සහතික වශයෙන්ම, මම එකක් කියන්නම්. ලේඛනයේ හැම සිද්ධාන්තයක්ම රැවටිල්ලක්. හැම ලේඛකයෙක්ම, තමාගේ රීතිය හෝ තමාට රීතියක් නැතිකම හෝ වර්ධනය කරගන්නවා. කවුරුවත්ම නොදන්නා හේතුවක් මත, කොහොම හරි, කතාවක් බිහි වෙනවා.
ආර්.කේ. නාරායන්
- මීට දශක ගණනකට පෙර, මිනිත්තුවෙන් අපට වැඩක් තිබුණේ නැත. එහෙත් අද මිනිත්තුව, කිසියම් දුම්රියක් ආරම්භ වන වේලාව ය. තත්පරය, කිසියම් තරගයකින් ජය ලබන මොහොත ය.
- අලසබවේ සුව විඳින – ඒ කියන්නේ තලු මර මරා අලසබවේ සුව විඳින – මිනිසුන් අතර මා හඳුනන අග්‍රතමයා, අමරදේව ය.
■ කැත්ලීන් ජයවර්ධන
සැමියා බිරිඳගේ දෙවියා ද?
නැත්නම් ඇත්තටම සැමියා බිරිඳගේ කවු ද?
ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහයන්ගේ ‘සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා’ කෘතියේ එන මේ ප්‍රශ්නයට වෙනස්ම ආකාරයේ පිළිතුරක් සපයා ඇත්තේ ඉන්දියාවේ මන්ජිත් තිවානා නම් වූ පන්ජාබ් කිවිඳිය යි. ඇය සැමියා දකින්නේ, ‘බඩගිනි වෘකයෙකු’ ලෙස යි.
ඔබගේ සැමියා
බඩගිනි වෘකයෙකි
අන් වෘකයන්ගෙන්
ඔබ රැකගන්නා
තමාගේ හකු අතර
ඔබ තබාගෙන යසට
දොඩයි කට මැත නොයෙක
‘බලව, මා නුඹ රකින අන්දම
ගිලින්නට හැකිකම තියෙද්දිත්’
ඒ වුණත් ඔහු,
මෝටර් ඇන්ජිමකි
ඔබේ අමතර කොටස් අරගෙන
තමාගේ ඇන්ජිමට පණ දෙන
ප්‍රශ්න?
අහන්නට බැහැ ඔබට…. (සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා, ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහ, 17-18 පිටු)
ඉන්දියාවේ හතළිස් වැනි නිදහස් සංවත්සරය වෙනුවෙන් භෝපාල් නුවරදී පැවැත්වුණ ‘කවිතා ඒෂියා’ කවි සමු`ඵවෙදී මන්ජිත් තිවානා ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහයන්ට හමුවී ඇති අතර ඇය ‘හස්බන්ඩ්’ සම්බන්ධයෙන් ලියූ කවියක එක් කොටසකි ඒ.
‘සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා’ කෘතියෙහි සංගෘහිතව ඇත්තේ ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහයන් විසින් වරින්වර පුවත්පත්වලට සපයනු ලැබූ ලිපි එකතුවකි. මෙහිදී අබේසිංහයන් සිය අත්දැකීම් ලෙසත්, කියවීම් වශයෙනුත් ඉදිරිපත් කරන ලිපිවලට ‘සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා’ නම යොදා තිබීම සාකල්‍යයෙන් ම උචිත වන්නේ ඉමක් කොනක්, පරක් තෙරක්, අගක් මුලක් නැති සංසාර සාගරය තරමට ම සාහිත්‍යය ද අනන්ත වන නිසා ය. වර්තමාන සිද්ධි දාමයකට ඓතිහාසික රන්සුනු ද එක්කරමින් ලියැවෙන මේ ලිපිවලින් සාහිත්‍යයට ආනුෂංගික අවශේෂ කාරණා බොහොමයක් ද ප්‍රකට කෙරෙයි. ඒවා චින්තනයේ නිම්වළලු ප්‍රසාරණය කරනසුලු ය.
ලෝකය විවිධ ය. විසම ය. මිනිස්සු ද එවැනි ය. මිනිසුන්ගේ අත්දැකීම් ද විවිධ ය. විසම ය. මන්ජිත් තිවානාගේ අත්දැකීම (සැමියා බඩගිනි වෘකයකු වීම) බහුතර ගැහැනුන්ගේ පොදු අත්දැකීම විය හැකි වුව ද ‘සැමියා බිරිඳගේ දෙවියා’ ලෙස සිතන ගැහැනුන් නැත්තේ ද නැත. එසේ සිතන්නට අනුබල දෙන පිරිමින් ද ඇතැම් විට සිටිය හැකිවන නිසා ය.
මේ පොත, මේ ලිපි එකතුව කියවාගෙන යන පාඨකයකුට නොසිතූවිරූ මොහොතකදී පරසතු මල්, මදාරා මල් සුවඳක් වැනි සුගන්ධයක් දැනීයන අවස්ථා ද තිබේ. අප එසේ කියන්නේ දිව්‍යමය වූ මනෝභාවයන් මිනිස් සිතක ජනිත කරවන අපූරු සාහිත්‍යමය බසක් මෙන් ම ස්වර්ණමය ස්මරණයන් රාශියක් ද අබේසිංහයන් විසින් ඒ ඔස්සේ පණගන්වනු ලබන හෙයිනි.
Brave new world නම් වූ අපූරු පරිකල්පනීය නවකතාව ලියූ ඇල්ඩස් හක්ස්ලි නමැති ඉංග්‍රීසි ලේඛකයා අපගෙන් විමසා සිටින එක් අපූරු ප්‍රශ්නයක් ද මෙහිදී අබේසිංහයෝ කරළියට නගති.
ලෝකයේ අලුත්ම සොයාගැනීම කුමක් ද?
මේ ප්‍රශ්නයට විවිධ පිළිතුරු තිබෙන්නට පු`ඵවන. එහෙත් හක්ස්ලිගේ සොයාගැනීමට අනුව ලෝකයේ අලුත්ම සොයාගැනීම වන්නේ ‘කාලය’ යි.
ඒ සඳහා හක්ස්ලි නානාවිධ තර්ක ඉදිරිපත් කරයි. නිදසුනක් හැටියට, මීට දශක ගණනකට පෙර, මිනිත්තුවෙන් අපට වැඩක් තිබුණේ නැත. එහෙත් අද මිනිත්තුව, කිසියම් දුම්රියක් ආරම්භ වන වේලාව ය. තත්පරය, කිසියම් තරගයකින් ජය ලබන මොහොත ය.
විසිවැනි සියවස අවසන් වන මේ අවුරුදු කිහිපය තුළ (මේ ලිපිය ලියැවී ඇත්තේ මීට විසි වසරකට පමණ පෙර ය.) තත්පරයෙන් දශමයෙන් දශමයකදී කිසියම් තරගයක් ජයග්‍රහණය කළ හැක. ඒ නිසා හක්ස්ලි හරි ය. ඒ කියන්නේ, මිනිසාගේ අලුත්ම සොයාගැනීම කාලය බව ය. (11 පිටුව)
පොතේ ආරම්භක ලිපිය නම් කර ඇත්තේ දෙවියනි, ඔබ මැවු ලොව පුදුමයි ලෙස ය. ‘මගේ පුතා’ නමින් සිංහලෙන් හඬකවා වසර 50 කට පමණ පෙර ප්‍රදර්ශනය කෙරුණු චිත්‍රපටයට මේ ගීතය රචනා කළේ කරුණාරත්න අබේසේකර ය. ‘ගීතය ගැයුවේ මොහිදින් බෙග් ය. මේ අපූරු ගේය පද රචනය ගැන වැඩිදෙනෙකු කියා නැති කතාවක් ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහ මෙසේ කියයි.
මොහිදින් බෙග්ගේ අර ගී හඬ මට සිහි වූයේ, වෙනත් හේතුවක් නිසා ය. ඇත්තටම, දෙවියන් විසින් මවා ඇති මේ ලෝකය අරුම පුදුම තැනකි.
පහන මුලම අඳුර ය. එළිය පැතිරෙන්නේ ඉන් ඔබ්බට ය. ජීවිතයේ අරුමය සහ කරුමය මෙය නොවේ ද? දෙවියන් විසින් තව බොහෝ වැරදි කර ඇත. (9 පිටුව)
මෙහිදී දෙවියන් කළ ලොකු ම ලොකු වරදක් ගැන මතක් කරදීමටත් අබේසිංහයෝ යොමු වෙති. ලෝකය දැන් දැන් අධිවේගයකින් භ්‍රමණය වීම, එසේ කැරකෙන්නට ඉඩහැර නිහඬව සිටීම ඒ වරදයි.
කාලයේ ඉන්ද්‍රජාලිකයා මැජික් පොල්ලකින් ගසා අප රේස් අශ්වයන් බවට පෙරළා තිබේ. ඒ, දේව අණකින් දැයි අපි නොදනිමු. අපගේ තෝන්ලණු, නාස්ලණු අත දරා සිටින්නේ කවරෙක් දැයි අප දන්නේ ද නැත.
මිනිසාගේ දුර්ගුණයක් නැතහොත් දුබලතාවක් ලෙස අප හඳුනා සිටින ‘අලසකම’ පිළිබඳ සිත තැතිගන්වනසුලු ආන්දෝලනාත්මක කතාවකට ද ඒ සමඟම මුල පිරෙයි. සාමාන්‍යයෙන් අප ‘අලසකම’ සලකන්නේ දියුණුවේ මාර්ග බාධකයක් ලෙස ය. එහෙත් කාලය කා දැමීමකැයි කිසිසේත් නොසිතෙන, වින්දනීය අලස සුවය පිළිබඳව අපට අමතක වූ අලුත් කතාවක් මෙහිදී කියවෙන්නේ ජාතියේ පිනට පහළවුවේ යැයි අප විශ්වාස කරන සුවිශේෂ චරිතයක් නිදසුන් කොට දක්වමිනි.
අලසබවේ සුව විඳින – ඒ කියන්නේ තලු මර මරා අලසබවේ සුව විඳින – මිනිසුන් අතර මා හඳුනන අග්‍රතමයා, අමරදේව ය. මා අමරදේව දැන හඳුනාගත්තේ, ගුවන්විදුලි ක්‍ෂේත්‍රයේ දැවැන්තයකුව සිටි ටීම් වොෂින්ටන්ගේ ‘අයි.ඒ.එස්.’ නමැති වෙළඳ ප්‍රචාර ආයතනයේ වැඩ කරමින් සිටි අවධියේදී ය. ඒ කාලයේ අපි ‘ජිනසේන කොම්පැණිය‘ උදෙසා අපූරු සංගීත වැඩසටහනක් කෙළෙමු. එය නිමවන ලද්දේ අමරදේව විසිනි. ඒ කාලයේ, ඔහු තමාගේ කුඩා ඩෝෆින් රථය පදවාගෙන අප ආයතනයට පැමිණෙයි. වැඩසටහන ආරම්භ කරන්නට පෙර, අගක් මුලක් නැති අල්ලාප සල්ලාපය අන්තිමේදී ඔහු යෝජනාවක් කරයි. එනම්, ගාලු පාරේ ඇති ග්‍රීන් කැෆේ එකට ගොස්, කොමඩු යුෂ බොන්නට ය. අමරදේවත් මමත් කුරුඳුවත්තේ සිට ඔහුගේ රියේ නැගී ගාලු පාරට ගොස්, කොමඩු යුෂ බී ආපසු පැමිණෙමු. අප ආපසු අයි.ඒ.එස්. ආයතනයට එන්නේ, වැඩසටහන කරන්නට නොව එය තවත් දිනකට කල් දමන්නට ය!
මෙපරිදි අලසබවේ සුව විඳිමින්, එසමයෙහි ඔහු බොහෝ අපූරු නිර්මාණ කෙළේ ය. ඉන් එක් නිර්මාණයක් වූයේ, මවිසින් ලියන ලද ‘අඩවන් වූ දෙනෙතින්’ නමැති සමාධි ගීතයයි. (12 පිටුව)
ඉතිහාසයේ පුවරුව මත තමන්ගේ නම් කොටාගැනීමේ අරමුණින් දේශපාලන ලෝකයට හදිසියේ ම ප්‍රාදුර්භූත වන මිනිසුන් (නර පණුවන්) අතරේ ඉතිහාසය විසින් ඉතිහාසයේ හස්තයෙන්ම නම් ගම් කොටනු ලැබූ අපූරු මිනිසුන් ද වන බව කියමින් ටී.බී. ඉලංගරත්න නම් වූ සොඳුරු මිනිසාගේ සාහිත්‍ය සේවය හා දේශපාලන මෙහෙවර පිළිබඳව ද ලේඛකයා අපුරු සටහනක් තබයි. ඉලංගරත්නයන්ගේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරකම්වලට ද වැඩියෙන් මේ රටේ සහෘද ජනතාවට මතක ඇත්තේ ඔහුගේ සාහිත්‍ය සේවාව යැයි අපි දු සිතමු.
ඔහු අවසන් හුස්ම හෙළන විට ඔහු අතින් ලියවී තිබුණු සාහිත්‍ය කෘතීන් සංඛ්‍යාව එකුන්පනසක් විය. ඒවා අතර, නවකතා විසිඅටක් ද, ළමා කතා හයක් ද, නාට්‍ය කෘතීන් නවයක් ද, කෙටි කතා සංග්‍රහ දෙකක් ද, ඉංග්‍රීසි නවකතා දෙකක් ද, නවකතා පරිවර්තනයක් ද, ස්වයංලිඛිත චරිතාපදානය ද විය. නොපළ කෘතීන් කිහිපයක් දැන් දැන් පළ වනු ද දැකිය හැක. මේ සා විශාල සාහිත්‍ය සේවයක් කළ මිනිහා ගැන කිසිම සාහිත්‍ය විචාරකයකු කතා නොකළ තරම් ය. කිසිම සරසවියකට ඔහුගේ සාහිත්‍ය මෙහෙය නොපෙනුණු තරම් ය. එහෙත් සාහිත්‍යකරුවකු හැටියට විචාරකයින් නොදුටු ඔහුගේ හරය, මෙරට පාඨකයෝ දුටහ. ඔහුගේ පොතපත කිහිප වර මුද්‍රණය කරන්නට සිදු වූයේත්, ඒ පොත්පත් රිදී තිරයට මෙන් ම, පුංචි තිරයට නැඟුණේත් එම හේතුව නිසා ය.
ඔහුගේම ජීවිතය මනහර ලෙස චිත්‍රණය වන අඹ යහ`ඵවෝ විලම්බීත සහ තිලක සහ තිලකා ගැන කිසියම් දිනක අපේ රටේ විචාරකයින්ට කතා කරන්නට, ඉතිහාසයෙන් අණක් නොලැබෙතැයි කියන්නේ කෙසේ ද? (12 පිටුව)
අබේසිංහයන්ගේ මේ අදහසට ඌන පූර්ණයක් එක් කරමින් මීට ම සම්බන්ධ කළ හැකි තවත් එක් සිදුවීමක් ද මෙහි දී සඳහන් කළ යුතුව තිබේ. ඒ මීට වසර හත අටකට පෙර ශ්‍රී ලංකා ගුවන් විදුලි සංස්ථාවේ කුමාරතුංග මැදිරියේ දින ගණනක් මු`ඵල්ලේ පැවැති එක්තරා සිනමා දැක්මක් ප්‍රස්තුතව ය. එහි දී ප්‍රදර්ශනය කෙරුණේ නවකතාවකින් නිර්මාණය වූ චිත්‍රපට ය. චිත්‍රපට දර්ශනයට පෙර ඒ ඒ නවකතා කරුවා පිළිබඳ විද්වත් දේශනයක් ද පැවැති අතර විශ්වවිද්‍යාල මහාචාර්යවරු හා විවිධ විද්වත්හු අදාළ නවකතාකරුවා පිළිබඳවත් ඔහුගේ හෝ ඇයගේ සේවාවන්හි වැදගත්කම පිළිබඳවත් කරුණු ගෙනහැර දැක්වූහ. මේ අතර ටී.බී. ඉලංගරත්නයන්ගේ ‘ළසඳා’ නවකතාව ඇසුරින් නිර්මාණය වූ ‘ළසඳා’ චිත්‍රපටය ද ප්‍රදර්ශනය කෙරුණ අතර සමාජයට අමතක වී ගිය මේ සොඳුරු සාහිත්‍යවේදියාගේ තොරතුරු දැනගැනීමේ කැමැත්තෙන් එහි රැස්ව සිටියෝ ද වූහ. එහෙත් පුදුමයකට මෙන් එදා ‘ළසඳා’ චිත්‍රපටය ප්‍රදර්ශනය කිරීමට පෙර පැවැති දේශනයට මාතෘකා කර ගැනුණේ මහාචාර්ය එදිරිවීර සරච්චන්ද්‍රයන් ය. එය කවර නම් හේතුවක්, යුක්තියක් පදනම් ව සිදු කෙරුණේ දැයි විමසීමට සංවිධායකයන්ට පවා අමතක වී තිබිණ.
අබේසිංහයන් වැඩිදුරටත් පෙන්වා දෙන්නේ ඉලංගරත්න නමැති සාහිත්‍යකරුවා මේ විස්කම කළේ සරසවි අධ්‍යාපනයකින් හෝ පිළිගත් විචාරක ආභාසයකින් හෝ තොරව වන බව ය. ඒවායේ සාර්ථකත්වයට, නිර්ව්‍යාජත්වයට එයම හේතුවුවේ දැයි හරියටම කියන්නට ද බැරි ය. කෙසේ වුව ද ටී.බී. ඉලංගරත්නයන්ගේ දේශපාලන ජීවිතය ගැන පු`ඵල්ව විවරාත්මකව සොයා බැලීමට අප අවකාශයක් විවර කරගෙන නැතත් ඔහුගේ සාහිත්‍ය මෙහෙවර නිසා උපන් ගෞරවනීය හැඟුමක් මේ වනතුරුම අපගේ සිත් අවකාශයේ පැතිර පවතී. ‘විලම්බීත’ වැනි නවකතාවක් අද දවසේදී වුව නිකමට හෝ පෙරළා බලනවිට එය දිගින් දිගට කියවාගෙන යාමේ උත්තේජනයක් අප තුළ උපදින්නේ ඔහුගේ සරල සුගම බස් බහර හේතුවෙන් මිස අන් කිසිවක් ම නිසා නොවේ.
විලම්බීත, තිලක, තිලක හා තිලකා මෙන්ම ‘අඹ යහ`ඵවෝ’ ද තවමත් යල් පැන නැත. කාලීන වශයෙන් ඒවා වැදගත් නැතැයි කිසිවකු සිතන්නේ නම් එය සපුරා වැරදි සහගත යැයි අපට සිතෙන්නේ ආකර්ෂණිය සාහිත්‍යය, කාලරාමුවකට කොටු කළ හැකි නොවන නිසා ය. පවතින ආර්ථික හා වාර්ගික ගැටලු ප්‍රස්තුතව අද දවසේ ලියවෙන බොහෝ නවකතා කෙරෙහි පාඨකයා සංවේදී නොවන්නේ ඉලංගරත්නයන්ගේ නවකතා තුළ වූ උණුසුම් ජීවගුණය ඒවායේ නොවන හෙයිනියි අපි විශ්වාස කරමු. පොත් කියවීමේ රුචිය ඇතිකරලීම, වර්ධනය කරලීම සඳහා මුලින්ම දරුවනට නිර්දේශ කළ යුතු වන්නේ ඉලංගරත්නයන්ගේ පොත් හා එවැනි වෙනත් ආකර්ෂණිය පොත් ය යනු අපගේ පෞද්ගලික අදහසයි. ඉලංගරත්නයන්ට සිංහල සාහිත්‍යය සමාජය අකෘතඥවීම සම්බන්ධයෙන් ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහයන් තබන සටහන මෙවැනියි.
අපගේ ආර්ථික සමාජ ජීවිතයෙහි නිල අල්ලන්නට දැන සිටි සූරතම දේශපාලකයා ටී.බී. ඉලංගරත්න විය. එසේ නිල අල්ලන විට රිදුණු හැම පාර්ශ්වකරුවකුම, ඉලංගරත්න දේශපාලන දුෂ්ටයකු කොට සැලකීම ගැන, මෙරට ප්‍රගතිශීලී දේශපාලනයෙහි දිසාව හඳුනාගත් කෙනෙකුට පුදුම විය නොහැකි ය. තෙල් ජනසතු කරන විට මහ බලවතුන් බිම හෙළන්නෙට සමත්ව සිටි මේ සාමාන්‍ය මිනිසාට විරුද්ධව, නන් දෙසින් බලමු`ඵ නැඟෙනු පුදුම ද?
ඉලංගරත්නයන් ගැන මා ලියන මේ අසංවිධිත සටහන අවසන් කරන හැටි මා දන්නේ නැත. ඇමතිවරයකු හැටියට මා ඔහු දුටුවේ ඈත සිටගෙන ය. සමීප වූයේ, ඉඳහිට ය. සාහිත්‍යකරුවකු හැටියට ඔහුට වූ අසාධාරණය ගැන මම බොහෝ විට කම්පාව සිටියෙමි. (72 පිටුව)
ඉලංගරත්නයන්ගේ හදබස පාඨක සිත්සතන් තුළට තියුණු ලෙස කිඳා බැස්සේ ඒ භාෂා රීතියේ වූ ඍජු බව, සරල බව හේතුවෙන් ම විය හැකි ය. වාගාලංකාර නොවූ ඒ භාෂා භාවිතය එක් අතකින් අපගේ මතකයට නගන්නේ ඉන්දියාවේ ආර්.කේ. නාරායන්ගේ නිර්මාණ භාවිතයයි.
ප්‍රබන්ධකරණයෙහි යෙදී සිටින නවක ලේඛක ලේඛිකාවන්ට සාහිත්‍ය නිර්මාණයේ නීතිරීති සිද්ධාන්ත සොයමින් පොත් පෙරළන්නට වුවමනා නැතැයි කීම සඳහා ඩබ්ලියු.ඒ. අබේසිංහයන් මීළඟ උදාහරණය පෙන්වා දෙන්නේ ඉන්දියාවේ ආර්.කේ. නාරායන්ගෙනි. අපගේ කලාපය තුළ මෑතක් වනතුරුම ජීවත්වූ ලොකුම ප්‍රබන්ධ ලේඛකයාගෙන් අංකුර ලේඛකයන්ට ඒ හරහා එක්තරා කොළ එළියක් ද දැල්වෙයි.
‘සහතික වශයෙන්ම, මම එකක් කියන්නම්. ලේඛනයේ හැම සිද්ධාන්තයක්ම රැවටිල්ලක්. හැම ලේඛකයෙක්ම, තමාගේ රීතිය හෝ තමාට රීතියක් නැතිකම හෝ වර්ධනය කරගන්නවා. කවුරුවත්ම නොදන්නා හේතුවක් මත, කොහොම හරි, කතාවක් බිහි වෙනවා.’ (135 පිටුව)
ආර්.කේ. නාරායන්ට කිසිවකුගෙන් අභිදානයක්, සම්මානයක් තබා විචාර විවරණ හෝ අවශ්‍ය නොවූයේ (ඒවා තමාට අනවශ්‍ය යැයි ඔහු කියන්නේ) මමංකාරයකින් නොව තමාගේ සාහිත මෙහෙවර සම්බන්ධයෙන් තමා තුළ ම වන නියත හැඟීම, ආත්ම විශ්වාසය හේතුවෙනියි ඩබ්.ඒ. අබේසිංහ කියයි.
දකුණු ඉන්දියාවේ මදුරාසියේ උපන් නාරායන්ගේ මුල්ම නවකතාව වූයේ ස්වාමි සහ යහ`ඵවෝ ය. එය 1933 වසරේ ප්‍රකාශයට පත්වූයේ එංගලන්තයේදී ය. ඒ පොත ඉංග්‍රීසි පාඨකයන්ට හඳුන්වා දුන් ග්‍රැහැම් ග්‍රීන්, නාරායන්ගේ ඊළඟ නවකතා දෙක වන ‘උපාධිධරයා’ සහ ‘අඳුරු කුටිය’ මුල්වරට එංගලන්තයේදී ප්‍රකාශයට පත්කළේ ය. නාරායන්ගේ ජීවිතය අළලා 1996 වසරේදී එළිදුටු Narayan – The Early Years – 1906-1945 යන කෘතියේ ඇතුළත් එක් සඳහනකි මේ.
‘නාරායන්ගේ විවාහය පිළිබඳ කතාන්තරය අතිශයින්ම ප්‍රේමාවනද්ධ කතාවකි. ඔහු ඇයට ආදරය කරන්ට පටන්ගෙන ඇත්තේ, ඇය කොයිම්බටෝර්හි විදියකදී වතුර ගෙන යනු දුටු මතිනි. ඒ, 1933 දී හෝ ඊට ආසන්න කාලයකදී හෝ විය හැක. මේ ප්‍රේමය සාක්ෂාත් කරගන්ට ඔහු, බොහෝ ප්‍රශ්න මැද වෑයම් කෙළේ ය. ප්‍රශ්නය මතු වූයේ, කේන්දර නොගැළපීම සම්බන්ධයෙනි. එහෙත් අන්තිමේදී දෙදෙනා විවාහ වූහ. විවාහයෙන් පසු ගතවූ අවුරුදු පහක කාලය ජීවිතයේ ඉතාම රසාලිප්ත ප්‍රශාන්ත අවධියක් විය. ඔවුන් අතර ප්‍රශ්න නොතිබුණා නොවේ. ඇය ඔහුට වඩා හුඟක් වයසින් බාල වූවා ය. ඇයගේ ලෝකය ද වෙනස් එකක් විය. ඔහුට සිදු විය හැකිව තිබුණු ලොකුම විපත්තිය එය විය. එතෙකුදු වුවත්, මරණින් පසුව ද ඔහු සිය බිරිඳට භක්තිමත් වූයේ ය. (142 පිටුව)
පොත්පත් හා ලේඛකයන් ගැන ලියවුණු මේ කතාව අතරට පොත්වල අනාගතය ගැන කියවෙන බරසාර, අපූරු අදහසක් ද අවසාන වශයෙන් සටහන් කළ යුතු ම ය. එය සඳහන් වන්නේ සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා පොතේ ‘ප්‍රතිරූපය සහ වචනය’ නම් වූ කෙටි ලිපියෙහි ය.
කිසියම් පොතක් නියම විදියට ‘කියවීමට’ නම්, ඒ පොත නියම විදියට ‘ලියන ලද්දක්’ විය යුතු ය. පොත්පත් වඳ වී යෙමින් ඇතැයි කීම ඇත්තක් නම්, එය ඇත්තක් වූයේ, පොත්පත් නියම විදියට නොලියවීම හේතුකොටගෙන ය. පොතක් යනු නිර්මාණයකි. නොඑසේව, එය ලියූ දෙයක් වුව, පොතක් නම් නොවේම ය. ඇත්තෙන්ම පොතේ අනාගතය රැඳී ඇත්තේ, ලිවීමෙහිලා කාව්‍ය නිර්මාණය, වර්ණන ශක්තිය හා ඉන්ද්‍රිය රූප දැනවීම වැනි කරුණු කොතෙක් දුරට ප්‍රබල ලෙස සිදුවී ඇද්ද යන කරුණු මත ය.
පොත්වල අනාගතය රැඳී ඇත්තේ පොත්පත් ‘ලිවීම‘ මත ය. පොත්පත් මුද්‍රණය මත නොවේ. (157 පිටුව)
සේරි ප්‍රකාශනයක් වන ‘සාහිත්‍ය සංසාර චාරිකා’ කෘතියේ තවත් එක් විශේෂත්වයක් ලෙස අප දකින්නේ ඩබ්ලියු. ඒ. අබේසිංහ නම් වූ විශිෂ්ට ලේඛකයා විසින් ලංකාවේ හා ලෝකයේ වෙනත් විශිෂ්ට ලේඛකයන්, මගහැරණු ලේඛකයන් හා සුවිශේෂ දුර්ලභ ලේඛන ද කරළියට නැංවීම සඳහා දරන ප්‍රයත්නයයි. වචනයේ පරිසමාප්තාර්ථයෙන්ම එය ලේඛකයාගේ වගකීමයි.■
