■ අරුණ ජයවර්ධන
ලංකාවේ අදහස් ප්‍රකාශනයේ නිදහස මෙන්ම මාධ්‍ය නිදහස සම්බන්ධයෙන් අතිශය වැදගත් වන මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවක (ඇත්ත වශයෙන්ම නඩු දෙකක) තීන්දුවක් පෙබරවාරි 17 වැනිදා නිකුත් වුණා.
2008 නොවැම්බර් 4 වැනිදා රාත්‍රි 10.30 සිට ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථා නාලිකාවේ විකාශනය වුණු ‘ඉරා අඳුරු පට’ නමැති සාකච්ඡාමය වැඩසටහනක් අතරමග නවතා දමන්නට එවකට එම සංස්ථාවේ සභාපතිවරයා හැටියට කටයුතු කළ ආචාර්ය ආරියරත්න ඇතුගල කළ නියෝගය, අභියෝගයට ලක්කරමින් මෙම මූලික අයිතිවාසිකම් පෙත්සම් දෙක, (එස්සීඑෆ්ආර්556/2008 හා 557/2008) ඉදිරිපත් වුණා. පළමු පෙත්සමේ පෙත්සම්කරු, නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයේ එවකට කැඳවුම්කරු උවිඳු කුරුකුලසූරිය. (ඔහු දැන් විප්‍රවාසගතව, ‘කලම්බු ටෙලිග්‍රාෆ්’ වෙබ් අඩවිය පවත්වාගෙන යනවා.) අනෙක් පෙත්සම්කරු මාධ්‍යවේදී ජයසිරි ජයසේකර. ඔහු කලක් රාවය පුවත්පතේ විශේෂාංග කර්තෘව සිටියා.
නඩු දෙකේම පළමු හා දෙවන වගඋත්තරකරුවන් වුණේ ශ්‍රී ලංකා රූපවාහිනී සංස්ථාව හා එහි සභාපති ආරියරත්න ඇතුගල. නීතිපති, පසුව නිලතල වෙනස්කම් මත සභාපති ඉනෝකා සත්‍යාංගනී, අධ්‍යක්‍ෂ ජෙනරාල් තුසිර මැලෙව්වෙතන්ත්‍රී, සරත් කෝන්ගහගේ, වැඩසටහන් නිෂ්පාදක ලක්‍ෂ්මන් මුතුතන්ත්‍රී, මාධ්‍ය ඇමතිවරුන් වන අනුර ප්‍රියදර්ශන යාපා හා මංගල සමරවීර, කෙහෙලිය රඹුක්වැල්ල වගඋත්තරකරුවන් බවට පත්කර තිබුණා. නඩු තීන්දුව ලබාදුන්නේ ඉහත පෙත්සම් දෙකම එකක් ලෙස ගනිමිනුයි.
ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරු ජනාධිපති නීතිඥ බුවනෙක අලුවිහාරේ, ජනාධිපති නීතිඥ ප්‍රියන්ත ජයවර්ධන හා එල්ටීබී දෙහිදෙණිය විනිසුරුවරුන් 2008දී ගොනුකළ පෙත්සම් දෙකේ තීන්දුව 2021 පෙබරවාරි 17 දින ලබාදුන්නා. තීන්දුව ලියා තිබුණේ අලුවිහාරේ විනිසුරු. අනෙක් විනිසුරුවරුන් දෙදෙනා ඊට එකඟ වී තිබුණා. පෙත්සම් විභාග කළ විනිසුරුවරුන් වරින් වර විශ්‍රාම ගැනීම විභාගයට දීර්ඝ කාලයක් ගතවීමට හේතුවුණා. පසිඳු සිල්වා සමග ජනාධිපති නීතිඥ ජේසී වැලිඅමුණ පෙත්සම්කරුවන් වෙනුවෙන්ද, ජනාධිපති නීතිඥ ජෙෆ්රි අලගරත්නම් පළමුවැනි දෙවැනි වගඋත්තරකරුවන් වෙනුවෙන්ද පෙනීසිටියා.
උවිඳු කුරුකුලසූරිය, රූපවාහිනි සංස්ථාව විසින් කරන ලද ආරාධනය පිළිගෙන ‘ඉරා අඳුරු පට’ සජීවී වැඩසටහනේ සහභාගිකයෙකු ලෙස පැමිණ තිබුණා. චරිත හේරත් හා ධම්ම දිසානායක අනෙක් සහභාගිකයන් දෙදෙනායි. ජයසිරි ජයසේකර එම වැඩසටහන නරඹමින් සිටි ප්‍රේක්‍ෂකයෙක්. ආරම්භයේදීම, ප්‍රේක්‍ෂකයන්ටද වැඩසටහනට සහභාගිවීම සඳහා යොදාගත හැකි දූරකථන අංකයක් නිවේදකයා ප්‍රසිද්ධ කළා. වැඩසටහන වෙන්ව තිබුණේ, 1570/35 දරන අති විශේෂ ගැසට් පත්‍රය මගින් ප්‍රසිද්ධ කර තිබුණු, 2007 පෞද්ගලික රූපවාහිනී මධ්‍යස්ථාන රෙගුලාසි ගැන සාකච්ඡාවකටයි. වැඩසටහනේ මාතෘකාව ‘රෙගුලාසි හා මාධ්‍ය නිදහස’යි.
රෑ 10.30ට ඇරඹුණු වැඩසටහනේ තමාගේ අවස්ථාවේදී උවිඳු කුරුකුලසූරිය, මහින්ද රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුවේ මාධ්‍ය මර්දනය විවේචනයට ලක්කළා. මාධ්‍යවේදී ජේඑස් තිස්සනායගම්, හුදෙක් සඟරාවකට ලිපි දෙකක් ලිවීම නිසා දින 100කට අධික කාලයක් සිරගත කර තිබීමත්, මර්දනය හේතුවෙන් මාධ්‍ය ස්වයංවාරණයකට යොමුවී තිබීමත් ගැන උවිඳු සඳහන් කළා.
රාත්‍රී 11.14ට පමණ, වැඩසටහන නවත්වා වෙළඳ දැන්වීම් විරාමයක් ලබාගත්තා. ඊට පෙර නිවේදකයා, ‘හොඳයි ප්‍රශ්න සමාජයේ ඇතිවෙනවා නම් ඒ ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් තියෙන්න ඕනෑ. ඉතින් අනිවාර්යයෙන්ම විසඳුම් ලබාගන්නේ කොයි ආකාරයෙන්ද කියන එක පිළිබඳවයි අපි කතා කළ යුතුව තිබෙන්නේ. එය තමයි සමාජයේ අනාගතය සඳහා වැඩි වශයෙන් හේතුවක් බවට පත්වන්නේ. අපි කෙටි විරාමයක් ලබාගන්නවා දැන්.’ යැයි කිව්වා.
වෙළඳ විරාමයෙන් පසුව, සියලු සහභාගිකයන් මෙන්ම නිවේදකයාද ස්ටුඩියෝවේ සිටි නමුත් වැඩසටහන නැවත පටන්ගත්තේ නැහැ. වෙළඳ දැන්වීම් සහ ගීත දිගටම ප්‍රචාරය වෙමින් තිබුණා. නිෂ්පාදක ස්ටුඩියෝවට පැමිණ, වැඩසටහන දිගටම පවත්වාගෙන යෑමට තමාට අපහසු බව දැනුම් දුන්නා. වෙළඳ දැන්වීම් සහ ගීත ප්‍රචාරය කිරීමට සජීව විකාශනය, සභාපතිවරයාගේ ඍජු පාලනය යටතේ පවතින ප්‍රධාන පාලක මැදිරියට බාරදී ඇති බවත්, නැවතත් එම මැදිරියෙන් ස්ටුඩියෝව වෙත විකාශනය නොලැබෙන බවත් ඔහු කිව්වා. අවසානයේ ඔහු කිව්වේ බලධාරීන් විසින් වැඩසටහන නතර කර දැමූ බවයි.
විරාමයෙන් පසු වැඩසටහන ආරම්භ වෙතැයි බලාපොරොත්තුව සිටියත් එසේ නොවීම නිසා ප්‍රේක්‍ෂකයාවූ ජයසිරි ජයසේකර 0112-599506 අංකය ඔස්සේ රූපවාහිනියට කතාකළා. නිසි පිළිතුරක් ලැබුණේ නැහැ. වැඩසටහන් අංශයට ඇමතුම යොමුකළත් කිසිවකු ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ නැහැ. ජයසිරි, මේ වැඩසටහනේ සහභාගි ප්‍රේක්‍ෂකයකු බව නඩුවේදී තහවුරු කරන්නට හැකිවුණේ එම දූරකථන ඇමතුම් නිසායි.
අධිකරණයේදී වගඋත්තරකරුවන්ගේ ස්ථාවරය වුණේ, පෙත්සම්කරු වැඩසටහනේ මූලික එකඟතා උල්ලංඝනය කරමින් දේශපාලන අදහස් දැක්වීමට පටන්ගත් බවයි. එවකට ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනත යටතේ අධිකරණය ඉදිරියේ තිබුණු තිස්සනායගම්ට එරෙහි නඩුවේ කරුණු ගැන කතාකළ බවයි. එමගින්, ‘සබ් ජුඩිකේ’ යන ලතින් යෙදුමෙන් හැඳින්වෙන, ‘අධිකරණය ඉදිරියේ පවතින කරුණක් ගැන පිටතදී කතාකිරීමේ වරද’ සිදුකළ බවයි. ඒ වාගේම අනෙක් සහභාගිකයන් දෙදෙනාට බාධා කරමින් අදහස් දැක්වූ බවයි.
තවදුරටත් වගඋත්තරකරුවන් කිව්වේ, කුරුකුලසූරිය ඒ වන විට නිකුත්වී තිබුණු මාධ්‍ය නියාමන රෙගුලාසි අධිකරණයේ අභියෝග කරමින් පවරා ඇති මූලික අයිතිවාසිකම් නඩුවක පෙත්සම්කරුවකුද වන බවත්, ඔහු මේ වැඩසටහනට පැමිණ ඒ ගැන කතාකිරීමෙන් අධිකරණයේ පැවැත්වෙන විභාගයක කරුණු කියන බවත්, ඒ ගැන චෝදනා කරමින් ලැබුණු දූරකථන ඇමතුම් ගැන සංස්ථාවේ නීති උපදේශක ජයන්ත ද සිල්වාගෙන් විමසා වැඩසටහන නවත්වන්නට තීරණය කළ බවත්.
නඩු තීන්දුව ලියූ විනිසුරු අලුවිහාරේ නඩු තීන්දු උපුටා දක්වමින් කියන්නේ, ‘වසර ගණනාවක් පුරා විකාශනය වී ඇති ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ නඩු තීන්දුවලින් පැහැදිලි වන්නේ, මහජන වැදගත්කමක් ඇති කාරණා ගැන අදහස් දැක්වීමත්, මහජන ආයතනවල මහජන නිලධාරීන් විවේචනය කිරීමත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයකදී අගය කැරෙන සිවිල් හා දේශපාලන නිදහස භාවිත කිරීමෙහිලා අත්‍යවශ්‍ය බව’යි.
‘දේශපාලනික නිසා කතාවක අන්තර්ගතය වාරණය කළ යුතුයැයි වගඋත්තරකරුවන් කියන දේ සමග එකඟවන්නට බැහැ. සියලු දේශපාලන කතා මගහැරිය යුතු හා වාරණය විය යුතුයැයි මා සිතන්නේ නැහැ. දේශපාලන පක්‍ෂයක් හෝ දේශපාලනඥයකු සීමාව ඉක්මවා පාර්ශ්විකව මෙන්ම අසමතුලිතව ප්‍රවර්ධනය හෝ වර්ණනා කරන කතාවක් සමාජයේ කොටසකට රසවත් නොවනවා විය හැකියි. ආරාධිතයකු ප්‍රමාණවත් තරමට වගකීමෙන් හා ආචාර ධර්මලින් බැඳී සිටිය යුතුයි. තමන්ගේ මාතෘකාව යටතේ කතා කළ යුතුයි. කෙසේ නමුත්, එම භාවිතාව නිරීක්‍ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාව, කිසිවකුගේ මතයක් වාරණය කිරීම සඳහා සමාවට කාරණයක් නෙවෙයි… පෙත්සම්කරු රජයේ විවිධ ක්‍රියාවන් සම්බන්ධයෙන් සිය අප්‍රසාදය පෙන්වමින් විවේචනය කර තිබෙනවා. රූපවාහිනියේ අරමුණු සමග ගත් විට දේශපාලන විසම්මුතිය සීමා නොපනවා සලකා බැලිය යුතුයි… නීතියේ සීමා ඇතුළත කෙරෙන මෙන්ම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 15 වැනි ව්‍යවස්ථාව (එයින් අදහස් පළකිරීමේ මූලික අයිතිවාසිකමට ඇති සීමා පෙන්වා දී තිබෙනවා. අවධාරණය, ලියුම්කරු) ඇතුළත කෙරෙන අදහස් දැක්වීමක් දේශපාලනික වූවායැයි හෝ කිසිවකු අකමැති නිසා හෝ එහි නීත්‍යනුකූලත්වය අහිමි කරගන්නේ නැහැ. පවතින රජයක හෝ දේශපාලකයන්ගේ අඩුපාඩු ගැන කරන සෑම කතාවක්ම දේශපාලනික නිසා බාධාකිරීම හෝ වාරණය කිරීම සිදුවේ නම්, යහපත් පාලනයක් ප්‍රවර්ධනය කෙරෙන කිසිම නීත්‍යනුකුල විවේචනයක් සිදු නොවනවා ඇති…
..පෙත්සම්කාර කුරුකුලසූරිය, මහජන ධුරයක් හෙබවූ එවකට ජනාධිපතිවරයා රූපවාහිනි නාලිකාවක විකාශය වූ සාකච්ඡාවකදී විවේචනය කර තිබෙනවා. මගේ දැක්ම අනුඅව, පෙත්සම්කරු මහජන චරිතයක් ගැන නීත්‍යනුකුල විවේචනයක් කිරීමෙන් කතාකිරීමේ හා අදහස් පළකිරීමේ නිදහස භාවිත කොට තිබෙනවා. ඔහු ජනාධිපති ගැන රළු වචන හෝ ද්වේෂ සහගත අදහස් හෝ දක්වා නැහැ. එම විවේචනය චරිත ඝාතනනයක්වත් අපහාසාත්මකවත් නෙවෙයි…
..පෙත්සම්කරු අධිකරණය ඉදිරියේ ඇති විශේෂිත අපරාධ නඩුවකට ඍජුව බලපෑම් කරන කිසිවක් කියා නැතිවා පමණක් නෙවෙයි, අධිකරණය විවේචනය කරද නැහැ. ඔහු කර තිබෙන්නේ මාධ්‍යවේදියකු රඳවාගැනීම ගැන කරුණු කීම පමණයි. ත්‍රස්තවාදය වැළැක්වීමේ පනතේ විධිවිධාන රජය විසින් අවභාවිත කරනවාය යන්න පෙන්වාදීමට ඔහු කිව්වේ, ලිපි දෙකක් ලියූ වරදට මාධ්‍යවේදියකු රඳවා තබාගෙන සිටින බවයි. එය සමාජ මතයට විශාල බලපෑමක් කරනවාය හෝ නඩුව සඳහා බලපෑමක් කරනවාය කියන්නට බැහැ. ඒ නිසා, අධිකරණයට අපහාස වන දෙයක් පෙත්සම්කරු කීවායැයි කීම පමණට වැඩි ප්‍රතිචාරයක්.’ යනුවෙන් විනිසුරු අලුවිහාරේගේ දීර්ඝ පැහැදිලි කිරීමේ සඳහන් වෙනවා.
නඩු තීන්දුවෙන්, පෙත්සම්කරුවන් දෙදෙනාගේ මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවී ඇතැයි තීන්දු කළ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය, රුපියල් 30,000 බැගින් පෙත්සම්කරුවන්ට වන්දි ගෙවන ලෙස හිටපු සභාපති ආරියරත්න ඇතුගලට නියම කළා. රූපවාහිනි සංස්ථාවද රුපියල් 50,000 බැගින් දෙදෙනාට ගෙවිය යුතුයි.
මේ සුවිශේෂ නඩුවේදී පෙත්සම්කරුවන් දෙදෙනා වෙනුවෙන් පෙනීසිටියේ ජනාධිපති නීතිඥ ජේසී වැලිඅමුණ. මේ වන විට විදේශගතව සිටින ඔහු අනිද්දා කල විමසීකමදී මෙසේ අදහස් දැක්වූවා.
‘නඩුව පිළිබඳ කාරණය සාකච්ඡාවට ගන්න වෙලාව වෙනකොට ලංකාවේ නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය හැම දෙයක්ම අභියෝග කරන මට්ටමේ ඉතාම ඉහළ තත්වයක හිටියේ. ‘ඉරා අඳුරුපට’ වැඩසටහන තහනම් කිරීම පිළිබඳව මට නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයෙන් සහ තවත් කීප දෙනෙක් කතාකරලා කියනකොට මම හිටියේ විශේෂ අවස්ථාවක. එනම්, මගේ ගෙදරට බෝම්බ ගහලා, ආරක්‍ෂාව සඳහා අපි ආරක්‍ෂක නිවාසයක හිටි අවස්ථාවකයි මේ ඉල්ලීම ලැබුණේ. එක අතකින් ටිකක් දුෂ්කර නඩුවක්. අපි මීට ඉස්සෙල්ලා තිබුණු ‘විමල් ප්‍රනාන්දු එරෙහිව ශ්‍රී ලංකා ගුවන්විදුලි සංස්ථාව’ නඩු තීන්දුව උඩ මේ නඩුව සකස් කරගන්න පුළුවන් කියලා හිතුවා. අධිකරණය ඉදිරියේ විභාග වෙමින් තිබෙන නඩුවක කාරණා කතාකරන්න පුළුවන්ද, එයින් සබ් ජුඩිකේ කියන තත්වය ඇතිවෙනවාද, එය ප්‍රකාශන අයිතියට සම්බන්ධ වෙන්නෙ කොහොමද, කියන කාරණා අපි සැලකිල්ලට ගත යුතුව තිබුණා.
2008දී පුද්ගලික මාධ්‍ය නියාමන අධිකාරියක් සඳහා ගැසට් එකක් ආවා. එය අභියෝග කළා කීප දෙනෙක්ම. නිදහස් මාධ්‍ය ව්‍යාපාරයත් එය අභියෝගයට ලක්කළ පාර්ශ්වයක්. ඒ වෙනුවෙන් පෙත්සම්කාරයෙක් වුණේ උවිඳු කුරුකුලසූරිය. සිරසත් අභියෝගයට ලක්කළා.
මේකට මූලික වියදම් වගේම පර්යේෂණ වියදමකුත් යනවා. නඩු අවස්ථා කිහිපයකදීම විභාගයට ගත්තා. අතරමගදි විනිසුරුවරුන් විශ්‍රාම ගියා. 2018දී විභාග වෙන කොට අපිට ලන්ඩන්වල තිබෙන ‘ආටිකල් 19’ සංවිධානය හරහා, මාධ්‍ය නීතිය පිළිබඳ විශේෂඥයකු වුණු රැජිණ නීතිඥ ගාවින් මිලර්ගේ උපදෙස් ගැනීමට හැකිවුණා. මීට සම්බන්ධ යුරෝපීය නීතියේ දියුණුව ඔහු පැහැදිලි කළා. නඩුවේ ලිඛිත දේශනවල ඒ ගැන අපි සඳහන් කළා.
පෙත්සම්කාරයා හිටිය වැඩසටහන නැවැත්වීම පමණක් නොවෙයි, ඒ වැඩසටහන බලා සිටින්නකුට ඊට සහභාගිවීමට තිබෙන අයිතිය ගැනත් මෙහිදී සාකච්ඡා කළා. අපේ සැලකිරීම්වලදී, ඒආර්බී අමරසිංහ ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුතුමාගේ නඩුතීන්දුවලින් පෙන්වා දී ඇති ආකාරයට, ‘විනිසුරුවරුන් මාධ්‍යයේ තිබෙන දේවල්වලින් සැලෙනවා නම් ඔවුන් විනිසුරුවරුන් වෙන්න බැහැ’ කියන කාරණයෙන් තමයි මම තර්ක කළේ.
පෙත්සම්රයෝ දෙන්නාම සෑහෙන දායකත්වයක් නඩුවලට දුන්නා. සිපීඒ හෙවත් විකල්ප ප්‍රතිපත්ති කේන්ද්‍රය තමයි සම්පූර්ණයෙන්ම නඩුවල වියදම් දැරුවේ. ඒ වාගේම ආටිකල් 19 ආයතනයට සහ ගාවින් මිලර් මහත්මයාට මෙහි ස්තුතිය පිරිනැමෙන්නට වුවමනායි. මේකට කනිෂ්ඨ නීතිඥයන් සෑහෙන ප්‍රමාණයක් දායක වුණා, විශේෂයෙන් පර්යේෂණ කරන්න. ඒ මත තමයි නඩුව මේ තත්වයට ගෙනාවේ.
ලංකාවේ ප්‍රකාශනයේ අයිතිය පිළිබඳ නීතිය අලුත් සන්ධිස්ථානයකට ගෙනඒම ගැන මේ විනිසුරුවරුන්ට ස්තුති වෙන්නට ඕනෑ.
තීන්දුවේ වැදගත් කාරණා කිහිපයක් දක්වා තිබෙනවා. එකක්, මාධ්‍ය ආයතන තිබුණාට ඒවාට වැඩසටහන්වල අන්තර්ගතය පාලනය කරන්න බැහැ කියන එක. මෙතන වුණේ, පිටින් ආ ටෙලිෆෝන් කෝල් එකකින් මේ වැඩසටහන අතරමග නතර කිරීමයි. විනාඩි 90ක සජීවී වැඩසටහනක් මගදී නවත්තන්න බැහැ, එහි අන්තර්ගත කරුණු ගැන කතාකිරීම ඒ වන විට පටන් අරගෙන. ආණ්ඩුව පිළිබඳ විවේචනයක් වුණත්, ආයතනයේ නිලධාරීන්ට ඒක පාලනය කරන්න බැහැ කියන එකයි නඩු තීන්දුවෙන් කියැවෙන්නේ. සජීවී වැඩසටහනක අන්තර්ගතය ගැන සලකා පාලනය කරන්න බැහැ. එහි සහභාගිකයන් කිසියම් නීතියක් කඩ කරනවා නම්, අපරාධයක් සිදුවන ආකාරයේ ප්‍රකාශ කරනවා නම්, පුළුවන් වෙන්න පුළුවන්. නමුත් ආණ්ඩුව විවේචනය කළ පමණින් එය නවත්තන්නට බැහැ.
දෙක, ජනමාධ්‍යයකට උසාවිය ඇතුළත ඇති කාරණා පිළිබඳ කතාකරන්න අවස්ථාව දෙන්න පුළුවන් කියන එකයි මෙයින් කියැවෙන්නේ. ඊට අමතරව, සහභාගිකයාගේ සහ සහභාගිත්ව අසන්නාගේ අයිතිවාසිකම් කියන කාරණා තුනම තීන්දුවේ සඳහන් වෙනවා. මේ කාරණා තුනම එකතු වෙච්ච නඩුතීන්දු ඉතා අඩුයි. ඒක නිසා මේක ප්‍රකාශන අයිතිය ගැන ඉදිරි දැක්මක් සහිත තීන්දුවක්.’■
