පුවත්පත් මණ්ඩල පනත සංශෝධනය කළ යුතුද? නව පනතක් ගෙන ආ යුතුද?

■ නීතිඥ ජගත් ලියන ආරච්චි

ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් මණ්ඩල පනත සංශෝධනය කර විද්‍යුත්, මුද්‍රිත සහ නව මාධ්‍ය ආවරණය වන පරිදි මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය ආයතන පිළිබඳව විනිශ්චය ආයතනයක් ලෙස ප්‍රතිසංස්කරණය සඳහා නව සංශෝධන පනත් කෙටුම්පතක් සකස් කිරීමට 2021 ජනවාරි 04 වන දින කැබිනට් අනුමැතිය ලැබී තිබේ. එකී කැබිනට් අනුමැතිය පරිදි ජනමාධ්‍ය අමාත්‍යාංශයේ ලේකම් 2021 පෙබරවාරි 07 දින මාධ්‍ය නිවේදනයක් පළකරමින්, 1973 අංක 5 දරන පුවත්පත් මණ්ඩල පනත සංශෝධනයට මහජන අදහස් විමසීමක් සඳහා සියලු පුරවැසියන්ට ආරාධනා කර තිබේ. මාධ්‍ය සමාජයේ විවේචනයට ලක්වූ පනතකට තවත් මාධ්‍ය ක්‍ෂෙත්‍රයන් දෙකක් නියාමනයට බාරදෙනවාට වඩා නව පනතක් සකස් කිරීම මේ අවස්ථාවේ කාලෝචිත බව දැක්වීම මෙම ලිපියේ අරමුණයි.

ශ්‍රී ලංකා පුවත් මණ්ඩල පනත
පුවත්පත් මණ්ඩල පනත සම්මත කරන ලද්දේ 1973 වර්ෂයේදීය. එය පුවත්පත් නියාමනය සඳහා ස්ථාපිත කරන ලද පනතකි. මෙම පනත ගෙනඑන ලද්දේ 1971 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේය. ඒ අනුව 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මත වීමත් සමග එකී ව්‍යවස්ථාවේ 169 වන ව්‍යවස්ථාව අනුව පනතේ 12 වගන්තිය සංශෝධනයට ලක්විය. පසුව 2002 අංක 13 දරන සංශෝධන පනතින් මුල් පනතේ 15 වන වගන්තිය සංශෝධනය වී ඇත.
පනතේ මූලිකම කාර්යය වූයේ පුවත්පත් මණ්ඩලය ස්ථාපනය කිරීමයි. මණ්ඩලයට පනත මගින් පවරා ඇති කාර්යයන් අතර පුවත්පත් සඳහා මාධ්‍ය ආචාරධර්ම නියම කිරීම, සිය මෙහෙයවීම මත හෝ ලැබෙන පැමිණිලි මත පුවත්පත්වල පළකිරීම් සම්බන්ධ විමර්ශනය කිරිම, විමර්ශනවලින් පසුව පුවත්පත් සඳහා සමාව අයැදීම් පළකිරීම් සඳහා නියෝග කිරීම, පුවත්පත් ලියාපදිංචි කිරීම, පුහුණු වැඩසටහන් පැවැත්වීම ආදිය ප්‍රමුඛ වේ,
පනතේ සාපරාධි පළකිරීම් සහ පුවත්පත්වල පළ නොකළ යුතු පළකිරීම් පිළිබඳවද සඳහන් කර ඇති අතර, එවැනි පළකිරීම් දඩ මුදල් සහ සිරගත විය හැකි වැරදි ලෙසද සඳහන් කර ඇත.

රාජ්‍යය කරන පුවත්පත් නියාමනය
මෙම පනත මගින් ස්ථාපනය කරන ලද පුවත් පත් මණ්ඩලය මගින් කරන්නේ රාජ්‍ය ආයතනයක් මගින් කරන නියාමනයකි. ජනමාධ්‍යවේදීන්ගේ මූලිකම විරෝධය වූයේ, ජනමාධ්‍යවේදීන් ජනමාධ්‍ය කර්මාන්තය සහ ජනමාධ්‍ය සංවිධානවලින් බොහෝ දූරස්ථව රාජ්‍ය ආයතනයක් මගින් පුවත්පත් නියාමනය සිදු නොකළ යුතු බවයි.
පුවත්පත් මණ්ඩලය පුවත්පත් නියාමනය සඳහා පිහිටුවා තිබුණද එහි සාමාජිකයන් 7 දෙනා අතරින් පුවත්පත්වලට සම්බන්ධව පත්කරනු ලබන්නේ සාමාජිකයන් දෙදෙනෙකු පමණි. මණ්ඩලයේ ගණපූරණය 5 දෙනෙකු වන බැවින්ද මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන්ගේ පුරප්පාඩුවක් පැවතුණද මණ්ඩලයට කටයුතු කළ හැකිවීමද මත පුවත්පත් කර්මාන්තයට සම්බන්ධ නියෝජිතයන් දෙදෙනා නොමැතිව වුවද මණ්ඩලයට කටයුතු කළ හැකිය. ඒ අනුව මණ්ඩලයේ ක්‍රියාකාරීත්වයේදී මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය කර්මාන්තයේ නියෝජනය අවතක්සේරුවකට ලක්කර ඇත.

මණ්ඩලය කෙරෙහි පවතින විවේචනය
පුවත්පත් මණ්ඩල පනත සම්බන්ධයෙන් ආරම්භයේ සිටම මාධ්‍යවේදීන්ගෙන් සහ මාධ්‍ය සංවිධානවලින් විරෝධතාව පළවිය. ප්‍රධානම විරෝධය පළවූයේ පුවත්පත් මණ්ඩලය සම්බන්ධයෙනි, එය ස්වාධීන ආයතනයක් නොවන බව මූලික චෝදනාවක් විය. පුවත්පත් මණ්ඩල පනතේ ප්‍රතිපාදන අනුව පුවත්පත් මණ්ඩලය ස්වාධීන ආයතනයක් නොවන්නේ පහත සඳහන් කරුණු අනුවය.
පනතේ 3 වන වගන්තිය අනුව එහි සාමාජිකයන් 7 දෙනා අතරින් සාමාජිකයන් 6 දෙනෙකුම පත් කරනු ලබන්නේ ජනාධිපති විසිනි. එය ජනාධිපතිගේ පරම අභිමතය අනුව සිදුවන ක්‍රියාවලියක් වන බැවින් මණ්ඩලය තනිකරම ජනාධිපතිට අවශ්‍ය පුද්ගලයන්ගෙන් සමන්විත ආයතයක් වී තිබේ.
පුවත්පත් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන් ඉවත් කිරීමේ බලය ජනාධිපතිට හිමිවීම මතද මණ්ඩලයේ ස්වාධීනතාව අහිමිවී තිබේ.
පුවත්පත් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන්ගේ වැටුප තීරණය කරන්නේ විෂය භාර අමාත්‍යවරයා වීම මගින්ද මණ්ඩලයේ ස්වාධීනතාව අහිමි වී තිබේ.
පුවත්පත් මණ්ඩලයේ සාමාජිකයන්ගේ වසර තුනක ධුරකාලයෙන් පසුව නැවත පත් කිරීමට සුදුස්සන් වීමත් එසේ පත් කිරීම සිදුකරන්නේ ජනාධිපතිගේ අභිමතය මත වීමත් නිසා ද මණ්ඩයේ සාමාජිකයන් ජනාධිපතිට අවශ්‍ය දේ සිදුකරන පුද්ගලයන් බවට පත්වීම වැළැක්විය නොහැකි වී තිබේ.

මණ්ඩලය සම්බන්ධ වැරදි මතවාද
ඇතැම් මාධ්‍යවේදීන් විරුද්ධ වන්නේ මාධ්‍යවේදීන් සම්බන්ධව නඩු අසා සිරදඬුවම් නියම කිරීමේ බලයක් පුවත්පත් මණ්ඩලයට පවතින බවට වන මිථ්‍යා විශ්වාසය නිසායි. පනත අනුව එවැනි බලයක් පුවත්පත් මණ්ඩලයට නොමැත. සාපරාධි පළකිරීම් (15වන වගන්තිය) සහ අමාත්‍ය මණ්ඩලය සම්බන්ධ ඇතැම් පළකිරීම් (16 වන වගන්තිය) සිරදඬුවම් ලැබිය හැකි වැරදි ලෙස පනත මගින් හඳුන්වාදී තිබුණද එවැනි වැරදි සම්බන්ධව නඩු ඇසීමේ බලය ඇත්තේ පනතේ 31 වන වගන්තිය අනුව මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණයට විනා පුවත්පත් මණ්ඩලයට නොවේ. පුවත්පත් මණ්ඩලයට අපහාස කිරීම පිළිබඳව නඩු ඇසීමට බලය පවතින්නේද අභියාචනාධිකරණය වෙතය.

පනත සම්බන්ධ විවේචන
පනතේ 10(2) වගන්තිය යටතේ කොමිෂන් සභාවේ කාර්යයක් ලෙස ආචාරධර්ම සංග්‍රහයක් නියම කිරීමේ බලතල පවතී. මාධ්‍ය ආචාරධර්ම නියම කිරීමේදී මාධ්‍ය ක්‍ෂේත්‍රයේ කිසිදු අදහස් විමසීමකින් තොරව එය කිරීමේ බලතල මණ්ඩලයට පවතී. එහෙයින් එය මාධ්‍ය ක්‍ෂේත්‍රයෙන් පිටත සිට කරන මාධ්‍ය නියාමනයක් බව පෙනීයයි.
පනතේ 16 වන වගන්තියේ දැක්වෙන පරිදි අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ රැස්වීම් පිළිබඳ තොරතුරු අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ලේකම්ගේ අවසරයකින් තොරව පුවත්පත්වල පළකිරීම වරදකි. මෙම ප්‍රතිපාදනය ඉතා යල්පැන ගිය ප්‍රතිපාදනයක් වන අතර එය පුවත්පත් නිදහස මෙන්ම ජනතාවගේ තොරතුරු දැනගැනීමේ අයිතිය ද උල්ලංඝනය කරන්නකි.
පනතේ 9(5) වගන්තියට අනුව පුවත්පත් මණ්ඩලයේ අණක් හෝ දෝෂාරෝපණයක් අවසානාත්මක වන අතර කිසිදු අධිකරණයක ප්‍රශ්න නොකළ යුතු බව දක්වා තිබේ. ඒ අනුව මණ්ඩලයේ එවැනි තීරණයකට එරෙහිව අභියාචනා කළ හැකි අධිකාරියක් හෝ අධිකරණයක් නොමැත. මෙය 2007 අංක 56 දරන සිවිල් සහ දේශපාලන අයිතිවාසිකම් සම්මුතියේ 4(2) වගන්තියට පටහැනිය.
පුවත්පත් මණ්ඩලයට, සභාවට අගෞවර කිරීම සහ අපහාස කිරීම ගැන අධිකරණ ක්‍රියාමාර්ග සම්බන්ධව පවතින ප්‍රතිපාදන ද සාධාරණ නොවේ. එවැනි අවස්ථාවකදී මණ්ඩලයේ සභාපති ඉදිරිපත් කරන සහතිකය අභියාචනාධිකරණය තීරණාත්මක සාක්‍ෂියක් ලෙස පිළිගන්නා බවද පනතේ දැක්වේ (මුල් පනතේ පුවත්පත් මණ්ඩලයට අපහාස කිරීමේ වරද සම්බන්ධව නඩු විභාග කිරීමේ බලය ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පවරා තිබිණි, නමුත් 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 169 ව්‍යවස්ථාවේ දැක්වෙන්නේ ‘යම් පවත්නා නීතියක ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය ගැන කර ඇති සෑම සඳහන් කිරීමක්ම අභියාචනාධිකරණය ගැන කර ඇති සඳහන් කිරීමක් සේ සැලකිය යුතුය’ යනුවෙනි. ඒ අනුව 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව සම්මතවූ පසු මණ්ඩලයට අපහාස කිරීම පිළිබඳ නඩු විභාග කිරීමේ බලය අභියාචනාධිකරණයට හිමිවේ) මෙම ප්‍රතිපාදනය මාධ්‍යවේදීන්ට හිතකර ප්‍රතිපාදනයක් නොවේ.
ශ්‍රී ලංකා පුවත්පත් මණ්ඩල පනතේ 15 වන වගන්තිය මගින් සාපරාධී පළකිරීම් ලෙස වැරැදි කිහිපයක් හඳුන්වාදී ඇති අතර මෙම වැරදි සඳහා රුපියල් පන්දහසක දඩයක් සහ වසර දෙකක් දක්වා දෙයාකාරයකින් එක් ආකාරයකට සිරදඬුවම් ලබාදිය හැකි බව දක්වා තිබේ. නියාමන පනතක් මගින් මාධ්‍යවේදීන්ට සිරදඬුවම් ලබාදෙන වැරදි හඳුන්වාදීම් සුදුසු නොවේ. මෙහි වඩාත් බරපතළ තත්වය වන්නේ පනත යටතේ වන වැරදි සම්බන්ධයෙන් නඩු විභාග කිරීම මහ්ස්ත්‍රාත් අධිකරණයක් විසින් ලඝු කාර්ය පටිපාටිය අනුව විභාග කළ යුතු බව දක්වා තිබීමයි (පනතේ 31 වන වගන්තිය). ලඝු කාර්ය පටිපාටියට අනුව එවැනි පළකිරීමක් සම්බන්ධයෙන් පවත්වන නඩු විභාගයක් මාධ්‍යවේදියකුට ඉතාමත් අහිතකරය.
රෙඩියෝව සහ ටෙලිවිෂනය මෙන්ම ඩිජිටල් මාධ්‍යයන්ද නියාමනයකට ලක්විය යුතු බවට විවාදයක් නොමැත. ඒවා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රටක යහපැවැත්ම වෙනුවෙන් නියාමනය කිරීමේ වගකීමෙන් රජයට සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත්විය නොහැකි බවද පිළිගත යුතුය. එහෙත් ඒ සඳහා වන නියාමන යාන්ත්‍රණය වඩාත් ස්වාධීන සහ අදාළ ක්‍ෂෙත්‍රයන් නියෝජනය සහ සංවාදය තුළින් නිර්මාණය කරගත යුතුව ඇත. එසේ සකස්කරන ස්වාධීන නියාමන යාන්ත්‍රණයේ වගවීම පිළිබඳ ප්‍රතිපාදනද ඇතුළත් වීමේ අවශ්‍යතාව ඇතැම් රටවල ස්වාධීන අධිකාරීන්වල ක්‍රියාකාරීත්වය අනුව දැන් දැන් ඉස්මතු වී තිබේ. ඒ අනුව පවතින පුවත්පත් මණ්ඩල පනතට සංශෝධන ගෙන එනවාට වඩා නව යුගයට සහ කාලීන අවශ්‍යතාවන්ට ගැළපෙන නව පනතක් නිර්මාණය කිරීම සෑම පාර්ශ්වයකට සුබදායක වනු ඇත. ■