- ‘වසර පුරාවටම, දහවල හා රාත්‍රියේ දී මුහුද දෙස බලා සිටිද්දී කිසියම් නිශ්චිත කාල මාත්‍රාවක් තුළ වරින් වර දිය රැලි නැඟී වෙරළ දෙසට ගමන් කොට සෙමෙන් ඉහළට නැඟ අනතුරුව මොහොතක් නැවතී නිහඬව සිට නැවතත් බොල් හඬක් නඟමින් වැල්ල මත ක්ෂණිකව පතිත වනු පෙනේ. එය එක්තරා ආකාරයකින් මගේ ජීවිතයේ ද රිද්මය බවට පත්විය. එකී හඬ රාත්‍රියේ නින්දට යාමට පෙරත් පසුදින අලුයම අවදිවූ මොහොතේදීත් මට ඇසිණ.
මොහොතක නිහැඬියාව-එකවර නැඟෙන බොල් හඬ-නැවතත් නිහැඬියාව, යන්න මහ මුහුදේ රිද්මයයි. එය හම්බන්තොටට උරුම රිද්මයකැයි මට සිතේ.’
ලෙනාඩ් වුල්ෆ් සිය ස්වයංචරිතාපදානය වූ ඨරදඅසබටහි තැබූ සටහනකි.
ක්‍රිස්ටෝෆර් ඔන්ඩජ්ජි විසින් රචිති ‘Woolf in Ceylon’ නම් ග්‍රන්ථය ඇසුරෙන් සකස් කළේ
■ එම්.ඩී. මහින්දපාල
ලෙනාඩ් සිඩ්නි වුල්ෆ් 1880 දී ලන්ඩනයේදී උපත ලැබූ යුදෙව් සම්භවයක් සහිත බි්‍රතාන්‍ය ජාතිකයෙකි. හෙතෙම 1904 සිට 1911 දක්වා එවකට ‘සිලෝන්’ නමින් හැඳින්වූ මෙම දිවයිනේ සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස කටයුතු කළේය. මුලින්ම යාපනය දිස්ත්‍රික්කයේද, දෙවැනුව මහනුවර දිස්ත්‍රික්කයේද සේවය කළ ඔහු අවසාන වරට හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ සහකාර දිසාපතිවරයා ලෙස සේවය කළ අතර, එකී කාල සීමාව තුළ ලැබූ අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ලියූ ‘බැද්දේගම’ (Village In The Jungle) නවකථාව මෙරට බොහෝදෙනා කියවා ඇති රසවත් නවකථාවකි.
සෑම උදෑසනකම හම්බන්තොට තමා වාසය කළ නිල නිවසේ ඇති ලන්දේසි පන්නයේ ඉස්තෝප්පුවේ වාඩිවී මුහුද දෙස බලාසිටි ඔහුට අඩුම තරමින් ප්ලෙමින්ගෝ පක්ෂීන් හතළිඅහක් හෝ පනහක් මුහුදට ඉහළින් අහසේ පියාසර කරනු දැකිය හැකිවිය. ඉගිලෙන විට සුදු හා කළු පාටින් දිස්වුවද, උන් සිය නිවසට ඉහළින් පියාඹන විටදී නම් එකී වර්ණය කළු සුදුවල සිට දීප්තිමත් රෝස පැහැයකට හැරිණ.
1908 අගෝස්තු 28 දින වුල්ෆ් හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ සහකාර දිසාපතිවරයා ලෙස රාජකාරි භාරගන්නා විට වයස අවුරුදු 28කි. එකල හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයට වර්ග සැතපුම් දහසක පමණ භූමිභාගයක් අයත් වූ අතර එතුළ ලක්ෂයක පමණ ජනගහනයක් වාසය කළ බවද සඳහන්වේ. ඔවුන’තර සිංහල, දෙමළ, මුවර් හා මැලේ ජාතිකයෝ වූහ.
පරිපාලනමය වශයෙන් දිස්ත්‍රික්කය කොටස් තුනකට බෙදා තිබිණ. දිස්ත්‍රික්කයේ බටහිර පෙදෙස හැඳින්වූයේ ‘ගිරුවාපත්තුව-බටහිර’ යනුවෙන් වූ අතර එයට යාව ‘ගිරුවාපත්තුව-නැගෙනහිර’ කොටසත් අනතුරුව ‘මාගම්පත්තුවත්’ විය. හම්බන්තොට නමින් හැඳින්වූ ප්‍රදේශය අයත්වූයේ මාගම්පත්තුවටයි. මුල් කොටස් දෙක තුළ අඩු වනගහනයක් වූ අතර වසර පුරා සැලකිය යුතු වර්ෂාපතනයක් ද ලැබුණු බැවින් තරමක ජනාකීර්ණ බවක් ඉසිලීය. එම ප්‍රදේශයේ යම් යම් වාරිමාර්ග ක්‍රම පවා ක්‍රියාත්මක වූ අතර වී, ධාන්‍ය හා පොල් වැනි බෝග වගා කළ හැකි භූමියකින් සමන්විත විය. මෙයට ප්‍රතිවිරුද්ධ ලෙස මාගම්පත්තුව වනගහනය බහුල, බෙහෙවින්ම දුගී දුප්පත් ප්‍රදේශයක්ව පැවතියේය. එහෙත් තමා වැඩියෙන් ඇලුම් කළේ මෙම ප්‍රදේශයට බැව් වුල්ෆ් සඳහන් කරයි.
‘මගේ හදවත වඩාත් සමීපවූයේ මාගම්පත්තුව නම්වූ මෙකී නැගෙනහිර කොටසටයි. ‘හම්බන්තොට’ නම් වචනය කණ වැකෙන සෑම විටෙකම මගේ සිතට නැඟුණේ එකී භූමිභාගයයි.’
මාගම්පත්තුවට අයත් මුහුදුබඩ කලාපය ලුණු ලේවායන් සහිත ප්‍රදේශයකි. එය මුළුමනින්ම රජයේ පාලනය යටතේ පැවැති කර්මාන්තයකි. එහි කටයුතු සහකාර දිසාපතිවරයා යටතේ ක්‍රියාත්මක විය. මෙයට අමතරව වර්ග සැතපුම් 130ක් පමණ වූ අභයභූමියට අයත් ප්‍රදේශයද, තිස්සමහාරාමයට උතුරින් මාගම්පත්තු සීමාවේ පිහිටි පූජනීය ස්ථානයක් වූ කතරගමද ඔහුගේ අධීක්ෂණය යටතේ පැවැති ප්‍රදේශයන් වේ. විශේෂයෙන්ම බැතිමතුන් පැමිණෙන කාලසීමාව තුළදී එහි පරිපාලනමය කටයුතු අධීක්ෂණය කිරීමේ වගකීම සහකාර දිසාපතිවරයාට පැවරිණ. මාගම්පත්තුවට අයත් තිස්සමහාරාමය හා හම්බන්තොට හැරුණු විට අනෙකුත් ප්‍රදේශ වනාන්තරවලින් වටවූ කුඩා ගම්දනව්වලින් සමන්විත විය. ‘බැද්දේගම’ නවකථාවට පසුබිම් වූයේ මෙකී ප්‍රදේශය බැව් කියැවේ.
‘මෙකී වනාන්තරයට මා එතරම් ඇලුම් කළේ ඇයිදැයි මට පැහැදිලි කළ නොහැක. එය ඇත්තෙන්ම කුරිරු හා අනතුරුදායක කලාපයකි. සාමාන්‍යයෙන් බියසුලු මිනිසෙකු වූ මා සැමවිටම එයට බියවීමි. එහෙත් මට ඉන් පලායාමට කිසිවිටෙකත් සිතක් ඇති නොවීය.’ යනුවෙන් හෙතෙම සිය චරිතාපදානයේ සඳහන් කරයි.
‘රාත්‍රිය උදාවද්දී වනාන්තරය වඩ වඩාත් නිහඬ වේ. එහෙත් ඉඳහිට ඇසෙන ගහකොළ සෙලවෙන හඬ හා කිසියම් අදෘශ්‍යමාන සතෙකුගේ හඬක් විසින් එකී නිහඬතාව බිඳදැමේ. එකී ගුප්ත බියකරු නිහඬතාවට මම ඇලුම් කළෙමි.’
වනාන්තරයේ බියජනක රූපාවලිය, හඬ හා මනෝභාවයන් වුල්ෆ්ගේ චිත්ත අභ්‍යන්තරය තුළ චමත්කාරජනක හැඟීම් ඇතිකළේය. ඔහු මාගම්පත්තුවේ ගම්මාන හරහා ගමන් කළේ අසුපිට නැඟී, නැතිනම් බයිසිකලයෙන් හෝ පයින්ය. එකී ගමන්වාරවලදී පාරවල්, වාරිමාර්ග හෝ පාසල් පිළිබඳව සොයාබැලිණ. හේන් වගාව සඳහා වනාන්තර හෙළිකිරීම, සතුන් දඩයම් කිරීම පිළිබඳව සොයාබැලීම හා ගම්මුන් අතර ඇතිවූ ආරවුල් විසඳීම වැනි දෑද ඔහුගේ රාජකාරියට අයත් විය. මෙවැනි ගමන්බිමන් සඳහා ඇතැම්විට දින 10ක් හෝ 12ක් ගතවූ අතර රාත්‍රිය ගතකිරීම සිදුවූයේ බෞද්ධ විහාරස්ථාන, කූඩාරම් හෝ අපිරිසිදු වාරිමාර්ග නවාතැන්පලවලයි. ඒවා අතිශයින් දුෂ්කර ගමන්බිමන් වූ අතර ආහාරපාන හා පානීය ජලය ලබාගැනීම පවා එතරම් පහසු නොවීය. හෙතෙම බොහෝ අවස්ථාවලදී රෝගී විය. ඇතැම් අවස්ථාවලදී කිසියම් හදිසි කටයුත්තක් එනම්; මිනිමැරුමක් හෝ ආරවුලක් විසඳීමට හදිසි කැඳවීමක් ලැබේ.
වුල්ෆ්ගේ යුගයේදී හම්බන්තොට වාසය කළේ සීමිත යුරෝපීය ජාතිකයන් පිරිසකි. ඒ අතර බෙල්ජියානු ජාතික පූජකවරයෙක්, තංගල්ලට ඔබ්බෙන් වාසය කළ නඩුකාරවරයෙක් හා පොලිස් සුපිරින්ටැන්ඩන්ට්වරයෙක්ද විය. වාරිමාර්ග ඉංජිනේරුවරු දෙදෙනෙක්ද, හෙන්රි එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් නම්වූ බෝයර් යුද සිරකරුවෙක්ද විය. එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් පසුකලෙක අභයභූමියේ උයන්පල්ලා බවට පත්විය.
සිය පාලන කාලය තුළ වුල්ෆ් සිය රාජකාරිය වෙනුවෙන් මුළුමනින්ම කැපවූ පුද්ගලයෙකු බවට පත්විය. ඇතැම් විට සති ගණනක් පුරා ඔහු කිසිදු යුරෝපීය ජාතිකයෙකු සමඟ කතාබහ නොකළේය. එකී කාලසීමාව තුළ ඔහු මුළුමනින්ම ගැමියන් සමඟ ගතකළ අතර කතාබහ කළේ සිංහලෙනි.
‘හම්බන්තොට ගතකළ මගේ අවසාන කාලසීමාව තුළ මට මේ රට හා මිනිසුන් පිළිබඳව මනා වැටහීමක් ලැබිණ. කිසියම් පුද්ගලයෙකු කච්චේරියට හෝ උසාවියට පැමිණියහොත් ඔහු හෝ ඇය කවර නම් ගමේ සිට පැමිණියේදැයි කීමට පවා හැකියාවක් මා සතු විය.’
‘Growing’ නම්වූ ස්වයංචරිතාපදානයට අමතරව ඔහු විසින් රචිති ‘Diaries In Ceylon’ නම් ග්‍රන්ථය තුළද වුල්ෆ් හම්බන්තොට ගතකළ ජීවිතය පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු ඇතුළත් වේ. මෙම යුගයේ සෑම සිවිල් නිලධාරියෙකුම දෛනික කටයුතු පිළිබඳව තොරතුරු දිනපොතක සටහන් කළ යුතු විය. එහෙත් වුල්ෆ්ගේ දිනපොත පරීක්ෂා කිරීමේදී එහි ඇතුළත් බොහෝ දේ හුදු නීරස රාජකාරී පිළිබඳ තොරතුරුවලට ඔබ්බෙන් ගිය ඒවා බැව් පැහැදිලි වේ.
නිදසුනක් ලෙස 1910 වසරේ අප්‍රියෙල් 29 දින හේලිගේ වල්ගාතරුව හම්බන්තොට ඉහළ අහසේ දර්ශනය වූ දින ඔහුගේ දිනපොතේ සටහන්ව ඇත්තේ මෙවැන්නකි.
‘අද සවස මම ගිරුවාපත්තුව-බටහිර පිහිටි ‘හට’ නම් ග්‍රාමයට පැමිණියේ සැතපුම් 14ක් පමණ ගමන් කිරීමෙන් අනතුරුවයි. රාත්‍රී 7.30 පමණ වන විට විශාල පිරිසක් එතැන රැස්වී සිටින බව මට පෙනිණ. ඔවුන් මට දන්වා සිටියේ මේ වල්ගාතරුවට තමන් අකමැති බවයි. එය බලවත් ආපදාවක් පිළිබඳ නිමිත්තක් යන්න ඔවුනගේ අදහස විය. ‘නැටොල්පිටිය’ වෙල්විදානේට අනුව මාර්ග බද්ද, වාරි බද්ද, කරත්ත බද්ද මෙන්ම හේන් බද්ද වැඩිවිය හැකි බවත්, එසේම කිසිදු බුරුලක් නැති සහකාර දිසාපතිවරයෙකු ලැබෙන බවත් ඔවුනට දැනගැනීමට ලැබී ඇත. ඔවුනට අනුව මා අනුගමනය කළ යුත්තේ කලින් සිටි සහකාර දිසාපතිවරයායි. ඔහු ගම්මුනට නිදහසේ හේන් ගොවිතැන් කර ගැනීමට ඉඩහැරිය බවත් එතුමා පිටව ගිය දවසේ මුළු දිස්ත්‍රික්කයේම ජනතාව හඬා වැළපුණු බවත් මට දැනගැනීමට ලැබිණ.’
සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස වුල්ෆ් එතරම් ජනප්‍රිය පුද්ගලයෙක් නොවීය. ඇතැම් විට ඔහු ගම්මුන්ට ගෙවාගත නොහැකි මට්ටමට දඩ පැනවීය. විශේෂයෙන්ම සූදු ක්‍රීඩා කළවුන්ට හෙතෙම බරපතළ දඬුවම් පැමිණවීය. ලුණු ලේවායවල වංචා දූෂණ සීමාකළ ඔහු ඒවායේ ආදායම වැඩිකිරීමට සමත්විය.
කෙසේ වෙතත් කුල ගැටුම් පිළිබඳව ක්‍රියා කිරීමේදී ඔහු කටයුතු කළේ ප්‍රවේසම් සහගතවයි. වරක් බෙරවා කුලයට අයත් කාන්තාවෝ පිරිසක් ඔහු හමුවට පැමිණ සිය දුක්ගැනවිල්ල ඉදිරිපත් කළෝය. සාමාන්‍යයෙන් කාන්තාවෝ රජයේ නිලධාරීන් හමුවීමට නිතර නොපැමිණෙති. එබැවින් මෙය අසාමාන්‍ය තත්වයක් විය. ඔවුනගේ පැමිණිල්ල වූයේ තමන්ගේ කුලයට අනුගතව සිය පියයුරු වසාගැනීමට ඇත්තේ කුඩා රෙදිකඩක් පමණක් බැවින් වී කොටන විට මහත් අසීරුතාවක් ඇතිවන බවයි. උඩුකය වසාගැනීමට හැට්ටයක් ඇඳිමට අවසර දෙන ලෙස ඔවුහු බැගෑපත්වූහ.
සිංහල කාන්තාවන් ඇඳිය යුත්තේ කුමක්දැයි තමනට තීරණය කළ නොහැකි බැවින් මේ පිළිබඳව ගම්මුලාදෑනියාගෙන් විමසිය යුතු බව වුල්ෆ් මෙහිදී කාන්තාවනට දැන්වීය. මුලාදෑනියා කියාසිටියේ ඔවුනගේ දෑත් හැට්ටයේ අත් කුහරවලට නොදමන්නේ නම් හැට්ට ඇඳීමට අවසර දිය හැකි බවයි. එකී තීරණයෙන් ඔවුන් සෑහීමකට පත්වූ බවක් පෙනිණ. එහෙත් තවත් වසර 50කට පසු බෙරවා ස්ත්‍රීන් සිය දෑත් හැට්ට අත්වලට දමන බව නම් තමාට සහතික ලෙස කිව හැකි බව වුල්ෆ් සඳහන් කරයි.
දිස්ත්‍රික්කයේ පැවැති ප්‍රධානතම ගැටලුව වූයේ මැලේරියා රෝග වසංගතයයි. වුල්ෆ්ගේ පාලන සමයේදී පවා එතරම් ප්‍රගතියක් අත්කර ගැනීමට නොහැකිවූ ක්ෂේත්‍රයක් වූයේ ගම්මුන් අතර තිබූ රෝගී තත්වයයි. හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ 1906 වසරේ පැවැති මරණ අනුපාතය 50.7% විය. රට පුරා සමස්ත මරණ අනුපාතය 29%ක් වූ බැවින් මෙය බරපතළ තත්වයක් සේ සැලකිණ.
දිස්ත්‍රික්කයේ ජනතාව අතර තිබූ දුගීදුප්පත් බව වුල්ෆ්ගේ ජීවිත දැක්ම පෙරළියකට ලක්කළේය. ඔහු කිසියම් ආකාරයකින් අධිරාජ්‍යවාදී පාලන තන්ත්‍රය පිළිබඳව පවා කලකිරීමකින් සිටි බව පැහැදිලි විය.
හම්බන්තොට සිට සැතපුම් 41ක පමණ දුරින් පිහිටි ‘කිරම’ නම් ප්‍රදේශයට ගිය ගමනකදී ලැබූ අමිහිරි අත්දැකීමක් පිළිබඳව හෙතෙම මෙසේ සඳහන් කරයි.
’මා ගිය සෑම තැනකදීම ගම්මුලාදෑනියා බදු ගෙවීම පැහැර හරින්නන් මා ඉදිරියට පැමිණවූයේ ඔවුනට නිසි දඬුවම් පැමිණවීම සඳහායි. ඔවුන් මා වෙත රැගෙන ආවේ හරියටම කැලෑ සතුන් මෙනි. ඔවුනගේ සිරුරුවල පහළ කොටස පමණක් යාන්තමින් වැසෙන පරිදි කිළිටි රෙදිකඩක් එල්ලා තිබිණ. අත්පා දිරාගිය කෝටු කැබලි සිහිකළේය. උදරය නෙරාගොස් අසාමාන්‍ය ලෙස ඉදිමී තිබුණු අතර සිරුරේ සෑම තැනම පරංගි හැදුණු තුවාල හා ලප කැළැල් විය. ඇතැමුන්ගේ දෙකකුල් බරවා රෝගය වැළඳීම නිසා අලි කකුල් මෙන් දිස්විය.’
වනාන්තරයේ දඩයම් කිරීමේ ක්‍රියාවලිය සඳහා බලපත්‍ර නිකුත් කිරීමේ කටයුතු අධීක්ෂණය කළේද රජයයි. විනෝදය සඳහා දඩයම් කිරීමට කොළඹ සිට යුරෝපීයයන් ඇතුළු කණ්ඩායම් හම්බන්තොටට පැමිණියහ. එය කොළඹ ආශ්‍රිතව සංවිධානය වූ ව්‍යාපාරයක් බවට පත්ව තිබිණ. මෙම කණ්ඩායම් වෙත බලපත්‍ර නිකුත් කිරීම සහකාර දිසාපතිවරයාගේ රාජකාරියට අයත් කටයුත්තක් විය.
හෙන්රි එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් මෙකී අභයභූමියේ උයන්පල්ලා ලෙස සේවය කළේය. හෙතෙම අපූරු එමෙන්ම විවාදාත්මක චරිතයකි. හම්බන්තොට දිස්ත්‍රික්කයේ ජනතාව ඔහුට වෛර කළෝය. ඔහු සිංහල ජනතාවට සැලකූයේ අප්‍රිකාවේ නීග්‍රෝවරුනට සලකන ආකාරයට වීම එයට හේතුවයි. සහකාර දිසාපතිවරයා මෙන්ම පොලිස් මහේස්ත්‍රාත්වරයා වශයෙන් වුල්ෆ් ඉදිරියේ කෙරුණ පැමිණිල්ලක චුදිතයා බවට වරක් පත්ව සිටියේ එංගල්බ්‍රෙෂ්ට්ය. ඒ දරුවකුගේ පිය උරුමය හා අදාළ පැමිණිල්ලකි. උසාවියේදී වුල්ෆ් ඉදිරියේ පෙනීසිටි රූමත් සිංහල කාන්තාවක සුදු සමැති දරුවකු පෙන්වමින් කියාසිටියේ දරුවාගේ පියා එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් බවයි. ඇය එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් සමඟ පැරණි සිරගෙදර ගොඩනැගිල්ලක ජීවත්වූ බවට සාක්ෂි මෙහිදී ඉදිරිපත් විය. එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් මෙකී චෝදනා ප්‍රතික්ෂේප කළේය. සාක්ෂිකරුවන්ගේ අදහස වී තිබුණේ සහකාර දිසාපතිවරයා එංගල්බ්‍රෙෂ්ට් සමඟ දඩයමේ යන අයෙකු බැවින් හෙතෙම ඔහුට විරුද්ධව ක්‍රියා නොකරනු ඇති බවයි. කාන්තාවට වන්දි ගෙවන ලෙස වුල්ෆ් නියෝග කිරීම සැමගේ විස්මයට කරුණක් විය. එහෙත් ජනතාව එංගල් බ්‍රෙෂ්ට්ට කොතරම් වෛර කළාද යත් දඬුවම ප්‍රමාණවත් නොවන බව ඇතැම්හු ප්‍රකාශ කරන්නට වූහ.
මහවනය, හුදකලාව හා හම්බන්තොට ජන ජීවිතයට ඇලුම් කළද ලෙනාඩ් වුල්ෆ් 1911දී සිවිල් සේවයට සමුදී නැවතත් ලන්ඩනයට පැමිණියේ සිය අනාගත සැලසුම් පිළිබඳව කිසිදු තීරණයක් ගෙන නොතිබූ පසුබිමකදීයි. නැවතත් ලංකාවට යා යුතුද, එංගලන්තයේ නැවතී විවාහ විය යුතුද යන්න තීරණය කළ නොහැකි තත්වයක හෙතෙම පසුවිය. වසර හතක් ලංකාවේ ගතකළ ජීවිතයට සමුදී පුට්නිහි කොලිනෙට් පාරේ සිය පවුලේ මහගෙදරට පැමිණි ඔහුගේ සිතෙහි වූයේ අසහනකාරී සිතිවිල්ලකි.
‘කෙලවරක් නොදුටු මහවනය, විශාල කළපු, පරතෙර දක්වා විහිදුණු මහමුහුද මගේ නවාතැනට ඇසුණු රළ බිඳෙන හඬ, එහි විශාල විවෘත දොරජනේල කිසිවක් දැන් දැකීමට නැත. එංගලන්තයේ පුට්නිහි මෙකී නිවසේ කෑම කන කාමරය තුළ ඇති බිත්ති හා සිවිලිම මගේ ගතසිත තෙරපන්නාක් වැනි හැඟීමක් දැන් මට දැනේ. අතීතය ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වියැකී යන බවක්ද දැනේ.’
‘බැද්දේගම’ නවකථාව රචනා කිරීමේදී හම්බන්තොට ජීවිතය පිළිබඳ මතකයන් ඔහුගේ සිත තුළ නැවතත් රැව්පිළිරැව් දීමට පටන්ගත්තා විය හැකිය. එම යුගයේදීම හෙතෙම වර්ජීනියා ස්ටීවන් සමඟ ආලයෙන් වෙලී සිටියේය. ඒ වන විට නැවතත් ලංකාවට යාමට හෝ සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස නැවතත් සේවය කිරීමේ අදහස ඔහුගේ සිතින් ඉවත්ව ගොස් තිබිණ. එහෙත් හම්බන්තොටට නැවතත් පැමිණ එහි ජීවත්වීමට ඔහුගේ සිත තුළ බලවත් කැමැත්තක් තිබූ බව පැහැදිලි විය. ඒ සුදු ජාතික සිවිල් නිලධාරියෙකු ලෙස නොව සාමාන්‍ය මිනිසෙකු ලෙසයි. දැන් තමාට තවදුරටත් සාර්ථක අධිරාජ්‍යවාදියෙකු වීමට අවශ්‍යතාවක් නැත. ඒ හරහා තමනට යම් බලයක් ආරෝපණය විය හැකි වුවද අපේක්ෂා කරන නිදහස තමාට නොලැබෙන බව වුල්ෆ් වටහාගත්තාක් මෙනි.
‘මේ සියල්ල මට පැහැදිලි කළ හැකිදැයි මම නොදනිමි. අධිරාජ්‍යවාදයට වෛර කිරීමට දැන් මට සිතේ. මට ආණ්ඩුකාරවරයෙකු වීමට අවශ්‍ය නැත.’
1912 මැයි 7 දින ලංකා සිවිල් සේවයෙන් ඉල්ලා අස්වීමට ඔහු කළ ඉල්ලීමට අනුමැතිය ලැබිණ. ඊට මාස කිහිපයකට පසු අගෝස්තු 10 වැනි දින ඔහු වර්ජිනියා ස්ටීවන් සමඟ අතින’ත ගත්තේය. ඇය නවකථා රචිකාවක වන වර්ජිනියා වුල්ෆ් ලෙස ලොව සුපතළ වූ චරිතයයි. එම වසරේ නොවැම්බර් මස කිසියම් දිනක ‘The Village In The Jungle’ (බැද්දේගම) නවකථාව ප්‍රකාශනය සඳහා පිළිගන්නා ලදි. වුල්ෆ් නැවතත් ලංකාවට පැමිණියේ තවත් අඩසියවසකට පමණ පසුවයි. ඒ එරට නිදහස් ස්වෛරී රාජ්‍යයක් බවට පත්ව තිබූ යුගයකයි.■
