නෙරුදාට ගෙයක්

■ ප්‍රියන්ජිත් ආලෝබණ්ඩාර

ගෙවල් හැදීම ඉදිකිරීම් කර්මාන්තයට අයත් කාර්යයකි. ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය යනු ගොඩනැගිලි ඉදිකිරීම වෙනුවෙන් තිබෙන කලාවය.
එසේ තිබියදී කලාව වෙනුවෙන් ඉදිකළ ගොඩනැගිල්ලක් පසුගියදා අපට දැකගන්නට ලැබුණි. මේ ගොඩනැගිල්ල ඉදිකළේ නෝනාගම, වැලිපටන්විල, ඔච්චම වෙරළ තීරයේය. එලෙස ප්‍රතිනිර්මාණය කෙරුණේ සුප්‍රකට කිවි පැබ්ලෝ නෙරුදා ජීවත් වූ වැල්ලවත්තේ නිවෙසය. නිර්මාණකරුවා, සැලසුම්කරණ ශිල්පියා බිමල් දුෂ්මන්තය. ප්‍රති-නිර්මාණයට හේතුවූයේ අශෝක හඳගමගේ නවතම සිනමා නිර්මාණය වන ‘ඇල්බොරාදා’ ය.
මිනිහෙක් ජීවත්වුණ නිවසක් යළි නිර්මාණය කිරීම කෙලෙස කරනවා විය හැකිද? අපේ කුතුහලය ඇවිස්සුණේ ඒ කාරණාවය.
“ලයනල් වෙන්ඞ්ට්ගේ ගෙදරට නෙරුදා දාපු නම තමයි ‘ඇල්බොරාදා’. අල්බොරාදා කියන වචනය අපි ගන්නේ එතැනින්. ඒක ස්පාඤ්ඤ වචනයක්. ඇල්බොරාදා කියන්නේ අරුණට. නෙරුදා ලංකාවට ඇවිල්ලා ගත කළ මුල් දවස් ටික තමයි ඇල්බොරාදා චිත්‍රපටියට අපි පාදක කරගන්නේ.” එසේ කීවේ ඇල්බොරාදා චිත්‍රපටයේ අධ්‍යක්ෂ අශෝක හඳගමය.
පැබ්ලෝ නෙරුදා අපේ මතකයට නැගෙන්නේ අපමණ ප්‍රේමණීය හැඟීම් අපූරු ලෙස කවි කළ කවියෙකු ලෙසය. 1928 කොන්සොලේෂන් නිලධාරියෙකු ලෙස චිලියේ සිට බුරුමයට පැමිණි නෙරුදා, ලංකාවේ කොන්සලේෂන් නිලධාරියා ලෙස පැමිණෙන්නේ 1929 වසරේදීය. ඇඳුම් බෑගයක්වත් නැතිව අත්පොතක් පමණක් ගෙන රාජ්‍යතාන්ත්‍රිකයෙකු ලෙස ලංකාවට පැමිණි නෙරුදා පදිංචි වුණේ කොළඹ, වැල්ලවත්තේ, 42 වැනි වීදියේ, අංක 56 නිවසේ ය.
ඔහු වාසය කළ ගොඩනැගිල්ලේ අද වන විට ශේෂව ඇත්තේ කොටස් කිහිපයක් පමණි. අද වැල්ලවත්ත කියන්නේ එදා නෙරුදා සිටි වැල්ලවත්ත නොවේ. එය කොළඹ නගරය ආසන්නයේ පිහිටි බොහෝ ජනාකීර්ණ නගරයකි. මග දෙපස ඉදිවුණු තට්ටු ගොඩනැගිලිය. මහ මග එක පෙළට ඇදෙන යානවාහනය.
“වැල්ලවත්තේ අවසානය දක්වා කොළඹ නගර සභාවෙන් ගෑස් ලයින් එකක් දීලා තිබුණා. ඒ ගෑස් ලයින් එක දිගට ලාම්පු කණු තිබිලා තියෙනවා. ඒ හෝඩුවාව ඔස්සේ නෙරුදා පදිංචිවෙලා හිටිය ගේ හොයාගන්න අපට පුළුවන් වුණා. අංක 56 ලාම්පු කණුව ඉස්සරහ ගෙදර තමයි නෙරුදා ඉඳලා තියෙන්නේ කියලා අසල්වාසීන් අපට කිව්වා. 1929 විතර හැදූ ඒ ගෙදර කෑල්ලක් තවම ඒ ඉඩමේ තියෙනවා. කබොක් ගල්, කටුමැටි බිත්ති මත වැලි, මැටි ගාලා තිබුණු බවක් පේනවා. හැබැයි වෙනම ගෘහ නිර්මාණ සැලසුමක් අනුව ඒක හදලා තියෙන්නේ. ඉතාම හොඳ උළුවහු ජනෙල් දාලා තිබිලා තියෙනවා. බොර වීදුරු කියන වීදුරු විශේෂය තමයි ජනෙල්වලට යොදලා තියෙන්නේ. ඒවායේ ශේෂයන් තවමත් එතැන දකින්න පුළුවන්.
ඔහුගේ අතේ යහමින් මුදල් තිබිලා නෑ. ඒ නිසා ඒ වෙලාවේ හැටියට ඔහු කොළඹ නගරයෙන් පරිබාහිර වැල්ලවත්ත වගේ තැනක පදිංචියට ඇවිත් තියෙනවා. ලංකාවෙන් අපනයනය කරන දේකින් තමයි ඔහුට මුදල් ලැබෙන්නේ.” අල්බොරාදා චිත්‍රපටයේ නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ ශිල්පී බිමල් දුෂ්මන්ත තමාගේ කාර්යය ගැන විස්තරය පටන්ගත්තේ එසේ කියමින්ය.
චිත්‍රපටයේ තිර පිටපතට අනුව 1929 වගේ කාලයක වැල්ලවත්ත ප්‍රදේශය තිබුණේ කෙසේදැයි නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ ශිල්පියා සොයාගන්න ඕනෑය. එය ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්න ඕනෑය. සෙල්ලමක් නොවේ.
රාජ්‍යතාන්ත්‍රිකයෙකු වුණත් නෙරුදා වැනි කවියෙකු ජීවත්වූයේ කෙසේද යන්න සොයාබැලීම ලේසි පහසු නැත. නෙරුදා මෙන්ම ඔහු අවට සිටි මිනිසුන් කෑවේ බීවේ, ඇන්දේ පැළැන්දේ කොහොමද කියා සොයාගත යුතුය.
“නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ ශිල්පියෙකු ලෙස සාමාන්‍යයෙන් මම මාස දෙකකවත් පර්යේෂණයක් කරනවා. රික්ෂෝවත්ත කියන්නේ දැන් රොක්සි සිනමා ශාලාව තියෙන තැන සිට පහළට තියෙන කොටස. ඒ වත්තේ කාන්තාවෝ කසලශෝධක වැඬේ කරන අතර පිරිමි කළේ රික්ෂෝවලින් පුද්ගලයන් ප්‍රවාහනය කිරීම. රික්ෂෝ ගාල් කළ තැන තමයි දැන් ඔය සැවෝයි ප්‍රිමියම් හෙවත් පරණ රොක්සි සිනමා ශාලාව තියෙන්නේ. එතැනින් ඇතුළේ තමයි කුඩා පැල්පත්වල මේ මිනිස්සු ඉඳලා තියෙන්නේ. අධ්‍යක්ෂවරයාගේ හිතේ මැවුණු චිත්ත රූපය ජීවමාන කිරීම තමයි නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ ශිල්පියා හැටියට මගේ වැඬේ වුණේ. විදේශීය අධ්‍යක්ෂවරයෙක් ලංකාවේ රූගත කිරීමක් කරනවා නම් නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ ශිල්පියෙකුගෙන් ඔහු බලාපොරොත්තු වෙන මට්ටමේ ගුණාත්මක මැදිහත්වීමක් අපි මේ චිත්‍රපටියෙදි කළා.”
චිත්‍රපටියේ රූපවලට සම්බන්ධ දර්ශන තලය සැබෑවට මුණගැහෙන්නේ නැත්නම්, පර්යේෂණයකින් පසු අවශ්‍ය දර්ශන තලය නිර්මාණය කිරීම සිනමා කර්මාන්තයේ සිරිතයි. අතීත කතා පුවත් පිළිබඳ චිත්‍රපටවලදී බොහෝ විට එවැනි දර්ශන තල ඉදිකිරීමට සිදුවේ.
“අපට නෙරුදාගේ වගේ නිවසක් ලැබුණු නැති නිසා මුලින් අපි හිතුවේ මේ දර්ශන තැන් දෙකක රූගත කරන්න. තිබුණ ගෙවල්වල දෙපැත්තේ අලුත් ගොඩනැගිලි හදලා. එතකොට මේ චිත්‍රපටයේ අදාළ කාල සීමාවට ගැළපෙන්නේ නෑ. ඒ නිසා නිවස සම්පූර්ණයෙන්ම හදන්න ඕනෑ කියලා මම යෝජනා කළා.
මේකට විශාල පිරිවැයක් යන නිසා නිවසේ භාගයක් හදමු කියලා ඒ වෙලාවේ යෝජනාවක් ආවා. මම ඉගෙනගත්ත විදියට චිත්‍රපටියක දර්ශන තලයක් හදනවා නම් ඒ දර්ශන තලයේ රූගත කරන්න තියෙන දර්ශන ප්‍රමාණය ගන්න ඕනෑ. ඊට පස්සේ චාට් එකක් හදනවා. ඒ චාට් එකෙන් ෆ්ලෝ ප්ලෑන් එකක් හදන්න පුළුවන්. ඒ ෆ්ලෝ ප්ලෑන් එකෙන් ඩමියක් හදන්න පුළුවන්. ඒ ඩමිය එක්ක තමයි අපි අධ්‍යක්ෂවරයා එක්ක සාකච්ඡා කළේ.
මේ වගේ දර්ශන තලයක එක පැත්තක් අයින් කළා කියලා වියදමේ අඩුවක් වෙන්නේ නෑ. අමුද්‍රව්‍යවලට යන වියදම විතරයි අඩුවෙන්නේ. කම්කරුවන්ගේ වියදම්, කෑම වියදම්, නවාතැන් වියදම් වගේ දේවල් සමානයි. නිවසේ ඇතුළත, පිටත, වරන්ඩා එක, කුස්සිය මේ හැම එකම හරියටම අපි හැදුවා.
ඒ ගෙදර කොහොමද පරිමාණගත කරගන්නේ කියන ප්‍රශ්නය තිබුණා. වර්තමානයේ තියෙන ලොකු ගෙවල්වල ගෘහනිර්මාණමය පරිමාණය අපි දන්නේ නෑ. ඒ නිසා 1929 කාලයට අයත් මේ වගේ ගෙයක් අපි හෙව්වා. මම ‘විජයබා කොල්ලය’ චිත්‍රපටියේ වැඩ කරනකොට ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වාගේ ගේ ගැන දැනගෙන හිටියා. 1929 වෙනකොට ඩබ්ලිව්. ඒ. සිල්වාගේ තාත්තා ඒ ගේ හදලා ඉවරයි. වැල්ලවත්තේ තියෙන ඒ ගෙදර පරිමාණය මම ගත්තා. ආලෝකකරණයට අවශ්‍ය විදිහට ඉඩකඩ තියලා, උස තියලා, කාමර හා සාලය ලොකු කරලා ගේ හැදුවා.
රූගත කිරීමේදි චරිත සඳහා සහ තාක්ෂණික ක්‍රියාකාරකම් සඳහා ඉඩකඩ ප්‍රමාණවත් වෙන්න ඕනෑ. රූප රාමුවේදී ඒක විශාල අවකාශයක් කියලා නොදැනෙන්නත් ඕනෑ. ඒ නිසා මේක කරන්න ඕනෑ කැමරා අධ්‍යක්ෂවරයා එක්ක සාකච්ඡා කරලා. මට ලොකූ ප්‍රශ්නයක් වුණේ වැඬේ පටන් ගන්නකොට කැමරා අධ්‍යක්ෂ චන්න දේශප්‍රිය කොරෝනා නිසා ප්‍රංශයේ හිරවෙලා සිටීම. සූම් තාක්ෂණයෙන්, වට්ස් ඇප්වලින් සාකච්ඡා කර කර තමයි වැඩ කළේ. ඔහු ලංකාවට එන්න සති දෙකකට කලින් මම නෙරුදා හිටිය ගෙදර ඉදිකිරීම් ඉවර කළා.’
අපට තවත් ප්‍රශ්නයක් ඇති විය. ඒ, මේ නිවස සාමාන්‍යයෙන් අප ජීවත්වන නිවසක් වාගේමද යන්නය.
‘සිනමාවේදි අපි හිතන්න ඕනෑ මතුපිට ගැන. ශක්තිමත්භාවය, කල් පැවැත්ම අදාළම නෑ. රූගත කරන වෙලාවේ ශිල්පීන්ගේ ඔළුවට කඩා නොවැටෙන්න ශක්තිමත් වුණාම ඇති. ඒ නිසා ශක්තිමත්භාවයට නෙමෙයි, මතුපිට පෙනුමටයි මුදල් වියම් කරන්න ඕනෑ.
ගෙයක් නම් ඒක කොච්චර කල් භාවිත කළ නිවසක්ද කියන කාරණයත් පෙන්නන්න ඕනෑ. ඒක ලංකාවේ චිත්‍රපට බොහොමයක නොසලකා හරින දෙයක්. නැදුන්, බුරුත, තේක්ක වගේ ලීවලින් හදපු ගෙයක් වගේ පෙන්වන්න මම ගත්තේ ඒ ලීවල වර්ණ විතරයි. මනුස්සයෙක් ජනේලයක් ගාව හිටගත්තොත්, කැට පැලැල්ලේ පරිමාව වැරදුනොත් වෙනත් අදහසක් එන්නේ. ඒ නිසා ඒ පරිමාණ ගැන හරියටම බැලුවා. මුළු ගේම තුනී මුහුදු වැල්ලෙන් කපරාරු කළා. බිමට රතු සිමෙන්ති දාලා සුද මැද්දා. ජනෙල් සියල්ල ඇත්තම ලී. රූප රාමුවට අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට ඒ ලීවල ආලේප කිරීම් කළා.’
අල්බොරාදා චිත්‍රපටයේ මූලික කතාව ගොඩනැගෙන්නේ ඔහු ජීවත්වූ වැල්ලවත්තේ නිවස හා වැල්ලවත්ත මුහුදු වෙරළ ආශ්‍රිත ක්‍රිියාකාරම් සමගය.
මේ නිවස පැබ්ලෝ නෙරුදාගේ මෙරට ගතකළ අපූරු කාලසීමාව පිළිබඳ අල්බොරාදා චිත්‍රපටය නිමවන්නට විශාල දායකත්වයක් දක්වන්නට ඇත. එක් පැත්තකින් එය ලාංකීය සිනමාවේ නිෂ්පාදන සැලසුම්කරණ අංශය ජාත්‍යන්තර තලයට ඔසවා තැබීමකි.
‘පැබ්ලෝ නෙරුදා හිටිය තැන දැන් සම්පූර්ණයෙන් වෙනස්. ඒ නිසා එදා වැල්ලවත්තේ පරිසරය අපට ප්‍රතිනිර්මාණය කරන්න සිදුවුණා. මම මෙතෙක් කළ සිනමා කෘති රූගත කළේ පවතින දර්ශන තලවල. මේ චිත්‍රපටය සඳහා පැබ්ලෝ නෙරුදා ජීවත්වූ නිවස අපි නිර්මාණය කළා. ඒ මහන්සිය කොච්චර ඵල දරලා තියෙනවාද කියල කියන්න ඕනෑ ප්‍රේක්ෂකයෝ. මේ වැඩෙන් ජාත්‍යන්තර තලයේ වැඩ කරන්න පුළුවන් දක්ෂයෝ අපිට ඉන්න බව පෙනුණා.’ හඳගම අන්තිමේ කීය.■