- සම්පත් සීමාසහිත වන අවස්ථාවන්හි දී, ගෙවීම් මත පදනම්වූ සමාන්තර ක්‍රියාවලියකට ඉඩ දීමෙන් නොමිලේ සේවා ආරක්ෂා කර ගැනීම ප්‍රඥාගෝචර විය හැකි ය.
■ මහාචාර්ය රොහාන් සමරජීව
එන්නත්වල කාර්යක්ෂමතාව, අවදානම ආදිය පිළිබඳව අදහස් දැක්විය යුත්තේ ඒ ඒ විෂයයන් පිළිබඳව විශේෂඥ දැනුමක් සහිත උදවිය විසිනි. එසේ වුවද, ආර්ථික විද්‍යාව, නීතිය සහ තාක්ෂණය පිළිබඳ අන්තර් සම්බන්ධතාව තුළ කටයුතු කරන අයට ද, වැදගත් දායකත්වයක් කළ හැකි ය.
එන්නත්කරණය කුමන ආකාරයේ භාණ්ඩයක්ද?
යම් රටක යම් නිශ්චිත මොහොතක තිබෙන එන්නත් තොගය සීමා සහිතය. එන්නත් කුප්පි යනු මුදලට විකිණිය නොහැකි පොදු භාණ්ඩයක් නොවේ. එක් අයකුට එන්නතක් ලැබෙන විට තවත් කෙනෙකුට එය අහිමි වේ. එය පහසුවෙන් ලබා දීමට හෝ නොදීමට පුළුවන. මෙය වෙළෙඳපොළ තුළින් ලබාදිය හැකි පෞද්ගලික භාණ්ඩයකි.
කෙසේ වෙතත් , එන්නත්කරණයට ප්‍රබල ධනාත්මක බහිරතා ඇත. එහි දී පුද්ගලයින්ට (සහ රටවලට) සැබෑ ප්‍රතිලාභ හිමි වන්නේ ජනගහනයෙන් බහුතරයක් (නැතහොත් බොහෝ සම්බන්ධතා ඇති රටක් නම් එම රටවල් අතර බහුතරයක්) එන්නත්කරණයට ලක් වූ විට ය. ප්‍රතිලාභ ලැබෙන්නේ එන්නත ලබාගන්නා තැනැත්තාට පමණක් නොවේ. ඔහු හෝ ඇය සිටින පරිසරයට ද ප්‍රතිලාභ හිමිවෙයි. එන්නත් වෙළෙඳපොළේ විකිණිය හැකි ය. එසේ වුව ද, එයට ගෙවන්නට පැකිළෙන උදවියට වත් යම් ප්‍රමාණයක් නොමිලේ ලබාදීම වඩා හොඳ ය. ඇත්තෙන්ම කුමන හේතුවක් නිසා හෝ එන්නත් ලබාගැනීමට ප්‍රතිරෝධයක් ඇත්නම්, අතිරේක දිරි ගැන්වීම් හෝ දඬුවම් හෝ ලබා දීමද, සාධාරණ වෙයි.
සීමිත තොගය බෙදාදිය යුත්තේ කෙසේ ද?
දශ ලක්ෂ 22ක ජනගහනයක් සිටිය දී, 300,000 කට පමණක් ප්‍රමාණවත් එන්නත් පමණක් දැනට තිබෙන විට, ආසාදනයට ලක්වීමේ අවදානමට වැඩියෙන් ම ලක්වන මුල් පෙළේ සේවකයන්ට (සෞඛ්‍ය සහ වෙනත්) ප්‍රමුඛත්වය ලබාදීම තර්කානුකුලය. ඔවුන් එම අවදානමට විවෘත වන්නේ අප සියලු දෙනා වෙනුවෙන් ඔවුන් කරන රාජකාරියේ ස්වභාවය අනුව ය. ඔවුන් රෝගාතුර වුවහොත් ඔවුන් පමණක් නොව සියලු දෙනාට පීඩා විඳින්නට සිදුවනු ඇත. රෝගීවූවන්ට ප්‍රතිකාර කිරීමට හෝ වසංගතය පාලනය කිරීමට හෝ පුහුණුවක් ඇති පිරිසක් නොමැති වනු ඇත.
ප්‍රමුඛත්වයේ ඊළඟට සිටිය යුත්තේ කවුරුන් ද? බොහෝ සමාජවල සීමිත එන්නත් ලබාදෙන්නේ වැඩිම අවදානම සහිත පිරිසටයි. කොවිඩ් 19 දී නම්, වෙනත් රෝගී තත්ත්වයන් සහිත වැඩිහිටි පිරිසටයි. එන්නතෙහි ඵලදායී බව කෙටි කාලීන යයි වන අපේක්ෂාව නිසා මෙය සාපේක්ෂ වශයෙන් පහසු තෝරාගැනීමක් වෙයි.
කොවිඩ් 19 වෛරසය පරිණාම වන උන වෛරසයක් නිසා, එම එන්නත්වලින් ලැබෙන ආරක්ෂාව දීර්ඝ කාලීන නොවෙතැයි උපකල්පනය කළ හැක. මේ මොහොතේ පවා ෆෛසර්-බයෝඑන්ටෙක් සමාගම් අලුත් ප්‍රභේදයන්ට මුහුණ දිය හැකි එන්නත් නිෂ්පාදනය ආරම්භ කර ඇත. වැඩිහිටියන් රැක ගැනීම තුළින් වෛද්‍ය ක්ෂේත්‍රයට දරන්නට වන බරද අඩුකළ හැක.
ආහාර සැකසීමේ යෙදී සිටින්නෝ ද, අත්‍යවශ්‍ය කාර්යයන් ඉටු කරති. වෙනත් රටවල රෝග ආසාදනය පිළිබඳ තොරතුරු මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ මෙබඳු සේවකයන් ඉහළ අවදානමකට ලක් වන බව යි. මුල්පෙළේ සෞඛ්‍ය සේවකයන්ගෙන් පසුව ප්‍රමුඛත්වය දිය යුත්තේ මොවුන්ට ද? අපනයන නොකඩවා පවත්වාගැනීම සඳහා කර්මාන්ත ශාලා තුළ එකිනෙකාට සමීපව සේවය කරන පිරිස සම්බන්ධයෙන් තත්ත්වය කුමක් ද? ඔවුන් නොමැතිව අපට වසංගතය හා සටන් වැදීමට සම්පත් නොමැති වනු ඇත.
ඔවුන්ගේ වැඩ කටයුතු සඳහා පුළුල් මහජන සහභාගිත්වයක් අවශ්‍ය වීමත්, ඒ නිසා ම ඔවුන් අවදානමට ලක්වීමත් සිදුවන, දේශපාලනඥයන් සහ ආගමික ක්‍රියාකාරීන් වැනි උදවිය සම්බන්ධයෙන් කුමක් කළ යුතුද? තමන් විසින් ම අවදානමට විවෘත වීම නිසා මුල්පෙළේ සෞඛ්‍ය ක්‍රියාකාරීන්ගෙන් මොවුන් වෙන්කොට සැලකිය හැකි ය.
ගෙවීම් කිරීමට හැකියාවක් තිබිය යුතු ද?
ලබාගැනීමට හැකියාව ඇති විවිධ එන්නත් ඇමෙරිකානු ඩොලර 3 (ඇස්ට්‍රා සේනිකා – ඔක්ස්ෆර්ඩ් / කොවිශිල්ඩ්) පමණ සිට ඩොලර් 33 (මොඩර්නා) පමණ දක්වා මිල නියම වී ඇත. ආණ්ඩුවලින් සහ කොවැක්ස් වැනි වැඩසටහන් මගින් කෙරෙන තොග වශයෙන් මිල දී ගැනීම් මගින් ඇතැම් එන්නත් පුරවැසියන්ට නොමිලේ ලබාදෙනු ඇත. ගෙවීම් කිරීමට කැමති අයට එන්නත් ලබාගැනීමට ඉඩ ලැබෙන සමාන්තර මාර්ගයක් තිබිය යුතු ද?
උදාහරණයක් ලෙස තම ශ්‍රම බලකාය ආරක්ෂා කර ගැනීමට තමන්ගේ ම මුදල් යෙදවීමට අපනයන ආයතනයක් කැමති විය හැකි ය. නොමිලේ එන්නත් ලබාදීමේ ප්‍රමුඛතා ලැයිස්තුවට එයින් බලපෑමක් නොවන තාක් කල් එයින් කිසියම් හානියක් සිදු වේද?
මුදල් ගෙවා එන්නත් ලබාගැනීමට සමාගම්වලට ඉඩ දෙන්නේ නම් පුද්ගලයන්ට ඉඩ නොදිය යුත්තේ ඇයි? තමන් ප්‍රමුඛතා කාණ්ඩවලට අයත් නොවුණත් පිටරට යෑමට අවශ්‍ය අයට එන්නත් අනිවාර්ය විය හැකි ය. පෝලිම කඩමින්, එක් එක්කෙනා ගැන වෙන වෙන ම තීරණ ගන්නවා වෙනුවට, මුදල් ගෙවා එම අවස්ථාව ලබාගැනීමට ඉඩ දීම වඩා පිරිසිදු ය. මුදල් ගෙවා එන්නත් ලබාගැනීමේ අවස්ථාව ඉහත සඳහන් කළ ආකාරයේ හේතුවක් ඇති අයට පමණක් සීමා කළ යුතු ද? නැතහොත් ගෙවීමක් කිරීමට කැමති ඕනෑම අයෙකුට අවස්ථාව දිය යුතු ද?
කෙසේ වෙතත්, ශ්‍රී ලංකාවේ සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතිය ක්‍රියාත්මක වන්නේ ද මේ ආකාරයෙනි. රජයේ රෝහල්වල නොමිලයේ ලබාදෙන විශේෂඥ උපදේශන සේවා ලබාගන්නා අයට වඩා, කෙටි බලා සිටීමේ කාලයක් තුළ වැඩි අවධානයක් සහිතව තමන් තෝරාගත් විශේෂඥයාගේ සේවය ලබාගැනීමට, ගෙවීමට සූදානම් අයට අද අවස්ථාව ලබා දී ඇත. රෝහල් පහසුකම් සම්බන්ධයෙන් ද තත්ත්වය එයමය. යාබද පිරිසිදු නාන කාමර සහ රුපවාහිනී පහසුකම් අවශ්‍ය අයට පෞද්ගලික රෝහල් භාවිත කළ හැකි ය. හොඳට ම හොඳ නැතත් මෙම සමාන්තර ක්‍රියාවලිය වැඩ කරන බව පෙනේ. සම්පත් සීමාසහිත වන අවස්ථාවන්හි දී, ගෙවීම් මත පදනම්වූ සමාන්තර ක්‍රියාවලියකට ඉඩ දීමෙන් නොමිලේ සේවා ආරක්ෂා කර ගැනීම ප්‍රඥාගෝචර විය හැකි ය.
ඉහත විසඳුම ගැන සමහරුන් බිය වන්නේ, නොමිලේ ලැබිය යුතු එන්නත් හොර පාරෙන් පුද්ගලික මාවතට යොමු කර යුක්තිසහගත එන්නත්ලාභීන්ට එන්නත් අහිමි වීමේ ඉඩ සහ හොර පාර තුලින් අධිලාභ උපයා ගැනීමට ඇති ඉඩත් නිසාය. මෙයට පිළියම දැනට සකසා ඇති නමුත් ප්‍රසිද්ධ කර නැති ජාතික එන්නත් බෙදාහැරීමේ සැලැස්ම වහාම ප්‍රසිද්ධ කිරීමයි. එමෙන්ම එන්නත් ප්‍රමාණයන් සහ ඒවා ලබාගත් අයගේ විස්තර අධීක්ෂණයට විවෘත කිරීමයි. මෙම පාරදෘශ්‍යබව නැතිනම් එන්නතටත් වන්නේ මුල් මාස වල පීසීආර් පරීක්ෂණවලට වුණු දේමයි.
එන්නත්කරණය සහ විශ්වාසය
කෙනෙකුගේ ශරීරයට පිටස්තර දෙයක් එන්නත් කිරීම සඳහා විද්‍යාව සහ විද්‍යාඥයන් ගැන විශ්වාසය තැබීම අවශ්‍ය වෙයි. එන්නත්කරණය අවදානම් සහිත වන නිසා, විධිමත් අත්හදාබැලීම් සිදුකිරීම සහ අනුමත කිරීම සඳහා දැඩි ක්‍රියාවලියක් ද ක්‍රියාත්මක කොට ඇත. විශේෂයෙන් ම එන්නත් සම්බන්ධයෙන් ඇති නොවැළැක්විය හැකි අවදානම් සහ නොදන්නා දේ පිළිබඳව සංනිවේදනය සම්බන්ධයෙන් ලෝක සෞඛ්‍ය සංවිධානය විසින් රජයේ නිලධාරීන්ට උපදෙස් ලබා දී තිබේ. ඔවුන්ගේ උපදේශය වන්නේ විෂය පිළිබඳ දැනුම සහ වගකීම ඇති සෞඛ්‍ය බලධාරීන් මෙම සන්නිවේදන කටයුත්ත කළ යුතු බවයි. පසුගිය මාර්තු මාසයේ ලංකාවේ මෙම සන්නිවේදනය කෙරුණේ කෙසේද ගැන පර්යේෂණ පත්‍රිකාවක් ලර්න්ඒෂියා ආයතනය විසින් පසුගිය දා ජාතික විද්‍යා පදනම මෙහෙයවූ සම්මේලනයේදී ඉදිරිපත් කරන ලදි.
එන්නත්කරණය ගැන බියවන සහ විද්‍යාව විශ්වාස නොකරන සුළු ප්‍රතිශතයක් මහජනයා අතර සිටිති. අවිශ්වාසය ජනිත කොට වාසි ලබාගැනීමට උත්සාහ දරන මාධ්‍ය සමාගම් අවාසනාවට අප රටේද ඇත. උදාහරණයක් නම් මෑතකදී ‘අරුණ’ පුවත්පත, එන්නත සමග මයික්‍රෝ චිප් ද එන්නත් කරන්නේය යන පට්ටපල් බොරුව “ලු” යන්නට මුවාවී ප්‍රචාරය කිරීමයි. ජාන වෙනස් කරන්නේය යන්න වැනි කතා ද වැටෙන්නේ මෙම වර්ගයට ම ය.■
