නිදහස ලැබුණු කාලයේ පටන්ම ලංකාවේ දේශපාලනයේ දිගටම පවතින සහ නොවිසඳුණු ප්‍රශ්නයක් වන්නේ, සිංහල, දෙමළ හා මුස්ලිම් අනන්‍යතා ප්‍රජාවන් දේශපාලන වශයෙන් එක් පොදු අනන්‍යතාවක් පිළිගැනීමේ තත්වයට ගෙන එන්නේ කෙසේද යන්නයි. මෙම ආගමික, සංස්කෘතික, භාෂාමය ආදි කණ්ඩායම් තම අනන්‍යතා සහ බැඳීම් තබාගන්නා ගමන්ම, ඒවායේ සීමා ඉක්මවා යා හැකි සහෝදරකමක්, සහයෝගතාවක් සහ පොදුබවක් ඇතිකර ගන්නේ කෙසේද? යන්න එහි ගැබ්වී ඇති ගැටලුවයි. එය සංස්කෘතිය තුළින් සම්පූර්ණයෙන් කළ නොහැකිය. එය භාෂා විසඳුම් තුළින්ද සිදුවී නැත. මේ අතර ආගම් අනන්‍යතාව දැන් පෙර කවරදාටත් වඩා දැඩි වී තිබෙන බව පෙනේ. මෙම පසුබිම තුළ සිදුවී තිබෙන්නේ, පොදු දේශපාලන අනන්‍යතාවක් ගොඩනගා ගැනීමට මෙම සියලු ප්‍රජාවන්ට නොහැකිවීමයි. අපි පළමුව සිංහල වෙමු, දෙමළ වෙමු, මුස්ලිම් වෙමු, බෞද්ධ වෙමු, හින්දු වෙමු, කතෝලික/ක්‍රිස්තියානි වෙමු, ඉස්ලාම් වෙමු යන හැඟීම අප රටේ පුරවැසියන් අතර තිබෙන ප්‍රබල ස්වයං-අවබෝධයක්ද වෙයි.
මෙම ප්‍රවණතාව 1980 ගණන්වල පටන් තියුණු වී පසුව තරමක් දුරට යටපත් වී ගියේය. 2019 වසරේ පටන්, දේශපාලන වශයෙන් වෙනම සිටීමේ සහ සිතීමේ මෙම ප්‍රවණතාව නැවතත් ශක්තිමත් වී තිබේ. එම තර්කයේදී ආණ්ඩුවත්, ආණ්ඩුවේ අනුග්‍රහය ලබන ජනමාධ්‍යත් බෙහෙවින් සක්‍රිය කාර්යයක් ඉටු කරයි. දැන් අප පිවිස සිටින්නේ ලංකාවේ ‘ජාතිය ගොඩ නැගීමේ’ නොව ‘ජාතිය බිඳී යාමේ’ නව අවධියකටය. මෙම ප්‍රවණතාව නවත්වන්නට නම් නව දේශපාලන සිතීමක් අවශ්‍යයත නව දේශපාලන දැක්මක් අවශ්‍යය.
මේ රචනයේ අරමුණ නව සිතීමකට ආරාධනා කරමින්, ඒ සඳහා අදහස් දෙකක්ද යෝජනා කිරීමයි.
අනන්‍යතා දේශපාලනයේ උගුල
අනන්‍යතා දේශපාලනය යනු එකිනෙකට ප්‍රතිවිරෝධී දේශපාලන ප්‍රතිඵල ඇතිකරන, උගුලක් වැනි දේශපාලනයකි. ලංකාවේ සියලුම ජනවාර්ගික කොටස් තනි තනිව තමන්ම සැදූ එම උගුල්වල සිරවී සිටිනු දැන් අපට දැකිය හැකිය. අනන්‍යතා දේශපාලනය මත පදනම් වූ ජනවාර්ගික ජාතිකවාදී දේශපාලනයේ සාධනීය අවධිය දැන් අවසානයකට පත්ව තිබෙන බවද අපට දැකිය හැකිය. එය විසින් තවදුරටත් කළ හැක්කේ, එම අන්ධකාර දේශපාලනය තාර්කික අවසානයක් කරා ගෙනයාමයි. එය දැනට සිදුවෙමින් තිබේ. එය නම් දේශපාලන බලය සඳහා ගිජු සමාජ කණ්ඩායම්ද, දේශපාලන ප්‍රභූ කණ්ඩායම්ද විසින්, තම බල ව්‍යාපෘතියේ කොටසක් ලෙස අන්තර්වාර්ගික සැකය, අවිශ්වාසය, වෛරය සහ පසමිතුරුතාව දේශපාලන ආයුධයක් බවට පත්කරගනු ලැබීමයි. පොහොට්ටු පක්‍ක්‍ෂයට සම්බන්ධ කණ්ඩායම්වල බල ව්‍යාපෘතියේ ප්‍රධානතම අංගය එයයි. ඉන්දියාවේ මෝදිගේ නායකත්වය යටතේ බී.ජේ.පී.ය කරන්නේද එයයි.
අනන්‍යතා දේශපාලනයේ අන්ධකාර පැත්ත පාලක පන්තියේ කොටසක බල ව්‍යාපෘතියේ අංගයක් වූ පසු, එම සමාජයේ දේශපාලන අනාගතයද අන්ධකාර වේ. මන්ද යත්, අන්තර්වාර්ගික සාමය, සහයෝගතාව, මනුෂ්‍ය කණ්ඩායම් අතර අන්‍යොන්‍ය අවබෝධය සහ සහෝදරත්වය පිළිබඳ දේශපාලනයක් සඳහා ඇති අවකාශයද එය මගින් විනාශ කරනු ලැබීමට ඉඩ තිබෙන නිසාය. එය රටේ දේශපාලන ගැටුම් සහ ව්‍යාකුලත්වය සාමාන්‍ය දෙයක් බවට පත්කිරීමට තුඩු දෙයි. දේශපාලන අස්ථාවරත්වය සහ ප්‍රචණ්ඩතා ඇතිකරයි. රාජ්‍යයද තව තවත් ප්‍රචණ්ඩ කරවයි. ඒ අතර, එයින් ප්‍රතිලාභ ලබන සමාජ කොටස්ද බිහිවෙයි. ආරක්‍ෂක හමුදා, ආණ්ඩුවට ආරක්‍ෂණ උපකරණ සහ කොන්ත්‍රාත් සපයන සමාගම්, වර්ගවාදය පතුරුවන සහ ඒ මත යැපෙන දේශපාලනඥයන්, බුද්ධිමතුන්, මාධ්‍යවේදීන් සහ මාධ්‍ය ආයතන, එම තත්වයෙන් ප්‍රතිලාභ ලබන පාර්ශ්වකරුවෝ පිරිසකි.
තවත් පිරිසක් එම තත්වයෙන් ප්‍රතිලාභ ලබති. එනම් සුළුවාර්ගික ජනකණ්ඩායම්වල ඇති අපේක්‍ෂා භංගත්වය, අසරණබව, ආත්ම ලජ්ජාව සහ ප්‍රකාශ කළ නොහැකි කෝපය ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් මතුවන අලුත් සටන්කාමී/ත්‍රස්තවාදී කණ්ඩායම්ය.
මෙවැනි බලවේග ලංකාවේ මුස්ලිම් සමාජය තුළින් බිහිකිරීම සඳහා අවශ්‍ය සියලු කටයුතු සම්පාදනය කරමින්, එහි වින්නඹුකම් කරන බලවේග දෙකක්, අප රටේ දැනට සිටිති. පළමුවැන්න, ආණ්ඩුවේ නායකත්වයයි. දෙවැන්න, ලංකාවේ කතෝලික පල්ලියේ නායකත්වයයි. සිංහල බෞද්ධ සමාජයේ බහුතරයත්, කතෝලික සමාජයේ වැඩි දෙනාත්, මෙම ක්‍රියාවලියේ හවුල්කරුවෝ නොවෙති. එහෙත් ඔවුන් තුළ ඇති අනන්‍යතාවාදී හැඟීම්ද, අනාරක්‍ෂිත හැඟීම්ද, දේශපාලනඥයන්ද ජනමාධ්‍යද විසින් අවුස්සන ලද කණ්ඩායම්වාදී හැඟීම්ද විසින් දේශපාලනීයකරණයට පාත්‍ර කරන ලද අනන්‍යතා දේශපාලනයකට හිමිකරුවන් වීමට එම ප්‍රජාවන්ටද බල කෙරී තිබේ.
මෙයින් ගැලවිය හැකි නව දේශපාලන ඉදිරි දැක්මක්, ලංකාවේ සියලුම ප්‍රජා කණ්ඩායම් සඳහාද අවශ්‍ය වී තිබේ.
නව දේශපාලන දැක්මක්
ඉහත අප හඳුනාගත් අනන්‍යතා දේශපාලනයේ අන්ධකාරවාදී උගුලෙන් මිදීමට අප රටේ සෑම ජනකොටසකටම ආධාර කරන දේශපාලන දෘෂ්ටියක් අවශ්‍ය වේ. එය වනාහි ලංකාවේ සියලු වාර්ගික හා ආගමික ප්‍රජාවන් අතර නව අවබෝධයක්, නව විශ්වාසයක්, අන්‍යොන්‍ය භක්තියක් ගොඩනැගීමට සමත්විය යුතු එකකි. එම ප්‍රජා කණ්ඩායම් අතර සම්බන්ධතා පවත්වන පාලම් ගිනි තියන ගිනි පන්දමක් නොව, නව ශක්තිමත් පාලම් ගොඩනැගීමට ආධාර කරන දෘෂ්ටිමය ගඩොල් සැපයිය හැකි එකක් විය යුතුය. සියලු ජනප්‍රජාවන් අතර සාධනීය සන්නිවේදනය පහසු කරන පරිකල්පනයක්ද, භාෂාවක්ද, වචනද සැපයීමට සමත් එකක් විය යුතුය. ‘දේශපාලන න්‍යායක් ජනතාව විසින් සිය පරිකල්පනයේ මාධ්‍යයක් කරගත් විට, එය ලෝකය වෙනස් කරන ද්‍රව්‍යමය බලවේගයක් බවටද පත්වේ.’ යනුවෙන් දේශපාලන මතවාදවල ඇති විභවතාව ගැන කොමියුනිස්ට්වාදියකු වූ වී.අයි. ලෙනින් ගිය සියවසේ මුල් කාලයේ කර ඇති ප්‍රකාශයක් මෙහිදී සිහියට නැගේ.
ලංකාවට අවශ්‍ය මෙවැනි දේශපාලන න්‍යායක් හෝ දෘෂ්ටිවාදයක් හෝ අපට ආනයනය කළ නොහැකිය. ඒ වෙනුවට අප කළ යුත්තේ අප රටේම තිබෙන, දේශපාලන මතවාදවලින්ද, බුද්ධිමය උරුමයන්ගෙන්ද ඒ සඳහා අවශ්‍ය ආදර්ශය සහ අනුප්‍රාණය ලබාගැනීමයි. එය වනාහි අදහස් සොයා අප සමාජයේම දේශපාලනමය සහ බුද්ධිමය උරුමයන් ඇතුළට පතල් හාරා කරන මැණික් ගැරීමක් වැනිය. අප සමාජයේ දේශපාලන, බුද්ධිමය සහ සංස්කෘතික උරුමයන්ගේ තිබෙන්නේ, මිථ්‍යා හා මායාකාරී ඉන්ද්‍රජාලික විශ්වාස පමණක් නොව, නව ප්‍රබුද්ධත්වයක දොරටු විවෘත කිරීමට සමත්, තවමත් නිසි ලෙස ප්‍රයෝජනයට නොගත් සාධනීය දෘෂ්ටිමය මූලාශ්‍ර බව එවිට ජනතාවට පෙනෙනු ඇත.
සාධනීය දේශපාලන උරුමයන්
විසිවැනි සියවසේ මුල් කාලයේ සිට අනාගතය දක්වා වූ කාලය තුළ නූතන ලංකාවේ දේශපාලන ගමන්මග හැඩගැස්වූ ප්‍රධාන දෘෂ්ටිවාද බලවේග තුනක් තිබිණ. ඒවා නම්, ජාතිකවාදය, ලිබරල්වාදය සහ සමාජවාදයයි. මේ දෘෂ්ටිවාද විසින් අප සමාජයට ඉටුකරන ලද සාධනීය කාර්යභාරයන් හඳුනාගැනීම අපගේ සාකච්ඡාව සඳහා ප්‍රයෝජනවත්ය.
ජාතිකවාදය මුලදී වර්ධනය වූයේ සිංහල සහ දෙමළ ප්‍රජා කණ්ඩායම් අතරය. සිංහල ජාතිකවාදයට මුල පටන්ම බෞද්ධ සංස්කෘතික මතවාදයක්ද තිබි අතර, එය විසින් හඳුන්වා දෙන ලද අනන්‍යතා දේශපාලනය තුළ භාෂාව සහ ආගම ප්‍රධාන අනන්‍යතාකාරක වී තිබුණි. දෙමළ ජාතිකවාදයේ, අනන්‍යතා දේශපාලනයේ ප්‍රධාන අනන්‍යතාකාරකය වූයේ භාෂාවයි. එය වනාහි ආගම අනන්‍යතාකාරකයක් ලෙස යොදා නොගත් ලෞකිකවාදී ජාතිකවාදයක් විය. නොයෙකුත් පසුබෑම් තිබුණද මේ ජාතිකවාද දෙකම කළ ප්‍රධානතම කාර්යය නම්, සිංහල සහ දෙමළ ජන කණ්ඩායම් දෙක තුළ දේශපාලන ස්වයං-පාලනය සහ වාර්ගික දේශපාලන අයිතිවාසිකම් ගැන අවබෝධයක් තම ප්‍රජා කණ්ඩායම්වල පුරවැසියන්ට ලබාදෙමින්, ඔවුන්ගේ දුක්ගැනවිලි සහ අපේක්‍ෂා දේශපාලන ඉල්ලීම් බවට පරිවර්තනය කිරීමයි.
මේ අතර, ජාතිකවාදී දේශපාලනයේ සිටිය හැකිවූ ගැටුම්කාරී ප්‍රවණතා පාලනය කිරීමට තුඩුදුන් දෘෂ්ටිවාදී හා දේශපාලන බලවේග දෙකක්ද ජාතිකවාදයට සමකාලීනව සහ සමාන්තරව වර්ධනය විය. ඒවා නම් ලිබරල්වාදය සහ සමාජවාදයයි. ලෙනින්වාදී දේශපාලන මතවාද වූ ඒවා විසින් සිංහල සහ දෙමළ ජාතිකවාදී දේශපාලන බලවේගවල දක්‍ෂිණාංශික ප්‍රවණතා පාලනය කර, දෘෂ්ටිවාදීමය තුල්‍යතාවක් ගොඩනගනු ලැබිණ. ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, මුලදී ජාතිකවාදී දේශපාලනය ‘හීලෑ’ කර, එය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී තරගයේ සීමාවන් තුළ දේශපාලනය සිදුකරන බලවේගයක් ලෙස පවත්වාගෙන යෑමට සමත් විය. පාර්ලිමේන්තු සහ නියෝජන ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, නීතියේ ආධිපත්‍යය, විවෘත දේශපාලන තරගය, ‘දේශපාලන ක්‍රීඩාව’ එකට කිරීම යන මේවා විකෘතිවීම් තිබුණද, 1970 ගණන් දක්වා ලංකාවේ සිංහල, දෙමළ ජනවාර්ගික දේශපාලනයේ තිබුණු ප්‍රධාන ප්‍රවණතාව විය. 1958 ජාතිවාදී කෝලාහලය, සිංහල භාෂා පනත යන මේවා මෙම ‘සාමාන්‍ය දේශපාලන ක්‍රියාවලියේ’ පීලි පැනීම් වුවද, ලංකාවේ ජනවාර්ගික සම්බන්ධතා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන රාමුව තුළ කළමනාකරණය කළ හැකි විය. ඒ සඳහා වමේ ව්‍යාපාරයද, සමාජවාදී දෘෂ්ටිවාදය විසින්ද, ලිබරල්වාදය කළාක් මෙන්, සෑමවිටම ප්‍රශංසනීය නොවූ, ඇතැම් විට ගැටලු සහගත වූ, එහෙත් සාමාන්‍යයෙන් සාධනීය කාර්යයක් කර තිබිණ.
මේ අතර ලංකාවේ දේශපාලන පරිවර්තනයේ පරිහාණි ක්‍රියාවලිය 1970 ගණන්වල ආරම්භ වූ බවත්, එම පරිහාණිය, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය, සමාජවාදය සහ ජාතිකවාදය යන බලවේග තුනෙහිම පරිහාණියට සමාන්තරව සිදුවූ බවත්, ලංකාවේ මෑතකාලීන දේශපාලන ගමන්මගේ ඉතිහාසය දෙස ප්‍රත්‍යෙක්‍ෂණය කරන විට, එනම් ආපසු හැරී බලන විට, කෙනකුට පෙනේ. සිංහල සහ දෙමළ ජාතිකවාද දේශපාලනය අන්තවාදී දිසාගතවීම්වලට යොමුවන්නේත්, ඒවා එකිනෙක බැහැර කරන ජාතිකවාදී දේශපාලන ව්‍යාපෘතීන් දෙකක් ලෙස සාකච්ඡාවේ සහ පාර්ලිමේන්තු තරගයේ දේහපාලනය අතහැර, විවෘත සහ පසමිතුරු සටනකට එළඹෙන්නේත්, 1990 ගණන්වල පටන්ය. එකිනෙකා සමග දේශපාලන සාකච්ඡාවේ නොයෙදෙන, එකිනෙකා යුදබිමේ පරාජය කර ඒකපාක්‍ෂික ජයග්‍රහණ අපේක්‍ෂා කරන, පසමිතුරු දේශපාලන ව්‍යාපෘතීන් දෙකක් ලෙස යුද්ධ කිරීමට ඉදිරිපත් වූයේත්, මෙම පසුබිම තුළය. 1980 ගණන්වල අගදී මුස්ලිම් ජනවාර්ගික දේශපාලනය, අලුත්ම වාර්ගික දේශපාලන ව්‍යාපෘතිය ලෙස මතු වූයේද මෙම සන්දර්භය තුළය.
ඉන් පසු දේ අප කවුරුත් දන්නා ඉතිහාසයයි.
දැන් මෙතැනදී මතුවන ප්‍රශ්නය නම්, ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ ලිබරල්වාදය, ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ සමාජවාදය, ප්‍රධාන ප්‍රවාහයේ ජාතිකවාද යන දෘෂ්ටිවාද සහ දේශපාලන ව්‍යාපාර තුනම ලංකාවේ ජනතාවගේ දේශපාලන ඉරණම තීරණය කිරීමට සිදුකළ අසම්පූර්ණ වුවත්, සාධනීය කාර්යභාර අර්බුදයකට, තීරණාත්මක පසුබෑමකට ලක්වීමයි. එය විසින් විවෘත කරන ලද නව දේශපාලන හිදැස තුළ ඉදිරියට ආවේ දෘෂ්ටිමය සහ දේශපාලන අන්තවාදයි. 1978 ව්‍යවස්ථාව, ජවිපෙ දෙවැනි කැරැල්ල, එල්ටීටීඊයේ දේශපාලන වශයෙන් වෙන්වීමේ කැරැල්ල, සිංහල-බෞද්ධ අන්තවාදී ජාතිකවාදය, 1982 සිට ඇතිවූ දේශපාලන ප්‍රචණ්ඩතා සහ මානව අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය වීම්, දේශපාලන ආයතන ගරාවැටීම, රාජ්‍ය අධිකාරවාදය යන මේවා ප්‍රධාන දේශපාලන බලවේග ලෙස සිංහල සහ දෙමළ සමාජවල අධිපති ස්ථානයට පත්වීම මෙම පරිවර්තනයේ ප්‍රධාන මංසලකුණු වෙයි. විජේවීර, ජේආර් ජයවර්දන, ප්‍රභාකරන් සහ ආර් ප්‍රේමදාස යන සිව්දෙනා මෙම ක්‍රියාවලිය තුළ මතුවූ ප්‍රධාන දේශපාලන රංගධරයෝය. ඔවුන් සිව්දෙනාම ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ, සමාජවාදයේ සහ ජාතිකවාදයේ සාධනීය යුගයේ අවසානයේ ඇතිවූ දේශපාලන හිදැස තුළ බිහිවූ අයයි.
ලංකාවේ ජනවාර්ගික යුද්ධය දැන් අවසන්ය. ඉහත නායකයන් සතර දෙනා තවදුරටත් ලංකාවේ දේශපාලන ඉරණම තීරණය කරන්නේ නැත. එහෙත් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී දේශපාලන පුනරුජ්ජීවනයක් ඇතිකිරීමට දේශපාලන ප්‍රභූ තන්ත්‍රයටවත්, අනෙකුත් දේශපාලන බලවේගවලටත් තවමත් හැකිවී නැත. ඒ සඳහා අවශ්‍යතාවත්, අවකාශයත් දිගටම පවතී. නැත්තේ ඒ සඳහා උර දෙන දේශපාලන නායකත්වයක් සහ දේශපාලන දැක්මකි. මෙම ලිපියේ අප විමසන්නේ දේශපාලන නායකත්වය පිළිබඳ ගැටලුව නොව, දේශපාලන දෘෂ්ටිය සහ ඉදිරි දර්ශනය ගැනය.
නැතිවු පුරුක යළි සොයාගැනීම
ලංකාවේ දැනට තිබෙන දේශපාලන අර්බුදයෙන් ගොඩ එන්නට නම්, පළමුව අවශ්‍ය වන්නේ වඩාත් හොඳ දේශපාලන අනාගතයක් සඳහා වූ සාධනීය දේශපාලන දැක්මක් සහ ඉදිරි දර්ශනයක් ගොඩ නැගීමට උත්සාහ ගැනීමයි. අප මුලදී අවධාරණය කළ පරිදි, එය විදේශයකින් ආනයනය කළ නොහැකිය. එය ගොඩ නැගිය හැකි මූලයන් සොයායාමේදී, 1970 ගණන්වලට පෙර තිබි ලිබරල්වාදයේ, ජාතිකවාදයේ සහ සමාජවාදයේ සාධනීය සහ ප්‍රගතිශීලී උරුමයන් නැවත සොයා යාම තුළින් එය කළ හැකිය, සහ කළ යුතුය යන්න මෙම ලිපියෙන් ඉදිරිපත් වන කේන්ද්‍රීය ප්‍රවාදයයි.
එහෙත් ගැටලුව තිබෙන්නේ ඒ එකිනෙකට සම්බන්ධයක් නැති මතවාදී ධාරා තුන, ඒවායේ නිෂේධනීය නොව සාධනීය සහ ප්‍රගතිශීලී ශක්‍යතා මත යළි මතුකර සම්බන්ධ කළ හැකි න්‍යායික පුරුක කුමක්ද? යන්නයි.
මෙය වනාහි පිළිතුරක් නැති ප්‍රශ්නයක් නොවේ. එය තිබෙන්නේ 1972 ජනරජ ව්‍යවස්ථාවේ භාෂාවෙහිය. එය නම් ‘සමූහාණ්ඩුවාදය’යි. 1972 ව්‍යවස්ථාව විසින් ලංකාව ‘ජනරජයක්’ එනම් සමූහාණ්ඩුවක් බවට පත්කරනු ලැබිණ. එදා සිට අද දක්වා ලංකාව නිල වශයෙන් ‘ජනරජයක්’ වුවත්, ලංකාවේ ආණ්ඩුක්‍රම සහ දේශපාලන විවාදය තුළ සම්පූර්ණයෙන්ම නොසලකා හැර තිබෙන, එහෙත්, දේශපාලන න්‍යායික වශයෙන් ඉතාම වැදගත් වචනය ‘ජනරජය’ යන්නයි.
ජනරජය යනු 1972 ව්‍යවස්ථාවේ සිංහල පරිවර්තනයත් සමග සිංහල දේශපාලන භාෂාවට එකතු කරන ලද වචනයකි. එය ‘රිපබ්ලික්’ යන ඉංග්‍රීසි වචනයට, මහාචාර්ය පී.ඊ.ඊ. ප්‍රනාන්දු හඳුන්වා දුන් සිංහල වචනයයි. එතෙක් කල් ඒ සඳහා භාවිත කරන ලද සිංහල වචනය වූයේ ‘සමූහාණ්ඩුව‘ යන්නයි. ‘රිපබ්ලික්’ යන්නෙහි මුල් ග්‍රීක වචනයට වඩාත් සමීප වන්නේ ‘සමූහාණ්ඩුව’ යන්නයි. ‘ජනරජය’ යන්න සමීප වන්නේ එහි මධ්‍යකාලීන යුරෝපීය අර්ථයටයි.
ග්‍රීක යුගයේ සිට විසිවැනි සියවස දක්වා සමූහාණ්ඩුවාදී දේශපාලන න්‍යායෙන් අවධාරණය කෙරුණු මූලික තේමාවක් වූයේ ‘නිදහස’ යන්නයි. එනම් ‘පුරවැසි නිදහස’යි. රාජ්‍යයක් තුළ පුරවැසි නිදහස සාක්‍ෂාත් කරගන්නා ප්‍රධාන මාධ්‍ය දෙකක් සමූහාණ්ඩුවාදී න්‍යායෙන් යෝජනා වේ. පළමුව දේශපාලන වශයෙන් අවදියෙන් සක්‍රියව සිටීම සහ පුරවැසියන්ගේ දේශපාලන ක්‍රියාකාරිත්වය සහ සහභාගිත්වයයි. දෙවැන්න, නීතිය, නීතියේ ආධිපත්‍යය සහ දේශපාලන ආයතන විසින් සහතික කරනු ලබන රාජ්‍යයේ හෝ වෙනත් බලවේගවලින් හෝ යටපත් කරනු නොලැබීම වෙතින් පුරවැසියන් ලබන නිදහසයි. එය හැඳින්වෙන්නේ ‘ආධිපත්‍යයෙන් තොර වීමෙන් සහතික කෙරෙන නිදහස’ යනුවෙනි.
මෙය වනාහි ලිබරල්වාදය සහ සමාජවාදය යන දෙකෙන්ම සහතික නොවූ පුරවැසි නිදහස පිළිබඳ අදහසකි. ජනවාර්ගික, අනන්‍යතා දේශපාලනය විසින් එකිනෙකා වෙන්කරනු ලබන ප්‍රජා කණ්ඩායම්, දේශපාලන වශයෙන් සමාන නිදහසක හිමිකරුවන් සහ සමාන අයිතිවාසිකම් හිමි පුරවැසියන් ලෙස යළි එකට ගෙන ඒමට විභවතාව තිබෙන්නේ මෙම සමූහාණ්ඩුවාදදී විකල්පය විසිනි. එය තනි පුද්ගල නිදහස පිළිබඳ සංකල්පය මත පදනම් වූ ලිබරල් නිදහසේත්, දේශපාලන නිදහස යන්න පුරවැසියන්ගෙන් අහිමි කරන, ආර්ථිකවාදී ප්‍රවේශයක් මත ගොඩනැගුණු සමාජවාදී නිදහසේත් මූලික අඩුව පිරවීමට සමත් එකකි. බෙදී ගිය සමාජය යළි එකතු කිරීමට අවශ්‍ය දේශපාලන පරිකල්පනය සඳහා ලංකාවට වඩාත් සුදුසු වන්නේ, ලිබරල් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී, සමාජවාදී සහ සමූහාණ්ඩුවාදී න්‍යාය සංයෝග කිරීමෙන් ගොඩ නැගෙන නව දේශපාලන විකල්පයකි. නිදහස, සමාජ සාධාරණත්වය සහ ප්‍රජා කණ්ඩායම්වල අයිතිවාසිකම් මෙන්ම ගරුත්වයද සහතික කරන න්‍යායික ඉදිරි දර්ශනයකි.■
