විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුවේ වාර්තාවකින් හෙළි වන්නේ, හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය අසාර්ථක ව්‍යාපෘතියක් බවත්, එහි සැකසහිත ගනුදෙනු සිදුව ඇති බවත්ය.
■ අරුණ ලක්ෂ්මන් ප්‍රනාන්දු
වාර්ෂිකව අලි මිනිස් ගැටුමට ගොදුරුව මියයන අලි ඇතුන් සහ මිනිසුන්ගේ ප්‍රමාණය ඉහළ යමින් පවතී. පාරිසරික තුලනය තහවුරු කිරීම, අලි ඇතුන්ගේ වාසස්ථාන, ආහාර සහ ජල මූලාශ්‍ර ආරක්ෂා කිරීම වැනි විද්‍යාත්මක ක්‍රමවේදයන්ගෙන් විසඳිය යුතු මෙකී ගැටලුව ශ්‍රී ලංකාවේ විසඳීමට යන්නේ අලි ඇතුන් පරිස්ථාපනය, නිශ්චිත බිම් ප්‍රමාණයකට කොටු කිරීම වැනි අසාර්ථක ක්‍රම මගිනි. හොරොව්පතාන ප්‍රදේශයේ දැනට ඉදිව ඇති කුප්‍රකට අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය නොහොත් හොරොව්පතාන අලි ගාලද අයත් වන්නේ පෙර කී අසාර්ථක ක්‍රමවේදයන් අතරටය.
මෙම මධ්‍යස්ථානයට ගෙනවිත් දැමූ ගල්ගමුවේ තනි දළයා පමණක් දෙවරක් එහි විදුලි වැට බිඳ සිය මුල් වාසභුමියට පලා යාම අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානවල අසාර්ථක බවට හොඳම උදාහරණයකි. එහෙත් මේ ලියුම්කරු උත්සාහ දරනුයේ එහි අසාර්ථක බව යළි යළිත් කියන්නට නොව අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථනය අටවා ගැනීම තුළින් සිදුකර ඇති අලි වංචාවන් කිහිපයක් පිළිබඳ අවධානය යොමු කිරීමටය.
හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයේ අසාර්ථක බව සහ එහි සිදුව ඇති මහා පරිමාණ වංචාවන් ගැන හෙළිවනුයේ විගණකාධිපති දෙපාර්තමේන්තුව නිකුත් කර තිබෙන වාර්ෂික වාර්තාව මගිනි. හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයේ කාර්ය සාධනය පිළිබඳව ජාතික විගණන කාර්යාලය මගින් ඉකුත් වසරේ ඔක්තෝබර් මස අයිඊඑන්/එෆ්/ඩීඩබ්ලිව්සී/19/පීආර්/11 අංක දරන වාර්තාව ඉදිරිපත් කර ඇත. එමගින් හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය පිහිටුවීමේ අරමුණ ඉටු කරගැනීමට නොහැකිවී ඇති බවත් වංචනික සිදුවීම් සිදුවී ඇති බවත් විගණකාධිපති ඩබ්ලිව්.පී.සී.වික්‍රමරත්න සඳහන් කරයි.
හොරොව්පතානේ අසාර්ථක බව පිළිගෙන මේ ව්‍යාපෘතිය අතහැර දමා විද්වත් මත විමසුමකින් මිනිස් අලි ගැටුම විසඳනු වෙනුවට වනජීවී බලධාරීන් කරනුයේ කෝටි ගණන් ජාතික ධනය වැය කරමින් තවත් අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයක් ලුණුගම්වෙහෙර ජාතික උද්‍යානයේ ඉදිකිරීමට පිඹුරු පත් සෑදීමය. ලෝක බැංකුවේ සහ ඊඑස්සීඒඑම්පී ව්‍යාපෘතියේ අරමුදල් වැයකරමින් ඉදිකිරීමට යෝජිත එම අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය හෙක්ටයාර් 3500 (අක්කර 8650) වැනි විශාල භූමි ප්‍රදේශයක ඉදිකිරීමට නියමිත අතර තවත් රුපියල් කෝටි ගණනක මුදලක් ඒ වෙනුවෙන් කරනු ඇතිදැයි සැකයක් තිබේ.
එහෙත් පෙර සඳහන් විගණන වාර්තාව මගින් පෙනී යන කරුණ වන්නේ ලුණුගම්වෙහෙර ජාතික උද්‍යානයේ අලුතින් අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයක් ඉදිකිරීමට ප්‍රථම හොරොව්පතාන ක්‍රියාත්මක වර්තමාන මධ්‍යස්ථානය සාර්ථක කරගැනීමට කටයුතු කළ යුතු බවය.
විගණන වාර්තාවට අනුව අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයට මුල්ම අලියා මුදා හැර ඇත්තේ 2015 සැප්තැම්බර් 04 දිනය. අවසන් වරට අලියෙකු ඊට මුද හැර ඇත්තේ 2019 ජුනි 25 දිනය. මෙම කාල සීමාව තුළ මුදාහැර ඇති අලි ඇතුන් සංඛ්‍යව 52 කි. කෙසේ වෙතත් 2019 ජුනි මස වන විට එහි ඉතිරිව සිට ඇත්තේ අලි ඇතුන් 09 දෙනෙකු පමණක් බව සඳහන් වීම විස්මය දනවනසුලු පුවතක් නොවේද? වාර්තාවට අනුව රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය ආශ්‍රිතව වාර්තාවෙන අලි මරණ සංඛ්‍යාව 12 කි. ඉතිරි අලින් 31ක් අතුරුදහන්වී ඇති බව වාර්තාව මගින් පෙන්වා දී ඇත.
අතුරුදහන් වීම වචනය යොදා ගත්තද සැබැවින්ම සිදුව ඇත්තේ අලිගාලේ විදුලි වැට බිඳ උන් පලායාමය. නොඑසේනම් එලෙස පලායන අතරතුර මිය යෑමය. ඒ අනුව අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයේ අසාර්ථක බවට තව දුරටත් තර්ක කළ යුතු නොවේ. වනජීවී බලධාරීන් කුමන තර්ක ගෙනැහැර පෑවද අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන අලින් හට මරු කැඳවන මධ්‍යස්ථානයක් වී අවසානය. එවන් තත්වයක් හමුවේ තවත් එවැනිම මධ්‍යස්ථානයක් ජාතික ධනය වැයකරමින් ලුණුගම්වෙහෙරේ ඉදිකළ යුතුදැයි අප විමසිය යුතුය.
මෙවැනි මධ්‍යස්ථානවලින් සැබෑ ලෙසම සිදුවන්නේ අලි ඇතුන් ඉදිරියට දමාගෙන ගසා කෑමද කියා හැඟෙන්නේ විගණන වාර්තාවේ ඇති තොරතුරු නිසාය.
2018 නොවැම්බර් 01 සිට 2019 ඔක්තෝබර් 31 දින දක්වා කාලපරිච්ඡේදයේ හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානයේ අලින් තිස් දෙනෙකු සඳහා ආහාර සැපයීමට රුපියල් 26,133,700ක කොන්ත්‍රාත්තුවක් පිරිනමා ඇත. සපයනු ලබන ආහාරවල ගුණාත්මකභාවය හෝ අලි ඇතුන් ඒවා ආහාරයට ගන්නට රුචිවේද යන්න සලකා බලා නැත. ඒ පිළිබඳව ප්‍රමාණවත් අධීක්ෂණයක්ද සිදුකර නැත.
අලි ඇතුන් ආහාරයට නොගන්නා සියඹලා කොළ සැපයීමත්, සපයන ලද කොස් කොළ ආහාරයට නොගෙන ඉතිරි වීමත් ආහාර සැපයීමේ ක්‍රියාවලියේ අඩුපාඩු තිබූ බවට උදාහරණ ලෙස දැක්විය හැක. වඩාත්ම පුදුමය වනුයේ සපයන ලද ආහාරවල බර කිරීම සඳහා තරාදියක්වත් එහි නොතිබීමය. ගෙවීම් සියල්ල කර ඇත්තේ බර නිවැරදි දැයි තහවුරු කරගැනීමකින් තොරවය. පුද්ගලික සහල් මෝලක සවිකර ඇති තරාදියක් භාවිත කර ඇති අතර බර කිරීම සිදුකළ බව වාර්තාවුවද එය අධීක්ෂණය සඳහා නිලධාරියෙකු යොදවා නොතිබූ බව වාර්තා වේ.
2019 ජුනි මස වන විට මධ්‍යස්ථානයේ සිටින අලින් සංඛ්‍යාව 9ක් බව වාර්තා වුවද 2019 අගෝස්තු 01 දින සිට ඔක්තෝබර් 31 දින දක්වා අලින් තිස් දෙනෙකු සඳහා ආහාර පිටින් සපයා ඇති බව සඳහන් වේ.
ඒ වෙනුවෙන් රුපියල් 6,559,245 ක මුදලක් වියදම් කර ඇති බවද වාර්තාවේ සඳහන් වේ. මෙතරම් ප්‍රමාණයක් ආහර සැපයුවද මධ්‍යස්ථානයේ සිටි අලි පස් දෙනෙකුම මියගොස් ඇත්තේ ආහාර නොමැතිවීම සහ මන්දපෝෂණය හේතුවෙන් බව එහි සඳහන්ය.
අලි කෑමෙන් අලි ගසා කෑමක් කර අත්තේ කවුරුන්දැයි සොයා බැලිය යුතු නොවේද? මේ පිළිබද වනජීවී දෙපාර්තමේන්තුවේ අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් චන්දන සූරියබණ්ඩාර මහතා ඇමතූ මුත් ඔහු කියා සිටියේ විගණන වාර්තාව පිළිබඳ අමාත්‍යාංශයට කරුණු දැක්වීමට සිදුව ඇති බැවින් මාධ්‍යට පසුව කරුණු දන්වන බවයි.
මීට අමතරව හොරොව්පතාන අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය ඉදිකිරීමේදි සිදුව ඇති මහා පරිමාණ අයථා ක්‍රියා රැසක් විගණන වාර්තාව මගින් පෙන්වා දෙයි. ඉන් පළමුවැන්න වනුයේ 2012/3/17 දිනැති අංක 12/0151/549/001 දරන අමාත්‍ය මණ්ඩල පත්‍රිකාවට අනුව හෙක්ටයාර 997 ක රුපියල් මිලියන 345 ක් වැය කරමින් සිදුකළ මෙම ඉදිකිරීමට පාරිසරික බලපෑම් වාර්තව ලැබගත යුතුව තිබුනද එවැන්නක් ලබාගෙන නොතිබීමයි.
දෙවැන්න වනුයේ ලෝක සත්ව සහ මින්මැදුරු සංවිධානය නිකුත් කර ඇති සත්ව සුබසාධන ආචාර ධර්ම මාලාවේ 10 වෙනි ඡේදය උල්ලංඝනය කරමින් ජාතික සත්වෝද්‍යාන දෙපාර්තමේන්තුව යටතේ ඇති පින්නවල සිටි අලින් දෙදෙනෙකු අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය වෙත මුදා හැරීමයි. (මෙලෙස මුදාහළ ජයතු නම් අලියා ආහාර හිඟයෙන් මියගොස් ඇති අතර අනෙක් අලියා පලාගියේද මිය ගියේද යන්න පිළිබඳ වාර්තා නැත.)
අලි රැඳවුම් මධ්‍යස්ථනය සඳහා හොරොව්පතාන වනෝද්‍යානයේ මුළු බිම් ප්‍රමාණයෙන් 58% ක් යොදා ගැනීම නිසා සෙසු සතුන්ගේ වාසභූමි සහ ආහාර අවශ්‍යතා අහිමිව යෑම ද බරපතළ තත්ත්වයකි. රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය වටා විදුලි වැට ඉදිකිරීමට පෙර එම සීමාවේ කොටුවන සතුන් ඉවත් කිරීම දෙපාර්තමේන්තුවේ වගකීමකි. එහෙත් මී ගවයෙකු සහ කෙනරක් දිගු කලක් රැඳවුම් මධ්‍යස්ථාන බිමේ කොටු වී සිටීම නිළධාරීන්ගේ අපරීක්ෂාකාරී බවට සාක්ෂියකි. තණ බිම් ප්‍රමාණවත් නොවීම සහ සියලු තණ බිම් වියළී පැවතීම හාමතේ අලි මියයෑමට හේතුවකි, ලීටර් 2000ක ධාරිතාවෙන් යුත් පොකුණු කිහිපයක් ඉදිකර තිබුණද ඒවායේ ජලය නොවීම සහ ජලය සැපයීමට රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය සතුව බවුසර් නොමැතිවීම වැනි අඩුපාඩු ගණනාවක් අලි රැදවුම් මධ්‍යස්ථානය නිරීක්ෂණයට ගිය විගණන නිලධාරීන් නිරීක්ෂණය කළ බව සඳහන් වෙයි.
ප්‍රචණ්ඩ අලි යනු සක්‍රිය පිරිමි සතුන් වේ. එවැනි සතුන් මෙලෙස කොටු කිරීම නිසා කෙනරන් හා ලිංගිකව එක්විමේ අවස්ථා උන්ට අහිමිවෙයි. මෙය අලි ගහනය කෙරෙහි ඍජුවම බලපාන අතර ශක්තිමත් අලින්ගේ ජාන පරම්පරවක් අහිමි වීමටද හේතුවෙන බව සත්ව විද්‍යාඥයෝ පවසති. ලංකාව වැනි දූපත් රාජ්‍යයක 6000කට පමණ සීමා වී සිටිනා අලි ඇතුනගේ ඉරණමට තීරණාත්මකව බලපාන රැඳවුම් මධ්‍යස්ථානය විධිමත් විය යුතුය. මිථ්‍යාවෙන් බැහැරව ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රාමාණිකයන් හා එක්ව පලදායී ප්‍රායෝගික වැඩ පිළිවෙළක් සැකසීම කාලීන අවශ්‍යතාවකි.■
