■ අරුණ ජයවර්ධන
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ 46වැනි සැසිවාරය පෙබරවාරි 22 සිට ජිනීවා නුවර ‘පැලෙ ඩි නසියුම්’ හිදී පැවැත්වෙනවා. මෙවර සැසිවාරය අවුරුදු හයකට පසු ලංකාව සම්බන්ධයෙන් තීරණාත්මක එකක් විය හැකියි. පසුගිය අවුරුදු හය පුරාම, ඒ කියන්නේ 2015 සිට 2020 දක්වා කවුන්සිලයේදී ලංකාව ගැන දැක්වුණේ සහනශීලී ප්‍රතිචාරයක්. ලංකාවේ රාජ්‍යයට එල්ලවී ඇති මානව හිමිකම් උල්ලංඝනය කිරීම් හා ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීති කඩකිරීම් ගැන චෝදනාවලට රට තුළ සුදුසු පියවර ගන්නා බවට පිළිගනිමින් ලංකාව සම්බන්ධයෙන් ඉදිරිපත් වුණු 30/1 යෝජනාවට සම අනුග්‍රහය දක්වන්නට ලංකාව කැමති වීමත් සමග ඒ සහනශීලී සහයෝගය කවුන්සිලයෙන් ලැබුණා. 30/1 යෝජනාවෙන් පොරොන්දු වු දේවල් ලංකාව ඉටු නොකළත්, ඒවා ඉටුකිරීමට කල් ඉල්ලා සිටිමින් කළ ආයාචනා නිසා, 34/1, 40/1 හැටියට ඊළඟ සැසිවාරවලදීත් ලංකා ආණ්ඩුවට කවුන්සිලය සහන කාල ප්‍රදානය කළා.
එහෙත්, 2020දී කවුන්සිලයට ගිය විදේශ ඇමති දිනේෂ් ගුණවර්ධන, 30/1, 34/1 හා 40/1 යෝජනාවලට සම අනුග්‍රාහකත්වය දැක්වීමෙන් ඉවත් වන බව ප්‍රකාශ කළා. නමුත් ලංකාවට එරෙහිව තිබෙන චෝදනාවලට අදාළව රට තුළ පියවර ගන්නා බවටත්, එක්සත් ජාතීන් හා සමග තිබෙන වගවීමේ බැඳීම තවදුරටත් පවත්වා ගන්නා බවටත් ඔහු පොරොන්දු වුණා.
එහෙත්, හෙටානිද්දා පැවැත්වෙන 46වැනි සැසිවාරයේදී ලංකාව කවුන්සිලය ඉදිරියේ පෙනීසිටින්නේ වගඋත්තරකාරයකු හැටියටයි. එය 2014 දක්වා ලංකාවේ චරිතය නැවතත් ඉදිරියට රඟපෑමක් වාගෙයි.
මෙවර දකින්නට ඇති වර්ධනයන් මොනවාද?
එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස් මිෂෙල් බැෂලේ, ලංකාව සම්බන්ධයෙන් චෝදනාත්මක වාර්තාවක් මෙවර කවුන්සිලයට ඉදිරිපත් කරනවා. (මහකොමසාරිස්, කවුන්සිලයේ කොටසක් නොවෙයි. වෙනම ආයතනයක්. එහෙත්, කවුන්සිලය සමග මහකොමසාරිස් එකට වැඩ කරනවා. මහකොමසාරිස් වාර්තාව, කවුන්සිල සැසිවාරයේ වැදගත් අංගයක්.)
මිෂෙල් බැෂලේගේ වාර්තාවේ, ලංකාව ගැන මාන කිහිපයකින් විවේචනයන් අඩංගු වෙනවා. එපමණක් නොවෙයි, කලාතුරකින් සිදුවන පරිදි, ලංකාවේ යුද හමුදාවේ සිටි සහ සිටින පුද්ගලයන් දෙනෙකුගේ නම්ද විශේෂයෙන් එහි දක්වා තිබෙනවා. ඒ කමල් ගුණරත්න හා ශවින්ද්‍ර සිල්වා. මානව හිමිකම් කඩකිරීම් ගැන චෝදනා ලබා සිටින ඔවුන්, රජයේ ඉහළ තනතුරුවලට පත්කිරීම ගැන ඇය සිය විරෝධය එහි දක්වා තිබෙනවා.
පිටු 17ක වාර්තාවේ අඩංගු ඇගේ නිර්දේශ ඉතා බරපතළයි. එකක්, චුදිතයන් සම්බන්ධයෙන් ලංකාවෙන් පිටත වෙනත් රටවල උසාවිවලදී නඩු පවරන්න යැයි කීම. දෙක, චුදිතයන්ට කවුන්සිලයේ සාමාජික රටවල සංචරණ තහනම් පැනවීම මෙන්ම සාමාජික රටවල තිබෙන ගේදොර, ඉඩකඩම්, බැංකු ගිණුම් වැනි ඔවුන්ගේ දේපළ තහනම් කරන්නට යැයි කීම. තුන, එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්‍ෂක මණ්ඩලය ලංකාව සම්බන්ධයෙන් තීරණයක් ගත යුතුයැයි යෝජනා කිරීම. හතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ ජාත්‍යන්තර යුද අපරාධ අධිකරණයට (අයිසීසී) ලංකාවේ චුදිතයන් පැමිණවිය යුතුයැයි කීම. පහ, ලංකාවේ සිදුවීම් සම්බන්ධයෙන් විමර්ශනයට ජාත්‍යන්තර විනිශ්චය සභාවක් පත්කරන්නට යැයි කීම.
මේ ආකාරයෙන් ලංකාව සම්බන්ධයෙන් හතර වටෙන්ම කොටුවෙන නිර්දේශ මිෂෙල් බැෂලේගේ වාර්තාවේ සඳහන් වන්නේ, 2019න් පසු ලංකාවේ සිදුවුණු දේශපාලන, සමාජ හා ආර්ථික වර්ධනයන් සැලකිල්ලට ගනිමිනුයි.
මෙවර දකින්නට ලැබෙන අනෙක් වර්ධනය නම්, ආණ්ඩුවේ පාර්ශ්වකාරයන් නොවන, ලංකාවේ දෙමළ දේශපාලන පක්‍ෂ තුනක් එකට එකතු වී එක පෙරමුණක් හැටියට, මානව හිමිකම් කවුන්සිලය හමුවේ පෙනීසිටිමට තීන්දු කිරීමයි. ඊට අදාළ ඔවුන්ගේ ඒකාබද්ධ ලිපිය, මේ වන විට මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ සාමාජික රටවල් 47ට යවා තිබෙනවා. ඒ ජනවාරි 15 වැනිදා.
2020 අගෝස්තු මහ මැතිවරණයේදී එකිනෙකාට එරෙහිව කටයුතු කළ මේ දෙමළ දේශපාලන පක්‍ෂ, පසුගිය කාලය පුරාම කටයුතු කළේත්, එකිනෙකා කෙරෙහි විවේචනාත්මක සහ පසමිතුරු ආකල්පයකින්. එහෙත්, අද ඔවුන් එක පෙරමුණකට ශක්තිමත්ව පැමිණ සිටිනවා. දෙමළ ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් අරගලය පැත්තෙන් එය ඉතාමත් සුබදායක තීරණයක්.
ඊට හේතු, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂ පාලනය යටතේ, තමන්ට කිසිම සහනයක් නොලැබෙන බව දෙමළ දේශපාලන පක්‍ෂවලට තේරුම් ගොස් තිබීම. 2019 නොවැම්බරයේ බලයට පත්වූ අවස්ථාවේ සිට රාජපක්‍ෂ ආණ්ඩුව ඒ ‘තේරුම් ගැනීමට’ අත්‍යවශ්‍ය වන සියලු අමුද්‍රව්‍ය සපයා තිබෙනවා. අමෙරිකානු ජනාධිපති ජෝ බයිඩ්න්, සිය දිවුරුම් දීමේ කතාවේදී කීවේ, තමා සියලු ඇමරිකානුවන්ගේ ජනාධිපති බවයි. තමාට සහයෝගය දුන් හා නොදුන් සියල්ලන්ගේ ජනාධිපති බවයි. ඔහුගේ කතාවේ වැඩි කාලයක් වෙන් වී තිබුණේ, ඇමරිකානු වැසියන්ගේ සහෝදරත්වය අගය කිරීමට. එහෙත් ලංකාවේ ජනාධිපතිවරයා දිවුරුම් දීමේදී ම කිව්වේ, තමා සිංහල ජනතාව විසින් පත්කරගත් ජනාධිපතිවරයෙක් බවයි. එතැන් සිට මේ දක්වාම ඔහු කටයුතු කර ඇත්තේ තමා සිංහල පමණක් නොව බෞද්ධ ජනතාවගේ ද ජනාධිපති බව ඒත්තු ගැන්වෙන විදියටයි. දෙමළ ජනතාවගේ පැත්තෙන් ලැබුණු කිසියම් ආකාරයක සහනයක් වූ පළාත් සභා පවා මේ ආණ්ඩුව නොසලකා හරිමින් සිටිනවා පමණක් නොවෙයි, ඒවා අතුගා දැමිය යුතු බව ආණ්ඩුවේම මැති ඇමතිවරුන් කියමින් සිටිනවා.
දේශපාලන විචාරක ඩීබීඑස් ජෙයරාජ් කියන විදියට, 1970 සමගි පෙරමුණේ තුනෙන් දෙකක ජයග්‍රහණය දැක, සැමුවෙල් ජේම්ස් වේලුපිල්ලෙයි චෙල්වනායගම් හෙවත් එස් ජේ වී චෙල්වනාගයගම් පවසා ඇත්තේ, ‘දැන් දෙමළ ජනතාව බේරාගත හැක්කේ දෙවියන්ට පමණක් බව’යි. ඔහුගේ නිරීක්‍ෂණය වන්නේ, ගෝඨාභය රාජපක්‍ෂගේ පාලනය යටතේත් දෙමළ ජනතාව පත්වී ඇත්තේ එම ඉරණමට බවයි.
කවුන්සිලයේ සාමාජික රටවල් 47 ඇමතූ ලිපිය මගින් දෙමළ දේශපාලන නායකයන් පෙන්වා දෙන්නේ, ලංකාවේ යුද ගැටුම් අවසන් වී සතියක් ඇතුළත ලංකාවට ආ එක්සත් ජාතීන්ගේ මහලේකම් බෑන් කී මූන් සමග නිකුත් කළ ඒකාබද්ධ ප්‍රකාශනයෙන් ලංකාවේ ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්‍ෂ, 2009 මැයි 23 වැනිදා, වගවීම සම්බන්ධයෙන් තම බැඳීම අවණාරණය කළ බවයි.
‘ලංකාව එම බැඳීම් සපුරන්නට අපොහොසත් වීම නිසා, මහලේකම්වරයා 2010 ජුනි 22 වැනිදා ලංකාවට අදාළ චෝදනා ගැන විමර්ශනය කරන්නට තිදෙනකුගෙන් යුත් විශේෂඥ කමිටුවත් පත් කළා. එහි වාර්තාව 2011 මාර්තුවේදී ඉදිරිපත් කැරුණා. 2011 සැප්තැම්බරයේදී ඒ වාර්තාව, මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ සභාපතිට හා මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස්ට යොමු කැරුණා.
අනතුරුව මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේදී, 2012 මාර්තුවේ19/2 යෝජනාව ඉදිරිපත් කෙරුනා. 2013 සහ 2014 වසරවලදී තවත් යෝජනා ඉදිරිපත් කැරුණ අතර, 2015දී 30/1 යෝජනාවට, 2017 මාර්තුවේදී 34/1 යෝජනාවට, 2019 මාර්තුවේදී 40/1 යෝජනාවට සම අනුග්‍රහය දක්වන්නට ලංකාව ඉදිරිපත් වුණා.
ලංකාවේ බලයට පත්වී ඇති ප්‍රධාන දේශපාලන පක්‍ෂ දෙකේම නායකයන්, තමන් හමුදා නිලධාරීන්ට විරුද්ධව ඇති චෝදනාවලින් ආරක්‍ෂා කරගන්නා බව අවධාරණය කරනවා. ඒ අනුව සාමාජික රටවල් තේරුම් ගත යුත්තේ, වගවීම් පිළිඝබඳ දේශීය ක්‍රියාවලියක් ලංකාව තුළ සිදුවීමට ඉඩක් නැති බවයි.’
ඔවුන්ගේ ඉල්ලීම් මෙසේයි.
1. වාර්ගික සමූලඝාතනය, යුද අපරාධ හා මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ ගැන ජාත්‍යන්තර යුද අපරාධ අධිකරණයට කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමට එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්‍ෂක මණ්ඩලය හා මහා මණ්ඩලය හරහා පියවර ගැනීම.
2. කවුන්සිලයේ සභාපතිවරයා, ලංකාව සම්බන්ධයෙන් වූ වගවීමේ කාරණය, මහලේකම්වරයා වෙත ඉදිරිපත් කිරීම.
3. ලංකාවේ වර්තමාන මානව හිමිකම් කඩවීම් ගැන නිරීක්‍ෂණය කරන්නට හා ලංකාව තුළ ක්‍ෂෙත්‍ර චාරිකාවේ යෙදෙන්නට මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස්ට නියම කිරීම.
4. සිරියාව සම්බන්ධයෙන් පිහිටුවා ඇති ජාත්‍යන්තර ස්වාධීන විමර්ශන යාන්ත්‍රණයක වැන්නක් ලංකාව සම්බන්ධයෙන් මහා මණ්ඩලය විසින් පිහිටුවීම හා ඊට මාස 12ක නිශ්චිත කාලයක් ලබාදීම.
මේ අතර තවත් සිත්ගන්නාසුලු සිදුවීමක් වාර්තා වුණේ නිව් යෝක් නුවර එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩල සැසිවාරයෙන්. ජනවාරි 28 වැනිදා මහ ලේකම් අන්තෝනියෝ ගුටරේස් විසින් සිය වාර්ෂික වාර්තාව මහා මණ්ඩලයට සාම්ප්‍රදායිකව ඉදිරිපත් කැරුණේ එහිදී. එම වාර්තාවේ ලංකාව ගැන කිසිම සඳහනක් තිබුණේ නැහැ. වාර්තාව ඉදිරිපත් කිරීමෙන් පසු පැවැති සාකච්ඡා වාරයේදී, සිය මංගල කතාව පැවැත්වූ එක්සත් ජාතීන්ගේ ශ්‍රී ලංකා නියෝජිත, ලංකාවේ සිටි අපකීර්තිමත් අගවිනිසුරුවරයකු වූ මොහාන් පීරිස්, පරාජයට පත්වු ත්‍රස්තවාදීන් නැවතත් හිස එසවීමට ජිනීවාහි ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් යාන්ත්‍රණ උපයෝගි කරගන්නා බවට චෝදනා කළා. මහකොමසාරිස්වරියගේ අලුත්ම වාර්තාව ලංකාවේ ‘රෙජිම් චේන්ජ් එකක්’ කිරීමට ගත් උත්සාහයක් බවද ඔහු එහිදී කිව්වා.
මහලේකම් අන්තෝනියෝ ගුටරේස් එහිදී මොහාන් පීරිස්ට පැහැදිලි උත්තරයක් දුන්නා. ‘ආණ්ඩුවක් සහ එහි ජනතාව සංහිඳියාව සහ වගවීම පිළිබඳ අවශ්‍යතාව බැරෑරුම් ලෙස පිළිපදිනවා නම්, වෙනත් ආයතන එවැනි දේවල් සම්බන්ධයෙන් ඍජුව මැදිහත් වීම අඩුවෙනවා.’
‘තමන්ගේ තුවාල සුව කර ගත යුත්තේ ඒ රටමයි. ඒ සඳහා සත්‍යය දැනගැනීම අවශ්‍යයි. සත්‍යය සහ සංහිඳියාව නැතිව ඉදිරියට යා නොහැකියි. ඒ සම්බන්ධයෙන් වගවීම් ඉතා වැදගත් දෙයක්.’ මහලේකම්වරයා පිළිතුරු දෙමින් කීවා. ‘මා හිතන විදියට මේ මොහොතේ පවතින සියලුම මැදිහත්වීම් පලදායි සංහිඳියාවක් හා පලදායි වගවීමක් සහතික කිරීමට උදව් වෙනවා.’ ලංකාව ගැන එක්සත් ජාතීන් හිතන්නේ කොහොමදැයි එහි කියැවෙනවා.
මේ අතර, බදාදා, ලංකාව මානව හිමිකම් මහකොමසාරිස්වරියගේ වාර්තාව ප්‍රතික්‍ෂෙප කළා. එය විය හැකි දෙයක්. ලංකාවේ ආණ්ඩුවට ඒ වාර්තාව පිළිගන්නට කොහොමටත් බැහැ.
එහෙත් වැදගත් කාරණය මෙයයි.
ලංකාවේ හැට නව ලක්‍ෂයක ජනතාව පිනවන්නට, කවුන්සිලයේ යෝජනාවේ සමඅනුග්‍රාහකත්වයෙන් ලංකාව ඉවත් වුණත්, ලංකාව සම්බන්ධ වගවීමේ බැඳීම අතහැර දමන්නට කවුන්සිලය සූදානම් නැහැ. එයට ඉඩක් එක්සත් ජාතීන්ගේ සම්මුතිවලද නැහැ. ඒ නිසා, ලංකාව වගවීම ඉටුකරන්නේ කෙසේදැයි පැහැදිලි ව කවුන්සිලයට කිව යුතුයි. නැතිනම්, ඊළඟ දැඩි පියවරවලට කවුන්සිලය යන බව හිතන්නට පුළුවන්.
බැඳීම ඉටුකිරීමට, ‘වාර්තා ගැන වාර්තා ඉදිරිපත් කිරීමේ ජනාධිපති කොමිෂන් සභා’ වැනි සෙප්පඩ විජ්ජාවලින් නම් බැහැ.■
