මතක මාවතේ ඇවිද යමු – සංගීතඥ මෙල්රෝයි ධර්මරත්න

ලොස් කැබලෙරොස්, ලොස් මුචාචෝස්, ලා සිලෝනියන්ස්, ලා බම්බාස්, සමනලයෝ, ලා බමරාස්, ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස් සමග,

කණ්ඩායම් සංගීතය කියන්නේ සංගීත කණ්ඩායම් නෙවෙයි. කණ්ඩායම් සංගීතය නැමති සම්ප්‍රදාය හරහා සංගීත කණ්ඩායම්වලද වෙනසක් ලංකාවේ ඇතිවුණා. පෙරදිග සංගීතයට සපුරා වෙනස් කණ්ඩායම් සංගීතය අමුතු රසිකත්වයක් රටේ ඇතිකළා. ඒ අපරදිගට රසලෝලීන් තැනීමෙන්. මුලදී බොක්ස් ගිටාර්, කොංගෝ ඩ්‍රම් සහ බතික් කමිස, සරොම්, පන්කොළ තොප්පි යන කැලිප්සෝ විලාසිතා භාවිත කළත් කණ්ඩායම් සංගීතයට තිබුණේ වෙනස්ම ශෛලියක්. බටහිර ආරට නැඹුරු එහි දේශීය ලකුණ සොයා යද්දී, ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස් කණ්ඩායම් සංගීතයේ නියමුවකු හමුවුණේ යුගයක් සැනහූ කණ්ඩායම් සංගීතය අද කොහිදැයි අසා දැනගැනීමට.

■ පවිත්‍රා රූපසිංහ

නැළවෙන මව් උකුළේ..
හැටේ දශකයේදී කණ්ඩායම් සංගීතය ලංකාවට ගෙනෙන්නේ, නෙවිල් ප්‍රනාන්දු, ලොස් කැබලෙරොස් කණ්ඩායම තැනීමෙනුයි. මුල්ම සිංහල ගීත ගැයූ ගායක කණ්ඩායම වන ඔවුන් මුලින් ගැයුවේ ලතින් ඇමෙරිකා, ඉතාලි, ස්පාඤ්ඤ රටවල ගී තනුවලටයි. ඒවා හාර්මනි ගායනා තිබූ බටහිර මාදිලියේ ගීතයි. පසුව ලොස් කැබලෙරොස්ලා සී.ටී. ප්‍රනාන්දුගේ ‘මගෙ සුදු මාමේ රා කළයක් දී’ ගීතය හාර්මනි ඇරේන්ජ්මන්ට් දාලා බටහිර ආරට, කණ්ඩායම් ගීයක් ලෙසට ගැයුවා. එය ගුවන්විදුලියේ අතිශය ජනප්‍රිය වුණා. ඒ ආකාරයටම, පැටි්‍රක් දෙනිපිටියගේ තනුවකට ‘උඩරට මැණිකේ’ ගීතයත්, එම්.කේ. රොක්සාමිගේ තනුවකට ‘වැල්ල සිඹින රැල්ල අපට’ (ධීවරයෝ චිත්‍රපටිය) ගීතයත් කළා. මේ ගී ත්‍රිත්වයම සිංහල කණ්ඩායම් ගීත ලෙස ප්‍රචාරය වෙද්දී, කණ්ඩායම් සංගීතය අසීමිත ජනාදරයට පත් වුණා.
ඒ සමඟම ජෝ බී. පෙරේරා ප්‍රමුඛ ලොස් මුචාචෝස්, නොයෙල් රණසිංහගේ ප්‍රධානත්වයෙන් ලා සිලෝනියන්ස්, ප්‍රියා පීරිස් ප්‍රමුඛ ලා බම්බාස් කණ්ඩායම් බිහිවුණා. රෝයි ෆොන්සේකා, රේමන් ෆොන්සේකා යන ඥාති සොහොයුරන් සහ නිහාල් ප්‍රනාන්දුගේ මූලිකත්වයෙන් ඉනික්බිතිව සමනලයෝ කණ්ඩායම බිහිවුණා. ලංකාවේ තැටියකට මුලින්ම ස්වතන්ත්‍ර ගීතයක් ගැයුවේ සමනලයෝ කණ්ඩායමයි. ඒ ‘නැළවෙන මව් උකුළේ’ ගීතයයි. පසුව ලොස් ෆ්ලැමින්ගෝස්, රියෝ, ලොස් සෙරනේඩස්, ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස්, මූන්ස්ටෝන්ස්, ලා බමරාස්, හමින් බර්ඩ්ස්, ග්‍රෙන් ලෙනාඩෝස් කණ්ඩායම් හැදුණා.

රබාන, කණ්ඩායම් සංගීතයට ගෙනාවා
ඒ කාලේ කොළඹ මෙතෝදිස්ත විදුහලේ ගායනා තරඟයකට අපේ අම්මා අයැදුම්පතක් යවා තිබෙනවා. ඒ තරගෙට ‘වැස්ස වහිනවා’ ගීතය ගයා අප දෙවන තැන ලබාගත්තා. එදා ක්ලැරන්ස් විජේවර්ධන සමඟ, ද මූන්ස්ටෝන් කණ්ඩායම ආරාධිත කණ්ඩායමක් විදියට ඇවිත් සිටියා. ක්ලැරන්ස් අපට කිව්වා, ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස් පිහිටුවන්න කියලා. මගේ සොයුරන් ක්‍රිස්ටි, මැක්ස්වෙල් සහ රොනල්ඩ් සමඟ මා එකතුවෙලා 1966දී ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස් පිහිටෙව්වා. අපි කණ්ඩායම් සංගීතයේ විලාසිතාවන්හි වෙනසක් කළා. අනෙක් ගායක කණ්ඩායම් ගායනයේදී ඇඳි සරම, බතික් කමිසය සහ පන් තොප්පිය වෙනුවට අපි සාමාන්‍ය ඇඳුම් ඇන්දා. ඒ වගේම කණ්ඩායම් සංගීතයේදී මුල් වරට අපි රබාන භාවිතයට ගත්තා.
මුලින්ම ‘කලකට පෙර බෙත්ලෙහෙමේ’ ගුවන්විදුලි ගීතය අප පටිගත කළා. මගේ පද රචනය සහ තනුව. ලෝ ප්‍රකට ගීතයක් වන ‘ලෝන්ටයිම් එගෝ ඉන් බෙත්ලෙහෙම්’ ගීතයයි එහි පදනම. 1966, ලා සිලෝනියන්ස්ලා පිලිප්ස් තැටියට ගීත අටක් කළා. ඒ කණ්ඩායමේ සිටි මිල්ටන් මල්ලවාරච්චි ගායකයෙක් විදියට දොරට වැඩියේ කණ්ඩායම් සංගීතයත් සමඟයි. නැළවෙන මව් උකුළේ, තරුණ ජීවිතේ, හෝයියා හෝයියා, දහදුක් විඳලා වැනි ගීත ඒ අතර තිබුණා.
1966දී ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස් ‘ආසිරි කුසුම්’ නමින් කණ්ඩායම් දහයක් පමණ සහභාගි කරවාගෙන ෂෝ එකක් සංවිධානය කළා. පැටි්‍රක් කුරෙයිරා කිව්වා ගීත හතරක් ඊපී තැටියකට කරන්න කියලා. ඒ යුගයේ තැටිගත කරද්දී කොන්දේසි තිබුණා. අප සංගීත ශිල්පීන් ගෙන්වාගෙන, ගෙවීම් කළ යුතුයි. පටිගත කරන්නට ස්ටුඩියෝ එකේ කාලය වෙන් කරගත යුතුයි. කාලය ඉක්මවා ගියහොත් අපට ගෙවන ගාණෙන් අඩු කරනවා. රිහසල් කරන්නත් කාලය අවශ්‍ය නිසා මම මාස තුනක් කල් ඉල්ලගත්තා. ඒ අවස්ථාව, ද මූන්ස්ටෝන්ස්ලට දුන්නා. ඔවුන් මංගො නැන්දා, පිලිප්ස් ලේබලය යටතේ තැටිගත කළා. පසුව අපි පිලිප්ස් ලේබලය යටතේ, වැස්ස වහිනවා, කඳුකරයේ, පුංචි හුරතලා වැනි ගීත එකතුවක් කළා. ඒවා ගුවන්විදුලියේ ප්‍රචාරය වුණා. මැණිකේ ඔබේ සිනාවේ, කලේ උකුලෙ තියාලා, කළු කෙල්ලේ ඔබ හරිම හැඩයි, යාල යාල යාල යමුද සතුන් බලන්න යන ගීත පසුව පිලිප්ස් ලේබලයේ තැටිගත කළා.

මහා සංස්කෘතිය තැනූ තුප්පහි සංගීතය
1965 සිට 70 දක්වා ගුවන්විදුලියේ සිටි නෙවිල් ජයවීර නම් සංගීතය පිළිබඳ පුළුල් දැක්මක් තිබුණු අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්වරයා කණ්ඩායම් සංගීතය ගුවන්විදුලියේ ප්‍රමෝට් කළා. ඒ හින්දි ගීත වැඩිපුර ප්‍රචාරණය වූ යුගයක් වුණත් ඉන්දියාව සමඟ ආරවුලක් නිසා හින්දි ගී ප්‍රචාරණය නැවතුණා. ඒ වෙනුවට ගුවන්විදුලිය සංගීත කණ්ඩායම් ගීත විකාශය ආරම්භ කළා. එනයින්, කණ්ඩායම් ගීත අතිශය ජනප්‍රිය වුණා. මේ කාලයේදී උදෑසන හයයි තිහේ සිට හත දක්වා කණ්ඩායම් ගීතවලට අමතර කාලයක් ලැබුණා. ඉස්කෝලෙ යන දරුවන් ඒවා අහලා ඉස්කෝලෙ යන්න පුරුදුව සිටියා. රස්සාවලට යන අයත් උදේට මේ ගීත නොවරදවා ඇසුවා. මේවා ජනප්‍රිය වෙලා ළමා, තරුණ, වැඩිහිටි සැම අතර කණ්ඩායම් ගීත මහා සංස්කෘතියක් බවට පත්වුණා.
මේවාට අකමැති ඉන්දියානු රාගධාරී සංගීතය පිළිබඳ ප්‍රවීණයන් කණ්ඩායමක් එදා ගුවන්විදුලියේ සිටියා. ඔවුන් මේ සංගීතය හැඳින්වූවේ තුප්පහි සංගීතය ලෙසයි. ඒ ප්‍රවීණයන් එවකට ගුවන්විදුලියේ ප්‍රධානියා වූ රිජ්වේ තිලකරත්නට ඒත්තු ගැන්වූයේ මේවා බටහිර ගැති සංගීතය කියලායි. ඔවුන් නිරන්තරව ඉන්දියානු සංගීතයට පක්ෂපාතීව සිටීම තුළ කණ්ඩායම් සංගීත නිර්මාණ ගුවන්විදුලියේ ප්‍රචාරණය ක්‍රමයෙන් අඩු වුණා. එවකට ගුවන්විදුලියේ ඉංග්‍රීසි සේවයේ සිටි විජය කොරෙයා, ඉංග්‍රීසි සේවයේ මෙම ගීත ප්‍රචාරය කළා. මේ කාලයේ ගුවන්විදුලියේ බෝඩ් එකේ සිටියා මහාචාර්ය එදිරිවීර සරත්චන්ද්‍ර, ඩන්ස්ටන් ද සිල්වා, තිස්ස අබේසේකර වැනි අය. මෙයින් තිස්ස අබේසේකර පමණක් කණ්ඩායම් සංගීතයට පක්ෂපාතී වුණා. අනෙක් අය ඉන්දියානු සංගීතයට ඉහළට ඔසවා, කණ්ඩායම සංගීතය පහත් කළා.
මේ වෙද්දී බටහිර වාදක භාණ්ඩ ගුවන්විදුලියේ තහනම් වෙනවා. ගුවන්විදුලියට ගිටාරය, පියානෝව ගේන්න බාධා ඇති වුණා. මම හිතන විදියට ගුවන්විදුලියට මුලින්ම පියානෝවක් ගෙනෙන්නේ සංගීතඥ බී.එස්. පෙරේරායි. එදා ගුවන්විදුලියේ මේ තත්ත්වය තිස්ස අබේසේකර ඔහුගේ ‘අයාලේ ගිය සිතක සටහන්’ නමැති කෘතියේ ලියා තිබෙනවා. ගුවන්විදුලියේ පසුව මුල් පුටුවට ආ සුසිල් මුණසිංහ, කණ්ඩායම් ගීත විනාඩි පහළොවකට සීමා කරනවා. අපි ඔහුගෙන් ප්‍රශ්න කළා, ඇයි කණ්ඩායම් සංගීතය යටපත් කරන්නේ යන්න. ඔහු උත්තර දුන්නේ, ‘මම දන්නවා කණ්ඩායම් ගීත ජනප්‍රියයි, ඒත් සමහර උගතුන් එය තුප්පහි සංගීතය කියලා යටපත් කරනවා. ඒත් අබිං කන්න කැමති අයත් ඉන්න නිසා, කණ්ඩායම් සංගීතයට විනාඩි පහළොවක් වෙන්කළා’ කියලා. මේ තත්වය තුළ කණ්ඩායම් සංගීතය කඩා වැටෙන්න පටන් ගන්නවා.
ඒ විදියට ගායන කණ්ඩායම් කැඩිලා ගියා, සමහරු රට හැර ගියා, සමහරු මැරුණා. මැරුණා නෙමෙයි ස්වාභාවික මරණයක් කෘත්‍රිමව ඇති කළා. ඒ ගැන පුදුම විය යුතු නැහැ. ජන සංගීතය පටන්ගත් අයටත් මේ දේම සිදුවුණා. ඒක තමයි ඉන්දීය ගැති ප්‍රතිපත්තියේ ස්වභාවය. කණ්ඩායම් සංගීතයට අත දී එය මහා සංස්කෘතියක් බවට පත්කළ ගුවන් විදුලියම එය යටපත් කිරීමටත් පියවර ගත්තා. ඒ හැම දෙයක්ම වුණේ ප්‍රබුද්ධ යැයි සම්මත ලේබල්වල වුවමනාවටයි. ඒත් ලොකුම පුදුමය වෙන්නේ, කණ්ඩායම් සංගීතයට විරුද්ධ වූ ගායකයන්, සංගීතඥයන්ම පසුකාලීනව ඒ කණ්ඩායම්වල ආභාසය ලබාගෙන ගීත නිර්මාණයට පෙළඹීමයි. ප්‍රබුද්ධයැයි කියන ගායකයෝත් බටහිර සංගීත භාණ්ඩ, බටහිර ආරයේ හාර්මනි ගායනා තම නිර්මාණ සඳහා යොදාගත්තා. එය දෛවයේ සරදමක්.

උප සංස්කෘතියක් බිහිවුණා
කණ්ඩායම් සංගීතය බිහිවීමත්, ජනප්‍රිය වීමත් සමඟම එකල තිබුණු සංගීත කණ්ඩායම්වල සංස්කෘතික වෙනස්කම් ඇති වෙන්න පටන්ගත්තා. ඒ අනුව ප්‍රධාන ධාරාවේ සංගීත කණ්ඩායම් හරහා උපසංස්කෘති ධාරාවකුත් බිහිවුණා. එය බොහෝ දුරට ප්‍රාදේශීය වශයෙන් සිදුවුණා. කණ්ඩායම් සංගීතයත්, සංගීත කණ්ඩායමත් යන දෙවර්ගය එයින් පැහැදිලිව වෙන් වුණා. ඇත්ත වශයෙන්ම සංගීත කණ්ඩායම් වෙනම සංස්කෘතියක් බිහිවුණා. විශේෂයෙන්ම බීට්ල්ස්, බීජීස්, කාපෙන්ටර්ස් වැනි බටහිර සංගීත කණ්ඩායම් ඒ සඳහා බලපෑවා. බටහිර අය ගායනය, වාදනය එකට කළා. එයාලාත් හැඳින්වූවේ සංගීත කණ්ඩායම් ලෙසින්මයි. කොණ්ඩේ වවලා, අරුංගල් දමා, බෙල්ලේ ලොකු මාල සහ කුරුස දාගෙන තමයි වැඩිපුර සිටියේ. මේ විලාසිතාවක් බවටත් පත් වුණා. ඒ සමඟම ලංකාවේ තරුණයන් අතර මෙම විලාසිතා වේගයෙන් පැතිරුණා.
එදා තරුණයන් අතර ඉතා ජනප්‍රිය වුණු බෙල්බොටම් කලිසමද මේ අයගේ ඇඳුම වුණා. මෙම උපසංස්කෘතික ලක්ෂණ සංගීත කණ්ඩායම් හරහා මෙරට පැතිරෙන්න පටන් ගත්තා. සමහරුන් මෙය හැදින්වූවේ හිපි සංස්කෘතිය කියලායි. කණ්ඩායම් සංගීතය බිහිකළ කණ්ඩායම් තුළ මේ කිසිදු ලක්ෂණයක් තිබුණේ නැහැ. මෙම වෙනම ලක්ෂණ සහිත ලංකාවේ මුල්ම සංගීත කණ්ඩායම වුණේ ජිප්සීස් කණ්ඩායමයි. ඔවුන් මුලදී ගැයුවේ බටහිර ඉංග්‍රීසි ගීතයි. පසුව රට පුරා ෂෝස්වලට යාමත් ඈත ගම්දනව්වල අය සිංහල ගීතයට ආසා කිරීමත් නිසා පසුව ඔවුන් සිංහල ගීතයට පෙළඹුණා.
මේ ආකාරයට ප්‍රධාන සංගීත ධාරාවෙන් බැහැරව සංගීත කණ්ඩායම් බිහිවෙන්න පටන් ගත්තා. ඒවායේ අරමුණ මෙන්ම හැඩයද වෙනස් වුණා. ඔවුන් කළේ ප්‍රසිද්ධ ගායක ගායිකාවන්ට සංගීත සැපයීමයි. සියැක්, ෆෝචූන්, මවුන්ට්චයිම්ස්, සන්ෆ්ලවර්, මේරියන්ස්, ෆ්ලෑෂ්බෑක්, සනිධප වශයෙන් සංගීත කණ්ඩායම් බිහිවුණා. ඔවුන්ගෙන් ලංකාවේ ප්‍රධාන සංගීත ධාරාවට ගායක කණ්ඩායම් මෙන් බලපෑමක් වුණේ නැහැ. ඇත්තටම ගායක කණ්ඩායම්වලින්, තමයි කණ්ඩායම් සංගීතය බිහිවුණේ. සංගීත කණ්ඩායම් ගීතවල සරල, සුන්දරබවක් තිබුණා. ළමා, තරුණ, මහලු කාටත් ඒවා ප්‍රිය වුණා. කළු කෙල්ලේ නුඹ හරිම හැඩයි, වැස්ස වහිනවා, මංගෝ කළු නැන්දේ, නුවර මැණිකෙලා එවැනි ගීතයි. මේවා කිසිසේත්ම ළමා මනසටවත්, රටේ සංස්කෘතිවයටවත් බාධාවක් ඇතිකළේ නැහැ.
සංගීත කණ්ඩායම්වල ගීතවල දක්නට ලැබුණේ ඊට වෙනස් මානයක්. දුන්නේ කිස් එකයි. කිස් එකයි, අංකල් ජොන්සන්, නෝනෙ මගෙ සුදු නෝනේ මේවායේ එතරම් හරයක් නොතිබුණා වගේම හෝ ළමා මනසට ගැළපුණේත් නැහැ. සංගීතයේ රිද්මයට වචන දැම්මා. සමහර ඒවා ගොරහැඩි වචනයි. මේ නිසා සමහර සංගීත කණ්ඩායම් ලංකාවේ සංස්කෘතියට තදින්ම බලපෑවා වෙනස් විදියට. පොදුවේ මේ චෝදනාව එකල ලංකාවේ කණ්ඩායම් සංගීතයටත් එල්ල වුණා. එම බෙදීම තුළ එදා තරුණ පිරිස දෙකට බෙදුණා. වැඩි පිරිසක් කණ්ඩායම් සංගීතයට ආවා. ඒ පරපුර තමයි අමරදේවලාගේ, වික්ටර්ලාගේ ගීත රසවින්දනයටත් යොමුවුණේ. ඒ සුබදායී දේ එකල ප්‍රබුද්ධයෝ දුටුවේ නැහැ.

කණ්ඩායම් ගායකයෝ තනිව ගැයුවා
දිලීප පොඩි පුතු ගීතය කණ්ඩායම් ගීතයක් බව කියන්න අමාරුයි. සාමාන්‍යයෙන් කණ්ඩායම් ගීතයක් වෙන්න නම් කණ්ඩායමේ සියලුදෙනා හෝ වැඩි දෙනෙක් ගීතය ගායනයට සහභාගි විය යුතුයි. ධර්මරත්න බ්‍රදර්ස්ලාගේ ගීවල, ක්ලැරන්ස්ගේ මුල් ගීතවලත් ඒ ශෛලිය තිබුණා. නෙවිල් ප්‍රනාන්දු පසුව තනි ගායකයෙක් බවට පත්වුණා. කණ්ඩායම් සංගීතයට ඇවිත් පසුකාලීනව ස්වාධීන තනු නිර්මාපකයන් බවට නෙවිල් ප්‍රනාන්දු සහ මම පත්වුණා. සුජාතා අත්තනායක ගයන, අද හවසට හමුවෙනු මැනවී නෙවිල්ගේ තනුවක්. ඒ වගේම මම, දුරකතනයකින් මා ඔබ අමතමි, ඔබ නිදන්න ඔබ නිදන්න, මේ මැයි ගහයට, කොන්ද නමාගෙන, ක්ලැරන්ස්, සිකුරුලියා, සඳ තනිවෙලා, කලක් ඇවෑමෙන්, චිත්‍රපට ගී ඇතුළුව ගීත රාශියක් නිර්මාණය කළා.
1979දී රූපවාහිනිය කරළියට ආවත්, අද වන විටත් මෙතරම් මහා සංස්කෘතියක් බිහිකළ කණ්ඩායම් සංගීතය දෙස කිසිදු නාලිකාවක් අවධානය යොමු කර නැහැ. එය කනගාටුවට කාරණයක්. පරණ අය තාම ටික දෙනෙක් සිටිනවා. ඒ සංස්කෘතිය මියගොස් නැහැ. යටපත් කරලා තිබෙනවා. අදටත් ඊට ආදරය කරන තරුණ පරපුරක් සිටිනවා. ඔවුන්ටත් මේ පිළිබඳව දොරටු විවර කරනවා නම් එය සංගීත ලෝකයේ අනාගතයට සුබදායී වේවි.■