කොළඹ ග්‍රෑන්ඞ් හයට් හෝටල ව්‍යාපෘතිය තුළ රාජපක්ෂ පාලන සමයේ සිදුවී ඇති දූෂිත ගනුදෙනු ගැන මේ ලිපියෙන් සාකච්ඡා කෙරේ.
කොළඹ ග්‍රෑන්ඞ් හයට් හෝටල ව්‍යාපෘතිය සම්බන්ධයෙන් රාජපක්ෂවරුන්ට ඇති කැක්කුම කොතෙක්ද යන්න ගැන අප කිහිප වරක් ලියා ඇත. රාජපක්ෂවරුන් යළි බලයට පත්වීමෙන් පසු එම කැක්කුම යළිත් ප්‍රදර්ශනය කිරීමක් ගැන අපි මීට සතියකට පෙර ලීවෙමු. ඒ පසුගිය යහපාලන රජය සමයේදී හයට් හෝටල් ව්‍යාපෘතිය සිදුකරන ලද කටයුතු සම්බන්ධයෙන් සොයා බැලීමට කමිටුවක් පත්කිරීමට කැබිනට් මණ්ඩල තීරණයක් ගැනීමය.
මෙම කමිටුව කරුණු දෙකක් ගැන අවධානය යොමු කරන බව ඒ සම්බන්ධයෙන් වූ කැබිනට් තීරණ දැනුම්දීමේ නිවේදනයේ දැක්වේ. එකක් පසුගිය රාජපක්ෂ සමයේ අත්සන් කරන ලද කොන්ත්‍රාත් ගිවිසුම් සාධාරණ හේතුවක් නොමැතිව අහෝසි කිරීම වේ. අනෙක හයට් හෝටල් ව්‍යාපෘතියේ මිල රුපියල් බිලියන 30 සිට 60 දක්වා මේ වනවිට ඉහළ ගොස් තිබීමය. එම මිල ඉහළ යෑමට කොන්ත්‍රාත් අහෝසි කරන ලද සමාගම් අධිකරණ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමෙන් පසු ගෙවීමට සිදුවී ඇති රුපියල් බිලියන 1.8ක මුදලක්ද අයත්ය.
මෙම ලිපියෙන් අප උත්සාහ ගන්නේ එම කැබිනට් තීරණයට පදනම්වූ කොන්ත්‍රාත් අහෝසි කිරීම හා මිල ඉහළ යෑම ගැන තවදුරටත් කරුණු ඉදිරිපත් කිරීමටය. ඒ සඳහා අප සතුව කරුණු රාශියක් ඇතත් ලිපියේ ඉඩකඩ සලකා අවධානය යොමුකරන්නේ උදාහරණ කිහිපයක් සම්බන්ධයෙන් පමණය.
කොන්ත්‍රාත් අහෝසි කිරීම
මීට පෙර ලිපියේද අප පෙන්වාදුන් පරිදි, යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත්වීමෙන් පසු අහෝසි කරන ලද කොන්ත්‍රාත් යනු නිසි අධ්‍යක්ෂ මණ්ඩල අනුමැතියකින් තොරව 2015 ජනාධිපතිවරණය ප්‍රකාශයට පත්වී තිබියදී 2014 දෙසැම්බර් මාසයේදී ගාමිණී සෙනරත්, පියදාස කුඩාබාලගේ හා නීල් බණ්ඩාර හපුහින්නගේ අනුමැතියෙන් ලබාදුන් කොන්ත්‍රාත්ය. එම කොන්ත්‍රාත් ලබාදීම සඳහා කිසිඳු හදිසියක් තිබී නැත. එම කොන්ත්‍රාත් ලබාදිය යුතුව තිබුණේ ව්‍යාපෘතියේ අවසන් අදියර වශයෙන් වන අතර ඒ වනවිටත් මූලික ඉදිකිරීම් අවසන් කර ව්‍යාපෘතිය අවසන් අදියරට පැමිණ තිබුණේ නැත.
මේ ආකාරයේ එක් ගනුදෙනුවක් වූයේ සිංගප්පූරුවේ චුහාන් ඉයු ඉන්ටර්නැෂනල් සමාගමෙන් ඇමරිකානු ඩොලර් 343,798.32ක වටිනාකමක් ඇති භාණ්ඩ මිලදී ගැනීමය. එම මිලදී ගැනීමට අවශ්‍ය 7982002140003591 අංකය දරන ණයවර ලිපිය මහජන බැංකුව විවෘත කර තිබුණේ 2015 ජනවාරි 06 වැනිදාය. එහෙත් සිංගප්පූරු සමාගම එම ණයවර ලිපියට අදාළ භාණ්ඩ නැව්ගත කර තිබුණේ 2014 දෙසැම්බර් 26 වැනිදාය. ණයවර ලිපිය විවෘත කිරීමට පෙර එම ණයවර ලිපියට අදාළ භාණ්ඩ නැව්ගත කිරීම වැනි වික්‍රම දන්නේ රාජපක්ෂවරුන්ගේ ගෝලබාලයන්ම පමණය.
හෝටල් ව්‍යාපෘතියේ උත්සව ශාලාවේ අතිරේක ඉදිකිරීම් සඳහා මාගා ඉංජිනියරින් සමාගමට රුපියල් මිලියන 474,517,829.15ක කොන්ත්‍රාත්තුවක් 2014 දෙසැම්බර් 30 වැනිදා ලබාදී ඇත. කොළඹ හයට් ව්‍යාපෘති සමාගම වන සිනෝ ලංකා හොටෙල්ස් ඇන්ඞ් ස්පා පෞද්ගලික සමාගමේ කළමනාකාර අධ්‍යක්ෂ, ප්‍රධාන විධායක නිලධාරි වශයෙන් පියදාස කුඩාබාලගේ අත්සනින් යුතු ලිපියක් ඒ සඳහා නිකුත් කර ඇත. එහෙත් එම අතිරේක වැඩ සඳහා වූ මාගා සමාගම සකස්කළ ඇස්තමේන්තුවේ අත්සන් දිනය වශයෙන් ඇත්තේ 2015 ජනවාරි 13 වැනිදාය. 2015 ජනාධිපතිවරණයට පෙර හෝටල් ව්‍යාපෘතියේ ඉතිරි වැඩ හිතවත් සමාගම්වලට ලබාදීමට කටයුතු කර ඇති බවත් ඒ සඳහා පෙර දින යෙදූ අනුමැති ලිපි නිකුත් කර ඇති බවත් පැහැදිලිය. එම පෙර දාතම දින යෙදූ කොන්ත්‍රාත් මඟින් පෙන්නුම් කරන අනෙක් කාරණය වන්නේ එම ජනාධිපතිවරණය ජයගත හැකිද යන සැකයක්ද රාජපක්ෂවරුන්ට තිබී ඇති බවයි.
ටෙන්ඩර් ලියවිලිවල තිබූ මුල් කොන්දේසි රාජපක්ෂ ගෝලබාලයන් පසුව වෙනස් කරමින් කොන්ත්‍රාත් පිරිනමා ඇත. කොන්ත්‍රාත් කාලය වෙනස් කිරීම, කොන්ත්‍රාත් මුදලින් 10%ක්වූ බැංකු ඇපකරය 5% දක්වා අඩුකිරීම, වැඩ පමා කරන දිනකට ගෙවිය යුතු ගෙවීම අඩුකිරීම, රඳවා ගැනීමේ මුදල 10% සිට 5% දක්වා අඩු කිරීම හා රඳවා ගැනීමේ මුදල මුදාහැරීමේ කොන්දේසි වෙනස් කිරීම ආදි කුසලතා ඒ අතර වේ.
මිල වැඩිවීම
හයට් හෝටල ව්‍යාපෘතියේ මිල වැඩිවූයේ යහපාලන ආණ්ඩු කාලයේදී පමණක් නොවේ. ආරම්භයේ සිටම එය ක්‍රමයෙන් වැඩිවූවකි. රාජපක්ෂවරුන් මෙම ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කළේ රුපියල් බිලියන 18.5කින් අවසන් කරනවා යැයි කියමින්ය. ඒ සඳහා චීන ණය කැඳවා ගත්තේ නැත. කාබාසිනියා කිරීම ඇරඹුවේ රාජ්‍ය සමාගම් වූ ශ්‍රී ලංකා රක්ෂණ සංස්ථාව හා ලිට්රෝ ගෑස් සමාගම සතුවූ මුදලුත් පෞද්ගලික අංශයේ සේවක ඉතිරිකිරීම්වලට අයත් සේවක අර්ථසාධක අරමුදලේ මුදලුත්ය.
මෙම ව්‍යාපෘතිය සම්බන්ධයෙන් 2012දී කළ පළමු ශක්‍යතා අධ්‍යයනයේදී එහි වැය රුපියල් බිලියන 20ක් හෙවත් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 159ක් වශයෙන් හඳුනාගෙන ඇත. 2014 අධ්‍යයනයේදී එය රුපියල් බිලියන 27ක් හෙවත් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 208ක් වශයෙන් හඳුනාගෙන ඇත. රාජපක්ෂ සමයේදීම මේ ආකාරයට මිල වැඩිවී ඇත්තේ වර්ග මීටර 94,782ක්වූ ඉදිකිරීම 108,944 දක්වා වැඩිකිරීම නිසාය.
යහපාලන ආණ්ඩුව බලයට පත්වීමෙන් පසු 2015දී කරන ලද ශක්‍යතා අධ්‍යයනයේදී හෙළිවී ඇත්තේ අත්‍යවශ්‍ය කොටස් අතහැර ශක්‍යතා අධ්‍යයන සිදුකිරීම නිසා මිල අඩුවෙන් පෙන්නුම් කර ඇති බවයි. ඒ අනුව සැබෑ මිල ලෙස පෙන්නුම් කර ඇත්තේ රුපියල් බිලියන 35ක් හෙවත් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 267කි. එය 2016දී රුපියල් බිලියන 42ක් හෙවත් ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 284ක් දක්වා ඉහළ නැග ඇත. මෙම මිල ඉහළ යෑම සඳහා එහි නිවාස සංඛ්‍යාව වැඩිකිරීම, රාජපක්ෂවරුන්ගේ ‘ඕනර්ස් අපාට්මන්ට්’ සැලසුම වෙනස් කිරීමට සිදුවිම ආදි හේතු බලපා ඇත.
කොමිටියක් පත්කිරීමේ කැබිනට් පත්‍රිකාවේ සඳහන් කරන්නේ දැන් මෙම ව්‍යාපෘතිය රුපියල් බිලියන 60ක් වී ඇති බවය. බේරුම්කරණ නඩු ගාස්තු ලෙස රුපියල් බිලියන 1.8ක් අතිරේකව වැයවූවත් එතරම් මුදලක් වැයවන්නේ කෙසේදැයි පැහැදිලි නැත. එතරම් මුදලක් වැයවෙනවා නම් වැයවිය හැක්කේ රාජපක්ෂවරුන්ගේ ඕනර්ස් අපාට්මන්ට් සැලසුම යළි ක්‍රියාත්මක කරන නිසා විය යුතුය.
එම කරුණු කෙසේ වෙතත් මෙම ව්‍යාපෘතිය තුළ තිබුණේ, මූලික ව්‍යාපෘතියට අදාළ නැති නාස්තිකාර වියදම් පමණය. යහපාලනය බලයට පත්වීමෙන් පසු මෙම ව්‍යාපෘතිය සම්බන්ධයෙන් සිදුකළ වෝහාරික විගණනයේදී එවැනි කරුණු කිහිපයක්ම හඳුනා ගෙන ඇත.
ඉන් එකක් වන්නේ කොළඹ හයට් හෝටලයට යාබද ඉඩම් කට්ටි තුනක් මිලදී ගැනීමය. මෙම මිලදි ගැනීම් සඳහා රජයේ ප්‍රධාන තක්සේරුකරුගේ තක්සේරු ලබාගෙන ඇති අතර එම තක්සේරු වෙනස්කර අලුත් තක්සේරු ලබාදෙන ලෙස තුන්වරක් ඉල්ලුම් කර ඇත. ඒ මාස කිහිපයක් ඇතුළතය. රජයේ ප්‍රධාන තක්සේරුකරු ලබාදුන් අවසන් තක්සේරුවටත් වඩා වැඩි මිලකට එම ඉඩම් ලබාගෙන ඇති අතර එහිදී සිදුවී ඇති වැඩිමිල පාඩුව පමණක් රුපියල් මිලියන 40කි.
හම්බන්තොට හයට්
මේ ආකාරයේම හම්බන්තොට හයට් හෝටලයක් ඉදිකිරීම සඳහා යැයි කියමින් විශාල මුදලක්ද වියදම් කර ඇති බව එම වෝහාරික විගණනයේදී හඳුනාගෙන ඇත. එම හෝටල් ව්‍යාපෘතියේ අභ්‍යන්තර සැලසුම් උපදේශකත්වය සඳහා රුපියල් මිලියන 60ක් ගෙවා ඇති අතර එම ගෙවීම 2014 ජුනි 18 සිදුකර ඇතත් ගෙවිම් අනුමත කර ඇත්තේ ඊට පසුවය. භූමිය වටා ආවරණ වැටකට රුපියල් මිලියන 9.7ක් හා පරිපාලන වියදම් වශයෙන් රුපියල් මිලියන 10ක් ගෙවා ඇත. දේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන්ට රුපියල් මිලියන 16ක් ගෙවා ඇත. ඉඩමේ බදු වශයෙන් නාගරික සංවර්ධන අධිකාරියට රුපියල් මිලියන 177ක් ගෙවා ඇත. ගෘහ නිර්මාණ සැලසුම්කරණය සඳහා රුපියල් මිලියන 77ක්, යාන්ත්‍රික, විදුලි හා ජලනල උපදේශකත්වය සඳහා රුපියල් මිලියන 26ක්, තාක්ෂණික සේවා සඳහා රුපියල් මිලියන 40ක්, පලංචි ඉදිකිරීමට රුපියල් මිලියන 212ක් හා රථවාහන සඳහා රුපියල් මිලියන 13ක් වශයෙන් වියදම් ලැයිස්තුව සකස්ව ඇත. එහි මුළු වියදම රුපියල් මිලියන 301කි. එහෙත් අද එම හෝටල් ව්‍යාපෘති ඉඩම පයිලින් පමණක් ගැසූ හිස් ඉඩමකි.
මේ වියදම්ද කර ඇත්තේ ප්‍රධාන ව්‍යාපෘතිය සඳහා රාජ්‍ය ආයතනවලින් ලැබුණ මුදල්වලින්ය. හම්බන්තොට ව්‍යාපෘතිය සඳහා වියදම් කරන්නට බලාපොරොත්තු වී ඇති මුදල රුපියල් බිලියන 4.5කි. හෝටල් ව්‍යාපෘතියක් යැයි කීවද එම සැලසුම්වල අවධානය යොමුකර තිබී ඇත්තේ ප්‍රවෘත්ති සාකච්ඡා, වැඩමුළු ආදිය පවත්වන හෝටලයක් වශයෙන්ය. සම්මන්ත්‍රණ නැති අවට බල්ලන් බළලුන් ලඟින ජාත්‍යන්තර සම්මන්ත්‍රණ ශාලාවක් ලෝකයට ණයවී හම්බන්තොට ඉදිකර ඇති කලෙක ඊට සමාන කාර්යයන් සඳහාම හෝටලයක් අවශ්‍ය වීම සුදු අලි ව්‍යාපෘතියක් මිස වෙනකක් නොවේ.
කොළඹ හයට් හෝටල ව්‍යාපෘතිය අවසන් කරන විට ඒ සඳහා රුපියල් බිලියන 60ක් වියදම් කිරීමට සිදුවන බව ආණ්ඩුව දැනටමත් ප්‍රකාශයට පත්කර ඇත. මෙම මුදල වත්මන් අනුපාතය අනුව ඩොලර් මිලියන 340ක් පමණ වේ. මීට පෙර ඒ සඳහා දැරූ වියදම් සමඟ සැසැදීමේදී ආසන්න වශයෙන් මේ සඳහා යන වියදම ඩොලර් මිලියන 400ක් පමණ වෙතැයි අනුමාන කළ හැකිය. කොළඹ වරායේ නැගෙනහිර පර්යන්තය සංවර්ධනයට ඩොලර් මිලියන 500ක පමණ මුදලක් නැහැ යැයි කියමින් ඉන්දීය සමාගමකට දෙන්නට මෙවැනි ව්‍යාපෘතිවලට රාජ්‍ය ආයතන හා සේවකයන් සතු මුදල් මංකොල්ලකමින් තිබියදීය.■
