■ පවිත්‍රා රූපසිංහ
දරුවන්ට පිපෙන්න පිටියක් එදා තිබුණා. නිදහස් සුළඟේ පහසින් සඳකිරණේ නැහැවෙමින් පිපෙන්නට වෙරදැරූ පුංචි කැකුළු, අද රූස්ස ගස් මුදුනේ පිපී දිලෙනවා. ඒ සෑම මලකටම අයිතිකාරයෙක් සිටියා. ඒ සිරි අයියා (යූ.ඒ.එස්. පෙරේරා) හෝ කරු අයියා (කරුණාරත්න අබේසේකර) යි. ඒත් සිරි අයියාටයි, කරු අයියාටයි අයිතිය ඉල්ලන්නේ ‘ළමාපිටිය’යි. මේ ළමාපිටිය ගැන පැරණි වූ, අලුත් කතාවක්.
දිලීප අබේසේකර..
රේඩියෝ සිලෝන්
ලංකා ගුවන්විදුලිය, ‘රේඩියෝ සිලෝන්’ ඇරඹුණේ 1925 දීයි. ඉන් දශකයකට පසුව ඉංග්‍රීසි බසින් ළමා වැඩසටහනක් ඇරඹුණා. සවස හයහමාරේ පටන් හතහමාර දක්වා තිබුණු එම වැඩසටහන මෙහෙයූවේ ආන්ටි කර්ක්. එයාගෙන් පසුව ආන්ටි ජෙනී. බීබීසී ගුවන්විදුලියේ ආකෘතියයි තිබුණේ. 1936දී සිංහල, දමිළ ළමා වැඩසටහනක් ඇරඹුණා. මෙහෙයවූයේ සිරියලතා නැන්දා නම් වූ කැතරින් හපුගලයි. පසුව ආරියරත්න මාමාත්, ඉනික්බිතිව දමයන්ති අක්කා වූ චන්ද්‍රා රන්හොටී මෙනෙවියත් වැඩසටහන් මෙහෙයවූවා. ඇය ටික කාලයකට ඉන්දියාවට ගියායින් පසුව එකල ප්‍රකට කවියෙකු වූ යූ.ඒ.එස්. පෙරේරා මහතාට ළමා උයන වැඩසටහන භාරවුණා.
යූ.ඒ.එස්.පෙරේරා මුලදී ළමා උයන මෙහෙයවූවේ ‘සිරිමල් අයියා’ නමින් වුණත්, පසුව ‘සිරි අයියා’ වුණා. දමයන්ති අක්කා ගිය විට, සිරි අයියා පළමු දවසේ වැඩසටහන අරඹමින් දරුවන් ඇමතුවේ මෙහෙමයි.
‘පොඩි අයට පැනදී
මට සනසන්න අණදී
සතියකට පෙරදී
අක්කා ගමනක් ගියා පැහැදී’
එදා පටන් ගුවන්විදුලියේ ‘ළමා පිටිය’ සිරි අයියාගේයි. කාලයක් යද්දී, තමාගේ සහායට ගැහැනු හඬක් ඕනෑ කියූ සිරි අයියා, ‘සොමි අක්කා’ නමින් අලුත් චරිතයක් ළමා පිටියට ගෙනාවා. ඒතමා ටි්‍රලීෂියා අබේකෝන් (පසුව ගුණවර්ධන). පසුව සොමි අක්කාගේ චරිතයට ඊවා ද සිල්වා සහ නන්දා කෙවිටියාගල එකතු වුණා. සිරි අයියාගේ ළමා පිටියේ සිටි ළමුන් අතරින් මම අහලා තියෙන විදියට මගේ තාත්තා වන කරුණාරත්න අබේසේකර ප්‍රමුඛයායි. තාත්තා සමඟ හෙන්රි ජයසේන, මිණිවන් පී. තිලකරත්න, සරත් විමලවීර, චිත්‍රානන්ද අබේසේකර, ගුණදාස අමරසේකර වගේම පසුව ගුවන් විදුලියේ අධ්‍යක්ෂ ජෙනරාල් වූ රිජ්වේ තිලකරත්න මහතාද සිටියා.
වරක් සර් ජෝන් කොතලාවල උත්සවයකදී සිරි අයියා හමුවුණු වෙලාවක අත්දෙකම අල්ලාගෙන පවසා තිබෙනවා ‘ආ… ගුවන් විදුලියේ සිරි අයියා… මට බොහොම සන්තෝෂයි ඔබ හමුවීම’ කියලා. සිරි අයියා කියන්නේ විදුහල්පතිවරයෙක්. කවියෙක්, අධිනීිතිඥවරයෙක්. එදා ළමා වැඩසටහන් භාරදුන්නේ එවන් අයටයි. ඔහු පණහ දශකයේදී ගීත නිර්මාණ කරන්න පටන්ගෙන තිබෙනවා. මුල් කාලයේදී තිබුණේ අවවාදාත්මක ගීතයි.
සුරතල් නංගියෙ අපෙ අම්මා
ඇඟ ලේ කැටි කිරි කර නම්මා
හතළිහේ සිට පනස්ගණන් කොළඹ නාලන්දා විදුහලේ පුංචි කාලේ ඉගෙනගනිමින් සිටියදී මගේ තාත්තා ළමා පිටියට සම්බන්ධ වෙලා තියෙනවා. සිරි අයියා සිටින කාලේ ළමා පිටිය කළේ ඔහු තනිවමයි. ඔහුගෙන් පසුව ළමා පිටිය, දවස් පහට පස්දෙනෙක් මෙහෙයනවා. සිරි අයියා විශ්‍රාම ගියායින් පසුව, ළමා පිටිය භාරගත්තේ මගේ තාත්තා. තාත්තාට කිව්වේ ‘කරු අයියා’ කියලායි.
පණහ දශකයේ මුල්භාගයේ සිට හැටේ දශකය දක්වා තාත්තාගේ කාලයේ ළමා පිටියට ආ චරිත තමයි නන්දා මාලනී, ප්‍රේමකීර්ති ද අල්විස්, ඉන්ද්‍රාණි විජේබණ්ඩාර, මල්ලිකා කහවිට, අමිතා වැදිසිංහ, මල්කාන්ති පීරිස්, විජිත කුසුම් ලියනගේ ආදින්. තාත්තාගේ කාලේ දවස් පහට පස්දෙනෙක් වැඩසටහන් ඉදිරිපත් කළා. සරත් විමලවීරත් එක්කෙනෙක්. සින්දුවල තනු හැදුවේ ඩී.ඩී.ඩැනී, තිලකසිරි ප්‍රනාන්දු, කුලරත්න තෙන්නකෝන්. ‘දැන් නිවාඩු කාලෙ හින්දා නෑ ඉස්කෝලේ’, ‘අපෙ අම්මා කොළඹ ගිහිල්ලා’, ‘මොනරු නුඹට කවුද දන්නෙ ඇඳුම් කට්ටලේ’, ‘බුදු සාදූ’ මේ බොහෝ ගී ළමා පිටියේ අයම ලියපු ගීත, ළමා පිටියේ අයම ගැයුවා. ගායනාවන් කළේ සජීවීවයි. සෑම ගීතයක්ම රෙකෝඞ් කළේත් නැහැ. කාලයක් යද්දී ජනප්‍රිය වුණු ගී පමණක් රෙකෝඞ් කළා. එදා ළමා පිටියේ ගී ගැයූ ජනප්‍රිය ළමයෙක් වුණු එස්. ලියනගේ දවසක් විහාර මහා දේවියේ එළිමහන් ප්‍රසංගයකට රැගෙන ගොස් තිබෙනවා. ඒ මයික්‍රෆෝනයට ඔහු උස නැහැ. ඉතින් මගේ තාත්තා ඔහුව මයික්‍රෆෝනය ඉදිරියේ වඩාගෙන ගීය ගයන්න සලස්වා තිබෙනවා.
ළමා පිටිය තනි කෙනෙකුගේ අතේ රැඳුණු දෙයක් නෙමෙයි. අද තිබෙන වැඩසටහන්වලින් ළමා පිටියේ ආකෘතිය තේරුම් ගන්න බැහැ. ළමා පිටියෙන් අලුත් ශිල්පීන් සහ රසිකයන් බිහිවුණා. නන්දා මාලනීට පුංචි කාලෙදිම රසිකයන් හැදුණා. ළමා පිටිය කියන්නේ චේන් එකක්. ඒ රසිකයන් ජීවිත කාලයම එයත් එක්ක ඉන්නවා. ඊට රසිකයන් තවත් එකතු වෙනවා. ළමා පිටියෙන්, කලාවෙන් එපිට ක්ෂේත්‍රවලත් ප්‍රවීණයන් හැදුණා. දොස්තර උපුල් රන්ජන් විජේවර්ධන, දොස්තර බුද්ධදාස බෝධිනායක, සුනිල් සරත් පෙරේරා මහතා එවැන්නන්. කලාවෙනුත්, පරිපාලනයෙනුත් ඉහළටම ඇවිත් ගුවන් විදුලියේ මුල් පුටුවට පැමිණි සුනිල් සරත් ගුවන් විදුලියෙන් බිහිවූ විශිෂ්ටයෙක්.
එදා ළමුන්ට, ගුවන්විදුලියෙන් ලැබුණු මාර්ගෝපදේශකත්වය අද කිසිම වැඩසටහනකින් ලැබෙන්නේ නැහැ. අද ළමුන් වැඩසටහන්වලට එන්නේ තෑගි දිනන්න. එදා ආවේ සහභාගිත්වයට සහ දීර්ඝ කාලීනව කලා මාධ්‍ය සමඟ එකතුවීමට ආසාවෙන්. ඒ අය ජීවිත කාලය පුරාම වැඩිහිටි කලාකරුවන්ගේ මාර්ගෝපදේශකත්වය ලැබුවා. ඒ එක්කම ඒගොල්ලන්ගේ සමකාලීනයෝ ඒ අයත් සමඟම ගමනට එකතුවුණා. එනම් නන්දා මාලනී- සුනිල් ආරියරත්න, ප්‍රේමකීර්ති- නිරංජලා විදියට. ඔවුන්ට වෙනම රසික සමාජයකුත් හැදුණා. ළමාවියේ දස්කම් දැක්වූ කලාවේ දීර්ඝ කාලයක් නියැළී සිටින පිරිසක් අද නැහැ. අද තියෙන්නේ යෞවනයටම කේන්ද්‍ර වුණු මාධ්‍ය කලාවක්. එතැනදී ඔහුන්ට දරුවන් මඟහැරෙනවා.
ගායන ශිල්පිනී මල්ලිකා කහවිට..
සරස්වතී මණ්ඩපය විශ්වවිද්‍යාලයක්
පණහ දශකයේදී තමයි මම ළමා උයනට එකතු වුණේ. එදා වැඩසටනේ මෙහෙයවූවේ සරත් විමලවීර මහත්මයා. ළමා පිටියේ ස්වභාවය මෙහෙමයි. කරුණාරත්න අබේසේකර මහතා සවස දෙකහමාරට එතැනදීම ගීත ලියලා, එතැනදීම තනු යොදලා, රිහසල් කරලා, සවස පහට සජීවීව අපි ගයනවා. මාත් එක්ක එදා සිටියේ චන්ද්‍රා කබ්රාල්, දයාරත්න රණතුංග, අමරා රණතුංග, ඇන්තනී මහවාසල, කල්‍යාණි ලියනගේ වැනි අයයි. කරුණාරත්න අබේසේකර මෙහෙයවූ ළමා වැඩසටහන ‘සරස්වතී මණ්ඩපය’ නම් වුණා.
ළමා වැඩසටහන්වලින් වඩාත්ම ජනප්‍රිය වුණේ එයයි. එයින් ළමා ගායක ගායිකාවන් බොහෝමයක් බිහිවුණා. නන්දා මාලනී, චන්ද්‍රානි ගුණවර්ධන, අමිතා වැදිසිංහ, දයාරත්න රණතුංග, සනත් නන්දසිරි, එස්. ලියනගේ වගේ එදා එහි සිටි අය අදත් ජනප්‍රියයි. සරස්වතී මණ්ඩපය, දරුවන් වෙනුවෙන් විශ්වවිද්‍යාලයක් වුණා. ගායනය පමණක් නොවෙයි, අධ්‍යාපනික අංග, විද්‍යා විත්ති, රටතොට තොරතුරු, පද්‍ය, විචිත්‍රාංග වැනි අංග රාශියක් එහි තිබුණා. මේ අත්දැකීම් ළමයින්ට විශේෂ දැනුම් සම්භාරයක් දුන්නා. එදා මා ගැයූ ගී අතර, ‘ලේනාගේ පිට මැද ඉරි තුන ඇන්දේ, බකමූණෝ හ්ම් හ්ම්, හිනැහේවී බෝනික්කා’ වැනි ගීත අදටත් ළමයින් ගයනවා.
ළමා පිටියේ ලද අත්දැකීම්වලින් පසුව සරල ගී, චිත්‍රපට පසුබිම් ගායනයටද, පසුව මා යොමුවුණා. මා මුලින්ම පසුබිම් ගායනා කළේ ‘දස්කම’ චිත්‍රපටයේ ඇන්ජලීන් ගුණතිලක සමඟයි. ඒ වගේම මිල්ටන් පෙරේරා සමඟ ගයන ‘සඳුන් ගසේ සමන් වැලක් එතෙන්නේ’ ගීතය. ‘සිහින ගඟේ පිහිනා පිහිනා’ වැනි චිත්‍රපට ගීත ඇතුළුව මා චිත්‍රපට හතළිහක පමණ ගයා තිබෙනවා. ඒ සියල්ලටම පදනම වුණේ ළමා පිටියයි.
ගායන ශිල්පිනී දමයන්ති ජයසූරිය..
එකමුතුව අදටත් එහෙමයි
ළමා පිටියට මං ගියේ 1968දී. ගායනා පරීක්ෂණයෙන් තේරුණු පසුව අපව භාරගත්තේ සුනෙත් ගෝකුළ මහත්මයායි. සතියේ දවස් කීපයකම වැඩසටහන් තිබුණා. දවසක ළමා ගීත, තවත් දවසක ළමා රංග පීඨය වගේ. ළමා රංග පීඨයේ වැඩසටහන සංවිධානය කළේ මහින්ද අල්ගමයි. පසුව ගුවන්විදුලි නාට්‍යවලටත් තේරුණ මා ඒවායේත් රඟපෑවා. තවත් දවසක ‘කනිටු සරසවිය’ නමින් සඟරාමය වැඩසටහනක් තිබුණා. අශෝක තිලකරත්න මහතායි මෙහෙයවූවේ. එහි අපට තිබුණේ කවි, ලිපි ලස්සනට කියවන්න. ගිරව් වගේ නෙමෙයි වචන හරියට උච්චාරණය කළ යුතු වුණා. සති අන්තයේ ‘සංගීත සන්ධ්‍යාව’ වැඩසටහනේ තියෙන්නේ ළමා ගීතයි.
මුල් කාලෙදී ළමාපිටියේ එක්වන්නේ සමූහ ගායනාවන්ටයි. ‘මනකල් හදවිල් තලයෙහ පිපි නිවහල් මල්-රටට පිපෙන මල් අපි වෙමු පුංචි කුකුළු මල්’ ගීතය අපි සාමූහිකව ගයනවා. ගීතය ප්‍රචාරණය වෙද්දී අපි යාළුවන්ට, නෑයින්ට කියනවා අහන්න කියලා. අපිත් රේඩියෝවට කණ තියාගෙන අහනවා. ඒ වුණාට අපේ කටහඬ වෙන්ව හඳුනාගන්න බැහැ. යාළුවෝ නෑයෝ හමුවුණාම කියනවා ඔයාගෙ කටහඩ ඇහුණේ නැහැනේ කියලා. ඒ සමූහ ගායනාවලින් පසුව පේළියක් දෙකක්, තුන් හතරදෙනෙක් එක්කුවෙලා ගයන්න දෙනවා. පසුව දෙන්නෙක් එක සින්දුවක් ගායනා කරනවා. අවසානයේදී තනියම සින්දුවක් ගයන්න දෙනවා. මා මුලින්ම ගැයුවේ ‘අන්දරවැට උඩ ඉඳගෙන- හැමදාම හැන්දෑවට- හිතේ දුකට ඉකිබිඳ බිඳ-ඇයි අඬන්නෙ පොල්කිච්චෝ’ ගීතයයි.
එදා ළමා පිටියේ තිබුණු මයික්‍රෙෆෝනයට අපි උස නැහැ. බංකුවක් උඩ නැගලා සින්දුව කියනවා. ‘සංගීත සන්ධ්‍යාවේ’ ගී තනු නිර්මාණය කළේ නන්දා මාලනී, සනත් නන්දසිරි, දයාරත්න රණතුංග, සරත් දසනායක, අමිතා වැදිසිංහ, වික්ටර් දලුගම, ඩී.ආර්. පීරිස් යන අයයි. මෙතැන විශේෂත්වය නම් මොවුන්ගෙන් බොහෝදෙනා කලින් ළමාපිටියේ සිටි අය වීමයි. ළමා පිටියෙන්ම පෝෂණය කරගත් දැනුම, ඊළඟ පරපුරට ළබාදීමේ ක්‍රමවේදයක් ළමා පිටියේ තිබුණා. ගීත රචනා කළේත්, කලින් ළමා පිටියේ හිටපු අයමයි. ඒ අතරින් සුනිල් ආරියරත්න, අජන්තා රණසිංහ, මහින්ද අල්ගම, චන්ද්‍රසිරි සෙනෙවිරත්න, ගාමිණී විජේතුංග, සුනිල් සරත් පෙරේරා මතකයි. ළමා පිටිය ඇසුරින් සෑම මාසයම තරංගනී ශාලාවේ ළමා ගී ප්‍රසංගයක් තියෙනවා. ඕඩියන්ස් එකක් ඉදිරියේ සින්දුවක් කියන්න අපට පුරුදු කළා. ප්‍රසංගයට විශාල පිරිසක් ආවා. ‘හොර පූසෙක් ඤාව්, තැපැල් පියුම් මාමේ… මට ලියුම් ගොඩක් ඕනේ’, ‘අඬන්නෙ ඇයි පොල්කිච්චෝ, හූණු සාස්තරකායෝ’ එදා මා ගැයූ ගී අතර අදටත් ජනප්‍රියයි.
එදා ළමා පිටිය නොතිබුණා නම් අපි නන්නත්තාර වෙනවා. ළමා පිටියෙන් අපි ශික්ෂණය ලැබුවා. ඉගෙනගන්න ලැබුණු දේවල් හරියටම සරසවියක් වගේයි. ඒ වාගේම අපේ එකමුතුව අදටත් එහෙමයි. අවුරුදු දාසයේදී ළමා පිටියෙන් ඉවත් වුණා. එදා මා සමඟ හිටියේ රෝහණ සිරිවර්ධන, නිරංජලා සරෝජිනී, ලංකා රාජිනී, ගීතා කාන්ති ජයකොඩි, රත්නා ලාලනී, චිත්‍රා කුමාරි කළුබෝවිල, සමන් අතාවුදහෙට්ටි, කමල් දේශප්‍රිය වැන්නන්. ගායනය, රංගනය, නිවේදනය, ගීත රචනය අතරින් තමන්ගේ දස්කම්වලට ගැළපෙන ක්ෂේත්‍රය අපි තෝරාගත්තා.
අපේ සින්දු දැන් වෙනත් ළමුන් ලවා ගායනා කරවලා විකුණනවා අපේ නමවත් සඳහන් නොකර. මෑතකදී මා එෆ්එම් නාලිකාවක වැඩසටහනකට ගියා. ඒ නිවේදිකාව කිව්වා, අක්කාගේ ‘තැපැල් පියුම් මාමා, හොර පූසා’ අද ප්‍රචාරය කරනවා කියලා. මං සතුටු වුණේ මගේ පොඩි කාලෙ කටහඬ මට අහන්න ලැබෙනවා කියලා. ගීතය ප්‍රචාරය වෙද්දීත් කිව්වා ‘දමයන්ති ජයසූරිය එදා ගැයූ හඬින්’ කියලා. නමුත් දෙවියනේ ඒ හඬ වෙනත් දියණියකගේ හඬක්.
එදා අපි ගැයූ ළමා ගීවල තිබුණේ ළමා ලෝකයේ අහිංසක සුන්දරත්වයයි. ‘ඉරටු කෑල්ලක බත් ඇට අමුණා… උඹට දෙන්න මං මෙන්න ගෙනාවා’ ගීය එවැන්නක්. හූණන්ට බත්ඇට දෙන එක ළමුන්ගේ අත්දැකීමක්. අද දරුවෝ වැඩිහිටියන්ගේ සින්දු ගයනවා. ඒ ළමුන් තමන් ගයන පදවල තේරුම දන්නෙත් නැහැ. එදා අපිට හොඳ ළමා ගී සාහිත්‍යයක් තිබුණා. ඒ ගීත ලිව්වේත් ඒවාට තනු දැම්මේත් ඒ පිළිබඳ දැනුවත් අයයි. ළමා ගී තනුවල විශේෂත්වය තමයි, ළමුන්ට ඉක්මණට ග්‍රහණය කරගන්න පුළුවන්. නන්දා මාලනී ගයන ‘බුදු සාදු’ වගේම ‘හින්චි පින්චි හාවා’ ගීතයත් එහෙමයි. ළමුන්ට ඒ වචන පහසුයි. අපි තවමත් ක්ෂේත්‍රයේ පවතින්නේ ළමා පිටියේ පන්නරය හින්දායි. පසුව චිත්‍රපට සින්දු කිව්වේත් සරල ගී පරීක්ෂණවලින් සමත්වුණේත් ඒ පදනමේ සිටයි. අද ළමයින්ට ඒ අවස්ථාව නැහැ. අපි එදා ඉගෙනගත්තා, වැටුණා, නැගිටිනවා. පසුව ශක්තිමත්ව ක්ෂේත්‍රයේ ස්ථාවර වුණා.’
ළමා පිටියෙන් පෝෂණය වී කලා ලොවේ බැබලෙන්නන්, ළමා පිටිය සිහිපත්කළේ එහෙමයි. කලින් සදා නිම කළ යාන්ත්‍රණයක් නැති වුණත්, මොඩලයක් විදියට ළමා පිටිය රටේ කලා ශිල්පීනුත්, කලා රසිකත්වයත් පෝෂණය කළා. සිදාදියේ කලා ශිල්පීන් බිහිකරමින්, ඈත ගම්දනව් සිසාරා රසිකයන් බිහිකරමින් ළමාපිටිය දශක ගණනාවක් කළ මෙහෙය විශිෂ්ටයි. සිරි අයියාගේ, කරු අයියාගේ ළමාපිටිය නම් තක්සලාව කලාවේ අනාගතයට මඟ එළිකළා. අද දිළෙන තරුවලට අහස තැනුවේ ඔවුනුයි. ඒ තරු විඳින මහපොළොව තැනුවේත් ඔවුනුයි.■
