කොවිඩ් අනාගත් හැටි

කොවිඩ්-19 වසංගතය කළමණාකරණයේදී ආණ්ඩුවේ අසමත්කම පැහැදිලිව පෙනෙන්නට ඇත. මේ සටහන ඒ පිළිබඳ හිටපු අමාත්‍යාංශ ලේකම් අශෝක පීරිස් සමඟ කළ සංවාදයක් ඇසුරෙනි.

ලංකාව වසංගත මර්දනයට අලුතින් පුරුදු වුණ රටක් නෙවෙයි. ඉස්සර ඉඳලාම විවිධ වසංගත තිබිලා, මර්දනය කරලා තියෙනවා. ඒත් කොවිඩ්-19 වසංගතය අපේ පාලනයෙන් ගිලිහිලා ව්‍යාප්ත වෙනවා. මේ වෙනකොට රෝගීන් 50,000 පහු කරලා. මරණ දෙසීයට වැඩියි.
යම් ප්‍රශ්නයක් ආවාම නිවැරදිව, අඩු සම්පත් භාවිතයකින්, අඩු කාලයක් වැය කරමින්, මහජන හිතකාමී ආකාරයට විසඳන එකයි හොඳ කළමනාකරණයක් කියන්නේ. ඒ කරුණු එක්ක බලනකොට අඩුවක් අපට පේනවා.

විධායකය
අඩුව පටන්ගන්නේ විධායකයේ ඉහළම තැනින්. කොවිඩ් පළවැනි රැල්ල එනකොට ජනාධිපතිවරයා කීවා යුද්ධය කරපු අපට මේක කජ්ජක්ද, රට වහන්නේ නෑ කියලා. අවුල පටන්ගත්තේ එතැනින්. මිනිසුන් ඒ ප්‍රකාශයෙන් සැහැල්ලු වුණා.
නායකයා කරන දේවල් එක්ක මිනිසුන් හැඩගැහෙනවා. නවසීලන්තය සාර්ථක වුණේ රටේ අගමැතිනිය ජනතාව එක්ක හොඳ සංවාදයක හිටපු නිසා. ඇය ආදර්ශයක් වීමත්, වසංගතයේ බරපතළකම තේරුම් ගැනීමත් නිසා. ප්‍රධානියාගේ හැසිරීම්වලට මිනිසුන් අනුගත වෙනවා. විශේෂයෙන්ම ඡන්දය අවසන් වූ විගස නිසා, හැටනවලක්ෂයක් ජනතාව විශ්වාසයෙන් ජනාධිපතිවරයා වටේට එකමුතුවෙලා හිටියා.

විශේෂඥයන්
වසංගතයක් කියන්නේ සෞඛ්‍ය ප්‍රශ්නයක්. ලංකාවේ වසංගත රෝග විශේෂඥයන් ඉන්නවා. වෛරසවේද විශේෂඥයන් ඉන්නවා. ඊට අමතරව ජනතාව අතර මේක පැතිරෙනකොට ප්‍රජා සෞඛ්‍ය ප්‍රශ්නයක් බවට මෙය පත්වෙනවා. ඒ අනුව ප්‍රජා සෞඛ්‍ය විශේෂඥයන් වැදගත් වෙනවා. ඒ විශේෂඥයන් වර්ග තුනම ලංකාවේ ඉන්නකොට අයින් කරලා හමුදා යාන්ත්‍රණය වසංගත පාලනයට හමුදාව යොදාගන්නවා. විශේෂඥයන් අවශේෂ කටයුතුවලට තියාගත්තා. වසංගතය ගැන දිනපතා මහජනතාවට ප්‍රවෘත්ති නිකුත් කරන්නේ හමුදාපතිවරයා සහ පොලිස්පතිවරයා.
අන්තිමේ මේක වෛරසයක් පිළිබඳ ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි, වෙන ත්‍රස්තවාදී ප්‍රශ්නයක් රටේ තියෙනවා වාගේ වුණා. පළවැනි කාලයේ කොහොමහරි මර්දනය වුණා. ඒත් දෙවැනි වතාවේ හමුදාපතිවරයා බැලුවේ මේකත් වැඩක්ද කියලයි. හමුදාපති වසංගත මර්දනයට පුහුණුවෙලා නෑ.

සෞඛ්‍ය පරිපාලනය
ලංකාවේ ඉතා සංවිධිත සෞඛ්‍ය පරිපාලන යාන්ත්‍රණයක් තියෙනවා. පළාත් මට්ටමෙන් පළාත් සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ඉන්නවා. දිස්ත්‍රික් සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂවරුන් ඉන්නවා. ප්‍රාදේශීය මට්ටමෙන් එම්ඕඑච් හෙවත් සෞඛ්‍ය වෛද්‍ය නිලධාරීන් ඉන්නවා. ඒ යටතේ මහජන සෞඛ්‍ය පරීක්ෂකවරුන් හා පවුල් සෞඛ්‍ය සේවිකාවන් ඉන්නවා. හැම ප්‍රදේශයක්ම ආවරණය කරන්නට ඒ නිලධාරීන්ට පුළුවන්. හරි නම් කරන්න තිබුණේ වසංගත පාලනය සෞඛ්‍ය අංශවලට පවරලා අතිරේක දේවල් කරන්නට හමුදාව යෙදවීම.
මිනිසුන්ට ආරක්ෂාව දීම, නිරෝධායන කඳවුරු ඉදිකිරීම, රෝහල් හැදීම, යම් යම් ප්‍රදේශවල ආරක්ෂාව, ප්‍රවාහන කටයුතු ආදිය හමුදාවට කරන්න තිබුණා. ප්‍රධාන කාර්යභාරය සෞඛ්‍ය අංශ කරන අතරතුරේ.

සිවිල් පරිපාලනය
අනෙක් පැත්ත තමයි වසංගත තත්වය නිසා ජන ජීවිතය කඩාකප්පල් වීම. ඒක යථාතත්වයට පත් කිරීමත් කළමණාකරණයේ කොටසක්. ඒ කටයුත්ත සඳහා සිවිල් යාන්ත්‍රණ තියෙනවා.
ප්‍රාදේශීය සිවිල් පරිපාලනය ලංකාවේ අවුරුදු දෙසීයක් විතර තිස්සේ ස්ථාපිත වූ ක්‍රමයක්. ඒක සෞඛ්‍ය අංශවලට අනුබද්ධයි. දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන්, ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශ, ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරුන් හා ඒ යටතේ ග්‍රාම නිලධාරීන්, සමෘද්ධි නිලධාරීන් ආදී අය ඉන්නවා. පළාත් ප්‍රධාන ලේකම්, පළාත් සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ ලේකම් ආදී නිලධාරීනුත් ඉන්නවා.

මාසෙකට වතාවක් දිස්ත්‍රික් සංවර්ධන කමිටු රැස්වීම්වලට සෞඛ්‍ය අංශයේ නිලධාරීනුත් එනවා. එතකොට කිසි ඝට්ටනයක් නැතිව ඒ අයට වැඩ කරන්න පුළුවන්.
ඊළඟ වැරැද්ද තමයි දිස්ත්‍රික්කවලටත් හමුදා නිලධාරීන් යෙදවීම. ඒ නිලධාරීන් ආපහු වසංගත රෝග, ප්‍රජා සෞඛ්‍ය ප්‍රශ්න ගැන කිසි දැනුමක් නැති හමුදා විනයක් තියෙන කෙනෙක්. ඒ අයට අර නිලධාරී යාන්ත්‍රණය එක්ක කිසි සම්බන්ධයක් නෑ. දිස්ත්‍රික් ලේකම් ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරයෙක්ට වැඩක් පවරනකොට, නම කියලා කතා කරලා ඒ ප්‍රශ්නය විසඳන්න කියන්න පුළුවන්. ඒ සම්බන්ධය හමුදාවේ අයට නෑ.

ටූල්ස් තියෙන අය
1996 දී විතර ඩෙංගු මර්දන කාර්යසාධක බලකායක් ආවා. ඒකේ ප්‍රධානියා සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල්. ඊටපස්සේ ප්‍රාදේශීය ලේකම්වරුන්, දිස්ත්‍රික් ලේකම්වරුන් වැඩ කළා. ඒක පත් කළාට පස්සේ අවුරුද්ද තමයි ලංකාවේ ඩෙංගු රෝගීන් අඩුම අවුරුද්ද. මොකද, විෂය දන්න යාන්ත්‍රණයක් තමයි පාවිච්චි කරන්නේ. ජනාධිපතිගේම භාෂාව අනුව, ඒ අයට ‘ටූල්ස්’ තියෙනවා.
ඒ අතරේ සෞඛ්‍ය සේවා අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල් තනතුරේ හිටපු අනිල් ජාසිංහ අමාත්‍යාංශ ලේකම් තනතුරක් දෙනකොට තමන්ගේ විෂයට නොගැළපෙන තැනකට මාරු කළා. වෛරස් මර්දන කාර්ය සාධක බලකායේ ප්‍රධානියා වෙන්න තිබුණේ සෞඛ්‍ය අමාත්‍යාංශ ලේකම්. ඒත් දැන් ඒ තනතුරේ ඉන්නේ හමුදා නිලධාරියෙක්. ඔහුට සෞඛ්‍ය ගැන දැනුම ඇති. ඒත් සෞඛ්‍ය පරිපාලනයේ අත්දැකීම් නැහැ. අනිල් ජාසිංහට අමතරව වෛද්‍ය පර්යේෂණ ආයතනයේ හිටපු ප්‍රධානියාත් මාරු කළා.

ආපදා කළමනාකරණය
ලංකාවේ ආපදා කළමනාකරණ දෙපාර්තමේන්තුවේ විෂය පථයට අයත් ආපදා අතරට වසංගත අයත් වෙනවා. ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොට්ඨාශවලත් ආපදා කළමනාකරණ නිලධාරීන් ඉන්නවා. ඒ අය ලවා ආපදා තත්වයට අදාල දත්ත එකතු කිරීම, ජන ජීවිතයට එල්ල වූ බලපෑම් සලකා බැලීම, අවශ්‍ය ආධාර සැපයීම කරන්න පුළුවන්. ලංකාවේ ආපදාවලදී ඉතා සාර්ථක විදියට ආධාර සැපයීම් කරලා තියෙනවා. ඒත් දැන් බුද්ධි අංශවලින් තමයි දත්ත එකතු කරන්නේ. බුද්ධි අංශ ජනතාව දිහා බලන්නේ සතුරු කණ්ඩායමක් විදියට. එයාලාගේ එකම අරමුණ දරදඬු විදියට වෛරසය ආ ගිය තැන් සෙවීම. මිනිසුන්ගේ ප්‍රශ්නවලට විසඳුම් හොයන්නේ නෑ. මහජන මිතුරු විදියට ප්‍රශ්නය විසඳන්න බැරි වෙනවා. ස්වයං රැකියාවල යෙදුණු ලක්ෂ ගණනක මිනිසුන් පිළිබඳ හමුදා යාන්ත්‍රණය සංවේදී වෙන්නේ නෑ.

ඇහුම්කන් නොදීම
දෙවැනි රැල්ල පටන්ගත්තේ ගම්පහෙන්. එතකොට රටේ ලොකු ඉල්ලීමක් ආවා ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කය වහන්න කියලා. ඒත්, එහෙම හමුදා මානසිකත්වයෙන් වැඩ කරනකොට වෙනත් අයගේ ඉල්ලීම් සහ යෝජනාවලට සවන් දෙන්නේ නෑ. ඒ නිසා ඒක ක්‍රියාත්මක වුණේ නෑ. එහෙම වුණා නම් මේ පැතිරීම වෙන්නෑ. ගම්පහ දිස්ත්‍රික්කයෙන් එළියට එන්නේ නෑ. පසුව බස්නාහිර පළාතටම පැතිරෙනකොට බස්නාහිර පළාත ලොක්ඩවුන් කරන්න කියලා ඉල්ලුවා. ඒකත් අර හමුදා මානසිකත්වය නිසා ඇහුම්කන් දුන්නේ නෑ. තවමත් බස්නාහිර ඉඳලා හැම තැනටම සෙනඟ යනවා.

භීතිය
හමුදාවෙන් වැඩ කරන නිසා මිනිසුන්ට පොඩි භීතියක් තියෙනවා. නිරෝධායනයට අරගෙන ගිහින් කොහේ දායිද කියලා දන්නේ නෑ.
කළමනාකරණය කියන්නේ නිවැරදි වෙලාවට තීන්දු ගැනීම. ඒ ක්‍රියාවලියේත් අඩුපාඩු තියෙනවා. මුස්ලිම් අයගේ දේහයන් ආදාහනය විතරක් කරනවා. භූමදාන කිරීමෙන් කිසි ප්‍රශ්නයක් ඇති නොවන බව විශේෂඥයන් කියනවා. ඒත් හමුදා මානසිකත්වය නිසා තමන් ගත් තීරණය වෙනස් කරන්නේ නෑ. ඒකේ උච්චතම අවස්ථාව ආවේ දවස් 20 ළමයා පුච්චපු වෙලාවේ. ඒක ලෝකයම කැළඹෙන සිදුවීමක් වුණා. ක්‍රියාවලියේම තිබුණු අසාර්ථකත්වය සංකේතවත් වුණේ ඒ සිදුවීමෙන්.
රාජ්‍ය අමාත්‍ය සුදර්ශනී ප්‍රනාන්දුපුල්ලේ ප්‍රජා සෞඛ්‍ය ගැන දැන්න වෛද්‍යවරියක්. ඇගේ මැදිහත්වීමෙන් භූමදානය ගැන බලන්න කමිටුවක් දැම්මා. ඒ කමිටුවෙන් භූමදානය කළ හැකි බව නිර්දේශ කළත්, ඒක පිළිගත්තේ නැහැ.
ඒ අතරේ වසංගතය ගැන මාධ්‍යවලින් කරන ප්‍රකාශ ප්‍රශ්නකාරීයි. එක් පැත්තකින් වසංගතය පැතිරෙන බව කියනවා. ඒත් ඒ අතරේ තවත් කෙනෙක් තවම සමාජගත වෙලා නෑ කියනවා. මිනිසුන් ඒවාට හිනාවෙනවා. හමුදාකරණය නිසා ජනතාව අතරට හරි තොරතුරු යන්නේ නෑ. බොහෝ අය කියන්නේ මීට වඩා රෝගීන් ඇති, ඒත් පීසීආර් සංඛ්‍යාව සීමිත නිසා ආසාදිතයන් හඳුනාගන්න බැරි බව. ලංකාවේ දැන් පීසීආර් විසිදාහක් විතර කරන්න ඕනෑ. එකෙන් අඩක් විතර කරන්නේ.
ඊට අමතරව කොවිඩ්-19 ආසාදිත ප්‍රභූන් ගැන සමාජයට සම්පූර්ණ තොරතුරු කියන්නේ නැහැ. ගොවිජන සේවා කොමසාරිස් එක්ක තේ බිව්වි චමල් රාජපක්ෂ අමාත්‍යවරයා පවා නිරෝධායනය වුණත්, ඒක එළියට ආවේ නැහැ.
සාර්ථක කළමනාකරණයකදී තොරතුරු වසන් කරන්නේ නෑ.
හමුදාව ගැන මිනිසුන්ට තියෙන භීතිය, නිවැරදි තොරතුරු නැති වීම නිසා සාමාන්‍ය ජනතාව නිරෝධායන ක්‍රියාවලියට සහයෝගය දෙන්නේ නැහැ. මුස්ලිම් ජනතාවට එරෙහි ප්‍රතිපත්තිය නිසා මුස්ලිම් අයගේ සහයෝගය නෑ. මහජන හිතකාමී ගතිය නැතිවෙනවා. එතකොට මිනිසුන්ගේ සහයෝගය නැති වෙනවා.

එන්නත ප්‍රමාදයි
අප වැරදි තොරතුරු ගැන මීට කලින් සිහිපත් කළා. දේවාල කපුවන් බෙහෙත් හොයාගන්න පටන්ගත්තේ එහි දිගුවක් විදියට. බොරු ඖෂධ ගැන තොරතුරු පැතිරීම වැරදි තොරතුරුවල උච්චතම අවස්ථාව. නිසි කළමනාකරණයක් යටතේ වැරදි තොරතුරු මතුවෙන්නේ නෑ. මේ වගේ වැරදි තොරතුරු පැතිරෙන්න හැරීම භයානකයි.
ඒකෙන් එන්නත ගන්න ප්‍රමාද වුණා. දැන් ලෝකයේ රටවල් 51ක එන්නත ගහලා. බංග්ලාදේශයේ සහ මෙක්සිකෝවේත් ගහන්න පටන්ගත්තා. මැදපෙරදිග රටවල්, යුරෝපීය රටවල් එන්නත ගහනවා.
ඔය අතරේ එන්නතට විරුද්ධ අසත්‍ය තොරතුරු කියනවා. එන්නත ගෙන්වාගන්න බැරි වුණ නිසාත්, මිත්‍යා අදහස් පැතිරවීමේ වුවමනාව නිසාත් එන්නත ගැන විවිධ මත පැතිරවීමට ඉඩ හරිනවා. එන්නත ගන්න ආණ්ඩුවට සල්ලි නැති බව විශ්වාස කරන්න බෑ. එහෙනම්, අධිවේගී මාර්ග හැදීම ටිකකට නවත්වන්න පුළුවන්නේ.
දැන් ශ්‍රී ලංකාව එන්නත් පෝළිමේ පිටිපස්සට ගිහින්. නිසි කලට නිවැරදි තොරතුරු නොලැබීම නිසා එන්නත් ලැබෙද්දී සිංහල අවුරුද්ද වේවි. දැන් තියෙන හැටියට ඒ වෙද්දී ආසාදිතයන් ලක්ෂයක් විතර වේවි.■