■ අරුණ ජයවර්ධන
2021 ජුනි මාසේ 10 වැනිදා යුරෝපා පාර්ලිමේන්තුවට යෝජනාවක් ඉදිරිපත් කළා ලංකාවේ තත්වය සම්බන්ධයෙන්. එහි වැදගත් කාරණා මොනවාද?
එහි ප්‍රධාන අවධානය යොමුවුණේ ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ සිදුකරන අත්අඩංගුවට ගැනීම් කියන කාරණය. මේක විශාල වැඩි ඡන්ද සංඛ්‍යාවකින් සම්මත වුණා. තවත් කරුණු අතරේ ලංකාවට දැනට ලබාදීලා තිබෙන ජීඑස්පී ප්ලස් සහනය තාවකාලිකව අත්හිටුවීම පිළිබඳවත් එහි සඳහන් කරලා තිබුණා. කිසියම් රටක පාර්ලිමේන්තුවක් ලංකාව ගැන යෝජනාවක් සම්මත කළාට එහා යන බලපෑමක් මේකේ තියෙනවා. ලංකාවට වෙළඳ ප්‍රතිලාභයක් ලබාදෙන රටවල් සමූහයක පාර්ලිමේන්තුවේයෝජනාවක් විසින්, එහි විධායකයට එනම් යුරෝපා කොමිසමට, එහි විදේශ අමාත්‍යාංශයට එනම් යුරෝපියන් එක්ස්ටර්නල් ඇක්ෂන් බොඩි එකට කියනවා, ජීඑස්පී ප්ලස් සහනය තාවකාලිකව නැවැත්වීම දක්වා ක්‍රියාත්මක වෙන්න කියලා. ඒක පදනම් කරගෙන සාකච්ඡා කරන්න, ඒක යම්කිසි ලීවරයක් වශයෙන් පාවිච්චි කරන්න කියලා.
යෝජනාව සම්බන්ධයෙන් ලංකාවේ ප්‍රතිචාරය පරණ විදියටම දෙන්නම් බැටේ වර්ගයේ එකක්ද?
මේ වාගේ එකක් ආවාට පස්සේ ලංකාවේ විදේශ අමාත්‍යාංශය සාමාන්‍යයෙන් ප්‍රසිද්ධ වෙලා ඉන්නේ, තදින් පිළිතුරු දීලා, අපේ රටට ඇඟිලි ගහන්න එපා කියලා ප්‍රතිචාර දැක්වීමටනේ. නමුත් මේ අවස්ථාවේදී බොහොම පරෙස්සමෙන් තමයි උත්තර දීලා තියෙන්නේ මේ ගැන. ඒකෙන් පේනවා වෙනදා වගේ නෙවෙයි, මෙවර ප්‍රතිචාර දක්වලා තියෙන්නේ කියලා. යෝජනාව ගැන ලංකාවේ විදේශ අමාත්‍යාංශය ඝට්ඨනයකට යන්න නෙවෙයි උත්සාහ කරන්නේ.
‘ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත ගෙනාවේ ත්‍රස්තවාදය විසින් ඇතිකළ බරපතළ ක්‍රියාවන් ඇතිවෙච්ච තත්වයක් යටතේ. 2019දී පාස්කු ඉරිදා ප්‍රහාරය එල්ලවුණා.’ වැනි කාරණා ගැන කියන ගමන් ලංකාවේ විදේශ අමාත්‍යාංශය කියනවා, අපි යුරෝපා සංගමය සමග ඉතාමත්ම හොඳ සුහද ඒ වගේම නිරන්තර සංවාදයක යෙදිලා හිටියාය, ඒ ද්විපාර්ශ්වික සම්බන්ධතාවලට අදාළ සියලුම අවස්ථා ආවරණය වන පරිදි කියලා. ඒ වාගේම ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත සම්බන්ධයෙනුත් ඔවුන් කියන්නේ, ‘අපි මේ පනත සංශෝධනය කිරීමට කටයුතු කරනවා, පනත නැවත සලකා බලන ක්‍රියාවලියක තමයි අපි ඉන්නේ’ කියලා. මේක මීට කලින් දක්වපු ‘අපේ අභ්‍යන්තර ප්‍රශ්න අපි බලාගන්නම්’ කියනවාට වඩා හොඳ උත්තරයක්. ඒ වගේම කියනවා, ‘ආණ්ඩුව අධ්‍යයනය කරමින් යනවා ජාත්‍යන්තර වශයෙන් තිබෙන ඉතාම යහපත් ප්‍රමිතීන් දිහා බලලා අවශ්‍ය සංශෝධන ගෙනඒමට.’ කියලා. තවදුරටත් කියනවා, ‘ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අත්තනෝමතික අත්අඩංගුවට ගැනීම් සහ මුස්ලිම් හා වෙනත් සුළුතරයන් පීඩාවට පත්කිරීම සඳහා යොදාගන්නවාය යන්න ප්‍රතික්‍ෂෙප කරනවාය’ කියලා. ඒ කියන්නේ ප්‍රතිචාරය ඇවිත් තියෙන්නේ, ‘එහෙම අපි ගැන කියන්න එපා, අපි එහෙම නෑ’ කියන ආකාරයෙනුයි. මේක අපි දේශීය වශයෙන් දකින සැර ප්‍රතිචාරවලට වඩා වෙනස්.
වෙන මොනවාද යෝජනාවේ අඩංගු වෙන්නේ?
ජීඑස්පී ප්ලස් සහනය පටන් ගන්නකොටම මානව අයිතිවාසිකම්, කම්කරු අයිතිවාසිකම්, පරිසරය සහ යහපාලනය කියන කරුණු හතර සම්බන්ධයෙන් අදාළ වන විවිධ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිවලට ලංකාව අත්සන් කරලා ඒවා ක්‍රියාත්මක කරනවාය කියන කැපවීම නිසා තමයි ලැබුණේ. පළමු වටයේදීම ලංකාවට පුළුවන් වුණා එහි ප්‍රතිලාභියෙක් වෙන්න.
ඒක අත්සන් කළාට ක්‍රියාත්මක වීම සම්බන්ධයෙන් ආ ප්‍රශ්න නිසා, විශේෂයෙන් සිවිල් සමාජයෙන්, ජාතික හා ජාත්‍යන්තර වශයෙන් මතුකළ විරෝධතාවලට ලංකාවේ රජයේ ප්‍රතිචාරය ධනාත්මක නොවීම නිසා මේ සහනය මුලින් අත්හිටුවලා පසුව 2014දී සම්පූර්ණයෙන් ඉවත් කළා. ඒ වෙලාවේ රජය ‘මේක ලොකු දෙයක් නෙවෙයි’ කියලා තමයි කිව්වේ.
ජීඑස්පී ප්ලස් එය ලංකාවේ ආර්ථිකයට විශාල උදව්වක්..
ඔව්. අපේ අපනයනයන්ගෙන් සීයට 50ක් විතරම ඇඟලුම්. ඇඟලුම් අපනයනයන් සියට 30ක් විතර ගමන් කරන්නේ යුරෝපා සංගමයට. සීයට 27ක් පමණ ඇමෙරිකාවට. ඇමෙරිකාවේ ජීඑස්පී යටතේ අපට තීරුබදු සහන තියෙනවා. ජීඑස්පී ප්ලස් ආවාම තවත් සහන ලැබුණා. ඒ නිසා ලොකු වාසියක් අපට තිබුණා.
එනිසා 2015දී බලයට පැමිණි ආණ්ඩුව පොදු න්‍යාය පත්‍රයක් යටතේ බලාපොරොත්තු වුණා ජීඑස්පී ප්ලස් සහනය ලබාගන්න. බොහෝ දෙනෙක් ඒ වෙලාවේ කල්පනා කළා, බටහිරට හිතවත් ආණ්ඩුවක් ආවා, ඒ නිසා යුරෝපය වහාම මේ සහන ලබාදෙයි කියලා. නමුත් ආණ්ඩු මාරු වුණාට ඒ සහන එකපාරටම ලබාගන්න බැහැ. අදාළ නිර්ණායක සම්පූර්ණ වෙන්න ඕනෑ. අර කියපු සම්මුතිවල ක්‍රියාත්මකභාවය සම්බන්ධයෙන් මීට කලින් කරලා තිබිච්ච ක්‍රියාවන් සහ ඒ සම්බන්ධ වාර්තාවල තියෙන තත්වය අනුව අයිතිවාසිකම් ගැන එකඟතා ඇතිකර ගැනීමට ලංකාව සහ යුරෝපා සංගමය අතර සාකච්ඡා ඇතිවුණා.
අයිතිවාසිකම් ලේඛනගතව තිබුණාට ප්‍රමාණවත් නැහැ, ඇත්ත වශයෙන්ම මහජනයාට භුක්ති විඳින්න අවස්ථාව ලැබෙන්න ඕනෑ. ලැබෙන්නේ නැති නම් ඒ ගැන වාර්තා වෙනවා. වාර්තාව තමයි ඊළඟට සලකා බලන්නේ.
ලංකාව විවිධ ජාත්‍යන්තර සම්මුතිවලට අත්සන් කිරීම නිසා ඒ සම්මුති ක්‍රියාත්මක කරන කමිටු හෙවත් ටී්‍රටි බොඩීස්වලට රජය වාර්තා යවනවා. රජයේ වාර්තා විතරක් නෙවෙයි, සිවිල් සමාජයෙන්, විශ්වවිද්‍යාලවලින් වෙනත් ආයතනවලින් ලැබෙන වාර්තා බලලා තමයි ලංකාව සම්බන්ධ තත්ත්වය සලකා බලන්නේ. එතකොට මේ අඩුලුහුඬුකම් ආමන්ත්‍රණය කිරීම අවශ්‍යයි කියන එක පෙන්වනවා.
ලංකාවේ යුද්ධයේ අවසන් අදියරේදී මානව හිමිකම් හා ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීති කඩකිරීමට වගකිවයුත්තන්ට දඬුවම් කිරීමටත් සත්‍යය සොයාගැනීමටත් ගැටුම් පාර්ශ්ව අතරේ සමගියක් ඇතිකිරීමටත් වැඩ පිළිවෙළක් අවශ්‍යයි කියන එකත් මෙයින් එනයින්ම බලාපොරොත්තු වෙනවා. ඒ කියන්නේ සම්මුතිය රැකෙනවා නම් මේ වාගේ ක්‍රියාවලියකුත් අවශ්‍යයි. එනිසා ජීඑස්පී ප්ලස් සහනය ලබාගැනීම නිකම්ම තාක්‍ෂණික ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි යම් දේවල් කරලා පෙන්වන්න අවශ්‍යයි. ඒවා රට ඇතුළෙනුත් ආ පෙළඹවීම්වල ප්‍රතිඵලයක්.
යහපාලන රජය මේ ගැන කළ දේ මොනවාද?
19 වැනි සංශෝධනය යටතේ යම් ප්‍රජාතන්ත්‍රීකරණයක් වුණා. යහපාලනය ඇතිකරන්න නම් දූෂණය පිටුදකින්න ඕනෑ. ඒ සඳහා දූෂණ විරෝධී කමිටුවක්, දූෂණ විරෝධී ලේකම් කාර්යාලයක් ඇතිකළා.
රටේ ප්‍රධාන ආයතන දේශපාලනීකරණයෙන් ඉවත් කළා. සත්‍යය, යුක්තිය සහ යළි සිදුවීම වැළැක්වීම යන කාරණා සම්බන්ධයෙන් ජිනීවාවලට ගිහින් ලංකාව සම්බන්ධ යෝජනාවට සම අනුග්‍රහය දක්වලා එහි කොටස්කරුවන් බවට පත්වුණා. යළි සිදුවීම වැළැක්වීම සඳහා සියලු දෙනාටම පිළිගන්න පුළුවන් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් හදන්න පටන්ගත්තා. බැලුබැල්මට මේ අය ප්‍රගතියක් කරා යනවාය කියලා යුරෝපා සංගමයට පෙනුණා. එතෙක් විරුද්ධව හිටපු දෙමළ ඩයස්පෝරා කණ්ඩායම් ආදිය පවා යම්කිසි ලෙස සුබවාදී වුණා.
නමුත් ප්‍රධාන කරුණු සම්බන්ධයෙන් විවාදයක් ඇතිවුණා, එනම් ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත සම්බන්ධව. ඒ පනත ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවටත් අනුකූල නැහැ. ඒ වගේම සිවිල් හා දේශපාලන අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ ජාත්‍යන්තර සම්මුතියේ ප්‍රතිපාදනවලට පටහැණියි. ඒ නිසා මෙහි වගන්ති සංශෝධනය විය යුතුයි එහෙම නැත්නම් ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතියට අනුව එය නැවත සකස් විය යුතුයි කියන යෝජනාව විවිධ අවස්ථාවල ඉදිරිපත් වෙලා තිබුණා. යුරෝපා සංගමය එය සාකච්ඡාවට ගත්තා. ඒ අවස්ථාවේදී ලංකාවේ රජය කියාසිටියා, මේක තාම තිබුණාට අපි මේක ඉවත් කරලා අලුත් එකක් ගේනවා, ලංකාවට අවශ්‍ය, නමුත් ජාත්‍යන්තර ප්‍රමිතියට අනුකූල. ඒ වාගේම අපේ රටේ තියෙන යම් පසුගාමී නීතිත් වෙනස්කරනවාය කියලා එකඟ වුණා.
ඒ අනුව 2017 මැයි මාසයේ ජීඑස්පී ප්ලස් යළිත් ලැබුණා. ඒත් මේ වගේ විශාල ක්‍රියාවලියකින් පස්සේ. සමහර මානව හිමිකම් සංවිධාන සහ දෙමළ ඩයස්පෝරා සංවිධාන විරුද්ධ වුණා මේක දෙනවාට. ඒ අය කිව්වා ලංකාවේ ප්‍රගතියක් තාම නැහැ, මේක දෙන්න කල් වැඩියි කියලා. නමුත් කලින් වතාවට වඩා මේ වන විට ජීඑස්පී ප්ලස් දියුණු වෙලා තියෙනවා. ඒ අනුව විටින් විට මේක සම්බන්ධයෙන් විධිමත් අධීක්‍ෂණ ක්‍රියාවලියක් යනවා. ඒ අය ලංකාවට වරින් වර ඇවිත් ද්විපාර්ශ්වික සාකච්ඡා පවත්වනවා, වෙනත් අයගෙනුත් තොරතුරු ලබාගෙන බලනවා ඇත්ත වශයෙන්ම ප්‍රගතියක් තියෙනවාද කියලා.
2017 මේක ලැබුණාට 2018 වෙනකොට අපේ ප්‍රගතියේ පසුබෑමක් ඇතිවුණා. ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත වෙනස් කරනවා කීවාට එය පාර්ලිමේන්තුවේ සම්මත කර ගැනීම දක්වා ගමන හෙමින් තමයි ගියේ. ත්‍රස්ත විරෝධී පනත කියලා පනතක් ගෙනාවා. ප්‍රතිසන්ධානය සම්බන්ධයෙන් ජිනීවාවල වූ එකඟතා අනුව ලංකාවේ ඇති කළේ ආයතන දෙකක් පමණයි. අතුරුදන්වූවන් පිළිබඳ කාර්යාලය පනත සම්මත කරලාත් පිහිටුවන්නට විශාල කාලයක් ගියා, ජනාධිපතිවරයාගේ එකඟතාව නැති නිසා. ඊට පස්සේ හානි පූර්ණ කාර්යාලය පිහිටුවූවා. නමුත් ඉන් එහාට යන්න බැරිවුණා. ඒ අතර 2018දි කුමන්ත්‍රණය නිසා ඔක්කොම ඇනහිටියා.
2019 ආණ්ඩු වෙනස මේකට බලපෑවේ කොහොමද?
අලුත් ආණ්ඩුව පරණ ආණ්ඩුවේ ස්ථාවරයට වඩා ප්‍රතිපක්‍ෂ ස්ථාවරයකට ගමන් කළා. ඔවුන් පළමුවෙන් කිව්වා අපි ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අහෝසි කරන්නේ නැහැ කියලා. ත්‍රස්ත විරෝධී පනතේ පනත ප්‍රකාශිතවම අයින් කරගත්තා. ජිනීවාවල සාකච්ඡාවෙන් අයින් වෙනවා කිව්වා. ‘අපේ ව්‍යවස්ථාව අනුව කරන්න බැරි දේවල් පොරොන්දු වෙලා තියෙනවා, මේවා කරන්න පැහැ. ගිය ආණ්ඩුව කළේත් නැහැ.’ කිව්වා. මේ විදියට එක්තරා විදියක නරක සංඥා තමයි දුන්නේ. මේවා රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකව යුක්ති සහගත කිරීමටත් උත්සාහ කළේ නැහැ. නිකම්ම ස්ථාවර වශයෙන් කිව්වා මිසක්, කතාකරලා අපිට මේ වගේ ජනවරමක් ලැබිලා තියෙනවා, ඒ නිසා අපට මෙහෙම කරන්න වෙලා තියෙනවා කිව්වේත් නැහැ. මේ විදියට පරණ කරපු දේවල් පියවරෙන් පියවර ‘අන් ඩූ’ කරන්න පටන් ගත්තා. දූෂණ මර්දනයට ඇතිකළ යාන්ත්‍රණය අභියෝගයට ලක්කිරීම සඳහා දේශපාලන පළිගැනීම් පිළිබඳ ජනාධිපති පරීක්‍ෂණ කොමිසමක් පත්කළා. ඒ කොමිසම කටයුතු කළ ආකාරය හැමෝම දන්නවා. එහි වාර්තාව මගින් දූෂණ මර්දන වැඩපිළිවෙළ හදපු අයගේ ප්‍රජා අයිතිය අහෝසිකරන්න නිර්දේශ කළා. දූෂණ ගැන විමර්ශනවලට ලක්වෙච්ච අය නිදහස් කරලා ඔවුන්ට වන්දි ගෙවන්න කිව්වා. මේ සියල්ල හරහා ආණ්ඩුවට අවශ්‍ය වුණේ කලින් කළ සියල්ල ආපස්සට හරවන්න බව ඉතාම පැහැදිලි වුණා. තාක්‍ෂණික ප්‍රශ්න මත සමහර නඩු ඉවත් කළා. නමුත් නැවත නඩු පවරන්න තවම පියවර අරගෙන නැහැ. 19හි ප්‍රතිසංස්කරණ ආපස්සට හරවන්න 20 ගෙනාවා. යුක්තිය සහ සාධාරණත්වය ලබාගැනීමට තිබෙන ඉඩකඩ දේශීය වශයෙන් ඇහිරෙනවාය කියලා පෙනෙන්න පටන් ගත්තා.
ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත අහෝසි නොකළා පමණක් නෙවෙයි, දිගටම පාවිච්චි කරන්න පටන් ගත්තා. ඊළඟට ජිනිවාගිහින් කිව්වා මේ යෝජනාවට සම්බන්ධ වෙන්නේ නැහැ කියලා, යෝජනාවට විරුද්ධව ලොබි කළා. ජීඑස්පී ප්ලස් ලබාගැනීම සඳහා යම්කිසි පදනමක් හැදුවා නම්, යම් කිසි විශ්වාසයක් ඇති කළා නම් ඒ පදනම සහ විශ්වාසය සම්පූර්ණයෙන්ම අනිත් පැත්ත හැරවීමයි පහුගිය කාලේදී කළේ. එහෙම කළේ අපට මේකෙන් ඇතිවන ප්‍රතිවිපාක ගැන කල්පනා කිරීමකින් තොරව.
ජිනීවාවලදී ලංකාව සම්බන්ධයෙන් යෝජනාවක් සම්මත වුණා. එතැනින් සියල්ල නවතින්නේ නැහැ කියලා අපි ඒ කාලේදීම කිව්වා. ඒ යෝජනාව සහ අනෙකුත් මානව හිමිකම් වාර්තා පදනම් කරගෙන තමයි යුරෝපා පාර්ලිමේන්තුවට මේ යෝජනාව එන්නේ.
යුරෝපා සංගමය හිතන්නේ තමන් පිළිගන්නාවූ යම්කිසි ජීවන දර්ශනයක් තමන් එක්ක වෙළඳාම් කරන රටවලුත් පවත්වා ගත යුතුයි කියන අදහස. තමන් යම්කිසි දර්ශනයක් ව්‍යාප්ත කරනවා නම් ඒ දර්ශනයට පටහැනි විදියට නම් ඒ රටවලට අපනයනය කරන රටවල මිනිස්සු ජිවත්වෙන්නේ, මෙවැනි අංග මගින් ඒ රටවලට යම් තෙරපීමක් ඇති කරනවා ඕගොල්ලෝ වඩා හොඳ වුණෝතින් ඒකට තවත් ප්‍රතිලාභයක් දෙනවා කියලා.
මේ වෙනකොට අපේ සංචාරක ව්‍යාපාර වැටිලා තියෙන්නේ. විදේශ ශ්‍රමිකයන්ගේ සංක්‍රාම ආදායම වැටිලා තියෙන්නේ. යම් තරමකට ඉතිරි වෙලා තියෙන්නේ මේ අපනයනයන් විතරයි. මේ පාරේ දිගටම ආණ්ඩුව ගියොතින් අපි යන්නේ නරක තැනකට. ඒ නිසා පුරවැසියන් සිවිල් සමාජය වගේම ව්‍යාපාරිකයෝ අපනයනකරුවෝ මේ රටේ තත්වය හදාගත්තොත් තමයි ඉදිරියට යන්න පුළුවන් වෙන්නේ කියලා හිතලා මේ සංවාදයට සම්බන්ධ විය යුතුයි.
පහුගිය ජනාධිපතිවරණයේදී ජයග්‍රාහකයා ගෙනා වාගාලංකාරය පරාජය වෙලා තියෙනවා මෙතැනදී. ඒක තවදුරටත් යන්න බැරි බව මෙයින් පෙනෙනවා. එතැනදි පැරදිච්ච වාගාලංකාරය, එනම් 2015දී දිනුව වාගාලංකාරය අවශ්‍ය වෙනස්කම් කරලා ඉස්සරහට ගන්න වෙනවා. කොච්චර අඩුපාඩු තිබුණත් එතැන තියෙනවා යම්කිසි සාරධර්ම ටිකක්, අපට ලෝකයත් එක්ක ඉස්සරහට ගමන් කරන්න පුළුවන්.■
