■ අමිල රත්නායක
‘පෘථිවි ග්‍රහලෝකයට සාදරයෙන් නැවත පිළිගන්නවා. ස්පේස් එක්ස් එක්ක පියෑඹුවාට ස්තූතියි.’ මැයි 03 වැනිදා රාත්‍රියේ ඇමෙරිකාවට ගොඩබසින ලද ‘ස්පේස් එක්ස්’ ආයතනයේ ‘ඩ්‍රැගන්’ කැප්සියුලයේ රේඩියෝවෙන් එහි සිටි මගීන්ට අසන්නට ලැබුණු නිවේදනය ඒ.
මෙක්සිකෝවට ආසන්නයේ පැනමා සිටි නගරයේ වෙරළ තීරයට මේ යානය පතිතවී තිබුණා. කැප්සියුලය පැරෂුට් මගින් ආරක්ෂිතව මුහුදට ගොඩබසිද්දී, එය නැරඹූ මෙහෙයුම් කාර්යාලයේ උදවිය අත්පොළොසන් දෙමින් සැමරුවා.
මේ ගමනෙහි මගීන් වුණේ මාස හයක පමණ කාලයක් තිස්සේ ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ සේවය කළ ගගනගාමීන් සිව්දෙනෙක්. ඇමෙරිකානු ජාතිකයන් තුන්දෙනෙක් සහ ජපාන ජාතිකයෙක් එහි සිටියා. මයික් හොප්කින්ස්, වික්ටර් ග්ලවර්, වෝකර් සහ සොයිචි නොගුචි. ඔවුන් පසුගිය වසරේ නොවැම්බර් මාසයේදී මේ කැප්සියුලයෙන්ම ජාත්‍යන්තර අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයට ගමන් කළා.
‘ඔබ මෙම යාත්‍රාවේ සැතපුම් 68ක් සම්පූර්ණ කළා.’ යනුවෙන් රේඩියෝවෙන් නිවේදනය ඇහෙද්දී මයික් හොප්කින්ස් විමසුවේ ‘අපට ඒ හැතැප්ම ගාණ ආයෙත් ගන්න බැරිද?’ කියායි. ‘ඒවා හුවමාරු කරන්න පුළුවන්ද?’ කියායි.
ඊට ටික වෙලාවකට පසු තමන් වෙත පැමිණෙන ගලවාගැනීමේ යාත්‍රාවල ආලෝකය පෙනෙන බව හොප්කින්ස් කීවා. එම ගලවාගැනීමේ යාත්‍රාවකට කැප්සියුලය ගොඩ ගත්තා. යානය ඇතුළේදී තමයි ගගනගාමීන් කැප්සියුලයෙන් එළියට ආවේ.
ගමනේ කොමාන්ඩර්වරයා වූ මයික් හොප්කින්ස් මුලින්ම එළියට බැස්සා. පෘථිවි ගුරුත්වයට නුහුරු අයුරින් අසීරුවෙන් පාද තැබූ ඔහු අමුතු ආකාරයට අත් සොලවමින් පෘථිවියට නැවත පැමිණීමේ සතුට සැමරුවා.
මෙම ගොඩබැසීම දිවා කාලයේදී කිරීමට සැලසුම් කර තිබුණත්, වෙරළබඩ හුළං නිසා එයට අසමත් වුණා. කෑලි කපන අඳුරේ මුහුද මැදට ගොඩ බැසීමට සිදු වුණේ ඒ නිසායි. අන්තිමේ ඒ ගොඩබැසීම 1968 ඇපලෝ 8 මෙහෙයුමෙන් පසු රාත්‍රියේ ඇමෙරිකාවට ගොඩබසින ලද පළමු අවස්ථාව බවට පත් වුණා. අවශ්‍යතාවක් වුවහොත් රාත්‍රියේ ගොඩබැසීමටත් මීට පෙර ස්පේස් එක්ස් සමාගම පුහුණු වී තිබුණා.
ස්ටාර්ෂිප්
ස්පේස් එක්ස් ආයතනයට 2021 කාර්යබහුල වසරක් වේවි. නාසා ආයතනය සමඟ හඳට ගමන් කරන මෙහෙයුම් මඳක් ප්‍රමාද වෙන බව කීවත්, ඔවුන්ගේ වෙනත් මෙහෙයුම් කිහිපයක්ම දැන් ක්‍රියාත්මක වෙනවා.
ස්ටාර්ෂිප් ව්‍යාපෘතිය ඒ අතරින් එකක්. ස්ටාර්ෂිප් කියන්නේ අඟහරු දක්වා යන ගමන්වලට සුදුසු ලෙස ඊලෝන් මස්ක් තැනූ රොකට්ටුව. ඒ රොකට්ටුව පොළොවේ සිට දැවැන්ත යානයක් අභ්‍යවකාශගත කිරීමෙන් පසු, නැවතත් පොළොවට පැමිණීමට සමත් එකක්.
ඊලෝන් මස්ක් මාර මනුස්සයෙක් බව අමුතුවෙන් කිව යුතු නැහැ. මීට ටික කාලෙකට කලින් ජෝ රෝගන්ගේ පොඩ්කාස්ට් (හඬ මාධ්‍යයෙන් විකාශය කරන ඔන්ලයින්) වැඩසටහනට එකතු වෙමින් ඊලෝන් කියා තිබුණේ තමන් ස්ටාර්ෂිප් උල් හැඩයකින් යුත් මුදුනක් සහිතව සකසන්නැයි උපදෙස් දුන් බව.
ඔහු ස්ටාර්ෂිප් උල් හැඩයට හදන්න කියා තිබුණේ ‘ද ඩික්ටේටර්’ නම් අතිශය ජනප්‍රිය හොලිවුඩ් චිත්‍රපටියේ එක් දර්ශනයක ‘වාඩියා’ නම් ප්‍රබන්ධමය රටේ ඒකාධිපති පාලකයා නිසයි. ඒ චිත්‍රපටියේ එක් දර්ශනයක එරට විද්‍යාඥයන් පිරිසක් හැදූ මිසයිලයක් බලන්නට ඒකාධිපතියා යනවා. ඒ මිසයිලයේ ඉහළ කොටස රවුම් හැඩයකින් යුක්තයි. එය වඩා උල් හැඩයෙන් හදන්නැයි ඒකාධිපතියා විද්‍යාඥයන්ට උපදෙස් දෙනවා. ඒ මිසයිලය සතුරු රටක පොළොවේ වැදී, නැවත බවුන්ස් වී තමන්ගේ රටට එනු ඇතැයි සිතමින්. එම හාස්‍යජනක දර්ශනයට ප්‍රතිචාර ලෙස තමයි ස්ටාර්ෂිප් උල් කරන්නැයි මස්ක් ඉල්ලා තිබෙන්නේ.
ඉන්ස්පිරේෂන් 4
සාමාන්‍ය මිනිසුන් රැගෙන එදිනෙදා අභ්‍යවකාශයට ගමන් කරන යානා සේවයක් ආරම්භ කරන්නට කොපමණ කාලයක් ගත වේවිදැයි පෙර කී පොඩ්කාස්ට් සාකච්ඡාවේදී ජෝ රෝගන් විමසුවා. එයට පිළිතුරු ලෙස මස්ක් කීවේ වසර දෙකකින් පමණ එවැනි සේවයක් ආරම්භ කළ හැකි බව. එනම් 2023 දී. එතරම් කෙටි කාලයක් තුළ ටිකට්පත් මිලදී ගෙන, අභ්‍යවකාශයට ගොස් නැවත පැමිණීම එදිනෙදා දෙයක් බවට පත් වේවි. ස්පේක්ස් එක්ස් ආයතනයේ අනෙක් ප්‍රධාන ව්‍යාපෘතිය තමයි එය.
ටිකට් මිලදී ගෙන අභ්‍යවකාශයට යෑම එදිනෙදා දෙයක් වෙන්නට එතරම් කාලයක් බලා සිටියත්, අභ්‍යවකාශයට යන පළමුවැනි සිවිල් වැසියන් රැගත් යානය දැක ගන්නට 2023 දක්වා ඉන්න ඕනෑ නැහැ. දැනටමත් අභ්‍යවකාශයට යන්නට ටිකට් මිලට ගත් බිලියනපතියෙක් ඉන්නවා. ඒ ‘ඉන්ස්පිරේෂන් 4’ මෙහෙයුම නිසා.
පෙර කී ඩ්‍රැගන් කැප්සියුලය සැප්තැම්බරයේදී නැවත අභ්‍යවකාශගත වීමට නියමිතව තිබෙන්නේ ‘ඉන්ස්පිරේෂන් 4’ මෙහෙයුම වෙනුවෙන්. ඉන්ස්පිරේෂන් 4 කියන්නේ ඊලෝන් මස්ක් ඒ විස්තර කළ සාමාන්‍ය ජනතාව අභ්‍යවකාශයට රැගෙන යෑමේ මෙහෙයුම්වල ආරම්භක අදියර.
මෙම මෙහෙයුම ගගනගාමීන් නොවන සිවිල් වැසියන් අභ්‍යවකාශයට රැගෙන යන පළමු ඓතිහාසික මෙහෙයුම වේවි. ඇමෙරිකානුවන් සිව්දෙනෙක් එම ගුවන් ගමනට එකතු වීමට නියමිතයි.
සීබීඑස් ආයතනයේ වැඩසටහනක මේ පළමු ඇමෙරිකානුවන් සිව් දෙනා ෆ්ලොරීඩාහි කෙනඩි අභ්‍යවකාශ මධ්‍යස්ථානයේ 39ඒ ලෝන්ච් ටවර් එකට (අභ්‍යවකාශ යානා මුදාහැරීම සඳහා සැකසූ කුලුනක් බඳු වේදිකා අතරින් එකකට.) ගමන් කරන අන්දම පෙන්වුවා. එහිදී ඔවුන් තම අත්දැකීම බෙදා ගත්තා.
මෙම මෙහෙයුමේ කමාන්ඩර්වරයා වන්නේ ජෙරාඩ් අයිසක්මාන්. ඔහු බිලියනපතියෙක්. මේ ගමනේ යන සිව්දෙනාම වෙනුවෙන් ටිකට්පත් මිලට ගත්තේ අයිසක්මාන්. ගමන් සැලසුම ඔහුගේ. ගමනට සහභාගි වන අනෙක් තිදෙනාම තෝරාගත්තේත් ඔහු.
අයිසක්මාන් අවුරුදු 16දී පාසල් අධ්‍යාපනය අත්හැරියා. ඉන්පසු ෂිෆ්ට්4 නමින් ගෙවීම් කටයුතු සඳහා පහසුකම් සලසන ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළා. දැන් ඔහුගේ වයස අවුරුදු 38ක්. ඔහුගේ විනෝදාංශ වන්නේ ජෙට් යානා මිලදී ගැනීම සහ ඒවා පැදීම. ඒ අනුව ඔහු පුහුණුව අවසන් කළ ජෙට් නියමුවෙක්.
පෙර කී ලෙස අයිසක්මාන් ඩ්‍රැගන් කැප්සියුලයේ ටිකට්පත් හතරම මිලදී ගත්තා. සුදුස්සන් තෝරාගෙන ඉතිරි ටිකට්පත් තෑගි දුන්නා. අභ්‍යවකාශයට යන මේ කැප්සියුලය දවස් තුනක් පෘථිවිය වටේ ගමන් කිරීමට නියමිතයි. අභ්‍යවකාශයේ දසුන් නැරඹීමට මේ ගමනේදී හැකි වේවි.
‘ඉතිහාසයේ පළවැනි වතාවට සිවිල් වැසියන්ගෙන් පමණක් සමන්විත අභ්‍යවකාශ ගමනක් සැලසුම් කර ඇති බව දැනගත්තාම මම හිතුවා කිසිසේත්ම, මේ ගමන යාළුවෝ සෙට් එකක් විනෝදෙට යන ගමනක් වෙන්න හොඳ නැති බව. මේ තරම් ඓතිහාසික මොහොතක් විශේෂ වෙන්න ඕනෑ බව මම හිතුවා.’
බිලියනපති අයිසක්මාන් ටිකට්පත් සියල්ල මිලදී ගත්තේ ඒ අනුව. ඉන්පසු මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ ගති ලක්ෂණ තුනක් නියෝජනය කරමින් ටිකට්පත් සඳහා සුදුස්සන් ඔහු තේරුවා. පළමු ටිකට්පතේ හිමිකරුවා වන අයිසක්මාන් නියෝජනය කරන්නේ ‘නායකත්වය’ යන ලක්ෂණය.
ටෙනසි ප්‍රාන්තයේ මෙම්පිස්හි ළමා පිළිකා රෝගවලට ප්‍රතිකාර කරන ශාන්ත ජූඩ් රෝහලේ සේවිකාවක වන හේලි ආසනෝස් නම් 29 හැවිරිදි තරුණිය දෙවැනි ටිකට්පතේ හිමිකාරිය.
‘මගෙන් ඇහුවා අභ්‍යවකාශයට යන්න කැමතිද කියලා. අහපු ගමන් මම හා කීවා. ඊට පස්සේ අම්මාට ටිකක් කතා කරලා ඇහුවා. එයා හා කිව්වා.’ ඇය කියා තිබුණා.
හේලි අවුරුදු 10 දී එම රෝහලේම පිළිකා රෝගී දැරියක ලෙස ප්‍රතිකාර ලැබුවා. පිළිකාව පරාජය කිරීමෙන් පසු එම රෝහලේම රැකියාව ඇරඹුවා. ඇය නියෝජනය කරන්නේ ‘බලාපොරොත්තුව’ යන මනුෂ්‍ය ගුණාංගය. රෝහලක පිළිකාවට ප්‍රතිකාර ලබන දරුවෙකුට හෝ දැරියකට ඒ සටනටම මුහුණ දී අභ්‍යවකාශයට ගිය කාන්තාවගේ කතාව බලාපොරොත්තු දනවන ආදර්ශයක් වේවි. අභ්‍යවකාශයේ සිට ශාන්ත ජූඩ් රෝහලට ඇමතුමක් ගැනීමත් මේ මෙහෙයුමේ එක් සැලසුමක්.
තෙවැන්නිය වන සයන් ප්‍රොක්ටර් විද්‍යා ගුරුවරියක්. මීට පෙර වතාවක් ඇය ගගනගාමියකු වෙන්නට පුහුණුව ලබා සුදුසුකම් ලබන්නත් සමත් වුණාලු. එහෙත්, ඇයට කිසිදා අභ්‍යවකාශයට යන්නට අවස්ථාව ලැබී නැහැ. ඒ අනුව අභ්‍යවකාශ හීනය අත්හරින ලද ඇගේ දැන් වයස අවුරුදු 51ක්. ව්‍යවසායකයන් වෙනුවෙන් පැවති තරගයක් ජය ගැනීමෙන් ඇයට මේ අසුන හිමි වී තිබුණා. ඇය නියෝජනය කරන්නේ ‘සමෘද්ධිය’.
ඇගේ අහිමි වූ අභ්‍යවකාශ හීනය මේ නිසා දලු දැම්මාලු. ඇයට අභ්‍යවකාශයට යන්නට අවස්ථාව ලැබුණු මොහොත විලී වොන්කාට චොකලට් ෆැක්ටරිය බලන්නට ලැබුණු අවස්ථාවටත්, හැරී පෝටර් තමන් මායාකාරයෙකු බව දැනගත් අවස්ථාවටත් සමාන කළා. ‘මට අභ්‍යවකාශයට මකරෙක් පදින්න අවස්ථාව ලැබෙනවා.’ ඇය එසේ කියා තිබුණේ ඩ්‍රැගන් කැප්සියුල් නම් යානයේ නම නිසයි.
සිව්වැන්නා ක්‍රිස් සෙම්බ්‍රවුස්කි. ඔහුට ලැබුණු ටිකට්පත විශේෂයි. මේ ටිකට්පත අයිසක්මාන් නිල වශයෙන් දුන්නේ සෙන් ජූඩ් රෝහලට. ඉන්පසු සෙන් ජූඩ් රෝහලට අයත් ටිකට්පත ඔන්ලයින් ලොතරැයියක් මගින් දිනුම් ඇද අලෙවි කළා. ලොතරැයියෙන් ලද මුදල රෝහලට පරිත්‍යාග කළා. සෙන්බ්‍රවුස්කි ලොතරැයිය දින්නේ නැහැ.
එහෙත්, ඔහුගේ මිතුරෙක් ලොතරැයිය දිනා සෙන්බ්‍රවුස්කිට එය ලබාදී තිබුණා. මිතුරාගෙන් පරිත්‍යාගයක් ලෙස ටිකට්පත ලැබීමත්, ඒ ටිකට්පතෙන් ලැබුණ මුදල් රෝහලට පරිත්‍යාග කිරීමත් නිසා සිව්වැනි ටිකට්පත ‘පරිත්‍යාගශීලීත්වය’ නියෝජනය කරනවා.
‘මම වයිෆ්ට කතා කරලා කිව්වා, මට රොකට් එකක් පදින්න ලැබෙනවා කියලා. එයාගේ උත්තරය වුණේ මොකක්? කියන එක. මගේ දුව කිව්වා ඒක මරුනේ තාත්තේ කියලා.’
මෙම අභ්‍යවකාශ ගමනේදී ශාන්ත ජූඩ් රෝහලට ආධාර සඳහා මුදල් එකතු කිරීමටත් බලාපොරොත්තු වෙනවා. එහි ආරම්භයක් ලෙස අයිසක්මාන් තමන්ගේ අතින් ඩොලර් මිලියන 100ක් පරිත්‍යාග කළා.
ඉන්ස්පිරේෂන් 4 මනුෂ්‍ය වර්ගයාගේ සංචාරක පුරුදු අලුත් කරන මෙහෙයුමක්. අවුරුදු දහස් ගණනකට කලින් දෙපාවලින් අලුත් බිම් සොයා ඇවිදගිය මනුෂ්‍යයන්, ඉන් පසු සතුන් පිට ගමන් කළා. රෝදය හමු වූ පසු කරත්ත බිහිවුණා. ඒ අතරේම ජලය මතින් හබල් ගාමින් ගමන් කරන්නත්, පසුව රුවල් යොදා හුළං මාර්ගයෙන් දේශසීමා තරණය කරන්නත් මනුෂ්‍ය වර්ගයා හුරු වුණා. රයිට් සහෝදරයන් නිසා අවුරුදු දෙසීයකට වාගේ කලින් පියාඹන්නට පටන් ගත්තාට පසු මිනිසුන් ගුවනින් සංචාරය කළා. ඉන්ස්පිරේෂන් 4 ‘අභ්‍යවකාශ සංචාරවල’ ඇරඹුම. ‘පෘථිවි ග්‍රහලෝකයට සාදරයෙන් පිළිගන්නවා’ යැයි කී රේඩියෝ නිවේදනය වගේම, අභ්‍යවකාශ සංචාරකයන්ගේ තවත් ගමනාන්ත රැසකට සාදරයෙන් පිළිගන්නා බව අනාගතයේ ඇසේවි.■
