■ නියන්තිනී කදිර්ගාමර්
ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන ක්‍රමය යල් පැන ගිය දෙයක් යැයි බොහෝ විට හෙළා දකිනු ලබයි. එහෙත් නිදහස් අධ්‍යාපනය සඳහා වන ඉල්ලුම පහව ගොස් නැත. කලා විෂයන් වැනි “සේවා නියුක්තියට සුදුසුකම් අඩු” යැයි සැලකෙන විෂය ධාරාවල පවා ශිෂ්‍ය සංඛ්‍යාව ඉහළ යමින් පවතී. මෙම වැඩිවන ඉල්ලුමට රජය ප්‍රතිචාර දක්වා තිබෙන්නේ රජයේ විශ්වවිද්‍යාල තුළ වැඩි සිසුන් ප්‍රමාණයකට ඉඩ ලබා දීමට ප්‍රතිඥා දීමෙනි. ආරම්භයේ දී, වැඩි තරුණ තරුණියන් පිරිසකට උසස් අධ්‍යාපනය ලබා ගැනීම සඳහා දොරටු විවෘත කිරීම නිවැරදි දිශාවට තැබූ පියවරක් ලෙස පෙනුණි. කෙසේ වෙතත්, සම්පත් සහ ධාරිතාවන්ගේ වැඩිවීමකින් තොරව මෙවැනි පියවරක් ගැනීම, උසස් අධ්‍යාපන ආයතන කෙරෙහි දැවැන්ත පීඩනයක් එල්ල කර තිබේ.
වක්‍රය පැතලි කිරීම?
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රගතිශීලී ආඛ්‍යානය තුළ අධ්‍යාපනයට කේන්ද්‍රීය ස්ථානයක් ලබා දීමට මැතිවරණ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශන තුළ උදාර පොරොන්දු ලබා දුන්නද, පසුකාලීන අධ්‍යාපන අයවැය තුළින් එම පරමාදර්ශ පිළිබිඹු වී ඇත්තේ කලාතුරකිනි. පශ්චාත් යුද දශකය තුළ අධ්‍යාපනය සඳහා රජයේ වියදම දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 2%ක සාමාන්‍ය මට්ටමක පවතී. එය දකුණු ආසියානු සාමාන්‍යයට වඩා (දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3%) අඩු මට්ටමකි.
අධ්‍යාපන වියදම් පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමේදී බංග්ලාදේශය හැරුණු විට කලාපයේ අඩුම අගය පවතින්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ අධ්‍යාපන අයවැය වෙනුවෙනි. එසේ වුවද නිදහස් අධ්‍යාපන ක්‍රමය යටතේ ක්‍රියාත්මක වන පාසල් හා විශ්වවිද්‍යාලවල ඵලදායිතාව, ඒ සම්බන්ධ විද්වතුන් පවා ලැජ්ජාවට පත් කරන තරම් ඉහළය. දිගින් දිගටම අඩුවන සම්පත් මගින් ගොඩ නැගුණා වූ සැලකිය යුතු අභියෝග මධ්‍යයේ ඒවා දිගටම සිය කාර්යභාරය කරගෙන යයි. දැනටමත් සිය දැරීමේ සීමාවට එළඹ ඇති මෙම පද්ධතිය ඉතා ඉක්මනින් කඩා වැටිය හැකිය.
අධ්‍යාපනය ඇතුළු සමාජ අංශයේ ආයෝජන ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමට අනුප්‍රාප්තික රජයන් අපොහොසත් වී තිබේ. පශ්චාත් යුද දශකය තුළ, 2012 රාජපක්ෂ රජය යටතේ, අධ්‍යාපනය සඳහා වූ අරමුදල් ඉතා පහත් මට්ටමකට ඇද වැටුණි. අධ්‍යාපනය සඳහා දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 6%ක් ඉල්ලා සිටීම සඳහා විශ්වවිද්‍යාල ගුරු සංගම් සම්මේලනය (FUTA) විසින් මෙහෙයවන ලද පුළුල් ව්‍යාපාරයක කොටසක් ලෙස වැඩ වර්ජනයක් ක්‍රියාත්මක වුවද, අධ්‍යාපන ප්‍රතිපාදනවල සැලකිය යුතු වර්ධනයක් ඇති කිරීමට එය අපොහොසත් විය.
2015දී යහපාලන රජයද සිය මැතිවරණ මෙහෙයුමේ කොටසක් ලෙස මෙම අභියෝගය භාර ගත්තත්, 2016දී දළ දේශීය නිෂ්පාදිතයෙන් 3.4%ක් දක්වා මූලික වැඩිවීමකින් පසු අයවැය ප්‍රතිපාදන පහත වැටීම නිසා නැවත වරක් මෙම පොරොන්දුව කෙටිකාලීන විය.
ගෝලීය වසංගත තත්ත්වයක් තුළ අයවැය
වර්තමානයේ, අප මුහුණ දී සිටින බරපතළ තත්වයේ වගකීම ගෝලීය වසංගතයට පමණක් පැවරිය නොහැකිය. වියදම් කිරීම සඳහා අවම රාජ්‍ය අයභාරයක් පවතින අවස්ථාවක තුනෙන් දෙකක බහුතරයකින් පත්කර ගත් මේ ආණ්ඩුව අද සිටින්නේ විදේශ ණය අර්බුදයකය. එහි 2021 අයවැය ගෝලීය වසංගත තත්ත්වයට මුහුණ දිය හැකි හෝ කඩා වැටෙන ආර්ථ්කය ගොඩනැඟීමට අවශ්‍ය ක්‍රියා පිළිවෙළක් නොමැති මන්දෝත්සාහී එකකි.
රජයේ පශ්චාත් කොවිඩ්-19 ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනවල අධ්‍යාපනය පිළිබඳ දැක්ම දැනුම් ආර්ථිකයකට අදාළව ගොඩනඟා ඇත. එහෙත් මෙවැනි ආර්ථික අවපාතයක් තුළ ඔය කියන්නා වූ ආකාරයේ පරිවර්තනයක් සිදු විය හැකිද යන්න සිතා බැලිය යුතුය. මෙම දැක්ම තුළ තාක්ෂණික (STEM) විෂයන්ටත්, දූරස්ථ හා වෘත්තීය අධ්‍යාපනය පුළුල් කිරීම සඳහාත් ප්‍රමුඛතාව ලබා දී ඇත. එහෙත් මාර්ගගත ඉගෙනීම සඳහා උපකරණ සහ පහසුකම් ලබා දීම සහ භෞතික පන්ති කාමර වෙත ආරක්ෂිතව නැවත පැමිණීම සහතික කිරීම මගින් සිසුන් පාසල් හැරයාම වැළැක්වීමේ ක්ෂණික අභියෝගයන්ට මුහුණ දීමට එය අසමත්ව ඇත.
යථාර්ථවාදී නොවන මෙවැනි අයවැය ප්‍රකාශයක් පවතින්නා වූ තත්වයක් තුළ, පාසල් සහ විශ්වවිද්‍යාලවලට තවදුරටත් පටි තද කර ගැනීමට බලපෑම් එල්ල කෙරෙනු ඇත. ස්වපැවැත්ම සඳහා ස්වයං අරමුදල් සම්පාදනය කර ගැනීමට අධ්‍යාපන ආයතන තල්ලු කරමින් එහි වගකීමද ඔවුන් පිටම පැවරීමේ ලකුණු මතු වෙමින් පවතී. අඩු ප්‍රතිපාදන හරහා රාජ්‍ය අධ්‍යාපන ක්‍රමය පෞද්ගලීකරණයට මඟ පෑදෙනු ඇති අතර, අධ්‍යාපනය සඳහා වූ ප්‍රවේශය ඇහිරෙනු ඇතග
අසමාන ව්‍යාප්තිය
අධ්‍යාපනය සඳහා යොදවන මහජන අරමුදල් ප්‍රමාණය අඩු කිරීම ගැටලුවේ එක් කොටසක් පමණි. එම සොච්චම් ප්‍රතිපාදන අසමාන ලෙස බෙදා හැරීම හරහා වෙනම අභියෝග මාලාවක් ඇති කරනු ලබයි. දූරස්ථ ඉගෙනීමෙන් වෙහෙසට පත්ව සිටින සිසුන් සහ ගුරුවරුන් නව අධ්‍යයන වර්ෂය ආරම්භ කිරීම සඳහා බියෙන් හා සැකයෙන් යුතුව අනාරක්ෂිත පාසල් හා විශ්වවිද්‍යාල වෙත ආපසු යන්නේ වසංගත හෝ ආර්ථික පරිහානියට මුහුණ දීමට අවශ්‍ය අමතර සම්පත් නොමැතිවය.
මෙහිදී වඩාත්ම පීඩනයට පත්ව ඇත්තේ සාමාන්‍ය අධ්‍යාපනය වන අතර, එය වසංගතයට පෙර සිටම පැවති තත්ත්වයකි. ප්‍රවෘත්ති වාර්තාවලට අනුව, 2013 සිට 2108 දක්වා කාලය තුළ ග්‍රාමීය පාසල් 200ක් පමණ වසා දමා ඇති බව රාජ්‍ය ගිණුම් පිළිබඳ කාරක සභා රැස්වීමේදී අනාවරණය විය. තවද, සිසුන් 200ට අඩු පාසල් 5000කට වැඩි සංඛ්‍යාවක අධ්‍යාපනයේ ගුණාත්මකභාවය පිළිබඳවද මෙහිදී අවධානය යොමු විය. එවැනි ග්‍රාමීය පාසල්වල ප්‍රාථමික පාසල් ගුරුවරුන්ගේ හිඟය, ඉඩ පහසුකම් නොමැතිකම සහ මූලික සනීපාරක්ෂක/ ජල පහසුකම්වල හිඟය යනාදිය ප්‍රධාන ගැටලු ලෙස හඳුනා ගන්නා ලදි. පසුගිය රජය විසින් ක්‍රියාවට නංවන ලද “ළඟම පාසල හොඳම පාසල” ව්‍යාපෘතිය ඔස්සේ මෙම ගැටලුවලට විසඳුම් ලබා දිය යුතුව තිබුණි.
වසංගත තත්වයත් සමඟ රාජ්‍ය අධ්‍යාපන ක්‍රමය තුළ සම්පත් බෙදා හැරීමේ විෂමතා වඩාත් පැහැදිලිව පෙනෙන්නට පටන්ගෙන තිබේ. සමහර පාසල් මූලික මට්ටමක සනීපාරක්ෂාවක් හෝ පවත්වා ගැනීම සඳහා අත් සේදීමට ජලය අඛණ්ඩව ලබා දීමටවත් අසමත් වීම මේ අතර කැපී පෙනේ. මාර්ගගත ඉගෙනීමට දනිපණියේ සිදුකළ සංක්‍රාන්තිය තුළ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල සහ අඩු ආදායම්ලාභී පවුල්වල සිසුන් මඟ හැරී ගොස් ඇති අතර ඔවුන් මේ වසරේ නැවත පාසලට පැමිණේවි යැයි අනුමාන කළ නොහැක. සමාජ සුභසාධන සහාය සහ ආර්ථික පරිහානිය වැළැක්වීම සඳහා අවශ්‍ය දිරිගැන්වීම් නොමැතිව, තවත් සුවහසක් දරුවන්ගේ පාසල් ජීවිතද එම ආකාරයෙන්ම අවසන් විය හැකිය.
මෙම තත්ත්වය විශේෂයෙන්ම යුද්ධය නිසා විනාශ වූ ප්‍රදේශවල දැකිය හැකි අතර, පරම්පරා ගණනක් ප්‍රචණ්ඩත්වයෙන් බැට කෑ එකී ළමුන් සහ යෞවනයන්ගේ අධ්‍යාපනය සඳහා මේ දක්වා සිදුකෙරිය යුතුව තිබූ ආයෝජනවත් තවම කෙරී නැත.
මානව ප්‍රාග්ධන තර්කය
ලෝක බැංකුව 2019දී ශ්‍රී ලංකාව සඳහා මානව ප්‍රාග්ධන ව්‍යාපෘතියක් ප්‍රකාශයට පත් කළේය. රාජ්‍ය අධ්‍යාපන ක්‍රමය සඳහා වන එහි සැලැස්ම පදනම් වී ඇත්තේ රටේ ආර්ථිකය, ග්‍රාමීය ආර්ථිකයක සිට “ගෝලීය වශයෙන් තරගකාරී” අපනයන ප්‍රමුඛ නාගරික ආර්ථිකයකට සංක්‍රමණය වෙමින් පවතින බවට වූ සාවද්‍ය උපකල්පනය මතය. පසුගිය දශක කිහිපය මුළුල්ලේ ගෝලීය වශයෙන් අධ්‍යාපනය ආයෝජන හැඩගැස්වීමට ප්‍රධානම සාධකයක් වූයේ මානව ප්‍රාග්ධනය පිළිබඳ චින්තනයයි.
1960 දශකයේ චිකාගෝ ගුරුකුලයේ (නව ලිබරල්) ආර්ථික විද්‍යාඥයන් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද මානව ප්‍රාග්ධන න්‍යාය ඔස්සේ අධ්‍යාපනයට ආයෝජනය කිරීම සහ එලදායිතාව අතර රේඛීය සම්බන්ධතාවක් උපකල්පනය කරනු ලබයි. එනම් ආයෝජනයන් වැඩි වීමත් සමඟ අධ්‍යාපනයේ යෙදෙන වසර ගණන වැඩි වීම සිදු වේ. එමඟින් ඉහළ ආදායමක් උපයා ගැනීමට අවස්ථා වැඩි කෙරෙන අතර ඒ ඔස්සේ ඵලදායීතාව වැඩි වීම සිදු වේ.
රටවල් මානව ප්‍රාග්ධන දර්ශකය අනුව වර්ග කිරීම සහ අධ්‍යාපන පද්ධතිවල සාර්ථකත්වය ‘ප්‍රතිලාභ ලැබීමේ අනුපාතය’ මගින් මැනීමට ලක් කිරිම මේ හරහා ආරම්භ විය. ශ්‍රම බලකාය තුළ ඵලදායී වැඩිහිටි පුරවැසියෙකු නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය කුසලතා සහ දක්ෂතා ලබා දීම සඳහා විෂයමාලාව, ශික්ෂණ ශාස්ත්‍රය, විභාග ක්‍රම නැවත සකස් කරමින් ඉහළ මානව ප්‍රාග්ධන දර්ශක අගයක් ලබා ගැනීමට මේ ඔස්සේ කටයුතු සිදු කෙරිණි.
මානව ප්‍රාග්ධනය බොහෝ මට්ටම්වල දෝෂ සහිත සංකල්පයකි. අධ්‍යාපනය හා ඵලදායිතාව, ඵලදායිතාව සහ ආදායම සහ ඵලදායිතාව සහ ඉපැයීම් යන සියල්ල අතර සහසම්බන්ධය වසර ගණනාවක් පුරා විවාදයට ලක් වූ කරුණුය. විධිමත් වැටුප් සහිත රැකියා සඳහා ප්‍රවේශය හැඩගස්වා ඇත්තේ මානව ප්‍රාග්ධන න්‍යාය විසින් නොසලකා හරින ලද සමාජ පංතිය, ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය, ජාතිය සහ කුලය වැනි ව්‍යුහාත්මක සාධක මගිනි. තවද, අධ්‍යාපනය පිළිබඳ එවැනි පටු අවබෝධයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පුරවැසිභාවය වැනි වෙනත් පරමාදර්ශයන්ට ඇති ඉඩ සීමා කරයි.
එසේ වුවද, මැතිවරණ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනයේ සිට නව පාර්ලිමේන්තුව තුළ ජනාධිපතිවරයාගේ දේශනය දක්වාම ‘මානව ප්‍රාග්ධනය’ දේශීය ප්‍රතිපත්ති කතිකාවට ඇතුළු වී තිබේ. රැකියා විරහිත උපාධිධාරීන් සහ අධ්‍යාපන බලධාරීන් සමඟ ජනාධිපතිවරයාගේ රැස්වීම්වලදී පවා මානව ප්‍රාග්ධනය වඩාත්ම වටිනා වත්කම ලෙස සංවර්ධනය කිරීම පිළිබඳව ඔහු අවධාරණය කළේය. අධ්‍යාපනය සඳහා රජයේ දැක්මත් ලෝක බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රලේඛනයනුත් අතර සමානතා පවතින බව පැහැදිලිය.
අයවැය අභියෝගයන්ට මුහුණ දීම
අධ්‍යාපන අයවැයේ වර්තමාන අර්බුදය පසුගිය දශක කිහිපය තුළ රාජ්‍ය ආයෝජන පිරිහීමේ ප්‍රතිඵලයකි. ගෝලීය වසංගතය සහ ආර්ථික අවපාතය හේතුවෙන් අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය තවදුරටත් අවදානමට ලක් වී ඇත. අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය සම්බන්ධයෙන් පවතින චින්තනය සහ අරමුදල් වෙන් කිරීමේ කාර්යය තුළ අධ්‍යාපන අයවැය ඉහළ සිට පහළට ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී ඇතිවිය හැකි දුර්මතවලට මුහුණ දීමේ සහ ප්‍රතිරෝධය දැක්වීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවක් පැන නැගී තිබේ. ■
