පුරා මෙන් ම රොබෙන් බන්ධනාගාර භූමියෙහි පස් යට ද වැඩියෙන්ම නිදා සිටියේ මළවුන් ය. පළලින් යාරයක් පමණ වූ අඩි තිස්පහකට වඩා දිග නැති බන්ධනාගාරයේ මිදුල වියළි ය. පස බොරලු සහිත ය. පැළ සිටුවීම සඳහා මැන්ඩෙලා මුලදීම එහි බිම කණින්නට යොමුව සිටියේ දෑතිනි. සිරකරුවා නිරීක්ෂණය කිරීමට යොදවා සිටි නියාමකයන් පසුව ඔහුට සවලක්, රේක්කයක් හා අදාළ උපකරණ ද සපයා දී තිබිණ. ඒ සිරකරුවාගේ පැළ රෝපණයේ අහිංසක බව බලධාරීන්ට තේරුම් ගිය නිසා ය. තක්කාලි, නිවිති හා මිරිස් ද එහි වගා කෙරුණ අතර කෙමෙන් කෙමෙන් සිරකරුවාගේ ගෙවත්ත බවට පත්වූයේ මේ වගා බිම ය. පෞද්ගලික දිවයිනක් මෙන් එය ඔහුගේ සිත සැහැල්ලු කළේ ය.

නිවෙස, පවුල, පිටස්තර ලෝකය සහ නිදහස් අරගලය පිළිබඳ ව නිරතුරුව මතු වූ වෙහෙසකර දේවලින් ඔහුව ඉවත් කර තැබුවේ එය ය. පිටස්තර ලෝකයේ බොහෝ දේ හේදී යමින් තිබිය දී ගෙවත්ත මැනවින් වැඩුණේ ය. මැන්ඩෙලාට තිබුණේ නිතර සිත එකඟ කර තබා ගත හැකි ප්‍රබල ශක්තියකි. (212 පිටුව)

පාත්ති කොටාගෙන – කොටාගෙන යද්දි අතට හසු වූයේ මිනිඇට ය. මිනිඇට බිඳ, අව්වේ වේලා කුඩුකර ගෙන පෝරවලට යොදාගත හැකි දැයි සොයා බැලීම සඳහා සිරකරුවා එක්තරා අත්හදාබැලීමක යෙදුණේ ය. මේ සම්බන්ධයෙන් දිනක් සිරකරුවාගෙන් ප්‍රශ්න කළේ අණ දෙන නිලධාරියා ය. දෙදෙනා අතරේ හුවමාරු වී ඇති දෙබස මෙවැනි ය.

‘මැන්ඩෙලා, මොක ද ඔබ මේ ඇට කැබලිවලින් කරන්නේ?’

‘මං ඒවා කුඩුකරල පොහොර හැටියට භාවිත කරනව. … ඇටකටු කියන්නෙ බොහොම හොඳ පෝරක්.’

‘මැන්ඩෙලා අපි තමුසෙට පෝර කඩෙන් ගෙන්නලා දෙන්නං. අපට කියනව අවශ්‍ය දේවල්’

මේ විප්ලවීය (එහෙත් දයාපරවශ) නායකයාගේ ආදරය, විවාහය සම්බන්ධයෙන් රිචඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් එළිදක්වන්නේ අලුත් හා තරමක් දුරට අප්‍රකට තොරතුරු ය.

‘හරිම ලස්සනයි.’

මැන්ඩෙලා වරක් එසේ කියා ඇත්තේ තමාගේ ප්‍රථම ප්‍රේමය දිනූ සොඳුරු යුවතිය පිළිබඳව ය. ඒ කු`ඵඳුල් ප්‍රේමය ඒකපාර්ශ්වීය වූවකැයි ද මැන්ඩෙලා පිළිගෙන තිබේ. ඩිඩී නම් වූ ඒ යුවතිය කෙරෙහි ඔහුගේ ප්‍රථම ප්‍රේමය විකසිත වී ඇත්තේ ජොහැන්නස්බර්ග් නගරයේ සිටි කාලයේදී ය. වෘත්තියෙන් ඇය ගෘහසේවිකාවක වූ අතර ඒ රැකියාව, නගරයේ ක`ඵ තරුණියකට හිමිකරගත හැකිව තිබූ රැකියා අතළොස්ස අතරින් එකක් වූයේ යැයි ද ඔහු කියයි. තරුණ මැන්ඩෙලා එකල පෙළෙමින් සිට ඇත්තේ ආදරය ප්‍රකාශ කිරීම පිළිබඳ බලවත් වූ නොහැකියාවකිනි. ඔහුගේ ඉංග්‍රීසි දැනුම අල්ප වූ අතර ඔහු සතුව තිබුණේ ද එකම ඇඳුම් කට්ටලයකි. තවත් පැත්තකින් බලන විට පිටිසර ගමකින් පැමිණ සිටි මැන්ඩෙලා තරුණයාට හැඳි ගෑරුප්පු හරඹය ගැන හෝ කෑම මේසයක උපකරණ භාවිතය ගැන හෝ දැනුමක් තිබුණේ ද නැත. දිනක් ඒ නිවෙසේ භෝජන සංග්‍රහයක් සඳහා ආරාධනා ලැබ ගිය මැන්ඩෙලා තරුණයාට පෙනී ගියේ තමාගේ පිඟාන පසෙක කුකු`ඵමස් කැබෙල්ලක් ද ඇති බවකි. එහෙත් පිහිය හා ගෑරුප්පුව යොදා ගනිමින් කුකු`ඵමස ඉරාගැනීමේ කලාව ඔහු ප්‍රගුණ කර නොතිබිණ. කුසගින්න හා රුචිය මැද කුකු`ඵමස් කැබෙල්ල පිඟානේම රඳවනු ලැබුණේ අතින් කෑමට නොසතුටු වූ තරුණ මැන්ඩෙලාගේ අභිමානය විසිනි. ඩීඩී පිළිබඳ කාරණයේදී ද තමා ගනුදෙනු බේරාගත්තේ ඒ ආකාරයටම යැයි මැන්ඩෙලා, ස්ටේ‍රන්ගල්ට කියා තිබේ.

විනී ඔහුට මුලින්ම දකින්නට ලැබී ඇත්තේ 1957 අවුරුද්දේ දිනෙකදී ය. එවකට දෙවිසි වියේ පසුවූ ඇය, නිහඬ ලැජ්ජාශීලි, පිටිසර තරුණියකි. ඔහු මුලින්ම විනී දැක ඇත්තේ සාත්තු සේවිකා ඇඳුමින් සැරසී සිය සේවා ස්ථානයට යාම සඳහා බස් නැවතුමක රැඳී සිටියදී ය. ඇය මනහර යැයි සිතා ඒ රුව සිතේ ඇඳගත් ඔහු තුළ විමතිය දනවමින් දින කිහිපයකට පසු ඈ ඔහුගේ නීතිඥ සංකීර්ණයේ පෙනී සිටියා ය. ඒ කිසියම් නඩුවක් ගැන විමසා බැලීමට ය.

විනීට වඩා දහසය වසරකින් වැඩිමහලු, වැන්දඹු තිදරු පියකුව සිටි මැන්ඩෙලා ඉන්පසු ඇය සමඟ ඇසුරට වැටුණේ ය. ඇය සමඟ ගමනක් යන අතරේ හදිසියේම ඔහු අසා සිටියේ ‘අපේ මඟුල් ඇඳුම පිළියෙල විය යුත්තේ කුමන ආකාරයකට දැ’යි කියා ය. ඊට පෙර කිසිම විටෙක විවාහයක් පිළිබඳ විධිමත් අදහසක් ඔහුගේ මුවින් පිටවී තිබුණේ නැත.

සිරගතව සිටියදී මැන්ඩෙලාගේ ජීවිතය, විනී මැන්ඩෙලා මත යැපුණක් බවට පත්ව තිබිණ. ඔහුගේ දැඩි චිත්ත ශක්තිය බිඳ දැමීමට ප්‍රබල හේතුකාරකයක් වූයේ විනී ගැන කියැවුණ අවිනීත කතා හා ඇයට කෙරුණ හිරිහැර යැයි ස්ටේ‍රන්ගල් ලියා තබයි.

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා, විනී මැන්ඩෙලාගෙන් වෙන්වීමට තුඩුදුන් හේතුකාරණා පැහැදිලි කිරීමට උත්සාහ ගැනීම නිශ්ඵල යැයි අපි සිතමු. ඒ, එවැනි සංකීර්ණ තත්ත්වයක් විස්තර කිරීම සඳහා ලිපියක් කෙසේ වෙතත් පොත් ගණනාවක් හෝ ප්‍රමාණවත් නොවන බැවිනි.

ඔහුගේ ජීවිතය මු`ඵල්ලේ ම, ආදරය සහ යුතුකම අතර සමීකරණයෙහි දී, හැමවිට ම, හැම අතෙකින් ම ජයග්‍රහණය කළේ යුතුකමයි. විප්ලවකරුවකුගේ සහ සිරකරුවකුගේ හදවතෙහි ආදරයට තිබෙන ඉඩ ඉතාමත් කුඩා ය. එහෙත් මැන්ඩෙලා කෙදිනකවත් ආදරය අත්හළේ නැත. (189 පිටුව)

නෙල්සන් මැන්ඩෙලා, කාන්තා ඇසුරේදී (පිරිමි ඇසුරට වඩා) නම්‍යශීලී, සැහැල්ලු හා සංසිඳුන පුද්ගලයකු වූ බව රිචර්ඩ් ස්ටේ‍රන්ගල් අනාවරණය කරයි. 1996 දී විනීගෙන් දික්කසාද වූ මැන්ඩෙලා 1998 දී තමාගේ රහස් ප්‍රේමය ප්‍රකාශයට පත් කළේ රූපවාහිනි වැඩසටහනකිනි.

‘මං බොහොම ශ්‍රේෂ්ඨ ගැහැනු කෙනෙක් එක්ක ආදරයෙනුයි ඉන්නේ’

ඇය, 1986 දී ගුවන් අනතුරකින් මිය ගිය මොසැම්බික්හි විප්ලවීය නායක සමෝරා මාෂෙල්ගේ වැන්දඹු බිරිය වූ ග්‍රේෂා මාෂෙල් ය. 1998 දී නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ අසූවෙනි ජන්ම දිනයේදී ඔහු හා විවාහ වූ ග්‍රේෂා මාෂෙල් පවසා ඇත්තේ මෙසේ ය.

‘එයාට පු`ඵවන් හරිම ගැඹුරින් ආදරය කරන්න.’

‘ප්‍රබලයා’ සහ ‘දුබලයා’ හඳුනාගැනීම සඳහා සාමාන්‍යයෙන් අප යොදාගන්නා කෝණමාන, මිණුම්දඬු ගැන නැවත වරක් සිතා බලන්නට පෙළඹවීමක් ඕනෑම කෙනෙකුගේ සිතෙහි හටගන්නේ ‘බයිබලය’ කියවන විට ය. නව තෙස්තමේන්තුවේ එන, ජීසස් නම් වූ මනුෂ්‍ය පුත්‍රයාගේ මෙවැනි අවධාරණ ඊට නිදසුන් ය.

‘ඔබේ කම්මුලට අතුල් පහර දෙන අයට අනෙක් කම්මුල පාන්න’ (ලූක් 5.29) (මතෙව් 5.39)
හේවා නිලධාරියකු තම බඩුමිටිය එක කිලෝමීටරයක් දුර උසුලාගෙන යන්ට ඔබට බලකළොත් ඔහු සමඟ එය කිලෝමීටර 2ක් ඔසවාගෙන යන්න. (මතෙව් 5.41))

මෙය නිවටකමක්, අඥාන කමක් ලෙස හැඟී යනු ඇත්තේ නිවට, ආඥාදායකයන්ට ද, ප්‍රඥාසම්පන්න ප්‍රබලයන්ට ද යන පැනයට අර්ථසම්පන්න පිළිතුරක් ශේෂ කරනු ලැබ ඇත්තේ ඉතිහාසය විසිනි. මෑත ඉතිහාසයේ ඒ අපූරු යථාර්ථය විදාරණය කළ ප්‍රබල ජනනායකයන් දෙදෙනකු ලෙස අපගේ මතකයට එන්නේ මොහන්දාස් කරම්චාන්ද් ගාන්ධි සහ නෙල්සන් මැන්ඩෙලා ය.■