මියන්මාරයේ සිදු වූ හමුදා කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු, මේ වන විට හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇත. චීනයේ ආර්ථික සහයෝගයත් මැද මියන්මාරයේ අනාගතය කෙසේ වේවිද?
යම් රටක් හමුදාක් පවත්වාගෙන යන්න ඕනෑ මකරෙක් ඇති කරනවා වාගෙයි. අවශ්‍ය ආහාරපාන ආදිය දී නිසි පාලනයක් ඇතිව, බැඳ තබාගන්න ඕනෑ. අවශ්‍ය වෙලාවට විතරක් එළියට ගන්න ඕනෑ. නැත්නම් ගිනි පිඹිමින් විනාශයක් කරන්නට මකරෙක්ට හැකියි.
ආයුධ අතට ගත්, සිවිල් අයිතිවාසිකම් නොතකන, හුදු නායකයන්ගේ අණ අනුව ඕනෑ දෙයක් කරන හමුදාවක් සීමාව ඇතුළේ තබා නොගතහොත්, මහා විනාසයක් විය හැකියි. මියන්මාරයේ පසුගිය සතියේ හමුදා කුමන්ත්‍රණය එවැනි විනාසයක්.
මියන්මාරය අවුරුදු 50කට වැඩි කාලයක් තිස්සේ හමුදා පාලනය යටතේ තිබුණු රටක්. 1962 සිට 2011 දක්වා. 2011 දී අර්ධ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනයක් බිහිවුණා. 2015දී මිලිටරි පාලනයෙන් පසු පළමු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සහ විවෘත මැතිවරණය පැවැත්වුවා. මිලියන 54ක ජනගහනයක් සිටින මියන්මාරයේ පාලනය 2015න් පසුත් සම්පූර්ණයෙන්ම හමුදා ග්‍රහණයෙන් ගිලිහුණේ නැහැ.
අගමැතිනි අවුන් සාන් සු චී සහ පාලක පක්ෂයේ නායකයන් ගණනාවක් අත්අඩංගුවට ගෙන රඳවා තබාගෙන. වසරක හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කරලා. හේතුව ලෙස මිලිටරි කණ්ඩායම් කියන්නේ, අවසන් වරට පැවති මැතිවරණය සාධාරණ එකක් නොවූ බව. එය මිලිටරි කණ්ඩායම් කී කතාවක් නෙවෙයි. මැතිවරණයෙන් පසු විපක්ෂයේ කණ්ඩායම් තමයි මැතිවරණය අසාධාරණ බව කියන්නට පටන්ගත්තේ. එහෙත්, මියන්මාර් මැතිවරණ කොමිසම කීවේ ඒ බව තහවුරු කරන කිසිම සාක්ෂියක් නැහැ කියලයි.
දැන් එරට වැසියන් පාරට බැස බෙලෙක් කෝප්පවලින් පිඟන්වලට ගසමින් විරෝධතා පවත්වනවා. සෞඛ්‍ය සේවකයන් රාජකාරීවලින් ඉවත්ව විරෝධය දක්වනවා. ඒ, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඉල්ලමින්.
හමුදා පාලනයක් ඉල්ලන සමහර උදවිය ලංකාවේත් ඉන්න නිසා, තවත් බෞද්ධ රටක් වන මියන්මාරයේ පුරවැසියන් දිහා හොඳ හැටි බලන්න ඕනෑ.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඇති සැටියෙන් බාරගන්න හොඳ නැහැ. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ වටිනාකම මෙවැනි සිදුවීම්වලදී හොඳින්ම පේනවා. ඒ නිසා ටිකෙන් ටික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ බෙල්ල හිර කරන අය දිහා විමසිල්ලෙන් බලා ඉන්න ඕනෑ.
‘අපේ රට අලුතින් පියාඹන්න ඉගෙනගත් කුරුල්ලෙක් වගේ. දැන් අපේ තටු කපා දාලා’ බීබීසී වෙත එසේ කියා තිබුණේ මියන්මාර් ජාතික තරුණයෙක්.
‘මම පුදුමයෙන් සහ කම්පනයෙන් වෙළිලා. මම බලාපොරොත්තුවෙනවා අවුන් සාන් සුචී සහ ඇගේ සගයන් ඉක්මනින් නිදහස් වේවි කියා.’ මැදිවියේ කාන්තාවක බීබීසී වෙත එසේ කීවා.
එහෙත්, මියන්මාරයේ මිලිටරි කණ්ඩායම් මීට පෙර ඉතිහාසයේ මහජන විරෝධතා මැඩපැවැත්වීමට ඉතා දරුණු උපක්‍රම යොදාගෙන තිබුණා. මෙවරත් එසේ කරනු ඇතිදැයි සිතාගත නොහැකියි.
‘අපි රාජකාරීවලින් ඉවත් වුණේ ජනතාව ගැන නොසිතන ඒකාධිපතියෙක් යටතේ වැඩ කරන්න බැරි නිසා.’ රාජකාරීවලින් ඉවත් වූ සෞඛ්‍ය නිලධාරියෙකු බීබීසී වෙත එසේ කියා තිබුණා.
සු චී නම් වීරවරිය
මියන්මාර කුමන්ත්‍රණයේ කේන්ද්‍රීය චරිතය අවුන් සාන් සු චී. ඇය 1991 දී නොබෙල් සාම ත්‍යාගය දිනාගත්තා. 2015 දී ඇය ජාතික ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලීගය නියෝජනය කරමින් මැතිවරණයට ඉදිරිපත්ව එරට අගමැතිනිය වුණා. ඒ මැතිවරණය අවුරුදු 25කට පසු එරට පැවැත්වූ පළමු විවෘත මැතිවරණය. ඉන්පසු ඇය 2020 දී දෙවැනි වතාවටත් විශාල මැතිවරණ ජයක් ලැබුවා. කුමන්ත්‍රණය දක්වා ඇය අගමැතිනිය වූවා.
ඇය එක්තරා කලෙක මානව හිමිකම් පිළිබඳ ලෝකයේ අංක එකේ සංකේතයක්. තමන්ගේම නිදහස අත්හැර, ඇය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන් සටන් කළා. දශක දෙකක් තිස්සේ රට පාලනය කළ දරුණු හමුදා ජෙනරාල්වරුන්ට එරෙහිව සටන් කළ සිහින් සිරුරැති ගැහැණියක් ඇය. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට ඒ තරම් ප්‍රබල සංකේතයක් තවන් කොයින්ද.
ඇගේ පියා ජෙනරල් අවුන් සාන්. ඔහු මියන්මාරයට නිදහස ලබාදීමේ වීරයෙක්. එහෙත්, සු චීට වයස අවුරුදු දෙකක් වෙද්දී ජෙනරල් අවුන් සාන් ඝාතනය කරනු ලැබුවා. 1960 දී සු චීගේ මව ඉන්දියාවේ මියන්මාර් මහකොමසාරිස්වරිය පත් කළා. සු චී ඉන්දියාවට ආවා. ඇය ඉන්දියාවේ හැදී වැඩී, බි්‍රතාන්‍යයට ගොස් ඔක්ස්ෆර්ඩ් සරසවියේදී දර්ශනය, දේශපාලනය සහ ආර්ථිකය පිළිබඳ හැදෑරුවා. බි්‍රතාන්‍යයේදීම මයිකල් ආරිස් නම් බි්‍රතාන්‍ය ජාතිකයා සමඟ විවාහ වුණා. විවාහයෙන් ඇයට දරුවන් දෙදෙනෙක් සිටිනවා. (මියන්මාර් ව්‍යවස්ථාව අනුව විදෙස් විවාහයකින් දරුවන් සිටින නිසා සු චීට එරට ජනාධිපතිධුරය දරන්නත් බැහැ.)
ඇය නැවත 1988 දී මියන්මාරයට ගියේ ඇගේ මවට අසනීප වූ නිසයි. එහෙත් 1988-08-08 වැනිදා කුප්‍රකට දේශපාලන කලබගෑනි ආරම්භ වුණා. 88-8-8 ලෙස එම අරගලය හැඳින්වුවා. ඒ මියන්මාරයේ එවකට සිටි ඒකාධිපතියා වූ ජෙනරල් නී වින්ට එරෙහිව. ඇය ඒ දේශපාලන කටයුතුවලට සම්බන්ධ වෙමින් අරගලවලට නායකත්වය දුන්නා. 8-26 වැනිදා ඇය යැන්ගූන්හිදී ඓතිහාසික කතාවක් පැවැත්වුවා. එහෙත්, එම අරගල දරුණු ලෙස මර්දනය කෙරුණා. අවිහිංසාවාදීව අරගල කරමින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙනුවෙන් ඇය සටන් ඇරඹුවා. එහෙත්, අරගලය පරාජය වූ පසු අන්තිමේ ඇය මියන්මාරයේ සිර වුණා. 1989 සිට ඇය නිවාස අඩස්සියේ තැබුවා.
ඇය 1990 දී මැතිවරණයකටත් ඉදිරිපත් වුණා. ඒ ඇගේ පක්ෂයෙන්. එහෙත්, මැතිවරණය ජයගත් පිලට බලය පවරන්නට මිලිටරි පාලකයන් සූදානම් වුණේ නැහැ.
1990 දී අවුන් සාන් සුචී කළ ප්‍රකාශයක් විශේෂයි. ඇය ඒ ප්‍රකාශය කළේ ‘බලය දූෂිතයි, අධික බලය අධික ලෙස දූෂිතයි’ යන ප්‍රකාශයට ප්‍රතිචාරයක් ලෙස.
‘බලය නෙවෙයි දූෂිත. බිය තමයි දූෂිත. බලය හිමි අයට ඒ බලය අහිමිවේවි කියන බය තමයි දූෂිත ක්‍රියා කරන්නේ.’ ඇය කීවේ එහෙම.
තවත් වතාවක් ඇයට අසීරු තෝරාගැනීමක් කරන්නට වුණා. ඒ බි්‍රතාන්‍යයේ සිටි ඇගේ සැමියා මරණාසන්න වූ මොහොතේ. නිවාස අඩස්සියේ සිටි ඇය සැමියා ගෙන්වාගන්නට අවසර ඉල්ලුවා. මියන්මාර් මිලිටරි රජය කීවේ එයට අවසර නොදෙන නමුත්, ඇයට බි්‍රතාන්‍යයට යෑමට අවසර දිය හැකි බව. රටින් පිටවුණොත් ඇයට ඇතුළුවීමට අවසර නොලැබේවි කියන සැකය නිසා, ඇය සැමියා බැලීමේ පෞද්ගලික වුවමනාව පසෙක දමා රට වෙනුවෙන් තීන්දුවක් ගත්තා.
අවුන් සාන් සු චී නම් වීරවරිය, ඓතිහාසික දේශපාලන චරිතය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ හා මානව හිමිකම්වල සංකේතය බිහිවුණේ එලෙස. 2015 දී පැවති විවෘත මැතිවරණයෙන් ඇය අගමැතිධුරයටත් පත් වුණා. ව්‍යවස්ථාව අනුව බලය ජනපති සතු විය යුතුයි. එහෙත්, ඇගේ ජනප්‍රියත්වය නිසාම ජනාධිපතිවරයාටත් ඉහළින් රටේ තීන්දු ගත්තේ ඇය.
තවත් අතුරු කාරණාවක් තිබුණා. 2015න් පසුවත් මියන්මාරයේ ව්‍යවස්ථාදායකයේ සීයට 25ක නියෝජනයක් මිලිටරි නිලධාරීන්ට හිමි විය යුතුයි. මිලිටරි කණ්ඩායම්වලට සැලකිය යුතු බලයක් හිමි වුණා.
ඇගේ බිය
මියන්මාරය බහුතර බෞද්ධයන් සිටින රටක්. ඒ අතින් මියන්මාරය සහ ශ්‍රී ලංකාව සමානයි. එහෙත් එරට නැත්තේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය. මියන්මාරයේ රොහිංග්‍යා මුස්ලිම්වරුන්ට එරෙහිව මිලිටරි කණ්ඩායම් හිංසනය දියත් කළේ බෞද්ධ අන්තවාදී අදහස් පෝෂණය කරමින්. බහුතරය බෞද්ධයන් වූ මියන්මාරයේ, බහුතර ඡන්දයෙන් බලයට පත් වූ සු චී ඒ මුස්ලිම්වරුන් වෙනුවෙන් කතා කිරීමට බියක් දැක් වූ බව පෙනුණා.
ඒ අනුව, පසුකාලීනව ඇය තමන්ගේම ප්‍රකාශවල ගොදුරක් බවට පත්වුණා. බලය අහිමිවේවි කියන බය දේශපාලනඥයන් දූෂණයට ලක් කරන බව කී ඇයම රෝහිග්‍යා මුස්ලිම්වරුන්ගේ අයිතිවාසිකම්වලට පසුපස හැරෙව්වා. රොහිංග්‍යා මුස්ලිම් ජාතිකයන් දස දහස් ගණන් රට අත්හැර සරණාගතයන් ලෙස යද්දී, ඇතැම් වාර්තා අනුව මිලිටරි කණ්ඩායම් 10,000ක් පමණ ඝාතනය කර තිබියදී, අන්තවාදී බෞද්ධ කණ්ඩායම්වල ප්‍රහාරවලට මුස්ලිම් ජාතිකයන් ලක්වෙද්දී ඇය ජාත්‍යන්තර මාධ්‍යවලට කීවේ තම රට ඇතුළේ මානව හිමිකම් කඩකිරීමක් සිදු නොවන බව. මෙය පැහැදිලිවම බෞද්ධ බහුතරයේ කැමැත්තට අනුව ගිහින් ඇය කළ ප්‍රකාශයක්.
තවත් අවස්ථාවක රොයිටර්ස්හි මාධ්‍යවේදීන් දෙදෙනකු අත්අඩංගුවට ගත් පසු, ඒ මාධ්‍යවේදීන් වෙනුවෙන් පෙනී සිටිනවා වෙනුවට ඒ අයිතිවාසිකම්වලට ප්‍රතිපක්ෂව කතා කළා. ඒ අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සංකේතයක් වූ සු චී බලය ලැබුණු පසු වෙනස් වූ හැටි මියන්මාරයේ අයත්, ජාත්‍යන්තර සමාජයත් අත්දුටුවා.
ඇගේ පාලන සමයේ අඩුපාඩුත්, පසුගිය වසරේදී කලාපයේ කොවිඩ්-19 පාලනයේදී අසාර්ථකම රටක් බවට මියන්මාරය පත් වූ සැටිත් කතාබහට ලක් වුණා. එහෙත්, සු චීගේ ජනප්‍රියත්වය අඩු වුණේ නැහැ. එරට බෞද්ධ බහුතරයේ සීයට 79ක් පමණ 2020 දී ඇයට කැමැත්ත දැක්වු බව සමීක්ෂකයන් කියනවා.
ඇගේ දෛවය
අවුන් සාන් සු චී එම අසාර්ථක පාලිකාව ලෙස ඉතිහාසගත වේදැයි ඇතැම් අය අවසන් කාලයේ ප්‍රශ්න කළා. එහෙත්, ඇගේ දෛවය ඊට වඩා වෙනස්. දැන් ඇය මිලිටරි කුමන්ත්‍රණයකින් සිරගත කරලා. 2020 නොවැම්බර් මාසයේ පැවති ඡන්දයකින් විශාල ජයග්‍රහණයක් ලැබුවාට පසු. ඒ නිසාම නැවත ඇය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ සංකේතයක් බවට පත්ව සිටිනවා. මුළු රටම ඉල්ලන්නේ ඇය නිදහස් කොට, කුමන්ත්‍රණය අත්හරින ලෙස. ‘ඇය තමයි අපේ අම්මා.’ ඇතැම් අය එහෙම කියනවා.
ඇත්ත, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයෙන් පත් කරගන්නා හැම පාලකයාම පාහේ අපේ බලාපොරොත්තු කඩා දමනවා විය හැකියි. එහෙත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ස්වභාවය තමයි ඒ. මිලිටරි ඒකාධිපතියෙක්ට සාපේක්ෂව අඩුපාඩු සහිතව හෝ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නායකයෙක් රටකට වටිනවා.
මියන්මාර් මිලිටරිය
2011 දී ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය වෙත ගමන් කරන්නට පටන්ගත්තත්, මියන්මාරයේ මිලිටරි කණ්ඩායම් සම්පූර්ණයෙන්ම පාලනයෙන් ඈත් වුණේ නැති බව අප මීට පෙර කීවා. මියන්මාර ව්‍යවස්ථාදායකයේ ඉඳගෙන සිටින හමුදා නිල ඇඳුම් බොහොමයක් ඊට පසුත් දක්නට ලැබුණා. මියන්මාර් මිලිටරි කණ්ඩායම් පුදුමාකාර විදියට සිවිල් ජීවිතයට මැදිහත් වුණා. (දැන් ලංකාවේත් ටිකෙන් ටික සිද්ධවෙන්නේ ඒක.)
මිලිටරි කණ්ඩායම්වලට අයත් ව්‍යාපාර සමාගම් තියෙනවා. දැවැන්ත සමාගම්. ඇඳුම්, මැණික්, බැංකු ආදී නොයෙකුත් ක්ෂේත්‍රවල.
දැන් මියන්මාරය පාලනය කරන්නේ මිලිටරි ජුන්ටාවක්. එහි නායකත්වය දරන්නේ සේනාධිනායක මින් අවුන්ග් හ්ලේන්ග්. ඔහු මීට පෙර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලනය පැවති සමයේත් මිලිටරි කණ්ඩායම්වලට නායකත්වය දුන්නා. කලක් සු චී සමඟ සහයෝගයෙන් හිටියා. දැන් ඔහු කියන්නේ ඉක්මනින්ම සාධාරණ හා නිදහස් මැතිවරණයක් පවත්වන බව. එහෙත්, වසරක කාලයකට හදිසි තත්වයක් ප්‍රකාශයට පත් කර ඇති පසුබිමක එය අද හෝ හෙට සිදුවේයැයි කියන්න බැහැ.
චීනයේ සහයෝගය
මේ කතාවේ ඉතා වැදගත් භූමිකාවක් චීනය ඇතුළු මියන්මාරයේ අසල්වැසි රටවල් ඉටු කරනවා. අපේ කලාපයේ සිටින ප්‍රජාතන්ත්‍රවිරෝධී පාලකයන්ගේ හිතමිතුරා චීනය. උතුරු කොරියාවේ ආර්ථිකයටත් ලෝක සම්බාධක හමුවේ පණ අදින්නට හැකි වී තිබෙන්නේ චීනයේ ආර්ථික ඔක්සිජන් නිසායි.
චීනය කිසිදා ආර්ථිකයෙන් ගොඩ යන්නට රටවල්වලට උදව් කරන්නේ නෑ. එහෙත්, ජාත්‍යන්තර බලපෑම් සහ සම්බාධක හමුවේ පණ අදින්නට රටවල්වලට උදව් කරනවා. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට හිතකර නැති පාලනයක් ගෙනයන කාම්බෝජය, තායිලන්තය මෙන්ම පිලිපීනයක් මේ වන විට කියා ඇත්තේ මියන්මාරයේ ප්‍රශ්නය අභ්‍යන්තර එකක් බව.
මේ වනවිටත් ඇමෙරිකා එක්සත් ජනපදය මියන්මාරයට එරෙහිව සම්බාධක පනවන බවට අනතුරු හඟවා තිබෙනවා. බි්‍රතාන්‍යය, යුරෝපා සංගමය සහ ඕස්ටේ්‍රලියාව ඇතුළු පාර්ශ්ව ගණනාවක් කුමන්ත්‍රණය හෙලා දැක තිබෙනවා.
මියන්මාරයට සම්බාධක පැනවීමේ ඉඩකඩක් තිබෙනවා. එහෙත්, ඒවා කුමන මට්ටමට සිදුවේදැයි සිතාගත නොහැකියි. ඇතැම්විට මියන්මාරයේ ජෙනරල්වරුන්ට සහ ඔවුන්ට අයත් සමාගම්වලට පමණක් සම්බාධක පැනවීමේ ඉඩක් තිබෙනවා.
එහෙත්, මියන්මාරයේ මිලිටරි නායකන් එයට කිසිදු බියක් දක්වන්නේ නැහැ. මීට පෙරත් වසර ගණනක් තිස්සේ මිලිටරි පාලනයක් ගෙන ගිය එම නායකයන්, සම්බාධක තර්ජන තඹේකට තකන්නේ නැහැ. අනෙක මියන්මාරය මේ වන විටත් වැඩිපුර ආර්ථික ගනුදෙනු කරන්නේ සිංගප්පූරුව, හොංකොං, චීනය ආදී රටවල් සමග. ආසියානු කලාපයේ දැන් සිටින බලවත් රටවල්, බටහිර රටවල්වල ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී බලපෑම්වලට හසු නොවී ආර්ථිකය පවත්වාගෙන යන්නට සමත්.
ඒ නිසා බලපෑමක් කරන්නට නම් ලෝකයේ රටවල් ගණනාවක් එකතු වී, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේත් මැදිහත්වීම මත ඉතා තීරණාත්මක සම්බාධක පැනවීමක් කළ යුතුයි. එහෙත්, එසේ කළහොත් අමාරුවේ වැටෙන්නේ දැනටත් දිළිඳුකමේ ජීවත්වෙන මියන්මාරයේ සාමාන්‍ය ජනතාවමයි. සම්බාධක තිබුණත්, දැඩි පාලනය එලෙස පවත්වාගන්නට මිලිටරි පාලකයන් උත්සාහ කරනු ඇති.■
