■ පියල් කාරියවසම්
ඇල්බේනියාව කුඩා බෝල්කන් රටකි. සියක් වසරක් තිස්සේ ලෝකයේ අවධානයෙන් වියෝ කර තැබූ අලංකාර යථාර්ථවාදී-ජන සාහිත්යයකින් පොහොසත් රටකි. කලක් මේ කුඩා භූමිභාගය යුගෝස්ලාවියාව ඈඳාගෙන සිටියේය. එහෙත් දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසුකාලීනව යකඩ තිරයකින් වැසී ගිය භූමියක් වූයේය. ඉතාලි ජාතිකයෝත්, ජර්මානුවරුත් මෙකී වැසී ගිය කාලසීමාවේදී බෝල්කන් පොළවට, මුහුදු තීරයට ලෝබ කරමින් ඒ බිම මත ලේ හලා ගත්තෝය. දැන් ඒ ලේ වැකුණු ඉතිහාසය අලංකාර යථාර්ථවාදයෙන් සහ ජන කතන්දරයෙන් සංරචනය කරන්නාවූ නවකථාකරුවෙක් ඇල්බේනියාවෙන් බිහිව ලෝකයේ පාඨකයා ඉදිරියට පැමිණ සිටී. ඒ නිසා තවදුරටත් ඇල්බේනියාව වියරු නිහඬබව රජ කරන්නාවූ බිමක් නොවේ. ස්මයිල් කදාරේ නමැති නවකථාකරුවා ආඛ්යාන කිහිපයකින් කතන්දර කියාගෙන යන්නාවූ හඬ පැතිරෙන්නාවූ බිමකි. බටහිර සුරංගනා කතාවත්, ජන ආඛ්යානයත්, විටෙක ඇමරිකානු ඇලන්පෝවාදී කතන්දර කීමේ ප්රවේශයත් යන කතා කීමේ විලාස කිහිපයක් ඔහු එකම වියමනක සමහර විටෙක භාවිත කිරීම විස්මයජනක තෘප්තියක් අපට අත්පත් කර දෙයි.
මේ කුඩා සටහනේ අරමුණ ඔහුගේ නවකථා අතරින් The General of the dead Army නම් නවකතාව පිළිබඳ කෙටි හැඳින්වීමක් තැබීමයි.
ස්ව වගකීම්-අන්ධ භක්තිය කෙළවර හටගන්නා ඛේදනීය උරුමය සියලු ක්රමෝපායික මිනිස් ඝාතනවල උරුමයද වේ. එහෙයින් ‘මළ හමුදා බළඇණි ජෙනරාල්’ එකී ලක්ෂණ විදහා දක්වන භාවනා අඛ්යානයකි. වීර පොකුණේ උපරතන හාමුදුරුවන්ගේ ‘තුඹරුප්’ නවකතාව මෙන් වූ ස්මරණය විනිවිදීමේ කතා කීමකි.
අරුමැසිවාදී යුද විරෝධී නවකථා ඉක්මවමින් සෞන්දර්යමය ප්රකාශනවාදීත්වයකින් යුක්තව යුද්ධ දාර්ශනික අරුතකින් විමසන්නට උත්සාහ ගන්නා නවකථා වන හෙමිංවේගේ A farewell to Arms, ජෝසප් හෙලර්ගේ Catch-22, කර්ට් වොනෙගට්ගේ Slaughter House වැනි නවකථා ඇමරිකානු නවකථා වන අතර, බටහිර නවකථා එරික් මාරියා රිමාකිව්ගේAll Quite on the western front, ෆර්ඩිනැන්ඩ් සිසිලිනීගේ Journey to the End of the night, සිග්පරීඩ් සැසොන්ගේ Memories of an Infantry officer වැනි නවකතා අතරට කදාරෙගේ ‘මළ හමුදා බළඇණි ජනරාල්’ නවකථාව එක්වන්නේ දෙවන ලෝක යුද්ධයත්, ඓතිහාසික සිවිල් ගැටුම් පිළිබඳ කැන්වසෙයන් ඉවත් වෙමිනි. එවිට කදාරේගේ නවකතාවේ වියමන අදෘශ්යමාන යුද්ධයක් පිළිබඳ පුරෝකථනයකි. මන්ද අද යුද්ධය ඇත්තේ යුද්ධයට වඩා යුද්ධය වාර්තා කිරීමට වලිකන ජනමාධ්ය අතර වීමය. අන්තර්ජාතික සබඳතා පාඨමාලා ජනප්රිය කර විකිණීමට උත්සාහ දරන ආයතන අතර වීමය. දරුවන්ට එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ රැකියා ලබාදීමේ අරමුණෙන් ඉංග්රීසි උගන්වන්නට දිවා රෑ වෙහෙසන මධ්යම පන්තික දෙමාපියන් අතර වීමය. එහෙයින් ලේ-කඳුළු- උණ්ඩ- අවතැන්වීම් සහ පදක්කම් සමග බිස්නස් කිරීමේ වරප්රසාද ලබන්නන් පිළිබඳ කතන්දරයක් කදාරේ නොකියයි. කදාරේ කියාගෙන යන්නේ අඳුරු ප්රහසනයකි. පින්ටාරියානු නාටකීය නිහඬ බවකින් ඒ හෙයින් ‘මළ හමුදා ජනරාල්’ වෙලී පවතී. කොයි යම් පැත්තකට සටන් කළද මරණයට පත්වෙනවාට වඩා කදාරේගේ චරිත පඨිතය ලියැවෙන විටම මිය ගොසිනි. ඇත්තේ ජයග්රහණය මත නතරවී නැංගුරම් දමා ඇති හාස්යජනක මරණයේ අවිඥානයයි.
සරල ලෙස ගතහොත් දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් වසර විස්සක් ඉක්මවූ තැන ඉතාලියානු ජනරාල්වරයෙකු, උන්මාදයෙන් පෙළෙන පූජකවරයෙකු ඇල්බේනියාව කරා පැමිණෙන්නේ දෙවන ලෝක යුද්ධයේදී මියගිය සොල්දාදුවන්ගේ ඇටකටු සොයා ඉතාලිය කරා ගෙන යෑමටයි. කාලතුවක්කු මැෂින් තුවක්කුවලට වඩා වීල්බැරෝ, උදලු, මුල්ලු ඔසවාගෙන පැමිණෙන ඔවුන්ගේ විශාලතම ආයුධය වන්නේ සිතියම් කිහිපයකි. කැණීම් කටයුතු, ඇටකටු එක්රැස් කරන්නාවූ අතර පූජකවරයාත් ජනරාල්වරයාත් අතර හටගන්නා සංවාදය භීෂණයේ වියුක්තියේ හාස්යය පළ කරන්නේ රංගපරම ආතතියක් පළකරමිනි.
කල් ගත වීමේදී ඔවුන්ගේ පසුපසින් මතුවන්නේ ජර්මානු ජනරාල්වරයෙකි. ඔහු පැමිණෙන්නේ මියගිය ජර්මානු සොල්දාදුවන්ගේ ඇටකටු සොයා ගෙන ගොස් ජර්මන් භූමියේ භූමදාන කිරීමේ අරමුණෙනි.
ක්රමයෙන් මහපොළවේ දෝනා දිගේ පහළට බසින්නාවූ මෙම ජාතීන් දෙකම තම තමන්ගේ හෘදය සාක්ෂියේ අවිඥානයේ අභ්යන්තරයට බසින්නට පටන් ගනිති. මියගිය උන්, දිවිපිදූවන් දහස් ගණනකින් පසු ඉතිරිවූ ‘මා කවරෙක්ද’ ඇටකටු එකතු කරන්නන් තුළ මතුවන ගැටලුවකි. මතකය, ස්මරණය යනු සමූලඝාතන උත්කර්ෂයට නැංවීම නොව ඒ ඔස්සේ බලකරනු ලබන ස්වයං විවේචනයට එකඟතාව පළකිරීම නොවන්නේද? නව ආරක පුරාවිද්යාවේ කෙළවර මතුවන ගැටලු කිහිපයකි.
මෙතැන සිදුවූයේ කුමක්ද?
මේ බිමේ මනුස්සයන් ඇද වැටුණාට පසු සිදුවූයේ කුමක්ද?
මතකය-අතීතාවර්ජනය- පරිකල්පනය එකිනෙකට ප්රතිමුඛ වනවාට වඩා කදාරේගේ නවකතා වියමනේදී එකිනෙක ලුහුබඳී. එවිට යුද්ධයේ සැබෑ විරුවන් වන්නෝ පදක්කම් පැළඳුවෝ නොවෙති. සාම්ප්රදායික ස්ටැලින්වාදී-පැසිස්ට්වාදී නවකථාවේදී මව්බිම-නැතිනම් මරණය කියාගන්නා විටෙක මව්බිම බහුතරයේ මව්බිම බවට පත්වේ. එහෙත් ලතින් ඇමරිකානු-පෝලන්ත-චෙකොස්ලොවැකියානු-ඇල්බේනියානු-ඉන්දීය නැක්සලයිට් රණකාමියාගේ මව්බිම බහුත්ව මව්බිමකි. (කියවන්න, චේ ගුවේරා එක්සත් ජාතීන්ගේ සමුළුව ඉදිරියේ කළ එකම කථාව) මව්බිමක ඔප්පුවකින් බිම් අඟලක්, නිවහනක් නොමැතිව මියයන්නන් කුමන ආකාරයේ වීරයන් ලෙස පිළිගත හැක්කේද? එකම ලේ ඥාතියෙකු නොදකින ශරීරයක්, සිහිවටනයක් නොමැති සොහොනක නිදන සොල්දාදුවෙකු, අයත් වන්නේ කුමන ආකාරයේ වීර හමුදාවකටද? කදාරේ එහෙයින් ස්මරණය සොල්දාදුවෙක්-පදක්කම් නොපැළඳි සොල්දාදුවෙකු බවට පත්කරනු ලබයි.
රචනා විලාසයේදී කදාරේ කඩතොලු මගහරී. එහෙත් ආලවටට්ම් නොදමයි. පරිකල්පිත බිමක-අර්ධ පරිකල්පිත සොල්දාදුවෙකු සිය විඥානය දෙසට හැරවීමේදී කදාරේ උමතු පූජකයාගේ අතාර්කික පැවැත්ම-අතාර්කික සංවාද ඔස්සේ නමක්-බිමක්-ශරීරයක් අහිමි සොල්දාදුවෝ ගමන් ආරම්භ කරති. ‘මළ හමුදා ජනරාල්’ එහෙයින්ම නව ආරක සාහිත්යමය පුරා විද්යාත්මක කැණීමකි. සාහිතය වියමනක් කැණීම් සටහන් ඔස්සේ මතුකර ගැනීමකි. වස්තු විෂය විචාරණය කරමින් උසස් තැනකට කියවන්නා රැගෙන යමින් නිරාකුලකරණයට යොමු කරවීමක් මළ හමුදා ජනරාල් තුළ නොමැත. වෘත්තාකාර නිරීක්ෂණ-සිතිවිලි දර්ශන සංරචනා ඔස්සේ කදාරේ එහෙයින් කතාව කියාගෙන යෑමේදී සම වන්නේ සැමුවෙල් බෙකට්-ප්රාන්ස් කෆ්කාටයි. අවසාන වශයෙන් විඥාන පරිපථය සාහිත්ය රචනයේදී රේඛීයව ගොඩනැගෙනවාට වඩා විවිධ වංකගිරිගත පැවැතුම්-ක්රියාවලීන් ඔස්සේ ගමන් කරවීමේදී වඩාත් සාර්ථක මැදිහත්කාර කතන්දර ලියාගැනීමේ වේගය සහ අවකාශය අද දවසේ කතාකාරයාට ලබාදෙන බව ස්මයිල් කදාරේගේ ‘මළ හමුදාවක ජෙනරාල්’ නවකථාව ස්ථාපිත කරනු ලබන බව සටහන් කරමි.■
