- වෙනස් මතයක් සාමකාමීව ප්රකාශ කිරීමට ඇති නීත්යනුකූල අයිතිය අද අහිමි කිරීමේ ප්රතිඵලය ප්රචණ්ඩත්වය පුපුරා ගොස් යම් දිනෙක ඇතිවන විනාශය වනු ඇත.
විනිසුරු මාක් ප්රනාන්දු
■ ජනාධිපති නීතිඥ ආචාර්ය ජයම්පති වික්රමරත්න
විශේෂිත පුද්ගලයෙකු රැගෙන යන වාහන පේළියකට ඉඩ සැලසීම පිණිස කොළඹ ප්රධාන පාරක් කලින් දැනුම් දීමකින් තොරව වැසීමට තම විරුද්ධතාව පළ කිරීමට වාහන නලා ශබ්ද කරන ලෙස සෙසු රියැදුරන්ගෙන් ඉල්ලා සිටි තරුණයෙකු අත්අඩංගුවට ගැනීමත් සමග ශබ්ද නැගීමෙන් තම විරෝධය ප්රකාශ කිරීමට ඇති අයිතිය පිළිබඳ කතිකාවක් ඇතිවී තිබේ.
සිද්ධියේ වීඩියෝ පටය අන්තර්ජාලය පුරා සංසරණය වී ඇත. රථ පෙරහරින් රැගෙන ගියේ චීන ආරක්ෂක ඇමතිවරයා බව පසුව හෙළිවුණි. අදාළ මාර්ගය වසන බවට පොලිසිය කලින් දන්වා නොතිබුණි. අප රටේ ජනතාව ලාංකික වීඅයිපී රථ පෙරහැරවලට විරුද්ධ නමුත්, චීන, ඉන්දියානු හෝ වෙන රටක වේවා, අප රටට එන විශේෂ අමුත්තෙකු වෙනුවෙන් මාර්ගයක් මඳක් වසා තැබීමට විරුද්ධත්වයක් නොදක්වති. වාහන කීපයක් පමණක් සමග වැඩි ශබ්දයක් නොමැතිව එහා මෙහා යෑමෙන් ජනාධිපති ගෝඨාභය රාජපක්ෂ අනිකුත් අයට ආදර්ශයක් දී ඇත. 2019 මැයි මස යම් වීඅයිපී රථ පෙරහැරකට නලා ශබ්ද කර විරෝධය දක්වන වීඩියෝ පටයක් සංසරණය වූ විටක එසේ මාර්ග වසා තැබීම නොකළ යුතු යැයි ජනාධිපති සිරිසේන නියෝග කළේය. එවිට මහින්ද රාජපක්ෂ මහතා කියා සිටියේ ජනතාව කළේ ආණ්ඩුවේ ප්රතිපත්තිවලට විරෝධය දැක්වීමක් බවය.
පසුගිය සතියේ වීඩියෝ පටය නරඹන විට පෙනී යන්නේ එම තරුණයා සිතුවේ එසේ රැගෙන යන්නේ දේශීය වීඅයිපී කෙනෙකු බවය. එසේ නොවුවද, විරෝධය පළ කිරීමට ඔහුට ඇති අයිතිය එසේම තිබේ. ඔහු නලා ශබ්ද කර විරෝධය පළ කරන ලෙස අන් අයගෙන් ඉල්ලා සිටියා පමණි. ඔහු කිසිවෙකු ප්රචණ්ඩත්වයට උසිගැන්වූයේ නැත. පොලීසියේ රාජකාරිවලට ඔහු බාධා නොකළ බව වීඩියෝව නැරඹීමෙන් මනාව පෙනේ. ඔහු “අයුතු ජනරාශියකට” අන් අය පෙළඹ වූවාය යන්න මුසාවකි. තමාට ඇප නියම කළ පසු සිද්ධිය පිළිබඳව ඔහු කනගාටුව පළකිරීම වැදගත් නැත.
සාමකාමීව විරෝධය දැක්වීමට ඇති අයිතිය ප්රජාතන්ත්රවාදී සමාජයක වැදගත් ලක්ෂණයකි. එය එකලාව හෝ සාමූහිකව ක්රියාත්මක කළ හැක. විරෝධය දැක්වීමට ඇති අයිතිය පිළිනොගන්නේ අධිකාරිවාදී රටවලය. එසේම, සාමකාමීව විරෝධය දක්වන්නන් ආරක්ෂා කිරීමට ප්රජාතන්ත්රවාදී රජයකට යුතුකමක්ද තිබේ.
විරෝධය දැක්වීමට ඇති අයිතිය පිළිබඳ අප ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය දුන් වැදගත් නඩු තීන්දුවක් ගිය සතියේ සිද්ධියෙන් නැවත ජනතාවගේ අවධානයට ලක්විය. ඒ 1993 වසරේ අමරතුංග එදිරිව සිරිමල් නම් මූලික අයිතිවාසිකම් නඩු තීන්දුවයි. එම නඩුවට විෂය වස්තුව වූ “ජනඝෝෂා” විරෝධයේ ප්රධාන සංවිධායක වූයේ වත්මන් අගමැති මහින්ද රාජපක්ෂ වීම ඉතිහාසයේ සරදමකි. ඒ විරෝධයේදී නලාවක් පිමිඹින් ඔහු සහභාගි වන ඡායාරූප සමාජ මාධ්යවල සංසරණය වී ඇත.
ජනඝෝෂාව ජනාධිපති ප්රේමදාසගේ අධිකාරිවාදී පාලන කාලය තුළ 1992 ජුලි 01 දින ශ්රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය ඇතුළු පක්ෂ ගණනාවක් එක්ව සංවිධානය කළ විරෝධතාවකි. ඉහළ යන ජීවන වියදම, රාජ්ය ආයතන පුද්ගලීකරණය සහ ඒ අනුව සිදුවූ රැකියා අහිමිවීම්, නාස්තිකාර දේශපාලන ව්යාපෘති සඳහා මහජන මුදල් වියදම් කිරීම, දූෂණය, රටේ ප්රශ්න ගැන සාකච්ඡා කිරීමට ඇති ඉඩකඩ සීමා කිරීම, පැහැර ගැනීම් සහ ඝාතන, උතුරු නැගෙනහිර යුද්ධය වැනි කාරණා පිළිබඳ ආණ්ඩුවේ ප්රතිපත්ති සහ ක්රියාවලට මිනිත්තු 15ක කාලයක් තුළ විරෝධය දැක්වීම එහි අරමුණ විය. මාක් ප්රනාන්දු විනිසුරුතුමාගේ නඩු තීන්දුවේ දක්වා තිබූ පරිදි පන්සල් සහ පල්ලිවල ඝණ්ඨාර නාද කිරීම, වාහන නලා ශබ්ද කිරීම, බෙර ගැසීම, වළං පිඟන්වලට ගැසීම සහ වෙනත් එවැනි ඝෝෂාකාරී ක්රියා රට පුරා කිරීමෙන් විරෝධය පළ කිරීමට සැලසුම් කර තිබුණි.
පෙත්සම්කාර අමරතුංග හොරණ ප්රාදේශීය සභාවේ සාමාජිකයෙක් විය. ජනඝෝෂාවේදී තමා පාවිච්චි කළ බෙරය පොලිස් නිලධාරීන් දෙදෙනෙකු කඩා විනාශ කළ බව ඔහුගේ පැමිණිල්ල විය. බෙරය විනාශ කිරීමට පළමුවන වගඋත්තරකාර පොලිස් නිලධාරියා මෝල්ගහක් යොදා ගත්තේය. පොලිසිය එසේ කටයුතු කළේ ආණ්ඩු විරෝධී සටන් පාඨ කී නිසා බවට මාක් ප්රනාන්දු විනිසුරුතුමා සෑහීමකට පත්විය. අපගේ ව්යවස්ථාවේ 19(1)(අ) වගන්තියෙන් සහතික කර ඇති භාෂණයේ සහ ප්රකාශනයේ නිදහස, කටින් සහ වචනයෙන් පමණක් නොව සටන්පාඨ පුවරු, කළු පටි, කොඩි, බැනර්, යම් පාඨ සඳහන් ඇඳුම් ඇඳීම ආදියෙන්ද ක්රියාත්මක කළ හැකි යයි ඔහු ප්රකාශ කළේය. ආණ්ඩු, දේශපාලන පක්ෂ, ප්රතිපත්ති හෝ සැලසුම් විවේචනය කිරීම ප්රජාතන්ත්රවාදී ජීවන ක්රමයට මූලිකය. භාෂණයේ සහ ප්රකාශනයේ නිදහස උල්ලංඝනය වන විට සිවිල් සහ දේශපාලන ආයතනවල පදනමේ මූලික අංගයක් වන නිදහස සහ යුක්තිය ද උල්ලංඝනය වන බව එතුමා අවධාරණය කළේය.
හෂ්මන් සහ හරුප් එදිරිව එක්සත් රාජධානිය යනු විරෝධය දැක්වීමේදී ශබ්දය පාවිච්චි කිරීමට අදාළ යුරෝපීය නඩුවකි. එංගලන්තයේ ප්රභූන් අතර ජනප්රිය “නරි දඩයම”ට විරුද්ධ ඉල්ලුම්කරුවෝ, දඩයම් නලාවක් පාවිච්චි කිරීමෙන් සහ කෑගැසීමෙන් නරි දඩයමක් කඩාකප්පල් කළහ. වසරක් කාලයක් තුළ හොඳ කල්ක්රියාවෙන් සිටීමට පවුම් සියයකට ඔවුන්ගේ ඇඟ බැඳීමට මහේස්ත්රාත්වරයෙක් නියෝග කළේය. ඉල්ලුම්කරුවන් තමන් අකමැති ක්රියාවක් කඩාකප්පල් කළද, ඔවුන්ගේ ක්රියා යුරෝපීය මානව හිමිකම් ප්රඥප්තියෙන් සහතික කර ඇති මත ප්රකාශ කිරීමේ එක ක්රමයක් ලෙස යුරෝපීය මානව හිමිකම් අධිකරණය පිළිගත්තේය. ඇඟ බැඳීමෙන් ඔවුන්ගේ ප්රකාශනයේ නිදහස උල්ලංඝනය වූ බව අධිකරණය තීන්දු කළේය.
මස්දූර් කිසාන් ශක්ති සන්ගතන් එදිරිව ඉන්දියානු සංගමය නඩුවේ විෂයය වූයේ විරෝධතා සඳහා පාවිච්චි කරන මධ්යම දිල්ලියේ සුප්රසිද්ධ ජන්තර් මන්තර් ප්රදේශයේ විරෝධතා පැවැත්වීමට ඇති අයිතියයි. එම ප්රදේශයේ සියලු විරෝධතා, ජනරාශි, ප්රසිද්ධ කතා පැවැත්වීම, ශබ්ද විකාශන පාවිච්චි කිරීම ආදිය ජාතික හරිත විනිශ්චය සභාව විසින් තහනම් කරන ලදි. තමන්ට එහා මෙහා යෑමට ඇති අයිතිය සීමා වී ඇති බවත් විරෝධතාවලින් පිටවන ශබ්දයෙන් තමන් පීඩා විඳින බවත් ප්රදේශයේ නිවැසියන් පැමිණිලි කර තිබුණි. විරෝධතාකරුවන් ඉවත්කරන ලෙසත් විරෝධතා සඳහා වෙනත් ස්ථානයක් ලබා දෙන ලෙසත් විනිශ්චය සභාව නියෝග කළේය.
විනිශ්චය සභාවේ තීන්දුවට විරුද්ධව අභියාචනයේදී ඉන්දියානු ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය නිරීක්ෂණය කළේ සාමකාමී විරෝධතා සහ පෙළපාලි පැවැත්වීමට ජනතාවට ඇති අයිතිය මූලික අයිතිවාසිකමක් බවය. ප්රශ්නය නම් ප්රදේශයේ නිවැසියන්ට ඇතිවන කරදරවලින් නිදහස් වීම, විරෝධතාකරුවන්ගේ අයිතියට සාධාරණ සීමා දැමිය හැකි වඩා පුළුල් මහජන අයිතියක්ද යන්නය. විරෝධතා නිසා නිවැසියන්ට බලවත් පීඩා සිදුවුවද, ජන්තර් මන්තර් ප්රදේශය විරෝධතා සඳහා බලධාරීන් විසින් බොහෝ කාලයක් ඉඩ දෙන ලද ස්ථානයක් බව ශ්රේෂ්ඨාධිකරණය සඳහන් කළේය. එක් අයිතියකට ප්රමුඛත්වය දී තවත් අයිතියක් සම්පූර්ණයෙන් නැති කළ නොහැක. එක් අයිතියක් නැති කිරීම තුලනය කිරීමක් නොවේ. තුලනය කිරීමෙන් එක් කොටසකගේ අයිතිය එක්තරා දුරකට සීමා වී තවත් කොටසකගේ අයිතියද ආරක්ෂා වේ. අදාළ ආයතන සමග සාකච්ඡා කර එම ප්රදේශය සීමා සහිත විරෝධතා ප්රමාණයක් සඳහා දෙන අතර, නිවැසියන්ට සහ කාර්යාලවලට හිරිහැර නොවන ලෙස විරෝධතා පැවැත්වෙන බව සහතික කිරීමට අවශ්ය නිර්ණායක විස්තර සහිතව පිළියෙල කරන ලෙස සික්රි විනිසුරුතුමා නව දිල්ලි පොලිස් කොමසාරිස්වරයාට නියෝග කළේය.
මේ අනුව පෙනී යන්නේ සාමකාමී විරෝධතා පිළිබඳව ඕනෑවට වඩා “ඇඟට ගෙන” පොලිසිය සහ සෙසු බලධාරීන් කටයුතු නොකළ යුතු බවය. සාමකාමී විරෝධතා ඉවසන අතර විරෝධතා දැක්වීමට පුරවැසියන්ට ඇති අයිතිය රාජ්යය විසින් සහතික කොට ප්රායෝගිකව ආරක්ෂා කළ යුතුය. විරෝධතා නොඉවසන ආණ්ඩුවලට අවසානයේදී සිදුවන දේ පිළිබඳ උදාහරණ නොයෙකුත් ඇත.
අවසාන වශයෙන්, අමරතුංග එදිරිව සිරිමල් නඩුවේදී මාක් ප්රනාන්දු විනිසුරුතුමා කළ අනතුරු ඇඟවීමක් මතක් කිරීම වටී: “වෙනස් මතයක් සාමකාමීව ප්රකාශ කිරීමට ඇති නීත්යනුකූල අයිතිය අද අහිමි කිරීමේ ප්රතිඵලය ප්රචණ්ඩත්වය පුපුරා ගොස් යම් දිනෙක ඇතිවන විනාශය වනු ඇත.”■
