■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
විරෝධාකල්ප මනුෂ්‍ය ජීවිතය හා සදාකාලිකව බැඳුණකි. කලාත්මක කොන්දේසිවලට යටත්ව විරෝධාකල්ප සෞන්දර්යාත්මකව භාවිතයට ගැනීමේ ඉතිහාසය හිතනවාටත් වඩා බොහෝ දිගය. පොලොන්නරු යුගයේ විද්‍යා චක්‍රවර්තිගේ බුත්සරණේත්, පසුකාලීනව කෝට්ටේ යුගයේත්, සාහිත්‍යයෙහි විරෝධාකල්ප හඳුනාගන්නට පිළිවන. ‘නරලොව දෙන පුදට රිසිවන දොරින් දොර සිට- සුරනයි යන කුමට දුගී යාචකයින්ට නිවට’ යනුවෙන් වීදාගම හිමි උග්‍ර දේව විරෝධී ආකල්ප බුදුගුණාලංකාරය පුරාම විදහා දක්වයි. සෑම යුගයකම සමාජයේ පොදු මනුෂ්‍යයාට සතුරුවන නැත්නම් යහපත් ජීවිතයක් දිනාගැනීමට බාධා කරන ප්‍රපංච හමුවේ කලාකරුවන් නිහඬ වී නැති බවට සාක්ෂි එමටය. ඒත් අද කලාකරුවන්ගෙන් ඒ විසල් වගකීම ගිලිහෙමින් තිබෙනවාද, නැත්නම් විරෝධාකල්ප ගීත සාහිත්‍යය, කලාවෙන් පසුබසිමින් තිබෙනවාද යන පැනය අප සිත් තුළ පැළපදියම් වන්නට පෙරාතුව ඒ ගැන සොයා බලන්නට ගත් උත්සාහයකි මේ.
රජී වසන්ත වෙල්ගම..
විරෝධාකල්ප ගීත නම් වචනයට මම එකඟ නැහැ. අපි අසන ගීත ගොන්නේ බොහෝ ගීත, මනුෂ්‍ය ජීවිතයේ එදිනෙදා මුහුණදෙන බරපතළ සමාජ කාරණා සම්බන්ධයෙන් කතාකරන ගීතයි. ඒවා ලියා ඇත්තේ මිනිසුන් කෙරේ අපමණ ආදරයකිනුයි. පවත්නා අසාධාරණ පාලන තන්ත්‍රයන්ට, අසාධාරණ සමාජ සම්මතයන්ට විරුද්ධව, දුක්විඳින මිනිසුන්ට පක්ෂපාතීව මානවීය ගුණයෙන් ගීත ලිවීම හුදෙක්ම විරෝධාකල්ප නොවෙයි, ඒවා මානව හිතවාදී ගීතයි. ඒවා විරෝධාකල්ප වන්නේ පාලන තන්ත්‍රයටයි.
රජුගේ අනුග්‍රහය යටතේ සිටි සාහිත්‍යකරුවන් ඒ යුගයේ තිබූ අවශ්‍යතාව වෙනුවෙන් සාහිත්‍ය කෘති ලියනවා. කෝට්ටේ යුගයේ ලියැවෙන සංදේශවලින් ඉල්ලන්නේ රජතුමාගේ බිසවට පුතෙක්, නැත්නම් රජුට දීර්ඝායුෂයි. පසුකාලීනව බිහිවූ ‘හටන් කවි’ මිනිසුන්ගේ සටන්කාමී උද්යෝගය රැකගන්න මැදිහත්වුණා. පසුව හෙළ හවුලේ කවි, පේරාදෙණි කවියෙන් නිදහස් ආකෘතිය ගත් කවි බිහිවෙනවා. මහගමසේකර ‘නොමියෙමි’, ‘ප්‍රබුද්ධ’ කාව්‍ය බිහිකරනවා. සේකර කපාපු පාර දිගේ අලුත් කවියෝ ඇවිදගෙන යනවා. පරාක්‍රම කොඩිතුවක්කුගේ ‘පොඩි මල්ලී’ එන්නේ එහෙමයි. මීළඟට, මොනිකා රුවන් පතිරණ, ඉනික්බිතිව රත්න ශ්‍රී විජේසිංහ ‘බිය නොවන් අයියණ්ඩි’ ලියනවා. ඔවුන් ඇතුළු කවි පරම්පරාව හැත්තෑව දශකයෙන් පසු මානව හිතවාදී කවි නිර්මාණය කරනවා.
1977න් පසුව සමාජයේ තීරණාත්මක වෙනසක් සිදුවනවා. එතනදී මතුවන සංකීර්ණ සමාජ, දේශපාලනික, ආර්ථික අර්බුද හමුවේ අපේ රටේ තරුණ අසහනය, සමාජ අසාධාරණය සම්බන්ධයෙන් බරපතළ තත්ත්වයක් නිර්මාණය කරනවා. එහිදී පිරිසක් බරපතළ ලෙස පීඩාවට පත්වෙනවා. ඒ මොහොතේදීත්, යුගකාරක නිර්මාණ විදියට මානව හිතවාදී ගීත බිහිවෙනවා. මේවා ආණ්ඩු, ධනපති පන්ති විරෝධී ඒවායි. කුල ක්‍රමයට විරුද්ධව ගීත ලියැවෙනවා. ඒ වගේම ආගම පළිහක් විදියට තබා ආගමේ නාමයෙන් බලවන්තයන්ට සේවය සපයන, දුප්පතුන් පීඩාවට පත්කරන පූජක පැළැන්තියේ අදහස්වලට එරෙහිව ලියැවෙනවා. මේ ගී පාලන තන්ත්‍රයට විරෝධාකල්ප වුවත් මිනිසුන්ට අපරිමිත දයාවෙන් ලියවී තිබුණා.
ඒ අතරින් අසූව දශකයේ අගභාගයේ බිහිවූ ‘පවන’ ප්‍රසංගය ජනප්‍රිය වුණා. පවන ප්‍රසංගය ඇරඹුණේ ජයමංගල ගාථාවල නාදමාලාවලිනුයි. ‘ඔබ මට කුමුදෙක්මැයි ළා සඳේ රෑ පිපී ආ’ පළමුව ගැයෙද්දී දෙවනුව ‘සාදු ජන ගණ මනා සබාගැබ හොබවනා’ සුනිල් ආරියරත්නගේ පද නන්දා මාලනීගේ හඬින් ගැයුණේ දහසක් තැලී ගිය මිනිස් අධ්‍යාත්මයේ හඬයි. ඒ මිනිසුන්ගේ, වේදනාවන්ගේ රාවයයි. රළු වචන ඇති මේවායේ රසභාවයන් පිළිබඳ ප්‍රශ්න තිබෙනවා. ඒත් සමහර නිර්මාණවල උසස් සාහිත්‍ය ගුණාංග අඩංගුයි. ‘දන්සැල් දොරෙහි නැත යදියෝ සල්පිල්වලය පුරවැසියෝ’ හොඳ උදාහරණ. ඕනෑම දීන සමාජයක පීඩිතයන් වන්නේ කාන්තාවන් සහ ළමුන්. ‘යදමින් බැද විලංගුලා මගේ පුතා රැගෙන යන්න’ ගීතය තුළ ඒ ඛේදවාදකය තිබෙනවා. සාහිත්‍යය පැත්තෙන් දුර්වලයි කියන චෝදනාව තිබුණත් මේ ගී සමාජය වැළඳගෙන තිබෙනවා.
මානවීය ගී මිනිසුන්ට දැනෙනවා
ගුණදාස කපුගේ කියනවා ‘සෞන්දර්යයෙන් අනූනව සහෘද සිත් වසඟයට ගනිමින් අපේ ජීවිතවලට අවශ්‍ය ප්‍රඥාව සපයන ගීත අද අත්‍යවශ්‍යයි. සැබැවින්ම මානව ප්‍රගමනයට හේතුවන්නේ එවැනි ගීතයි. ඉන්ද්‍රචාපයන් සේ පිපී හුදු චමත්කාරයෙන් සිත් වල්මත් කර, යථාර්ථය සහෘදයන්ගෙන් වසන් කර තබන ගීත සේවය කරන්නේ සැබෑ මිනිසාට නොවෙයි, ඔහුව පීඩනයට පත්කරන අතළොස්සකටයි’. මේ කතාවේ ලොකු ඇත්තක් තිබෙනවා. භේද නැති ලස්සන ලෝකයක්, ගීතයකින් ප්‍රාර්ථනා කළාට ලැබෙන්නේ නැහැ. ඒත් අපි ගීතයකින් එය කිව්වොත්, මිනිසුන්ට එය වඩාත්ම හොඳින් දැනෙනවා. මොකද වැදගත් වන්නේ හුදු ප්‍රාර්ථනාවන්ට වඩා මිනිසුන් ඥානනය කිරීමයි. ‘වැරහැලි ඇඳ අඩු කුළියට සළු මැසුව කුමාරී’ එවැනි ගීතයක්. එනිසා කපුගේ, රත්න ශ්‍රී මේ කතාවේ විශාලතම පරිච්ඡේදයක් ලෙස මා දකිනවා.
කුල ක්‍රමයට එරෙහිව ගැයූ ගීතත් අතිශය ජනප්‍රියයි. සිසිර කුමාර මාණික්ක ආරච්චි ලියූ, ඒ.ජේ. කරීම් ගැයූ ‘අඩු කුලේ කියාලා අසරණයා’, පවන ප්‍රසංගයේ ‘බමුණා වුණත් දුදනකු නම් පහර දෙනු’, රත්න ශ්‍රීගේ ‘නිර්මලා ලොන්ඩරියේ සළු වඩන මැණිකේ’, ‘පුරහඳට පේන්නට පන්සලේ හේවිසි වයපු මාමණ්ඩි’ වැනි ගීත ඒවායින් සමහරක්. ඒ වාගේම ‘හන්තානේ කඳු දණ ඇන නමදින සිරිදළදා හාමුදුරුවනේ’ පේරාදෙණි විශ්වවිද්‍යාලයට ගිය දරුවා මරාදැමූ පසු ඔහුගේ තාත්තා කියන ගීයක්. ‘දහඩිය විකුණා හොර මැර නැති අපි අකල් මරණ ගැන නැත දන්නේ’ අවංක මිනිසුන් අකාලයේ මැරෙන්නේ නැති බව එහි කියනවා. මේ ආකාරයට සමාජ ඛේදවාචකයන් මිනිසුන්ගේ හදවතට දැනෙන්න ලියූ සහ ගැයූ නිර්මාණ මානව හිතවාදී ගීත ගොන්නට අයිතියි. ජනතාව ඇසුරේ සිටි විජය කුමාරතුංගත් මානව හිතවාදී ගායකයෙක්. ඔහුගේ ‘අලුගෝසුවනේ මා එල්ලාපන්’ ගීතය අතිශය ජනප්‍රියයි.
වර්තමානයේ වෙළඳපොළ ආර්ථිකයේ ඇති තුනුරුවන් අධික ලාභය, උපරිම ලාභය සහ ඉක්මන් ලාභයයි. මේ සඳහා ගෝලීය ප්‍රාග්ධනය මිනිසුන්වත්, සොබාදහමත් සූරාකනවා. සොබාදහම සූරාකෑමට මිනිසුන්ව පාවිච්චි කරනවා. ඒකට සබුද්ධික නිර්මාණකරුවෝ සමාජය ඥානනය කරන්න වෙළඳපල ක්‍රමය අවසන් වන තුරුම මේ මානව හිතවාදී ගී ලියනවා. අද මෙවන් ගීත බිහි නොවීම පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් තිබුණත්, කලාතුරකින් ඒවා බිහිවෙනවා. ආසන්න මතකය ඉරේෂ් වන්නකුකෝරාළ ලියූ, දුමාල් වර්ණකුලසූරිය සහ පිරිස ගයන ‘දියවන්නා කුමාරියේ’ ගීතයයි. මේ වන විට අපට එළියට බැස්සොත් පෙනෙන්නේ එව, කව, බොව කියන ආමන්ත්‍රණයයි. පරිභෝජන ආර්ථික රටාවක් අද නිර්මාණය වී තිබෙනවා. මනුෂ්‍යයා ඒවා අත්පත් කරගැනීමේ නිරන්තර උත්සාහයක යෙදී සිටිනවා. එවන් වටපිටාවකදී සමාජ යථාර්ථයන් හෝ ඒවා ගැන කතා කරන පුද්ගලයින් සමාජයේ විහිළුවක් බවට පත්වෙනවා.
ජයතිලක බණ්ඩාර..
ගීත සාහිත්‍යයේ ඇති සෞන්දර්ය, ප්‍රේමය, මාතෘත්වය ගී අතර විරෝධාකල්ප ගීත බිහිවන්නේ වෙනස්ම පසුබිමක් තුළයි. ජන සමාජයේ පවතින අයුක්තිසහගත වූ සංසිද්ධි හමුවේ විරෝධය දැක්වීම විරෝධාකල්ප ගීත සාහිත්‍යයෙන් සිදුවුණා. මෙය බිහිවන්නේ අරගලයේ කොටසක් විදියටයි. පතල් කවිවලදී, මිනිස්සු මේ කවි හෝ ගීත නිර්මාණය කරන්නේ පවත්නා ජීවිතයට පෙම්බැඳ නෙමෙයි. ඒවායේ ඇති කටුකත්වය බිඳීමේ ආසාවෙන්. ‘ඉන්නේ දුම්බරයි මහ කළු ගලක් යට- කන්නේ කරවලයි රට හාලේ බතට’ ඊට නිදසුනක්. දුක්බර ජීවිත තුළ සිරවී එම නිර්මාණ එළිදැක්වෙනවා.
පැරිස් කොමියුනය, 1871දී හැදුණු ලොව ප්‍රථම නිර්ධන පන්තික ආණ්ඩුවයි. ඒ අරගලයට සම්බන්ධ වුණු කම්කරුවන් ගීත ගායනා කළා. අසේන් පොතියේ දුම්රිය කම්කරුවෙක්, ඔහු අරගලය තුළ සිටිමින් ලියනවා පද මාලාවක්. තනු නිර්මාණයට සංගීතඥයන් නැති නිසා ඔවුන්ම තනුවක් නිර්මාණය කරනවා. එය පසුකාලයේදී ජාත්‍යන්තර නිර්ධන පන්ති ගීතය බවට පත්වෙනවා. මෙහි වටිනාකම වන්නේ අරගලයේ සිටිමින්ම ගීතය නිර්මාණය වීමයි. පසුව ලංකාවේ ‘විමුක්ති ගී’ ප්‍රසංගය සඳහා ඒ ගීතය ලයනල් බෝපගේ සහ ඉන්දික ගුණවර්ධන සිංහලයට පරිවර්තනය කරනවා. විමුක්ති ගී ප්‍රසංගයේදී එය ගායනා කළා. සුචරිත ගම්ලත් මේ ගීතය නැවත වරක් ඔපමට්ටම් කර පරිවර්තනය කරනවා.
‘නැගිටිව් කම්කරුවන‘ නින්දෙන්- දරිද්‍රතා හිර බන්ධනයෙන්’
අරගලයෙන් වියුක්තව විරෝධාකල්ප ගී හිතලා මතලා වුණත් කෙනෙකුට ලියන්න පුළුවන්. ඒත් අරගලය තුළ බිහිවන ගීත ඉතාමත් සාර්ථකයි. 1971 කැරැල්ලේදී තරුණයෝ පසුබසිද්දී තම සගයෝ මියයද්දී ගීත ලියැවුණා.
විමුක්තියේ රතු උදාර කුසුමන් පරසතු මදාර
සමහරු මේවා ලිව්වේ තුවක්කු අතේ තබාගෙනයි. ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තු එසේ ගීතයට නැගුණා. හැත්තෑව දශකයේ අග භාගයේ ‘විමුක්ති ගී’ ප්‍රසංගයට මේ ගීත එකතු වුණා. මම ඒ ප්‍රසංගයේ සිතාර් වාදකයෙක්. ‘කැත්තේ උදැල්ලේ මුවහත් වෙයන් හෙට’, ‘වේළුපිල්ලේ අයියේ මට සමාවෙයන්’ වැනි ගීත එහි ගැයුණා. විරෝධය තවරාගෙන ලියන ගී නියමාකාර විරෝධාකල්ප ගී වෙන්නේ නැහැ. අසූව දශකයේ මුලදී ගුණදාස කපුගේ, විජයානන්ද ජයවීර, සුනිල් විජේසිරිවර්ධන, සුනිලා අබේසේකර, දිවුල්ගනේ සහ මා ඇතුළු කණ්ඩායම, ‘ජනතා සංස්කෘතික කේන්ද්‍රය’ පිහිටුවාගෙන ‘කාලයේ රාවය’ ප්‍රසංගය කළා. රත්න ශ්‍රීගේ ‘මගෙ බිසව්නේ අසාපන්’ කවිය, ගීතයක් බවට පත්වුණේ මේ ප්‍රසංගයේදීයි. රජයේ සේවකයෙකුගේ දඬුවම් මාරුවක් ගීතයේ කියැවුණා. රත්න ශ්‍රී ගීතය ලියා තිබුණේ ඒ කටුකත්වය අත්විඳිමිනුයි. රජයේ සේවකයන්ට ලැබෙන දඩුවම් මාරුවට විරුද්ධව එදා අප හඬ නැඟුවා. මේවා සාමූහික නිර්මාණයි.
වෙල්ලස්සේ ගීතය වුණත් එහෙමයි. බහුජාතික සමාගම්වලට එරෙහිව එවා ලියැවුණා. එහිදී රත්න ශ්‍රී සිටියේ මොනරාගලයි. ඒ කම්පනය ඔහුට හොඳට දැනුණා. ඒ අරගලයට මාත් කපුගේත් සම්බන්ධ වුණා. එහි තනු නිර්මාණයේදී කපුගේ භාවිත කළේ හටන් කවියි. අනෙත් නිර්මාණවලට වඩා වෙනස් පදනමක් ඒ නිර්මාණයේ තිබුණා. ‘කම්පන ප්‍රසංගය’ පසුව කපුගේ බිහි කරන්නේ මේ වකවානුවේමයි. අනූව දශකයේ මුල් භාගයේදී කපුගේයි, මායි, දිවුල්ගනේයි ගුවන්විදුලියෙන් එළියට දානවා. ඒත් අප සිස්ටම්එකට එදිරිව අරගලය කරනවා. අපි තුවක්කු අතට ගන්නේ නැතිව ගීතය අවියක් බවට පත්කර ගත්තා. කම්පන ප්‍රසංගය එන්නේ අරගලය, ආවේගය, කැක්කුම හරහායි. එතැනදී බිහිවන නිර්මාණ ඉතාමත් ප්‍රබලයි.
සමාජයට බලපෑවා
විරෝධාකල්ප ගීත ගායනා කිරීම නිසා පාලක පැලැන්තියෙන් අපට දැඩි විරෝධයක් පැමිණියා. 1990දී අපේ වැඩ තහනම් කෙරුණේ එදා පැවති පාලන තන්ත්‍රයට අප එරෙහි වූ නිසායි. ඒ සමඟම අපට මරණ තර්ජන ආවා. 2015දීත් එවකට පැවති ආණ්ඩුවට විරෝධය පා ‘දුෂ්ටයෝ තොලොන්ජි වෙනවා’ වැනි ගීත ගැයුවා. මේ ගීතය සිරිලාල් කොඩිකාර ඇත්ත පත්තරේට ලියූ, ‘රඟදෙන බයිලා’ පද රටා ඇසුරෙන් කළ ගීයක්. වීදියේ ප්‍රසංගයක් විදියට අප ගැයුවා. මේ නිසා, අපට මුලින් එප්පාවෙලදීත්, දෙවනුව හම්බන්තොටදීත් පාලකයන් පහර දුන්නා. මේ තත්ත්වයන්ට නිර්මාණකරුවන්ට මුහුණ දෙන්න සිදුවෙනවා.
සත්‍ය වශයෙන්ම විරෝධාකල්ප ගී, සමාජයට බලපෑමක් වුණා. ඒත් ඒ ක්ෂණයෙන් නෙමෙයි. මේ විරෝධය ක්‍රමක්‍රමයෙන් බලයක් බවට පත්වෙනවා. එදා ජනතා විරෝධී ආණ්ඩු බලයෙන් පහකරන්න මේ ගීත බලපෑවා. විරෝධාකල්ප ගීතවලින් ආණ්ඩු පෙරලන්න බැරි වුණත් එය ප්‍රබල සාධකයක් විය හැකියි.
අද විරෝධාකල්ප ගීත බිහිවිය යුතු කාලයක් වුණත් එහෙව් ගීත ලියැවෙන්නේ කලාතුරකින්. අද අපේ කලාකාරයෝ දේශපාලන පක්ෂවලට සම්බන්ධ වෙලා. දේශපාලන නායකයෝ සමහරුන්ගේ පූර්වාදර්ශයන් වෙලා. ඒ පක්ෂ බලයට ආවාම ඔවුන් උපදේශකවරුන්, ආණ්ඩුකාරවරුන්, අමාත්‍යාංශවල ලේකම්වරුන් බවට පත්වෙනවා. එහිදී ස්වාධීන චින්තනයක් යටතේ නිර්මාණ කාර්යයේ යෙදෙන්න ඔවුන්ට බැරි වෙනවා. එම කලාකරුවන්ව පූර්වාදර්ශයට ගන්නවා අංකුර කලාකරුවන්. ඒ අයත් යන්නේ ඒ අඩි පාරේමයි. කලාකරුවන්ට තාන්න මාන්න ලැබෙද්දී, විරෝධාකල්ප ගීත බිහිවන්නේ නැහැ. ඒත් මම විශ්වාස කරනවා ඉදිරියේදී අයුක්තියට එදිරිව නාට්‍ය, චිත්‍රපට, කවි සහ ගීත බිහිවේවි කියලා. සමාජ ජාලාවල හොඳ කවි බිහිවෙනවා. මියන්මාරයේ තරුණයින් පාරට බැස්සා වගේ, ඉන්දීය ගොවීන් පාරට බැහැලා ගීත ගායනා කරමින්, කවි ලියමින්, චිත්‍ර ඇන්දා වගේ ඉදිරියේදී ඒකාධිපතිවාදයට එදිරිව තරුණයෝ සාහිත්‍යය ඔස්සේ නැගිටීවි.■
